ناتۋرال ساننىڭ بولگىشتەرى. ناتۋرال ساننىڭ ەسەلىكتەرى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ناتۋرال ساننىڭ بولگىشتەرى. ناتۋرال ساننىڭ ەسەلىكتەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
a) بەرىلگەن ناتۋرال ساننىڭ بولگىشى مەن ەسەلىگى ۇعىمىن ەنگىزىپ، وقۋشىلارعا ناتۋرال ساننىڭ بولگىشى مەن ەسەلىگىن تابۋدى ۇيرەتۋ جانە ونى ەسەپ شىعارۋدا قولدانۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ
b) وقۋشىلاردى ۇيىمشىلدىققا، ءوز ويىن ەركىن تۇجىرىمداپ جانە نەگىزدەپ جەتكىزە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
c) وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن كەڭەيتۋ، ەسەپتى شاپشاڭ، ءارى دۇرىس شىعارۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، بايانداۋ، سۇراق – جاۋاپ، ويىن
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تىرەك سىزبالار، ديداكتيكالىق ويىندار
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: سالەمدەسۋ، تۇگەلدەۋ، سىنىپتاعى
وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايارلىقتارىن انىقتاۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ءىىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
بۇگىنگى جاڭا ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «ناتۋرال ساننىڭ بولگىشتەرى. ناتۋرال ساننىڭ ەسەلىكتەرى». جاڭا ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن ءبىراز اۋىزشا ەسەپتەر شىعارىپ، جاتتىعىپ الايىق.
1) 312: 3 ----- 4) 450: 50 ----- 7) 1313: 13
2) 515: 5 ------ 5) 1050: 50 ------ 8) 1717: 17
3) 618: 6 ------ 6) 2050: 50 ------ 9) 3434: 17
ءمۇعالىم: 18 سانىنا قانداي ساندار قالدىقسىز بولىنەدى؟
18 سانى 1، 2، 3، 6، 9، 18 ساندارىنا قالدىقسىز بولىنەدى.
مىسالى: 18: 3=6؛ 18: 6=3؛ 18: 9=2.
18 - گە قالدىقسىز بولىنەتىن سانداردىڭ بارلىعى دا 18 سانىنىڭ بولگىشتەرى دەپ اتالادى.
18 سانىنىڭ بولگىشتەرى: 1، 2، 3، 6، 9، 18.
ناتۋرال ا سانىنىڭ بولگىشى دەپ ا سانى قالدىقسىز بولىنەتىن ناتۋرال ساندى ايتادى.
مىسالى: 30 سانىنىڭ بولگىشتەرى: 1، 2، 3، 5، 6، 10، 15، 30.
17 سانىنىڭ بولگىشتەرى: 1 جانە 17.
وسىدان قانداي قورىتىندىعا كەلەمىز؟
بەرىلگەن ناتۋرال ساننىڭ ەڭ ۇلكەن بولگىشى قانداي سان بولادى ەكەن؟
1. بەرىلگەن ناتۋرال ساننىڭ ەڭ ۇلكەن بولگىشى سول ساننىڭ وزىنە تەڭ.
2. 1 سانى كەز كەلگەن ناتۋرال ساننىڭ بولگىشى بولادى.
24 سانىنىڭ بولگىشتەرى: 1، 2، 3، 4، 6، 8، 12، 24.
24 سانىنىڭ بولگىشتەرىنىڭ ءبىرىنشىسى مەن سوڭىن الاتىن بولساق، بىزدە سانداردىڭ جۇپتارى پايدا بولادى.
ءمۇعالىم: قانداي ساندار ەكەن؟
وقۋشىلار: 1مەن 24، 2 مەن12، 3پەن 8، 4 پەن 6.
ەندى وسى جۇپتارىمەن الىنعان سانداردىڭ كوبەيتىندىسىن تابايىق
1*24=24، 2*12=24، 3*8=24، 4*6=24.
وسىدان ناتۋرال ساننىڭ بولگىشتەر جۇپتارىنىڭ قاسيەتى شىعادى:
بەرىلگەن ناتۋرال ساننىڭ بولگىشتەر جۇپتارىنىڭ كوبەيتىندىسى سول ساننىڭ وزىنە تەڭ.
ناتۋرال ساننىڭ ەسەلىكتەرىن قاراستىرامىز.
7 سانىنا قالدىقسىز بولىنەتىن سانداردى تابايىق. ول ءۇشىن 7 سانىن 1 - گە، 2 - گە، 3 - كە، 4 - كە،... كوبەيتۋ كەرەك. سوندا ءارقايسىسى 7 - گە بولىنەتىن سانداردى تابامىز. ولار 7، 14، 21، 28،...
