جارقىنباي داۋلەتىمەن «ءقادىرلى» ادام،
بولسا دا كوردەي سوقىر، ناعىز نادان.
مال ماقتاتپاي قويا ما وتىرىك-اق،
اقىل، ويسىز بولسا دا مالدان جامان.

مال ءبىتتى، مال سەكىلدى ساسىق جانعا،
ءور كوكىرەك ءوزىمشىل توپاس پاڭعا.
كەدەي بولسا كۇن كورەر ادام ەمەس،
جاماندىعىن مال جاپتى امال بار ما.

«تەگىڭدى مالدان سۇرا؟» دەگەنى راس،
بۇل كۇندە مالى جوققا باقىت قونباس.
باي بولساڭ اركىم سىيلاپ «جاقسى» دەيدى
بولساڭ دا قانداي نادان، قانداي توپاس.

سونىڭ ءبىرى جارقىنباي مىناۋ جۇرگەن،
نە اقىل، نە ءبىلىم جوق وقىپ جۇرگەن.
بۇل كۇندە ادامدى ەمەس، مالدى سىيلاپ،
اركىم-اق ورىن بەرەدى وعان توردەن.

بىلتىر ول «بي بولسام» دەپ ارمان ەتتى،
سويىس قىپ، ەلگە شاۋىپ، اقشا توكتى.
بەرۋدىڭ ارقاسىندا بەدەلدى بوپ،
بي بولدى، جەز زناككە قولى جەتتى.

سارى جەز ساتىپ الدى مالىن شاشىپ،
سول ءۇشىن ماقتانادى مىقىن باسىپ.
توبەتكە تاعىپ قويعان قارعىداي قىپ،
ول «شەنىن» تاستامايدى موينىنا اسىپ،

ول قارعى ءبىلىم بەرمەس تاققانمەنەن،
نادان بىلگىش بولا ما ماقتانمەنەن.
ماستەك شاۋىپ، تۇلپاردان بايگە الا ما؟
قادىرلەپ اسىل جابۋ جاپقانمەنەن؟

بايدا بار وقىپ جۇرگەن ءبىر ەر بالا،
جاسى كەلىپ قالسا دا اقىلى شالا.
باي بالاسىن «جامان» دەپ كىم ايتادى،
دەگەن عوي «باسى يگىنىڭ ءبارى قارا».

بالانىڭ كيىمى وڭدى، تاماعى توق،
مەگەجىن ەلى سۇيەك، ءبىرى بىلجىر...
ون جىل ۇزبەي قىسى-جاز وقىسا دا،
ءالى كۇنگە ول كەشە حات بىلگەن جوق،

ون جىلداي وقىعانى قارا كىتاپ،
بەرىپتى اكەسىنە مولدا سىيلاپ.
«كورىڭ ءقادىر»، «كەسىك باس»، «باقىرعانىق»
كوشىرمەسى ميىن جەپ، جانىن قيناپ.

ون جىلدا وسى كىتاپ ءبىر بىتپەدى،
«قاسيەتتى» دەدى باي، قۇرمەتتەدى.
تالعان ادام تۇرىپتى ءبىر سيپاسا
لەپەسى قارا مولدا قۇر كەتپەدى.

بۇل كىتاپسىز بوسانباسقا قاتىندار دا
«مىڭدا ءبىر داۋا، دەيدى مارتۋلارعا».
ءبىر جاپىراق تۇمارى بويدى ساقتار،
اۋىرساق ىشىرتكى ال، قاپىل قالما.

ءبىسمىلدا ايتپاي، دارەتسىز جاقىن بارما،
مولدادان ارتىق بىلەر اقىل بار ما؟
سوعىپ كەتسە كيەسى وندىرمايدى،
بىلە تۇرا جانىڭا قاسىڭ بار ما؟

بۇل كىتاپتان جىن-شايتان قاشىپ كەتەر،
جانى شوشىپ، زارەسى ۇشىپ، ساسىپ كەتەر،
ارتىنا قايرىلۋعا شاما كەلمەي،
قاپ تاۋىنىڭ باسىنان اسىپ كەتەر.

وسىنداي كىتابى بار بايدى كوردىم،.
ءتۇس سەكىلدى وڭىمدە جايدى كوردىم،
داۋلەتى، قاسيەتى، شەنى دە بار،
تۇپ-تۇگەل ءتورت قۇبىلاسى سايدى كوردىم.

ورىسشا وقىعاندى «كاپىر» دەيدى،
يمانى جوق، ساۋاپتان تاقىر دەيدى.
عىلىم تۋىن قولعا الىپ شىقسا بىرەۋ،
بۇزىق كەلدى، بولدى-اۋ زامان اقىر دەيدى.

كىم ماقتاسا سونى دوس، جاقىن دەيدى.
ناداندار نادان ءسوزىن اقىل دەيدى.
مولدانىڭ وتىرىك ايتكان شاريعاتىن،
قۇداي ءسوزى ايتقانىڭ ماقۇل دەيدى.

ءبىلىمدى، وقىعاندى كۇندەپ باعار،
وتىرىك، وسەك پەنەن جالا جابار.
ءوزىنىڭ تۇيەدەي ءمىنىن كوزى كورمەي،
بىرەۋدىڭ تۇيمەدەيىن ءتىنتىپ تابار.

مەن بىلەمىن دەپ ويلاپ اداسادى،
بىلىمدىگە وشتەسىپ تالاسادى.
مال بولسا ارمانىم جوق، جەتىلدىم دەپ،
قيت ەتسە مالدىڭ باسىن،ساناسادى.

جارقىنبايدىڭ جايى وسى ەل ماقتاعان،
ءارى باي، ءارى بي دەپ جۇرت جاقتاعان.
ءىشىپ كەتەر، جەپ كەتەر سۇمدار جيىلىپ،
ءماز بولىپ، بايدى ماقتاپ ىرجاقتاعان.

باي سوندا كوتەرمەس پە مۇرنىن كوككە،
ەتەر مە كوتەردىڭ دەپ ولارعا وكپە.
اۋرۋسىز «ءاق-تۇپا» دەپ قۇر جوتەلىپ!
پاڭدىقتى بايقاتپاس پا توڭىرەككە.

بار ەدى جارقىنبايدا ءۇش-تورت بالا،
ولارعا بايلىق تۇرسا شىركەۋ قايدا.
كۇلايمە ۇلدان ۇلكەن جالعىز قىزى،
ۇقسايدى كوركەمدىگى تۋعان ايعا.

ون سەگىز كۇلايمەنىڭ كەلگەن جاسى،
جىبەكتەي ۇلبىرەگەن ماڭداي شاشى،
مۇلتىكسىز تۇلا بويى ءبىر ءمىنى جوق،
اللانىڭ شىن جاراتقان تاماشاسى.

جانارىن كورگەن كوزدىڭ الار بۇرىپ،
ازىراق ەزۋ تارتىپ قويسا كۇلىپ،
قىزعالداق ءپىسىپ تولعان شىلدەدەگى،
جەر گ ۇلى، قىزىل نۇرلى شاشىپ ۇرىق.

كورگەننىڭ ەسى كەتەر قاراپ تۇرىپ؛
ءتانى ەرىپ، ويى ماس بوپ، دىمى قۇرىپ،
وڭاشا كەزى كەلىپ قالعان جەردە،
ءسوز تۇسپەس اۋزىنا قۇداي ۇرىپ.

تارتپاعان اكەسىنە مىنەز-كورىك،
قۇربىنى قورلامايدى پاڭسىپ جەرىپ.
اقىل، وي، مىنەز، كورىك تۇگەل كەلگەن،
شىن سۇلۋ، سىمباتتى-اۋ ەرگە سەرىك.

شەشەگە دە تارتپاعان ءبىر مىنەزى،
كۇلىمدەپ كۇن ساۋلەلى جارقىن ءجۇزى.
كوكتەن تۇسكەن گاۋھارداي كوزدى ۇيالتقان،
قول جەتپەس كۇنسۇلۋدىڭ ناعىز ءوزى.

كۇلايمەنى اكەسى مالعا ساتقان،
قۇداي دەپ، قۇدا بولىپ باتا ايتقان.
ءارى مالدى كوبەيتۋ كوپ ۇستىنە،
ءارى بي بولامىن دەپ، قارعىس اتقان.

بەرگەنى ءبىر حاجىنىڭ باي بالاسى،
مال، باسقا تۇگەل تولعان اينالاسى.
قۇدا بوپ قۇيرىق-باۋىر جەگەننەن سوڭ،
باسىلعان ب ا ق كۇندەستىك تايتالاسى.

كۇيەۋى كۇلايمەنىڭ تەڭى ەمەس،
تەڭ تۇگىل ءتۇزۋ قارار ادام دا ەمەس،
سۇلۋدىڭ سىرتى ءبۇتىن، ءىشى ءتۇتىن،
مۇقاننان باسقا بۇل سىردى ادام بىلمەس.

مۇقان مەن كۇلايمەنىڭ سىرى تاتۋ،
جۇرەك ءسۇيىپ، باستالعان قۇپ ۇناتۋ.
ۇزاق ءتۇن، وڭاشادا سىرلاسقاندا،
بولاتىن نەشە ءتۇرلى ويعا باتۋ،

كۇيەۋى مال تولەگەن مالدىڭ ءبىرى،
اق ۇرپەك بالاپانداي كورسەڭ ءتۇرى.
نە سىمبات، نە كوركى مەن مىنەزى جوق،
اقىلسىز شوشقا مىنەز، ءسوزى ءىرى.

ميسىز وي، تالىس اياق، ساسىق قولتىق،
مەگەجىن، شارتىق بۇقا، بويى قورتىق
بۋاز قاتىن سەكىلدى شارتيعاندا،
ايران قۇيىپ بايلاعان ءبىر جان تورسىق.

وقۋ جوق، كوز ورنى بار، كەۋدە سوقىر،
كورگەندى، ەستىگەندى مي جوق توقىر.
كوزى كوك، كىرپىگى اق، ءتۇسى سارى،
الاپەس، ونە بويى ەشكى قوتىر.

مىنەزى سونداي جامان، ءىسى سودىر،
سوندىقتان، اركىم ونى دەيدى شودىر.
كۇلايمە قوساقتالسا بۇل ەسەككە،
ارام ولگەن ءبىر اققۋ قارعا شوقىر.

مۇقان كىم؟ زامانداسى جاقىن جۇرگەن،
سىر اشىپ تار توسەكتە ويناپ-كۇلگەن.
ءبىر-بىرى قارا كوزدىڭ حاتىن وقىپ،
جۇرەكتىڭ نە ايتارىن ويمەن بىلگەن.

مۇقاننىڭ بار ايىبى — مالى كەدەي،
اكە بار، تۋىسقان جوق، شەشە وگەي.
اقىل-زەيىن، ءتۇر سىمبات تۇتاس كەلگەن،
سوزگە ۇستا، اقىن جىگىت سۇرشا كومەي.

وقىعان، ءبىلىم العان جاسىنان ول،
ءبىر ادام بولماسا دا داۋلەتى مول،
جىگىتتىڭ بۇل كۇندەگى ابىلايى،
نە كەرەك، ب ا ق بايلايتىن ءبىر قىسقا قول.

تالابى، بار ىنتاسى زور وقىماق،
ۇلگىلى ۇلكەن گورودتان ءبىلىم الماك،
مۇقاننىڭ جانىن جەيتىن اۋىر قايعى،
قاپتىرعان كۇلايمەگە تۇرمىس قارماق.

سوندىقتان ونىڭ ويى ون بەس بولەك،
قايعىمەن كۇيىك تارتقان سۇيگەن جۇرەك.
زارىققان كۇلايمەنى كورگەن سايىن،
دەرتىنە ەم تابا الماي كوڭىلى جۇدەپ.

وسى جاز قىز الۋعا كۇيەۋ كەلمەك،
مال العان باستاسىنا اكە بەرمەك،
«قىزدىڭ بايى بەس بايتال» دەگەن راس،
سورلى قىز، اكە سالسا، مالشا كونبەك.

ول سولاي بولاتىنى، ءسوزسىز راس،
توپاستار ويىن ەتپەي كوڭىلى تىنباس.
سۇلۋدى تۇرمىس تورى شىرماپ العان،
ۇزەم دەپ مۇقان-داعى قارسى تۇرماس.

تۇرعانمەن قولدان تۇك تە كەلەرى جوك،
جان قيناۋ، ءىس بوپ شىعىپ، ونەرى جوق،
قاراڭعى ەل، قارا تەڭىز تاسىپ جاتقان،
شىپشىق بوپ ورتەيمىن دەپ ولەرى جوق.

قۇرالسىز جاۋعا شابۋ كىمنىڭ ءىسى،
كوز جەتسە كەلمەسىنە وعان كۇشى.
ءتۇپسىز تەڭىز تۇبىنە تارتىپ كەتەر،
مىلقاۋ كۇش، ءدال تەڭىزدەي ەلدىڭ ءىشى.

كەلبەتتىڭ جەرى جازىق، ءشوبى شالعىن،
تۇگىنەن مايى شىعاد سەمىز مالدىڭ.
تاسقۇدىق مۇز بۇلاعى اعىپ جاتاد،
سىلدىراپ تابانىڭدا بيىك جاردىڭ.

سول جەردىڭ وڭ جاقتاعى جاعاسىنا،
تاس وتكەل مۇز بۇلاقتىڭ اراسىنا،
جىلجىپ كەپ جۇرت جاڭارتقان جارقىنباي باي،
توي قىلدى ۇزاتاتىن بالاسىنا.

ىرگەسى ءمولدىر تىمىق وزەن اققان،
كۇنى جوق كۇندىز-تۇنى دامىل تاپقان.
سىلدىرى سىڭسىپ جارعا قوشتاسقانداي،
شىن تىڭداپ، زەرتتەگەن جان ويعا باتقان.

ءبىر سۇلۋ سۋعا كەلدى شولپى تاققان،
باسىندا تازا شاپان بەتىن جاپقان،
توگىلىپ قارا ناركەس كوزدىڭ جاسى،
وزەنگە ءۇنسىز قوسىپ، مۇڭىن شاققان،

ىستىق جاس مۇز بۇلاككا تىرس-تىرس تامعان،
اعىزعان كوزدىڭ جاسىن ىشتەگى ارمان،
جۇرەكتىڭ قىزىل قانى قۇرتشا قايناپ،
شىداماي قىزۋىنا دەنە جانعان،

شارپىلىپ قايعى ورتىنە تۇلا بويى،
مۇز بۇلاق سوندىرەر دەپ كەلگەن ويى،
باتا وقىر، اس بەرگەننەن اتى سۋىق،
كورىندى اكەسىنىڭ قىلعان تويى.

كۇيەۋ مەن قۇدا كەلگەن كەشە كەشكە،
توي قىلعان وپىر-توپىر بۇگىن تۇستە.
جەگەن توق، ىشكەن ماس بوپ، شالقىپ جاتىر،
سۇلۋدىڭ مۇڭىن العان كىم بار ەسكە.

سۇلۋداي قايعى جۇتكان مۇقان جالعىز،
ماز-مەيرام، ساۋىق قۇرعان جەڭگە، بالدىز.
جاسىرىن جار استىمەن كىزعا كەلدى،
كەزدى اڭدىپ جار جاعاسى بولعان جانسىز.

كەلدى ول اكىرعى رەت امانداسا،
سۇلۋعا كوڭىل ايتىپ ماۋقىن باسا.
اجال كەپ اكەتكەلى ءتونىپ وتىر،
سۇيگەنىن دەيتىن كوزدەن قىلمان تاسا.

ەگىلدى كۇلايمەنىڭ كوزدەن جاسى،
جانىنا كەلگەن كەزدە جان جولداسى،
قۇشاقتاپ سۇيگەن جارىم سەن دەدى ول،
«بۇل سىرعا كۋا بولسىن سۋدىڭ باسى».

مۇقان دا شىن جۇرەكتىڭ توكتى جاسىن،
ايالاپ الاقانمەن قىزدىڭ باسىن،
«كەتسەڭ دە جۇرەك بىرگە، قايعى ورتاق،
تىلەگىم: «ماڭدايىڭنان جارىلقاسىن».

قىز ايتتى: «جارىلقايتىن كۇنى كايدا؟»
جاقسىلىق كورەم دەگەن تۇك جوق ويدا،
قۇدايدىڭ اق اجالى ءقازىر جەتىپ،
باتا وقىر بولار ما ەدى وسى تويدا.

سوندا مەن كوپ ولىكتىڭ ءبىرىمىن عوي،
سۇيگەننىڭ اۋزىنداعى جىرىمىن عوي.
بۇل كۇندە ارۋاق تا ءبىر، مەن دە ءبىرمىن
تەك قانا سىرت كورگەندە ءتىرىمىن عوي.

جارىلقاپ نە بەرەدى قۇداي ماعان،
جاقسى بوپ، قايتا تۋماس اناۋ جامان.
مەنىڭ بارلىق تىلەگىم جالعىز سەنسىڭ،
باقىتتى ءومىر بەرگەي دە ءتاڭىرىم ساعان.

مەن ولىك، مەندە جان جوق بۇدان بىلاي،
تاعدىردا سولاي جازعان كارى قۇداي،
كىنانى ماعان قويما، زامانعا قوي،
جۇرەرمىز اماندىقتى سىرتتان سۇراي.

ەلدە ەگەر جۇرسەق كەلمەي، ۇمىتپاسسىڭ،
سۇيگەنگە سىرتتان كىر ءسوز جۋىتپاسسىڭ.
تۇلىپقا موڭىرەگەن سيىرداي بوپ،
قارۋمەن سۇيگەن جارىڭ ماۋىق باسسىن».

اعىتقان بارلىق سىرىن سۇلۋ جىلاپ،
قالجىراپ، ءالى ءبىتىپ كەتتى قۇلاپ.
تالىقسىپ، ەس جيناۋعا شاماسى جوق،
تۇرمىستىڭ وعى ءتيىپ جاتىر سۇلاپ.

وڭاشا جاردىڭ استى كولەڭكەلى.
تارىلعان قايعى القىمداپ قىزدىڭ دەمى.
قوڭىر سايا، سامالدى ىسىتقانداي،
جالىندى كوكىرەكتەن شىققان لەبى.

مۇقاننىڭ قۇر سۇلدەرى وتىر شىداپ،
بويى ەرىپ، جۇرەك جۇلقىپ، اتتاي تۋلاپ،
بۇلدىراپ ەكى كوزى قاراۋىتتى،
سۇلۋدىڭ زارلى ءسوزى جانىن ۋلاپ.

ءبىر كەزدە ەسىن جيدى، كوزىن اشىپ،
جانارلى قارا كوزدىڭ وتى جاسىپ،
قوشتاسىپ مۇقانمەنەن ۇيگە قايتتى
دىرىلدەپ، ءالسىز اياق شالىس باسىپ.

توي ءبىتتى، كەش تە جەتتى قول ۇستاتار،
كادە كوپ، ىرىمى بار، شاش سيپاتار،
بولعاندا ءتۇن ورتاسى قىزدى قاماپ،
سىپىلداپ سويلەپ وتىر جاس قاتىندار.

— ەركەجان، جەرىن جايلى، كۇيەۋىڭ تەڭ،
دۇنيە، مال-مۇلىكتەن بولمايسىڭ كەم.
الدەكىمنىڭ بالاسى سەكىلدەنىپ،
ايتقانعا كونبەگەنىڭ وسىنىڭ نەڭ؟

كۇيەۋىڭ كەلەدى دەپ توسىپ وتىر،
باسىلدى كىسى اياعى وپىر-توپىر،
ءبالسىنىپ بۇگىن بارماي قويماعانمەن،
ەرتەڭ-اق كۇيەك مولدا نەكەڭدى وكىر.

— كورمەيمىن قاشان ۇيدەن كەتكەنىمشە،
قولىنا نوقتالانىپ جەتكەنىمشە.
جۇرەگىم شىن ەلجىرەپ، جانىم سۇيمەس،
جەق كورەر ءومىر ءبىتىپ، وتكەنىمشە.

ءتىلىمدى المادى دەپ سوكپە، جەڭەشە،
بولايىن مەن رازى ولە-ولگەنشە،
سول كەزدە قايتەر ەدىڭ، جەڭگەتايىم،
ماعان دەگەن بۇل پالە ساعان تونسە،

اقىرعى وسى ءتۇنىم ۇيدە جاتار،
كايعىلىعا كەشىكپەي تاڭ بار ما اتار؟
«تاس تۇسكەن جەرىنە اۋىر» دەگەن بار عوي.
دەمەيمىن مەنىڭ قايعىم ساعان باتار.

دەدى دە تەرىس قاراپ قالدى جاتىپ،
جانىنا جولامادى جەڭگە باتىپ.
قالتيىپ ءتۇن كۇزەتكەن قوتىر كۇيەۋ،
جاڭا عانا قيسايدى، تاڭ دا اتىپ.

ات جەككەن پاۋەسكەگە بايلار تاڭداپ.
قۇندىزداي جىلتىر قارا ءجۇنىن پارلاپ.
اسىلىپ ەكى ايەلدىڭ يىعىنا،
تانىسقان كۇلايمە قىز ەلگە زارلاپ.

زارلى ءۇن ەستىگەننىڭ ويىن شارلاپ.
تۇڭعيىق، ءمانى تەرەڭ ۇقساڭ بارلاپ،
ومىردەن تۇڭىلگەنىن اشىپ ايتتى،
مالقۇمار توپاستاردىڭ ءىسىن قارعاپ:

«جاپاندا ءبىر گۇل ەدىم جەكە،بىتكەن،
قىزىقتى دۇنيەدەن ءومىر كۇتكەن.
ون سەگىز جاسقا جاقا كەلگەنىمدە،
باسىمنان جاستىق داۋرەن جەلدەي وتكەن.

اداسقان، تەڭىن تاپپاي مەن ءبىر جالعىز،
قۇر دەنە قيمىلداعان جۇرەك جانسىز.
شىلدەدە مۇزداي بولىپ قاتقان كوڭىل،
سۇيە الماس جۇرەكتەگى ىستىق قانسىز».

قىز ءسوزى تىكسىندىردى جۇرتتىڭ كوبىن،
سۋىتتى كەيبىرىنىڭ جىلى كوڭلىن،
ارباعا مىنگىزسە دە داۋىسى ەستىلدى،
استىنا تۇسكەنىنشە ءسارىدوڭنىڭ.

---