جاقسى دەگەن نەمەنە، جامان دەگەن نەمەنە؟
جاقسى دەگەن نەمەنە، جامان دەگەن نەمەنە؟
ماقساتى:
بىلىمدىلىك – بالالارعا ۇلى عۇلامالاردىڭ جاقسى مەن جامان تۋرالى ايتقاندارىن ءتۇسىندىرۋ، ادام بويىنداعى ۇنامدى، ۇنامسىز قىلىقتاردى اجىراتا وتىرىپ، ادەپ الىپپەسىن بويىنا دارىتۋ.
دامىتۋشىلىق – بالانىڭ جان – جاقتى ويلاۋ قابىلەتىن، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىلىك – ءوز حالقىنىڭ سالت – داستۇرلەرىن، ادەپتىلىك تۋرالى ناقىل سوزدەردى، التىن اقىلداردى، تىيىم سوزدەردى ۇيرەتۋ ارقىلى ادامگەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا، كىشىپەيىلدىلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: قاناتتى سوزدەر، ماقال – ماتەلدەر، اقىن - جازۋشىلاردىڭ سۋرەتى.
ساباقتىڭ بارىسى: شاتتىق شەڭبەر:
- سالەم ساعان – التىن كۇن!
- سالەم ساعان – كوك اسپان!
- سالەم ساعان – جەر – انا!
- سالەم ماعان!
- سالەم ساعان!
تاربيەشى: «ادامعا ەڭ ءبىرىنشى ءبىلىم ەمەس، رۋحاني تاربيە بەرۋ كەرەك، تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم – ازاماتتىڭ قاس جاۋى. ول كەلەشەكتە ونىڭ بارلىق ومىرىنە اپات اكەلەدى» دەگەن ۇلى عۇلاما ءال - فارابي. ولاي بولسا، ءبىلىم بەرە وتىرىپ ەلىن، جەرىن سۇيەتىن ازامات تاربيەلەۋ ءۇشىن بالانىڭ ارتىندا، ءوز اتا - اناسى بار ەكەنىندە ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.
تاربيەشى:
1 - كەزەڭ.«بالام - مەنىڭ بولاشاعىم»
1 - بالا دەگەن كىم؟
اتا – انالار جاۋابى تىڭدالادى.
تاربيەشى: ەرتەدە ءبىر ادام عۇلاماعا كەلىپ:(ەكى اتا – انا ورتاعا شىعادى)
اتا – انا:
- بالانى نەشە جاستان باستاپ تاربيەلەگەن دۇرىس؟ – دەپ سۇراپتى.
عۇلاما: (اتا – انا)
- بالاڭىز قانشادا؟ – دەپ وزىنە سۇراق قويادى.
اتا – انا:
- بەس - اق اي تولدى، - دەيدى اناۋ.
تاربيەشى: سوندا عۇلاما باسىن شايقاپ:
عۇلاما: (اتا – انا)
- بەس ايعا كەشىككەن ەكەنسىز، - دەگەن ەكەن.
تاربيەشى: حالىق اراسىنا كەڭ تارىلعان بۇل اڭىزدىڭ ايتپاعى بارشاعا تۇسىنىكتى. ياعني، بالانى تۋعان ساتىنەن باستاپ تاربيەلەۋ كەرەك. دەمەك، بالا تاربيەسىنىڭ نەگىزىن قۇياتىن ەڭ الدىمەن – اتا - انا.
سۇراق - جاۋاپ.
1. وتباسىنىڭ قورعانى كىم؟
2. ءسىز بالاڭىزدىڭ قانداي ازامات بولعانىن قالايسىز؟
3. وتباسىڭىزدا ۇلتتىق سالت - ءداستۇرىمىزدى قالاي ناسيحاتتايسىز؟
5. بالاڭىزعا كىمدى ۇلگى تۇتاسىز؟
6. بالانى ەركىن تاربيەلەگەن دۇرىس پا؟
اتا – انالاردىڭ پىكىرى تىڭدالادى.
2 – كەزەڭ.«اتالار ءسوزى - تاربيە كوزى»
بالا:
يبراگيم.
- اتا سالەمەتسىز بە؟ ايتىڭىزشى جاقسى دەگەن نەمەنە؟
اتا:
- امانسىڭ با، بالام؟ جاقسى دەگەنىمىز مىنالار:
- تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي، قاناعات، راقىم، ويلاپ قوي، بەس اسىل ءىس كونسەڭىز. ومىردە وسى بەس ءىستى ورىنداعان، ءوزىنىڭ قاجەتىنە اسىرعان ادام – جاقسى ادام، بالام. جاقسى دەگەنىمىز وسى.