ياعني، 7، 14، 21، 28،... ساندارىنىڭ ءارقايسىسى 7 - ءنىڭ ەسەلىگى بولادى.
وسىدان قانداي قورىتىندى شىعارۋعا بولادى؟
ناتۋرال ا سانىنىڭ ەسەلىگى دەپ ا سانىنا قالدىقسىز بولىنەتىن ناتۋرال ساندى ايتادى.
بەرىلگەن ناتۋرال سانعا ەسەلىك ساندى تابۋ ءۇشىن، ونى قانداي دا ءبىر ناتۋرال سانعا كوبەيتۋ كەرەك.
مىسالى: 5 سانىنىڭ ەسەلىكتەرى: 5، 10، 15، 20، 25،...
(وقۋشىلار وزدەرى مىسالدار كەلتىرەدى)
وسىدان شىعاتىن قورىتىندى:
1. كەز كەلگەن ناتۋرال ساننىڭ ەسەلىكتەرى شەكسىز كوپ؛
2. بەرىلگەن ناتۋرال ساننىڭ ەڭ كىشى ەسەلىگى سول ساننىڭ وزىنە تەڭ.
ءبىرىنشى سان ەكىنشى سانعا قالدىقسىز بولىنسە، ءبىرىنشى سان ەسەلىك دەپ، ال ەكىنشى سان بولگىش دەپ اتالادى.
مىسالى: 60: 12=5، ------------------------ 60: 5=12
60 - ەسەلىك، 12 - بولگىش ------------------ 60 - ەسەلىك، 5 - بولگىش.
lV. وقۋلىقپەن جۇمىس
ا دەڭگەيىنىڭ تاپسىرمالارى
№ 150.
1. 21 - ءدىڭ بولگىشتەرى: 3، 7
2. 90 - نىڭ بولگىشتەرى: 3، 10، 15، 18، 30
3. 2 – ءنىڭ ەسەلىكتەرى: 10، 18، 30، 84
4. 5 - ءتىڭ: 10، 15، 30.
№ 152.
42سانىنىڭ بولگىشتەرىن تابامىز: 1، 2، 3، 6، 7، 14، 21، 42.
42: 1=42، 42: 2=21، 42: 3=14، 42: 6=7، 42: 7=6، 42: 14=3، 42: 21=2، 42: 42=1.
كەرەگىن تاڭداپ الامىز: 42: 3=14، 42: 7=6.
وتۆەت: 3 ۇيمە 14 اسىق، 7 ۇيمە 6 اسىق.
ۆ دەڭگەيىنىڭ تاپسىرمالارى
№ 158.
1) 45 - كە بولگىش جانە 5 - كە ەسەلىك: 15.
2) 92 - كە بولگىش جانە 23 - كە ەسەلىك: 46.
3) 120 - كە بولگىش جانە 30 - عا ەسەلىك: 60.
V. سەرگىتۋ ءساتى «بولگىش پەن ەسەلىك»
س دەڭگەيىنىڭ تاپسىرمالارى
№ 167 ا سانىنىڭ بولگىشتەرى: 1، 2، 3، 5، 6، 10، 15، ا ا سانىن تاپ. ج: ا= 30
ۆ سانىنىڭ بولگىشتەرى: 1، 3، 5، 15، 25، ۆ ۆ سانىن تاپ. ج: ۆ = 75
Vءى قورىتىندىلاۋ:
1. قانداي ساندى بەرىلگەن ناتۋرال ا سانىنىڭ بولگىشى دەپ اتايدى؟
2. قانداي ساندى بەرىلگەن ناتۋرال ا سانىنىڭ ەسەلىگى دەپ اتالادى؟
3. بەرىلگەن ناتۋرال سانعا ەسەلىك سانداردى قالاي تابامىز؟
4. بەرىلگەن ناتۋرال ساننىڭ بولگىشتەر جۇپتارىن قالاي تابادى؟
Vءىى ءۇي تاپسىرماسى: پ. 2. 1، № 147(2)، 149، 153.
Vءىىى باعالاۋ.
