InfoHub Logo

وڭتۇستىك قازاقستان وبىلىسى
شاردارا اۋدانى
№ 16 كوللەدج
وندىرىستىك وقىتۋ شەبەرى پارمانوۆ بولاتبەك ماليكوۆيچ 

قىزمەت بابىندا پايدالانىلاتىن باسىلىم

ەلباسى ن.ءا. نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسى – جالپى ۇلتقا باعىت العان باعدارلاما ەكەنى انىق.  الايدا، وسى باعدارلامانىڭ نەگىزگى باعىتى – جاستار، رۋحاني جاڭعىرۋ الدىمەن جاستارعا قاجەت دەپ ويلايمىن. بۇل باعىتتا ءبىز – وقىتۋشىلار،  ۇستازدار، اعا بۋىن وكىلدەرى، اۋەلى رۋحاني جاڭعىرتۋدى نەدەن باستاۋ كەرەك، نە نارسەگە قاتتى نازار اۋدارۋ كەرەكتىگىن ويلاستىرعانىمىز، ايتقانىمىز دۇرىس.

وسى تۇرعىدان كەلگەندە، ەلباسى ماقالاسىنىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. مەملەكەت باسشىسى اتاپ وتىرعان يدەيالاردىڭ قاي-قايسىسىنىڭ ماڭگىلىك  بولۋىنا ۇيىتقى بولاتىن دۇنيە – رۋحانيات پەن مادەنيەت. بۇل جولدا ءبارىمىزدى تولعاندىرىپ جۇرگەن ماسەلەلەر بارشىلىق.