بالا:
دامير.
- اسسالاۋماعالەيكۋم، اتا!
- ايتىڭىزشى، جامان دەگەنىمىز نە؟
اتا:
- وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق، ەرىنشەك بەكەر مال شاشپاق، بەس دۇشپانىڭ بىلسەڭىز. ومىردە وسىلاردان اۋلاق بولساڭ، سەنىڭ جاقسى ازامات بولعانىڭ، بالام.
تاربيەشى:
قانە، ەندى بالالاردان سۇراپ كورەيىكشى. اباي اتاسىنىڭ وسيەتتەرىن بىلەر مە ەكەن؟ - جاقسى دەگەنىمىز نە، بالالار؟
1. جانەل.
جاقسى بالا قۇلاق ساپ،
ايتقانىڭدى ۇعادى.
توسەگىنەن تۇرا ساپ،
تازا اۋاعا شىعادى.
2. يبراگيم. جاقسى بالا، ول انىق،
ىستەمەيدى شالالىق.
تاپ – تازا بوپ جۋىنىپ،
الادى ول تارانىپ.
3. يسمايل.
جامان بالا قۇرىسىپ،
ءوز – وزىنەن تىرىسىپ.
تۇسكە دەيىن جاتادى،
شەشەسىمەن ۇرىسىپ
4. ەراسىل.
جاقسى بالا ءاردايىم،
دەپ «ۇياتقا قالمايىن»
ساباعىنا بارادى،
كۇندەلىكتى داپ – دايىن.
5. ريزابەك. ۇلكەندى دە سىيلايدى،
دوستارىن ول جينايدى
السىزدەرگە قامقور بوپ،
جاماندىققا قيمايدى.
6. مادينا ت. اناۋ بالا، قولىن قارا،
كىر قوجالاق قاپ – قارا.
تىرناعى وسكەن، شاشى كوپتەن
الىنباپتى – اۋ ماسقارا!
تاربيەشى:
دەمەك، ادام بويىندا جاقسى - جامان قاسيەتتەر بولادى ەكەن. ال ءبىز جاقسى قاسيەتتەردى انانىڭ اق سۇتىمەن، بال تىلىنەن بويىمىزعا سىڭىرەمىز. جاقسى بالا وسى قاسيەتتەردى ۇيرەنىپ، ۇنامسىز قىلىقتاردان اۋلاق بولۋعا تىرىسادى. ال ەندى اقىلدى، ادەپتى بالالار قانداي بولۋى كەرەك؟
ۆيدەو ارقىلى جاقسى مەن جامان قاسيەتتەردەن كورىنىس كورسەتۋ، ۆ. ماياكوۆسكييدىڭ «جاقسى دەگەن نەمەنە، جامان دەگەن نەمەنە؟» دەگەن ولەڭىن وقىپ بەرۋ. تاربيەشى:
3 - كەزەڭ. «بىلەر قازاق بالاسى، سالەم – ءسوزدىڭ اناسى»
1. بالالاردىڭ تاقپاعى.
1. ءىنجۋ.
باقشامىزعا بارعاندا،
جولىققان بار جاندارعا
ەرتەمەن اق پەيىلمەن:
«قايىرلى تاڭ!» - دەيمىن مەن.
كۇندىز دە ەلدى ەلەيمىن:
«قايىرلى كۇن!» - تىلەيمىن.
ۇيگە كەشكە كەلەمىن،
نە دەرىمدى بىلمەيمىن:
«كەش جارىق!» - دەپ كىرەمىن.
2. دامير.
اتام مەنىڭ ءاماندا
ادەپتى جان بول دەگەن
اتا ءسوزى سانامدا –
جاسى ۇلكەنگە جول بەرەم.
الدىن وراپ كىسىنىڭ
كەسىپ وتپەي كولدەنەڭ،
ىزەتىمەن كىشىنىڭ
سالەمدەسىپ قول بەرەم.
ءان: «بولايىقشى وسىنداي»
اتىراۋ قالاسى،
كمقك №25 «ەركەماي» بالاباقشاسى.
ۋنداگانوۆا ايسۇلۋ حاميتوۆنا
ەرەسەك توپ تاربيەشىسى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ماقساتى:
بىلىمدىلىك – بالالارعا ۇلى عۇلامالاردىڭ جاقسى مەن جامان تۋرالى ايتقاندارىن ءتۇسىندىرۋ، ادام بويىنداعى ۇنامدى، ۇنامسىز قىلىقتاردى اجىراتا وتىرىپ، ادەپ الىپپەسىن بويىنا دارىتۋ.