اتىراۋ وبلىسى، قۇرمانعازى اۋدانى
ش. تۇرجانوۆ اتىنداعى ورتالاۋ مەكتەبىنىڭ
ماتەماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى
قابييەۆا تلەكشى سابيدوللا قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
a) بەرىلگەن ناتۋرال ساننىڭ بولگىشى مەن ەسەلىگى ۇعىمىن ەنگىزىپ، وقۋشىلارعا ناتۋرال ساننىڭ بولگىشى مەن ەسەلىگىن تابۋدى ۇيرەتۋ جانە ونى ەسەپ شىعارۋدا قولدانۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ
b) وقۋشىلاردى ۇيىمشىلدىققا، ءوز ويىن ەركىن تۇجىرىمداپ جانە نەگىزدەپ جەتكىزە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
c) وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن كەڭەيتۋ، ەسەپتى شاپشاڭ، ءارى دۇرىس شىعارۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، بايانداۋ، سۇراق – جاۋاپ، ويىن
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تىرەك سىزبالار، ديداكتيكالىق ويىندار
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: سالەمدەسۋ، تۇگەلدەۋ، سىنىپتاعى
وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايارلىقتارىن انىقتاۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ءىىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
بۇگىنگى جاڭا ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «ناتۋرال ساننىڭ بولگىشتەرى. ناتۋرال ساننىڭ ەسەلىكتەرى». جاڭا ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن ءبىراز اۋىزشا ەسەپتەر شىعارىپ، جاتتىعىپ الايىق.
1) 312: 3 ----- 4) 450: 50 ----- 7) 1313: 13
2) 515: 5 ------ 5) 1050: 50 ------ 8) 1717: 17
3) 618: 6 ------ 6) 2050: 50 ------ 9) 3434: 17
ءمۇعالىم: 18 سانىنا قانداي ساندار قالدىقسىز بولىنەدى؟
18 سانى 1، 2، 3، 6، 9، 18 ساندارىنا قالدىقسىز بولىنەدى.
مىسالى: 18: 3=6؛ 18: 6=3؛ 18: 9=2.
18 - گە قالدىقسىز بولىنەتىن سانداردىڭ بارلىعى دا 18 سانىنىڭ بولگىشتەرى دەپ اتالادى.
18 سانىنىڭ بولگىشتەرى: 1، 2، 3، 6، 9، 18.
ناتۋرال ا سانىنىڭ بولگىشى دەپ ا سانى قالدىقسىز بولىنەتىن ناتۋرال ساندى ايتادى.
مىسالى: 30 سانىنىڭ بولگىشتەرى: 1، 2، 3، 5، 6، 10، 15، 30.
17 سانىنىڭ بولگىشتەرى: 1 جانە 17.
وسىدان قانداي قورىتىندىعا كەلەمىز؟
بەرىلگەن ناتۋرال ساننىڭ ەڭ ۇلكەن بولگىشى قانداي سان بولادى ەكەن؟
1. بەرىلگەن ناتۋرال ساننىڭ ەڭ ۇلكەن بولگىشى سول ساننىڭ وزىنە تەڭ.
2. 1 سانى كەز كەلگەن ناتۋرال ساننىڭ بولگىشى بولادى.
24 سانىنىڭ بولگىشتەرى: 1، 2، 3، 4، 6، 8، 12، 24.
24 سانىنىڭ بولگىشتەرىنىڭ ءبىرىنشىسى مەن سوڭىن الاتىن بولساق، بىزدە سانداردىڭ جۇپتارى پايدا بولادى.
ءمۇعالىم: قانداي ساندار ەكەن؟
وقۋشىلار: 1مەن 24، 2 مەن12، 3پەن 8، 4 پەن 6.
ەندى وسى جۇپتارىمەن الىنعان سانداردىڭ كوبەيتىندىسىن تابايىق
1*24=24، 2*12=24، 3*8=24، 4*6=24.
وسىدان ناتۋرال ساننىڭ بولگىشتەر جۇپتارىنىڭ قاسيەتى شىعادى:
بەرىلگەن ناتۋرال ساننىڭ بولگىشتەر جۇپتارىنىڭ كوبەيتىندىسى سول ساننىڭ وزىنە تەڭ.
ناتۋرال ساننىڭ ەسەلىكتەرىن قاراستىرامىز.
7 سانىنا قالدىقسىز بولىنەتىن سانداردى تابايىق. ول ءۇشىن 7 سانىن 1 - گە، 2 - گە، 3 - كە، 4 - كە،... كوبەيتۋ كەرەك. سوندا ءارقايسىسى 7 - گە بولىنەتىن سانداردى تابامىز. ولار 7، 14، 21، 28،...
ياعني، 7، 14، 21، 28،... ساندارىنىڭ ءارقايسىسى 7 - ءنىڭ ەسەلىگى بولادى.
