جارناما اۋدارماسىنىڭ لەكسيكا-گرامماتيكالىق قۇرىلىمى
ءار ءتۇرلى جارناما ءماتىنى اۋدارمالارىن تالداماس بۇرىن، «اۋدارما» جانە «اۋدارما تۇرلەندىرۋلەرى» دەگەن تەرميندەردىڭ ماعىناسىن قاراستىرۋ كەرەك.
«اۋدارما» - بۇل ماقساتتى تالداۋعا ۇشىراعان باستاپقى ءماتىننىڭ نەگىزىندە باسقا تىلدىك جانە مادەني ورتادا ءبىرىنشىنى الماستىراتىن ەكىنشى ءماتىن جاسالاتىن ءبىر باعىتتى جانە ەكى فازالى ءتىلارالىق، مادەنيەتارالىق كوممۋنيكاسيا پروسەسى؛ ەكى ءتىلدىڭ، ەكى مادەنيەتتىڭ جانە ەكى كوممۋنيكاتيۆتىك جاعدايدىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىقتارمەن ءىشىنارا وزگەرتىلگەن باستاپقى ءماتىننىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك اسەرىن بەرۋگە ورناتۋمەن سيپاتتالاتىن پروسەسس [1]. اۋدارمانىڭ كەز-كەلگەن ءتۇرىن جۇزەگە اسىرا وتىرىپ، كوپتەگەن قايتا قۇرۋلار، جەكە سەمانتيكالىق ەلەمەنتتەردى قايتا بولۋلەر ورىن الادى. مۇنىڭ ءبارى اۋدارما تۇرلەندىرۋلەرى (ترانسفورماسيالارى) دەپ اتالادى.
اۋدارما تۇرلەندىرۋلەرى مازمۇن جوسپارى دا، ورنەك جوسپارى دا بار تىلدىك بىرلىكتەرمەن جۇزەگە اسىرىلاتىندىقتان، ولار باستاپقى بىرلىكتەردىڭ فورماسى مەن ماعىناسىن وزگەرتە وتىرىپ، فورمالدى-سەمانتيكالىق سيپاتقا يە [2، 172]. بارحۋداروۆ بويىنشا اۋدارما تۇرلەندىرۋلەرىنىڭ كەلەسى تۇرلەرى بار:
ورىن اۋىستىرۋ - بۇل ءتۇپنۇسقا ماتىنىمەن سالىستىرعاندا اۋدارما ماتىنىندەگى تىلدىك ەلەمەنتتەردىڭ ورنىن (ءتارتىبىن) وزگەرتۋ. اۋىستىرىلۋى مۇمكىن ەلەمەنتتەر: سوزدەر، ءسوز تىركەستەرى، كۇردەلى سويلەمنىڭ بولىكتەرى، تاۋەلسىز سويلەمدەر.
Get ready for beautiful، flake free hair.
قازاق تىلىندە: 100% قايىزعاقسىز ادەمى شاشقا دايىندالىڭىز.
بۇل جارنامانى اۋدارعان كەزدە، ءتۇپنۇسقا تىلىندەگى "get ready" تىركەسىنىڭ قازاق تىلىنە اۋدارىلعان كەزدە ورنى اۋىستىرىلدى. بۇل ورىن اۋىستىرۋ اعىلشىن ءتىلىنىڭ ەرەجەلەرىمەن قامتاماسىز ەتىلگەنىن كورۋگە بولادى.
Am. I'm lovin' it.
ورىس تىلىندە: ۆوت چتو يا ليۋبليۋ.
ماكدونالدس فاست-فۋد ۇرانىن اۋدارۋ كەزىندە دە ورىن اۋىستىرۋ ءادىسى قولدانىلدى. مەكەمەنىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتى ءۇشىن «ۆوت» سىلتەۋ ەسىمدىگى ينتوناسيالىق تۇردە شىعارىلادى.