دامىتۋشىلىق – بالانىڭ جان – جاقتى ويلاۋ قابىلەتىن، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىلىك – ءوز حالقىنىڭ سالت – داستۇرلەرىن، ادەپتىلىك تۋرالى ناقىل سوزدەردى، التىن اقىلداردى، تىيىم سوزدەردى ۇيرەتۋ ارقىلى ادامگەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا، كىشىپەيىلدىلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: قاناتتى سوزدەر، ماقال – ماتەلدەر، اقىن - جازۋشىلاردىڭ سۋرەتى.
ساباقتىڭ بارىسى: شاتتىق شەڭبەر:
- سالەم ساعان – التىن كۇن!
- سالەم ساعان – كوك اسپان!
- سالەم ساعان – جەر – انا!
- سالەم ماعان!
- سالەم ساعان!
تاربيەشى: «ادامعا ەڭ ءبىرىنشى ءبىلىم ەمەس، رۋحاني تاربيە بەرۋ كەرەك، تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم – ازاماتتىڭ قاس جاۋى. ول كەلەشەكتە ونىڭ بارلىق ومىرىنە اپات اكەلەدى» دەگەن ۇلى عۇلاما ءال - فارابي. ولاي بولسا، ءبىلىم بەرە وتىرىپ ەلىن، جەرىن سۇيەتىن ازامات تاربيەلەۋ ءۇشىن بالانىڭ ارتىندا، ءوز اتا - اناسى بار ەكەنىندە ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.
تاربيەشى:
1 - كەزەڭ.«بالام - مەنىڭ بولاشاعىم»
1 - بالا دەگەن كىم؟
اتا – انالار جاۋابى تىڭدالادى.
تاربيەشى: ەرتەدە ءبىر ادام عۇلاماعا كەلىپ:(ەكى اتا – انا ورتاعا شىعادى)
اتا – انا:
- بالانى نەشە جاستان باستاپ تاربيەلەگەن دۇرىس؟ – دەپ سۇراپتى.
عۇلاما: (اتا – انا)
- بالاڭىز قانشادا؟ – دەپ وزىنە سۇراق قويادى.
اتا – انا:
- بەس - اق اي تولدى، - دەيدى اناۋ.
تاربيەشى: سوندا عۇلاما باسىن شايقاپ:
عۇلاما: (اتا – انا)
- بەس ايعا كەشىككەن ەكەنسىز، - دەگەن ەكەن.
تاربيەشى: حالىق اراسىنا كەڭ تارىلعان بۇل اڭىزدىڭ ايتپاعى بارشاعا تۇسىنىكتى. ياعني، بالانى تۋعان ساتىنەن باستاپ تاربيەلەۋ كەرەك. دەمەك، بالا تاربيەسىنىڭ نەگىزىن قۇياتىن ەڭ الدىمەن – اتا - انا.
سۇراق - جاۋاپ.
1. وتباسىنىڭ قورعانى كىم؟
2. ءسىز بالاڭىزدىڭ قانداي ازامات بولعانىن قالايسىز؟
3. وتباسىڭىزدا ۇلتتىق سالت - ءداستۇرىمىزدى قالاي ناسيحاتتايسىز؟
5. بالاڭىزعا كىمدى ۇلگى تۇتاسىز؟
6. بالانى ەركىن تاربيەلەگەن دۇرىس پا؟
اتا – انالاردىڭ پىكىرى تىڭدالادى.
2 – كەزەڭ.«اتالار ءسوزى - تاربيە كوزى»
بالا:
يبراگيم.
- اتا سالەمەتسىز بە؟ ايتىڭىزشى جاقسى دەگەن نەمەنە؟
اتا:
- امانسىڭ با، بالام؟ جاقسى دەگەنىمىز مىنالار:
- تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي، قاناعات، راقىم، ويلاپ قوي، بەس اسىل ءىس كونسەڭىز. ومىردە وسى بەس ءىستى ورىنداعان، ءوزىنىڭ قاجەتىنە اسىرعان ادام – جاقسى ادام، بالام. جاقسى دەگەنىمىز وسى.
بالا:
دامير.
- اسسالاۋماعالەيكۋم، اتا!