وسىدان قانداي قورىتىندى شىعارۋعا بولادى؟
ناتۋرال ا سانىنىڭ ەسەلىگى دەپ ا سانىنا قالدىقسىز بولىنەتىن ناتۋرال ساندى ايتادى.
بەرىلگەن ناتۋرال سانعا ەسەلىك ساندى تابۋ ءۇشىن، ونى قانداي دا ءبىر ناتۋرال سانعا كوبەيتۋ كەرەك.
مىسالى: 5 سانىنىڭ ەسەلىكتەرى: 5، 10، 15، 20، 25،...
(وقۋشىلار وزدەرى مىسالدار كەلتىرەدى)
وسىدان شىعاتىن قورىتىندى:
1. كەز كەلگەن ناتۋرال ساننىڭ ەسەلىكتەرى شەكسىز كوپ؛
2. بەرىلگەن ناتۋرال ساننىڭ ەڭ كىشى ەسەلىگى سول ساننىڭ وزىنە تەڭ.
ءبىرىنشى سان ەكىنشى سانعا قالدىقسىز بولىنسە، ءبىرىنشى سان ەسەلىك دەپ، ال ەكىنشى سان بولگىش دەپ اتالادى.
مىسالى: 60: 12=5، ------------------------ 60: 5=12
60 - ەسەلىك، 12 - بولگىش ------------------ 60 - ەسەلىك، 5 - بولگىش.
lV. وقۋلىقپەن جۇمىس
ا دەڭگەيىنىڭ تاپسىرمالارى
№ 150.
1. 21 - ءدىڭ بولگىشتەرى: 3، 7
2. 90 - نىڭ بولگىشتەرى: 3، 10، 15، 18، 30
3. 2 – ءنىڭ ەسەلىكتەرى: 10، 18، 30، 84
4. 5 - ءتىڭ: 10، 15، 30.
№ 152.
42سانىنىڭ بولگىشتەرىن تابامىز: 1، 2، 3، 6، 7، 14، 21، 42.
42: 1=42، 42: 2=21، 42: 3=14، 42: 6=7، 42: 7=6، 42: 14=3، 42: 21=2، 42: 42=1.
كەرەگىن تاڭداپ الامىز: 42: 3=14، 42: 7=6.
وتۆەت: 3 ۇيمە 14 اسىق، 7 ۇيمە 6 اسىق.
ۆ دەڭگەيىنىڭ تاپسىرمالارى
№ 158.
1) 45 - كە بولگىش جانە 5 - كە ەسەلىك: 15.
2) 92 - كە بولگىش جانە 23 - كە ەسەلىك: 46.
3) 120 - كە بولگىش جانە 30 - عا ەسەلىك: 60.
V. سەرگىتۋ ءساتى «بولگىش پەن ەسەلىك»
س دەڭگەيىنىڭ تاپسىرمالارى
№ 167 ا سانىنىڭ بولگىشتەرى: 1، 2، 3، 5، 6، 10، 15، ا ا سانىن تاپ. ج: ا= 30
ۆ سانىنىڭ بولگىشتەرى: 1، 3، 5، 15، 25، ۆ ۆ سانىن تاپ. ج: ۆ = 75
Vءى قورىتىندىلاۋ:
1. قانداي ساندى بەرىلگەن ناتۋرال ا سانىنىڭ بولگىشى دەپ اتايدى؟
2. قانداي ساندى بەرىلگەن ناتۋرال ا سانىنىڭ ەسەلىگى دەپ اتالادى؟
3. بەرىلگەن ناتۋرال سانعا ەسەلىك سانداردى قالاي تابامىز؟
4. بەرىلگەن ناتۋرال ساننىڭ بولگىشتەر جۇپتارىن قالاي تابادى؟
Vءىى ءۇي تاپسىرماسى: پ. 2. 1، № 147(2)، 149، 153.
Vءىىى باعالاۋ.
اتىراۋ وبلىسى، قۇرمانعازى اۋدانى
ش. تۇرجانوۆ اتىنداعى ورتالاۋ مەكتەبىنىڭ
ماتەماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى
قابييەۆا تلەكشى سابيدوللا قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
«قازىرگى زامان تالابىنا ساي، جان - جاقتى جەتىلگەن، بويىندا ۇلتتىق سانا مەن ۇلتتىق پسيحولوگيا قالىپتاسقان، يماندىلىق ادەبى، پاراساتى بار ۇرپاق تاربيەلەۋ، ءوسىرۋ، ءبىلىم بەرۋ بۇگىنگى تاڭدا وتباسىنىڭ، ب...