الماستىرۋ - اۋدارما تۇرلەندىرۋلەرىنىڭ ەڭ كوپ تارالعان ءتاسىلى؛ اۋدارما پروسەسىندە ءسوز فورمالارى، سويلەۋ بولىكتەرى، سويلەم مۇشەلەرى، سينتاكسيستىك بايلانىس تۇرلەرى جانە ت. ب. الماستىرۋلارعا ۇشىراۋى مۇمكىن.
It gives you wings.
قازاق تىلىندە: Red bull قاناتتاندىرادى.
Red Bull ۇرانى سويلەۋ بولىكتەرىن الماستىرۋ ءادىسىن قولدانادى. باستاپقى ماتىندەگى «it» ەسىمدىك اۋدارما ماتىنىندەگى «Red bull» كومپانياسىنىڭ اتاۋىمەن زات ەسىممەن اۋىستىرىلادى.
انتونيمدىك اۋدارما - بۇل ءتۇپنۇسقانىڭ لەكسيكالىق بىرلىگىنىڭ قاراما-قارسى ۇعىم ارقىلى ويىنىڭ كورىنىسى، سونىمەن بىرگە ونىڭ قۇرىلىمىن تابيعي تۇردە وزگەرتۋ [3].
Impossible is nothing.
ورىس تىلىندە: نيەۆوزموجنوە ۆوزموجنو.
Adidas كومپانياسىنىڭ بۇل ۇرانىندا ءتۇپنۇسقا ءماتىنى ورىس تىلىندەگى تولىق قاراما-قارسى ماعىنالى سوزدەرمەن اۋىستىرىلىپ اۋدارىلدى.
تولىقتىرۋلار اۋدارمادا ءتۇپنۇسقادا كوررەسپوندەنسياسى جوق قوسىمشا سوزدەردى قولدانۋدى بىلدىرەدى [4].
Discover the unexpected Luxembourg!
رۋس. پريەزجايتە ۆ ليۋكسەمبۋرگ ي سامي ۆو ۆسەم ۋبەديتەس!
بۇل ۇرانعا «ي سامي ۆو ۆسەم ۋبەديتەس» دەگەن تىركەس قوسىلدى. ءبىراق بۇل قىسقارتۋ ءادىسى دە قولدانىلعان دەپ ساناۋعا بولادى، اتاپ ايتقاندا سىن ەسىم «unexpected» ورىس تىلىندەگى اۋدارمادا كورىنىس تاپپادى.
قىسقارتۋ - بۇل تولىقتىرۋلارعا تىكەلەي قاراما-قارسى قۇبىلىس. قىسقارتۋ كەزىندە اۋدارما ماتىنىندە سوزدەر نەمەسە ءسوز تىركەستەرى ءتۇسىپ قالادى.
I - pod. Game on. And on. And on.
ورىس تىلىندە: I - pod. زايگراەشسيا.
Apple كومپانياسىنىڭ بۇل جارنامالىق ۇرانىنىڭ اۋدارماسى قىسقارتۋدى قولداندى. ورىس اۋدارماسىندا «aAnd on. And on» تىركەسى الىنىپ تاستالادى. بۇل اۋدارما ترانسفورماسياسى ورىس تىلىندەگى نۇسقانى شامادان تىس تولتىرماۋ ءۇشىن قولدانىلعان.
جارنامالىق ۇرانداردى اۋدارۋداعى لەكسيكالىق ادىستەرگە كەلەتىن بولساق، ولاردا مەتافورالار، سالىستىرۋلار، ەپيتەتتەر، ريفمالار ءجيى قولدانىلادى. ماعىنانى ساقتاي وتىرىپ، اۋدارمانى پوەتيكالىق تۇردە اۋدارۋ وتە قيىن بولۋى مۇمكىن. ريفمانى ءساتتى قولداناتىن جارنامالىق ماتىندەردىڭ مىسالدارى:
Gillette. The best a man can get
ورىس تىلىندە: Gillette. لۋچشە دليا مۋجچينى نەت.
Mr. Clean will clean your whole house and everything that’s in it.
ورىس تىلىندە: س Mr. Proper ۆەسەلەي، ۆ دومە چيستو ۆ دۆا رازا بىسترەي!