- ايتىڭىزشى، جامان دەگەنىمىز نە؟
اتا:
- وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق، ەرىنشەك بەكەر مال شاشپاق، بەس دۇشپانىڭ بىلسەڭىز. ومىردە وسىلاردان اۋلاق بولساڭ، سەنىڭ جاقسى ازامات بولعانىڭ، بالام.
تاربيەشى:
قانە، ەندى بالالاردان سۇراپ كورەيىكشى. اباي اتاسىنىڭ وسيەتتەرىن بىلەر مە ەكەن؟ - جاقسى دەگەنىمىز نە، بالالار؟
1. جانەل.
جاقسى بالا قۇلاق ساپ،
ايتقانىڭدى ۇعادى.
توسەگىنەن تۇرا ساپ،
تازا اۋاعا شىعادى.
2. يبراگيم. جاقسى بالا، ول انىق،
ىستەمەيدى شالالىق.
تاپ – تازا بوپ جۋىنىپ،
الادى ول تارانىپ.
3. يسمايل.
جامان بالا قۇرىسىپ،
ءوز – وزىنەن تىرىسىپ.
تۇسكە دەيىن جاتادى،
شەشەسىمەن ۇرىسىپ
4. ەراسىل.
جاقسى بالا ءاردايىم،
دەپ «ۇياتقا قالمايىن»
ساباعىنا بارادى،
كۇندەلىكتى داپ – دايىن.
5. ريزابەك. ۇلكەندى دە سىيلايدى،
دوستارىن ول جينايدى
السىزدەرگە قامقور بوپ،
جاماندىققا قيمايدى.
6. مادينا ت. اناۋ بالا، قولىن قارا،
كىر قوجالاق قاپ – قارا.
تىرناعى وسكەن، شاشى كوپتەن
الىنباپتى – اۋ ماسقارا!
تاربيەشى:
دەمەك، ادام بويىندا جاقسى - جامان قاسيەتتەر بولادى ەكەن. ال ءبىز جاقسى قاسيەتتەردى انانىڭ اق سۇتىمەن، بال تىلىنەن بويىمىزعا سىڭىرەمىز. جاقسى بالا وسى قاسيەتتەردى ۇيرەنىپ، ۇنامسىز قىلىقتاردان اۋلاق بولۋعا تىرىسادى. ال ەندى اقىلدى، ادەپتى بالالار قانداي بولۋى كەرەك؟
ۆيدەو ارقىلى جاقسى مەن جامان قاسيەتتەردەن كورىنىس كورسەتۋ، ۆ. ماياكوۆسكييدىڭ «جاقسى دەگەن نەمەنە، جامان دەگەن نەمەنە؟» دەگەن ولەڭىن وقىپ بەرۋ. تاربيەشى:
3 - كەزەڭ. «بىلەر قازاق بالاسى، سالەم – ءسوزدىڭ اناسى»
1. بالالاردىڭ تاقپاعى.
1. ءىنجۋ.
باقشامىزعا بارعاندا،
جولىققان بار جاندارعا
ەرتەمەن اق پەيىلمەن:
«قايىرلى تاڭ!» - دەيمىن مەن.
كۇندىز دە ەلدى ەلەيمىن:
«قايىرلى كۇن!» - تىلەيمىن.
ۇيگە كەشكە كەلەمىن،
نە دەرىمدى بىلمەيمىن:
«كەش جارىق!» - دەپ كىرەمىن.
2. دامير.
اتام مەنىڭ ءاماندا
ادەپتى جان بول دەگەن
اتا ءسوزى سانامدا –
جاسى ۇلكەنگە جول بەرەم.
الدىن وراپ كىسىنىڭ
كەسىپ وتپەي كولدەنەڭ،
ىزەتىمەن كىشىنىڭ
سالەمدەسىپ قول بەرەم.
ءان: «بولايىقشى وسىنداي»
اتىراۋ قالاسى،
كمقك №25 «ەركەماي» بالاباقشاسى.
ۋنداگانوۆا ايسۇلۋ حاميتوۆنا
ەرەسەك توپ تاربيەشىسى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ناتۋرال ساننىڭ بولگىشتەرى. ناتۋرال ساننىڭ ەسەلىكتەرى
-
عىلىمي جوبا: «ۇلى دالانىڭ كونە قالاسى - ساۋران»ءبىلىم الۋشى: اناربەك ابىلمانسۇرجەتەكشىسى: اجەن ەلميراشىمكەنت قالاسىابدراش نازاربەكوۆ اتىنداعى №87 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەبىاننوتاسياجۇمىستا جا...
