جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار جانە ولاردى تاريحتى وقىتۋدا پايدالانۋ
center]جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار جانە ولاردى تاريحتى وقىتۋدا پايدالانۋ[/center]
ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن جاقسارتۋدىڭ بىردەن - ءبىر جولى – جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ.
ءقازىر جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار تۋرالى جاريالانعان ەڭبەكتەر وتە كوپ. ولاردا وسى جاڭالىق جان - جاقتى، ءار ءتۇرلى قىرىنان باياندالادى. جالپى «تەحنولوگيا» گرەك ءسوزى، بىزشە «ونەر، شەبەرلىك» دەگەنگە كەلەدى. «پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا» ۇعىمىنىڭ ءقازىر 300 - دەن استام بالاما انىقتامالارى بار. ماسەلەن، وسى پروبلەمانى كوپتەگەن زەرتتەپ جۇرگەن رەسەيدىڭ بەلگىلى پەداگوگ جانە ت. ب. عالىمدارى وعان تومەندەگىدەي انىقتامالار بەرەدى.
«پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا دەگەنىمىز – وقىتۋ ءۇردىسىن جۇزەگە اسىراتىن مازمۇندى تەحنيكا» (ۆ. پ. بەسپالكو).
«پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا دەگەنىمىز – وقىتۋدى جوسپارلانعان ناتيجەسىنە جەتكىزەتىن قاعازعا جازىلعان بارىسى (ءۇردىسى)» (ي. پ. ۆولكوۆ).
«پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا دەگەنىمىز – وقۋشى مەن ءمۇعالىم ءۇشىن بارلىق جاعىنان وتە قولايلى جاعدايلار جاساي وتىرىپ، وقىتۋ ءۇردىسىن جوبالاۋدىڭ، ونى ۇيىمداستىرۋدىڭ جانە وتكىزۋدىڭ بۇگە - شىگەسىنە دەيىن ويلاستىرىلعان، ءارى بىرلەسىپ جۇزەگە اسىرىلاتىن پەداگوگيكالىق قىزمەتتىڭ مودەلى» (ۆ. م. موناحوۆ).
«پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا دەگەنىمىز – پەداگوگيكالىق ماقساتتارعا جەتۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن تۇلعالىق، ينسترۋمەنتالدىق، مەتودولوگيالىق قۇرالداردىڭ جۇيەلەنگەن جيىنتىعى جانە ولاردىڭ رەتىمەن قىزمەت ەتۋى» (م. ۆ. كلارين)، ت. ب.
جوعارىدا كەلتىرىلگەندەردى جانە باسقالاردى جيناقتاساق، وقىتۋ (پەداگوگيكالىق) تەحنولوگياسى جۇيەلى كاتەگوريا ەكەن، ول تومەندەگىدەي قۇرىلىمداردان تۇرادى: وقىتۋدىڭ ماقساتى؛ وقىتۋ مازمۇنى؛ پەداگوگيكالىق ارەكەت ەتۋدىڭ قۇرالدارى؛ وقىتۋ ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋ؛ وقۋشى، ءمۇعالىم؛ جاسالعان قىزمەتتىڭ (ءىس - ارەكەتتىڭ) ناتيجەسى. جوسپارلانعان ناتيجەگە، ماقساتقا جەتۋدىڭ باستى شارتى – وقىتىلاتىن تاقىرىپتىڭ، ساباقتىڭ ماقساتىن ءدال، ءارى ناقتى انىقتاۋ، وعان ناتيجەگە جەتۋدىڭ جولدارىن جوبالاپ قولدانىلاتىن ءادىس - تاسىلدەردى، قۇرالداردى بارىنشا ءتيىمدى ىرىكتەۋ جانە ءدال كورسەتۋ، ناتيجەنى تەكسەرۋ نە تەكسەرىپ وتىرۋ. وسى جوبا قاعازعا تۇسىرىلەدى، ونى جاساۋعا دا، جۇزەگە اسىرۋعا دا بارلىق وقۋشىلار بەلسەنە قاتىسادى.
وقىتۋ ۇردىسىنە جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ تۋرالى رەسپۋبليكامىزدا جاريالانعان ەڭبەكتەر، جۋرنال ماقالالارى بارشىلىق. ءبىراق تاريح ءپانىن وقىتۋدا، اسىرەسە، قازاق مەكتەپتەرىندەگى تاريحشىلاردىڭ جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ تاجىريبەلەرىن باياندايتىن ەڭبەكتەر، جۋرنال ماقالالارى تاپشى.
تومەندە اڭگىمە بولاتىن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردىڭ ءبارى بىردەي مۇلدە جاڭا، بۇرىن قولدانىلماعان ءادىس - تاسىلدەر نەمەسە وقىتۋدى ۇيىمداستىرۋدىڭ فورمالارى ەمەس. اڭگىمە ولاردىڭ مۇلدە جاڭا تاسىلمەن قولدانىلاتىندىعىندا، سوعان لايىق جوسپارلانعان ناتيجەگە، ماقساتقا تولىق جەتەتىندىگىندە.
مودۋلدىك وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ ەرەكشەلىگى – وقۋلىقتاعى وقۋ ماتەريالدارىنىڭ قۇرىلىمى ۇنەمى ءساتتى بولا بەرمەيدى، سونىڭ سالدارىنان تاقىرىپتىڭ وقۋ ماقساتىن جوبالاۋدا، ناتيجەگە جەتۋ دە قيىندىق تۋعىزادى. مۇنداي تاقىرىپتى (3 - 5، 6 - 7 ساعاتتىق) ءمۇعالىم وقۋشىلاردى قاتىستىرا وتىرىپ وزدىگىنشە جوسپارلايدى: قۇرىلىمىن وزگەرتەدى، مازمۇنىنىڭ لوگيكالىق بايلانىستارىن كۇشەيتەدى، تاقىرىپتى بىرنەشە ءىرى بولىكتەرگە ءبولىپ، ءار بولىككە سايكەس كەلەتىن وقىتۋدىڭ ۇيىمداستىرۋ فورمالارى مەن ءادىس - تاسىلدەرىن بەلگىلەيدى. ءبىر مودۋلدە ءداستۇرلى ساباق، لەكسيا، ساباق، سەمينار، قورىتىپ - قايتالاۋ ساباعى بولۋى مۇمكىن. باستى ديداكتيكالىق ماقسات - ءاربىر وقۋشىنىڭ جوسپارلانعان ناتيجەگە جەتۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
دامىتا وقىتۋ تەحنولوگيالارى دا تاريحتى وقىتۋدا كوپ ۋاقىتتان بەرى (حح ع. 60 - جىلدارىنان) پايدالانىلىپ كەلەدى. ولاردى دۇرىس، ءتيىمدى پايدالانعان ۋاقىتتا وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، تانىم قىزمەتىن ويداعىداي دامىتۋعا، شىعارماشىلىقپەن وزدىگىنشە جۇمىس ىستەۋ بىلىكتەرىن جەتىلدىرۋگە مۇمكىندىك تۋادى. الدىمەن وقۋشىلاردىڭ زەردەلىلىگى، قابىلداۋشىلىعى، ويلانىپ - قيالدانۋشىلىعى، ەسىندە بەرىك ساقتاۋشىلىعى داميتىن بولادى. تاريحتاعى ءار كەزەڭدە بولعان ۇقساس تاريحى وقيعالاردى، قۇبىلىستاردى سالىستىرۋ، ۇقساستىقتارى مەن ايىرماشىلىقتارىن تابۋ، ايىرماشىلىقتاردىڭ بولۋ سەبەپتەرىن انىقتاۋ سياقتى تاپسىرمالار بۇعان وتە قولايلى. تاريحتاعى جەكە كورنەكتى قايراتكەرلەردىڭ اتقارعان قىزمەتىن تولىق اشىپ كورسەتۋ، ولارعا وزدىگىنشە باعا بەرۋ سياقتى تاپسىرمالار دا وسىنداي سيپاتى بار جۇمىس تۇرلەرىنە جاتادى.
ەتنوپەداگوگيكالىق مالىمەتتەردى پايدالانۋ تەحنولوگيالارىندا كەلەتىن بولساق، الدىمەن تاريح ءپانىنىڭ بۇكىل ادامزاتتىڭ تاريحى ەكەنىن، ونىڭ كوپ قىرلى، جان - جاقتى عىلىم ەكەنىن ەسكەرۋىمىز كەرەك. سوندىقتان، جەكە ەلدەردىڭ، مەملەكەتتەردىڭ تاريحىن وقىتىپ ۇيرەتۋ بارىسىندا سول مەملەكەتتى كوپتەن مەكەندەپ وتىرعان ۇلتتاردىڭ، حالىقتاردىڭ مالىمەتتەر كەلتىرگەن دۇرىس، بۇل ىسكە وقۋشىلار بەلسەنە قاتىسا الادى. مۇنداي جۇمىستىڭ بارىسىندا جەكە ۇلتتاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن دە كورسەتىپ وتىرعان دۇرىس، مۇنىڭ ءوزى وقۋشىلاردى سول ۇلتقا دەگەن قۇرمەتتەۋشىلىككە تاربيەلەيدى.
تاريح ءپانى ويىن تەحنولوگياسىن پايدالانۋعا دا مۇمكىندىك بەرەدى جانە بۇل تۋرالى بەلگىلى ادىستەمەلىك ەڭبەكتەر مۇنان كوپ بۇرىن - اق جارىققا شىققان. بۇل تەحنولوگيانى ءتيىمدى پايدالانۋ ءۇشىن ونىڭ جوسپارلانۋى، ماقساتىنىڭ ناقتىلانۋى، تولىق جۇزەگە اسۋى جانە ناتيجەسى تالدانۋى ءتيىس. ويىن – قوعامدىق تاجىريبەنى قايتا قالپىنا كەلتىرەتىن جانە مەڭگەرتەتىن ءىس - ارەكەت ءتۇرى. وقىتۋ ۇردىسىندە پايدالانىلاتىن ويىنداردىڭ كوپشىلىگىنىڭ مىناداي ەرەكشەلىكتەرى بولادى: وعان وقۋشىلار ءوز ەرىكتەرىمەن قاتىسادى، شىعارماشىلىق، باسەكەلەستىك، جارىسۋشىلىق، ەموسيالىق سيپاتى بولادى. بۇلارمەن قاتار ويىن مىناداي قىزمەتتەر اتقارادى: وقۋشىلاردى الەۋمەتتىك جاعدايمەن تانىستىرادى، ۇلتارالىق قارىم - قاتىناسقا ۇيرەتەدى، ولاردىڭ ءوز مۇمكىندىگىن جۇزەگە اسىرۋعا جاعداي جاسايدى، بالا ادامدار اراسىندا بولاتىن كۇردەلى قارىم - قاتىناسقا ەنەدى، قيىندىقتاردى جەڭە بىلۋگە ۇيرەنەدى. وقۋشىلاردىڭ كوڭىلىن كوتەرۋى ويىننىڭ نەگىزگى قىزمەتىنىڭ ءبىرى. پەداگوگيكالىق ويىنداردىڭ تۇرلەرى: ديداكتيكالىق، قۇرىلىمدىق، مازمۇندىق، جاس ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى بولىپ بولىنەدى.
ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن جاقسارتۋدىڭ بىردەن - ءبىر جولى – جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ.
ءقازىر جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار تۋرالى جاريالانعان ەڭبەكتەر وتە كوپ. ولاردا وسى جاڭالىق جان - جاقتى، ءار ءتۇرلى قىرىنان باياندالادى. جالپى «تەحنولوگيا» گرەك ءسوزى، بىزشە «ونەر، شەبەرلىك» دەگەنگە كەلەدى. «پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا» ۇعىمىنىڭ ءقازىر 300 - دەن استام بالاما انىقتامالارى بار. ماسەلەن، وسى پروبلەمانى كوپتەگەن زەرتتەپ جۇرگەن رەسەيدىڭ بەلگىلى پەداگوگ جانە ت. ب. عالىمدارى وعان تومەندەگىدەي انىقتامالار بەرەدى.
«پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا دەگەنىمىز – وقىتۋ ءۇردىسىن جۇزەگە اسىراتىن مازمۇندى تەحنيكا» (ۆ. پ. بەسپالكو).
«پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا دەگەنىمىز – وقىتۋدى جوسپارلانعان ناتيجەسىنە جەتكىزەتىن قاعازعا جازىلعان بارىسى (ءۇردىسى)» (ي. پ. ۆولكوۆ).
«پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا دەگەنىمىز – وقۋشى مەن ءمۇعالىم ءۇشىن بارلىق جاعىنان وتە قولايلى جاعدايلار جاساي وتىرىپ، وقىتۋ ءۇردىسىن جوبالاۋدىڭ، ونى ۇيىمداستىرۋدىڭ جانە وتكىزۋدىڭ بۇگە - شىگەسىنە دەيىن ويلاستىرىلعان، ءارى بىرلەسىپ جۇزەگە اسىرىلاتىن پەداگوگيكالىق قىزمەتتىڭ مودەلى» (ۆ. م. موناحوۆ).
«پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا دەگەنىمىز – پەداگوگيكالىق ماقساتتارعا جەتۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن تۇلعالىق، ينسترۋمەنتالدىق، مەتودولوگيالىق قۇرالداردىڭ جۇيەلەنگەن جيىنتىعى جانە ولاردىڭ رەتىمەن قىزمەت ەتۋى» (م. ۆ. كلارين)، ت. ب.
جوعارىدا كەلتىرىلگەندەردى جانە باسقالاردى جيناقتاساق، وقىتۋ (پەداگوگيكالىق) تەحنولوگياسى جۇيەلى كاتەگوريا ەكەن، ول تومەندەگىدەي قۇرىلىمداردان تۇرادى: وقىتۋدىڭ ماقساتى؛ وقىتۋ مازمۇنى؛ پەداگوگيكالىق ارەكەت ەتۋدىڭ قۇرالدارى؛ وقىتۋ ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋ؛ وقۋشى، ءمۇعالىم؛ جاسالعان قىزمەتتىڭ (ءىس - ارەكەتتىڭ) ناتيجەسى. جوسپارلانعان ناتيجەگە، ماقساتقا جەتۋدىڭ باستى شارتى – وقىتىلاتىن تاقىرىپتىڭ، ساباقتىڭ ماقساتىن ءدال، ءارى ناقتى انىقتاۋ، وعان ناتيجەگە جەتۋدىڭ جولدارىن جوبالاپ قولدانىلاتىن ءادىس - تاسىلدەردى، قۇرالداردى بارىنشا ءتيىمدى ىرىكتەۋ جانە ءدال كورسەتۋ، ناتيجەنى تەكسەرۋ نە تەكسەرىپ وتىرۋ. وسى جوبا قاعازعا تۇسىرىلەدى، ونى جاساۋعا دا، جۇزەگە اسىرۋعا دا بارلىق وقۋشىلار بەلسەنە قاتىسادى.
وقىتۋ ۇردىسىنە جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ تۋرالى رەسپۋبليكامىزدا جاريالانعان ەڭبەكتەر، جۋرنال ماقالالارى بارشىلىق. ءبىراق تاريح ءپانىن وقىتۋدا، اسىرەسە، قازاق مەكتەپتەرىندەگى تاريحشىلاردىڭ جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ تاجىريبەلەرىن باياندايتىن ەڭبەكتەر، جۋرنال ماقالالارى تاپشى.
تومەندە اڭگىمە بولاتىن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردىڭ ءبارى بىردەي مۇلدە جاڭا، بۇرىن قولدانىلماعان ءادىس - تاسىلدەر نەمەسە وقىتۋدى ۇيىمداستىرۋدىڭ فورمالارى ەمەس. اڭگىمە ولاردىڭ مۇلدە جاڭا تاسىلمەن قولدانىلاتىندىعىندا، سوعان لايىق جوسپارلانعان ناتيجەگە، ماقساتقا تولىق جەتەتىندىگىندە.
مودۋلدىك وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ ەرەكشەلىگى – وقۋلىقتاعى وقۋ ماتەريالدارىنىڭ قۇرىلىمى ۇنەمى ءساتتى بولا بەرمەيدى، سونىڭ سالدارىنان تاقىرىپتىڭ وقۋ ماقساتىن جوبالاۋدا، ناتيجەگە جەتۋ دە قيىندىق تۋعىزادى. مۇنداي تاقىرىپتى (3 - 5، 6 - 7 ساعاتتىق) ءمۇعالىم وقۋشىلاردى قاتىستىرا وتىرىپ وزدىگىنشە جوسپارلايدى: قۇرىلىمىن وزگەرتەدى، مازمۇنىنىڭ لوگيكالىق بايلانىستارىن كۇشەيتەدى، تاقىرىپتى بىرنەشە ءىرى بولىكتەرگە ءبولىپ، ءار بولىككە سايكەس كەلەتىن وقىتۋدىڭ ۇيىمداستىرۋ فورمالارى مەن ءادىس - تاسىلدەرىن بەلگىلەيدى. ءبىر مودۋلدە ءداستۇرلى ساباق، لەكسيا، ساباق، سەمينار، قورىتىپ - قايتالاۋ ساباعى بولۋى مۇمكىن. باستى ديداكتيكالىق ماقسات - ءاربىر وقۋشىنىڭ جوسپارلانعان ناتيجەگە جەتۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
دامىتا وقىتۋ تەحنولوگيالارى دا تاريحتى وقىتۋدا كوپ ۋاقىتتان بەرى (حح ع. 60 - جىلدارىنان) پايدالانىلىپ كەلەدى. ولاردى دۇرىس، ءتيىمدى پايدالانعان ۋاقىتتا وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، تانىم قىزمەتىن ويداعىداي دامىتۋعا، شىعارماشىلىقپەن وزدىگىنشە جۇمىس ىستەۋ بىلىكتەرىن جەتىلدىرۋگە مۇمكىندىك تۋادى. الدىمەن وقۋشىلاردىڭ زەردەلىلىگى، قابىلداۋشىلىعى، ويلانىپ - قيالدانۋشىلىعى، ەسىندە بەرىك ساقتاۋشىلىعى داميتىن بولادى. تاريحتاعى ءار كەزەڭدە بولعان ۇقساس تاريحى وقيعالاردى، قۇبىلىستاردى سالىستىرۋ، ۇقساستىقتارى مەن ايىرماشىلىقتارىن تابۋ، ايىرماشىلىقتاردىڭ بولۋ سەبەپتەرىن انىقتاۋ سياقتى تاپسىرمالار بۇعان وتە قولايلى. تاريحتاعى جەكە كورنەكتى قايراتكەرلەردىڭ اتقارعان قىزمەتىن تولىق اشىپ كورسەتۋ، ولارعا وزدىگىنشە باعا بەرۋ سياقتى تاپسىرمالار دا وسىنداي سيپاتى بار جۇمىس تۇرلەرىنە جاتادى.
ەتنوپەداگوگيكالىق مالىمەتتەردى پايدالانۋ تەحنولوگيالارىندا كەلەتىن بولساق، الدىمەن تاريح ءپانىنىڭ بۇكىل ادامزاتتىڭ تاريحى ەكەنىن، ونىڭ كوپ قىرلى، جان - جاقتى عىلىم ەكەنىن ەسكەرۋىمىز كەرەك. سوندىقتان، جەكە ەلدەردىڭ، مەملەكەتتەردىڭ تاريحىن وقىتىپ ۇيرەتۋ بارىسىندا سول مەملەكەتتى كوپتەن مەكەندەپ وتىرعان ۇلتتاردىڭ، حالىقتاردىڭ مالىمەتتەر كەلتىرگەن دۇرىس، بۇل ىسكە وقۋشىلار بەلسەنە قاتىسا الادى. مۇنداي جۇمىستىڭ بارىسىندا جەكە ۇلتتاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن دە كورسەتىپ وتىرعان دۇرىس، مۇنىڭ ءوزى وقۋشىلاردى سول ۇلتقا دەگەن قۇرمەتتەۋشىلىككە تاربيەلەيدى.
تاريح ءپانى ويىن تەحنولوگياسىن پايدالانۋعا دا مۇمكىندىك بەرەدى جانە بۇل تۋرالى بەلگىلى ادىستەمەلىك ەڭبەكتەر مۇنان كوپ بۇرىن - اق جارىققا شىققان. بۇل تەحنولوگيانى ءتيىمدى پايدالانۋ ءۇشىن ونىڭ جوسپارلانۋى، ماقساتىنىڭ ناقتىلانۋى، تولىق جۇزەگە اسۋى جانە ناتيجەسى تالدانۋى ءتيىس. ويىن – قوعامدىق تاجىريبەنى قايتا قالپىنا كەلتىرەتىن جانە مەڭگەرتەتىن ءىس - ارەكەت ءتۇرى. وقىتۋ ۇردىسىندە پايدالانىلاتىن ويىنداردىڭ كوپشىلىگىنىڭ مىناداي ەرەكشەلىكتەرى بولادى: وعان وقۋشىلار ءوز ەرىكتەرىمەن قاتىسادى، شىعارماشىلىق، باسەكەلەستىك، جارىسۋشىلىق، ەموسيالىق سيپاتى بولادى. بۇلارمەن قاتار ويىن مىناداي قىزمەتتەر اتقارادى: وقۋشىلاردى الەۋمەتتىك جاعدايمەن تانىستىرادى، ۇلتارالىق قارىم - قاتىناسقا ۇيرەتەدى، ولاردىڭ ءوز مۇمكىندىگىن جۇزەگە اسىرۋعا جاعداي جاسايدى، بالا ادامدار اراسىندا بولاتىن كۇردەلى قارىم - قاتىناسقا ەنەدى، قيىندىقتاردى جەڭە بىلۋگە ۇيرەنەدى. وقۋشىلاردىڭ كوڭىلىن كوتەرۋى ويىننىڭ نەگىزگى قىزمەتىنىڭ ءبىرى. پەداگوگيكالىق ويىنداردىڭ تۇرلەرى: ديداكتيكالىق، قۇرىلىمدىق، مازمۇندىق، جاس ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى بولىپ بولىنەدى.
You Might Also Like
-
1. ءدىني ەكسترەميزم جايلى، ەكسترەميستىك ۇيىمدارمەن كۇرەستەگى مەملەكەتتىك ساياسات جايلى تۇسىنىك بەرۋ.