مى بليجە ي سەنى نيجە!
قازاق تىلىندە: ءبىز جاقىنبىز، قاراڭىز، تومەن ءبىزدىڭ باعامىز!
اۋدارما-بۇل ونەر. ونەر-شىعارماشىلىقتىڭ جەمىسى. كوركەم، شىعارماشىلىق ءماتىندى اۋدارۋ كەزىندە اۋدارماشى ءاردايىم اۋدارما تۇرلەندىرۋلەرىن، سونىڭ ىشىندە كۇردەلى تۇرلەندىرۋلەردى قولدانۋعا ءماجبۇر. وسىنداي تۇرلەندىرۋلەردى قولدانۋدىڭ ارقاسىندا ءتۇپنۇسقا ءماتىننىڭ ماعىناسىنىڭ دالدىگى قالپىنا كەلتىرىلەدى، بۇل وقىرمانعا اۆتوردىڭ ويى مەن كوڭىل-كۇيىن تۇسىنۋگە جانە ونىڭ سانا-سەزىمى ارقىلى وتكىزۋگە، ونىڭ ستيل جۇيەسىن دۇرىس قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى [5].
قورىتىندىلاي كەلە، جارنامالىق ماتىندەر مەن ۇرانداردى اۋدارعان كەزدە، مۇمكىن بولسا، ۇراننىڭ اۋدارما قۇرىلىمىن ساقتاۋ قاجەت، ونىڭ كومپونەنتتەرى ماقساتتى تۇتىنۋشىعا ۇتىمدى جانە ەموسيونالدى اسەر ەتۋگە جانە ونى ساتىپ الۋعا ىنتالاندىرۋعا ارنالعان. دەمەك، اۋدارماشىلاردىڭ باستى مىندەتى - شەت تىلىندەگى جارنامالىق ماتىندەر مەن ۇرانداردا سوزدەردى دۇرىس قولدانۋ؛ ول قورشاعان شىندىقتىڭ ءتىل مەن سويلەۋدەگى بارابار كورىنىسىن قامتۋى كەرەك.
قولدانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى:
- شۆەيسەر ا.د. تەوريا پەريەۆودا: ستاتۋس، پروبلەمى، اسپەكتى. م، 1988.
- كوميسساروۆ ۆ. ن. تەوريا پەريەۆودا (لينگۆيستيچەسكيە اسپەكتى)، م: ۆىسشايا شكولا، 1990. - 172 س.
- شۆەيسەر ا. د. تەوريا پەريەۆودا. ستاتۋس، پروبلەمى، اسپەكتى م.: URSS، 2012–216 س.
- بارحۋداروۆ ل. س. يازىك ي پەريەۆود. (ۆوپروسى وبششەي ي چاستنوي تەوريي پەريەۆودا) – م.: مەجدۋنارودنىە وتنوشەنيا، 1975، - 324س.
- ليۋبيموۆ، ن.م. كنيگا و پەريەۆودە: سبورنيك – م.: ب.س.گ. – پرەسس، 2012. – 304 س.
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى جاناتايەۆ دانات جاناتاي ۇلى، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماگيسترانتى بولات اديا ەرجان قىزى
You Might Also Like
-
قازاق باسپاسوزدەرى، باسىلىمدارىننىڭ كونە تاريحىنا زەر سالىپ، كوز جۇگىرتىپ وتەر بولساق، «ايقاپ» -تىڭ تۇڭعىش جۋرالى ەكەنىن ءبارىمىز جاقسى بىلەمىز. «قازاق» گازەتى دە ەل تاريحىند...
-
قازاق حالقىمىزدىڭ جۇرەگىنە ەرەكشە دە قىمبات تۇلعالاردىڭ ءبىرى – ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ. بۇل كىسىنىڭ بار عۇمىرى ءوز حالقىمەن تىعىز بايلانىستى. ەندى وسى ارادا ءبىر عانا جايتقا توقتالار بولساق، ءمىرجاقىپ ...