سونىڭ ىشىندە اتاپ وتكىم كەلەتىنى – ءبىلىم.  ۇلتتىق جاڭعىرۋدىڭ باستى الەۋەتى – ءبىلىم. قازاقتىڭ «بىلەكتى ءبىردى جىعار، ءبىلىمدى مىڭدى جىعار» دەگەن دانا ءسوزى حالقىمىزدىڭ و باستان ءبىلىمدى جوعارى ورىنعا قويعانىن بىلدىرەدى. قازىرگى عىلىم مەن تەحنولوگيا زامانىندا قازاق ۇلتىنىڭ  ءبىلىمدى بولۋى – ونىڭ تابيعي مىندەتى. ۇلت كوشباسشىسىنىڭ باستاماسىمەن جاسالعان، جاسالىپ جاتقان ءار ءتۇرلى باعدارلامالار وسى باعىتتاعى  ۇلكەن ىستەردىڭ كورىنىسى. ءبىلىمدى بولۋ دەگەن – سانانىڭ اشىقتىعى دەگەن ءسوز. نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى الەمدەگى  جاڭالىقتارعا اشىق بولۋعا، باسقا  ەلدەردىڭ وزىق تاجىريبەلەرىن يگەرىپ، جامانىنان جيرەنۋگە  بۇدان بۇرىن دا نازار اۋدارتقان. سوندىقتان دا قازاقستاندى الەم تانيدى جانە شەتەلدەردىڭ جاقسى جەتىستىكتەرىن مەڭگەرۋگە ۇمىتىلىپ كەلەدى. پاتريوتتىق تاربيە، بىلىمگە ۇمتىلىستى ارتتىرۋ، كوپشىلىكتىڭ ءوي-ورىسىن كەڭەيتۋدى  كوزدەگەن باستاما-باعىتتاردىڭ نەگىزى جاستارعا ارنالادى. دەمەك، اتالمىش ماقالانىڭ جاستارعا، ستۋدەنتتەرگە، جالپى وسكەلەڭ ۇرپاققا بەرەرى كوپ. ءبىلىم الىپ جاتقان جاستاردىڭ قانداي ماماندىققا بولماسىن جەدەل بەيىمدەلۋىنە، جان-جاقتى بولۋىنا، اسىرەسە، قازاقستاندىق ءبىلىم بەرۋدەگى ەرەكشەلىكتەر، يننوۆاسيالار يگى ىقپال ەتەدى. سونداي-اق، ەكىنشى ماسەلە –  قازاق  ءتىلى، جالپى تىلدەر تاقىرىبى. ءوزىنىڭ رۋحانياتىن  تولىقتايتىن، ۇلتىنا، ەلىنە قىزمەت ەتەتىن ناعىز وتانسۇيگىش-پاتريوت ازاماتتاردى تاربيەلەۋ وسى ماسەلەلەلرمەن تىعىز بايلانىستى. ءوز ءتىلىن،  مەملەكەتىنىڭ ءتىلىن بىلمەي وسكەن ۇرپاقتان قانداي رۋحاني جاڭعىرۋ كۇتۋگە بولادى... انا تىلىندە تۇسىنە المايتىن، سويلەي المايتىن ادامنىڭ ساناسى، باتىس، وزگە جات ەلدەرگە ەلىكتەۋمەن كەتىپ، ءوز ۇلتىنىڭ مۇددەسىن ەسكەرمەۋى – قۇندىلىق رەتىندە وزگەنى تانۋعا اكەلەلىپ سوعاتىنى  بەلگىلى. سونىمەن قاتار، ەلباسى شەتەل تىلدەرىن جەتىك مەڭگەرگەندە عانا، باسقا دامىعان ەلدەرمەن تەرەزەڭدى تەڭ ۇستاي الاتىنىڭدى،  حالىقارالىق ەڭبەك نارىعىندا باسەكەگە قابىلەتتى بولا الاتىنىڭدى باسا ايتىپ وتىر. وسى ايتىلعان ماسەلەلەر جاستاردىڭ ساناسىندا ءبىرىنشى كەزەكتە قالىپتاسۋى كەرەك. پرەزيدەنتىمىز جاستارعا ۇلكەن سەنىم، ۇلكەن ءۇمىت ارتىپ وتىر. قازىرگى زامان قورقىنىشى بولىپ، الەمگە ۇرەي ورناتقان تەرروريزم، ەكسترەميزمگە قارسى كۇرەسۋدە دە بۇل ماقالانىڭ ايتارى مول. سەبەبى، تەرىس اعىمدارعا كەتىپ جاتقاندار – ءوزىنىڭ قازاقي جەكە دارا قاسيەتىن باعالاماي، ۇلتىنىڭ بار رۋحاني قۇندىلىعىن باعالاماي، ونى وزگەدەن ىزدەگەندەر. ءوزىمىزدىڭ وشكەنىمىزدى جاندىرىپ،  جوعالعانىمىزدى تابۋ دەگەنىمىز – ەسكىنى اڭساۋ ەمەس، ەسكىگى قايتا بارۋ ەمەس. بۇل –  سانامىزدا ۇلتتىق مەنتاليتتەتى قالىپتاستىرۋ، ءتول تاريحىمىزدى جاڭعىرتۋ، قىز-جىگىتتەردى پاتريوتيزمگە تاربيەلەۋ. بۇگىنگى كۇن «شارۋام جوق» دەپ ەلدەن جىراق قالىپ، وزگەلەر ىستەيدى دەپ قول قۋسىرىپ جاتاتىن ۋاقىت ەمەس. زامان اعىمىنا ساي يكەمدەلىپ، ءوزىمىزدى قولعا الىپ، اينالاداعىمىزدى وزگەرتۋگە بەلسەنە جۇمىس ىستەۋگە  مىندەتتىمىز. وسى تۇرعىدان العاندا، ماقالادا كورىنىس تاپقان، ۇلتتى ۇيىستىراتىن تاعى ءبىر نارسە – «تۋعان جەر» باعدارلاماسى. مۇندا ناعىز  پاتريوتتىق تاربيەنىڭ رۋحى سەزىلۋدە. ەگەر ءبىز ءوزىمىزدى ناعىز ەلجاندى، ۇلتجاندى، وتانسۇيگىش جان دەپ ويلاساق، ءسوزىمىزدى ىسپەن دالەلدەيتىن مەزگىل كەلىپ جەتكەنىن ەسكەرەيىك. تۋعان جەر – تۋعان اۋىلىمىزدان باستالادى. ياعني، تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىمىزدى، ماحابباتىمىزدى  تۋىپ-وسكەن اۋىلعان، قالاعا تيگىزەر پايدالى ارەكەتىمىز ارقىلى دالەلدەسەك، رۋحاني جاڭعىرۋ جولىندا قوسقان ۇلەسىمىزىدىڭ كورىنىسى بولارى حاق. ماقالادا، سونىمەن قاتار، «جاڭا تۇرپاتتى جاڭعىرۋدىڭ ەڭ باستى شارتى – سول ۇلتتىق كودىڭدى ساقتاي ءبىلۋ دەپ ايتىلعان. ونسىز جاڭعىرۋ دەگەنىڭىزدىڭ قۇر جاڭعىرىققا اينالۋى وپ-وڭاي»، – دەگەن جولداردىڭ استارىندا ۇلكەن وي جاتىر. «ۇلتتىق كود» دەگەنىمىز – حالقىمىزدىڭ عاسىرلار بويى ساقتاپ كەلگەن ءسالت-داستۇرى، ءتىلى، ۇلتتىق مادەنيەتىنى وشپەس بەلگىلەرى. ول ءۇشىن قازاق حالقىنىڭ وتكەنىنە ءۇڭىلىپ، قازىرگى زامان  جاعدايىمەن، بولاشاقپەن ۇشتاستىرۋىمىز قاجەت.

جوعارىدا اتالعان باعىتتاردا جاسالىپ جاتقان ءبىرشاما ىستەر بار ەكەنىن دە ايتقانىمىز ءجون بولار. ءبىزدىڭ جاستارىمىز رۋحاني، عىلىمي ىزدەنىستەرگە بەلسەنە قاتىسۋدا قىزىعۋشىلىق  تانىتىپ جۇرگەنىنە دالەلدەرىمىز دە جوق ەمەس. الدىمىزدان قازاعىمنىڭ ساناسى بيىك، ءوي-ورىسى كەڭ، جۇرەكتى دە، بىلەكتى تالاي بالاسى وقىپ جاتىر. بىر-بىرىنە مۇلدە ۇقسامايتىن مىنەزدەر، بىرىنەن-بىرى اسىپ ءتۇسىپ جاتقان تالانتتار مەن  دارىنداردىڭ جوق ەمەستىگى ءبىزدى  قۋانتادى. سەبەبى، ەلباسى جوسپارلاپ بەرگەن بولاشاقتىڭ باعدارىن الىپ جۇرەر، ەلدىڭ رۋحاني جاڭعىرۋىنا  ۇلەس قوسار، اتسالىسار دا وسىنداي جاستار ەكەنىنە سەنىمىمىز مول. ءبىز وزگەلەرگە ۇقسامايتىن، داراشىلدىعى، وزىندىك ەرەكشەلىگى بار ۇلت بولعاندا عانا، حالقىمىزدىڭ اتىن دۇنيە جۇزىنە جاريا ەتكەندە عانا، ناعىز قازاق دەگەن اتقا لايىق بولعاندا عانا، ءححى  عاسىردا دامىعان  ەلدىڭ قاتارىندا بولامىز. ول ءۇشىن، ەڭ  الدىمەن، ەلىڭدى، جەرىڭدى ءسۇيۋ، ءسالت-داستۇرىڭدى، ءتىلىڭدى، ءدىنىڭدى، ءدىلىڭدى ساقتاۋ، بىلىمگە قۇشتار بولۋ سياقتى ۇلت رۋحانياتىنان باستاۋىمىز قاجەت ەكەنىن جاستار تەرەڭىنەن تۇسىنەدى دەگەن سەنىمدەمىز.

---