جات قىلىقتان اۋلاق بول، جاس دوس!
"جات قىلىقتان اۋلاق بول، جاس دوس!" پسيحولوگيالىق كومەك
ەسىرتكىلەر - ناشاقورلىققا دۋشار ەتەتىن تابيعي نەمەسە سينتەتيكالىق زاتتار.
ەسىرتكى — ادامنىڭ ورتالىق جۇيكە جۇيەسىنە اسەر ەتىپ، ناشاقورلىققا شالدىقتىراتىن تابيعي جانە جاساندى زاتتار. ەسىرتكى زاتتارىن تەك قانا مەديسينالىق قاجەتتىلىك بويىنشا (مىسالى، وپەراسيالىق ناركوز ءۇشىن، قاتەرلى ىسىك اۋرۋلارىندا، ت. ب.) جانە قاتاڭ دارىگەرلىك باقىلاۋمەن بەلگىلەنگەن مولشەردە عانا قولدانۋعا رۇقسات ەتىلەدى. ول مولشەردەن اسىپ كەتكەن جاعدايدا ادام ومىرىنە ءقاۋىپ تۋادى. ەگەر ادام ەسىرتكىنى ءجيى قولدانسا، ونىڭ ورگانيزمى سوعان ۇيرەنىپ كەتەدى. ءسويتىپ، ول ادام ەسىرتكىسىز ءومىر سۇرە المايتىنداي جاعدايعا ناشاقورلىققا دۋشار بولادى. ەسىرتكىگە قۇمارلىق - ۇزاق ەمدەۋدى قاجەت ەتەتىن اۋرۋ. ەسىرتكىگە قۇمارلىقتان ارىلۋ ءۇشىن ادام نەعۇرلىم دارىگەرگە ەرتەرەك قارالسا، سوعۇرلىم تەز جازىلادى. كەز كەلگەن ەسىرتكى ادامنىڭ دەنساۋلىعىن، پسيحيكاسىن بۇزادى، ادامدى قۋاتسىز، ءالسىز، جىگەرسىز ەتەدى. ەسىرتكى قولداناتىن ادامداردا ەڭ ءقاۋىپتى اۋرۋلار — سپيد، سيفيليس جونە گەپاتيت جۇقتىرۋ مۇمكىندىگى كۇرت جوعارىلايدى. ناشاقورلاردىڭ كوبىسى وسى ءۇش اۋرۋمەن اۋىرادى. گەپاتيت، وعان قوسا ەسىرتكى زاتتارمەن ۋلانۋ باۋىردىڭ ديستروفياسىنا الىپ كەلەدى دە، ادام مۇگەدەك بولىپ قالادى. ەسىرتكىدەن جۇرەك، مي، وكپە دە زارداپ شەگەدى. ەسىرتكىمەن زاڭسىز ارەكەت جاساعاندار (مىسالى، مەديسينالىق قاجەتتەن تىس قولدانۋ، زاڭسىز دايىنداۋ، ساتىپ الۋ نە ساتۋ، ساقتاۋ، تاسىمالداۋ، ت. ب.) ق ر زاڭى بويىنشا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى
تەمەكى ءتۇتىنىنىڭ ادام اعزاسىنا تيگىزەتىن اسەرى
ءسىز تەمەكى ءتۇتىنىن جۇتقاندا...
ءسىز تەمەكى ءتۇتىنىن جۇتقاندا، ول ءسىزدىڭ اۋىزىڭىز بەن تاماعىڭىز ارقىلى وكپەڭىزگە تۇسەدى. ءتۇتىننىڭ قۇرامىندا وبىردى تۋدىراتىن ۋىتتى زاتتەكتەردى قوسا العاندا، 4 مىڭنان استام حيميكات بار. مىسالى، فورمالدەگيد، بەنزول، مىشياك جانە باسقالارى. بۇل زاتتەكتەر اعزاعا ەنگەندە تىندەرمەن ءوزارا ارەكەتكە تۇسەدى. ءتۇتىن وكپەگە جەتكەندە شايىر تۇرىندە تۇنىپ قالادى.
نيكوتين
نيكوتين – تەمەكىدە جانە باسقا وسىمدىكتەردىڭ قۇرامىندا بولاتىن (2% - عا دەيىن) الكالويد. تەمەكى شەككەن كەزدە اعزاعا ءسىڭىپ كەتەدى. بۇل – از مولشەردە جۇيكە جۇيەسىنە قوزدىرۋ اسەرىن بەرەتىن، كوپ مولشەردە ونىڭ سالدانۋىنا (تىنىس الۋدىڭ توقتاپ قالۋى، جۇرەكتىڭ توقتاپ قالۋى) سوقتىراتىن كۇشتى - ۋ.
تەمەكى شەگۋدىڭ وكپەگە اسەرى
تەمەكى ءتۇتىنىن تىكەلەي وكپەمەن بايلانىسقا تۇسەدى، سونىسىمەن وبىر، پنيەۆمونيا، ەمفيزەما، سوزىلمالى برونحيت جانە باسقا وكپە اۋرۋلارىنا شالدىعۋ ءقاۋىپىن ارتتىرادى. باقىتقا وراي، كوپتەگەن وزگەرىستەردى قالپىنا كەلتىرۋگە بولادى.
ەسىڭىزدە بولسىن!
تەمەكى شەگۋ تەك سىزگە عانا زياندى اسەرىن بەرىپ قانا قويمايدى. تەمەكى ءتۇتىنى ءسىزدىڭ اينالاڭىزداعى ادامداردىڭ وكپەسىنە ەنىپ، جوعارىدا اتالعان اسقىنۋلاردىڭ بارلىعىنا ءسىزدىڭ تۋىستارىڭىز بەن جاقىندارىڭىز تاپ بولادى.
ىشىمدىكتىڭ اعزاعا تيگىزەتىن اسەرى
• ىشىمدىككە سالىنۋ ءار ءتۇرلى مۇشەلەر مەن جۇيەلەردەگى اۋرۋلاردىڭ دامۋ ءقاۋىپىن تۋىنداتادى:
• مي: ەستە ساقتاۋ قابىلەتىنىڭ تومەندەۋى، الكوگولدىك جارىمەستىك، پسيحيكالىق بۇزىلۋلار.
• جۇرەك - تامىر جۇيەسى: ارتەريالدىق گيپەرتەنزيا، جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋى، جۇرەك ىرعاعانىڭ بۇزىلۋى.
• اسقورىتۋ مۇشەلەرى: گاستريت، اسقازان جانە ۇلتاباردىڭ ويىقجاراسى، پانكرەاتيت، وبىر.
• باۋىر: گەپاتوز، الكوگولدىك گەپاتيت، باۋىر سيرروزى.
• ورتالىق جۇيكە جۇيەسى: جۇيكە جاسۋشالارىنىڭ بۇزىلۋى، مي ءينسۋلتى.
• رەپرودۋكسيالىق دەنساۋلىق: جاتىر ىشىندەگى نارەستەنىڭ الكوگولدىك ۋلانۋى، جاتىر ىشىندەگى نارەستەنىڭ الكوگولدىك سيندرومى، پەريناتالدى كەزەڭدەگى اۋرۋلار، دەنەسى مەن اقىل - ەستىڭ دامىماي قالۋى.
• ىشىمدىكتەر مەزگىلسىز ءولىمنىڭ سەبەبى بولۋى مۇمكىن: جاراقاتتار مەن ۋلانۋلار، ادام ءولتىرۋ، ءورت، سۋعا كەتۋ، اۆتوكولىك وقيعالارى جانە ت. ب
ەگەردە سەن قيىن جاعدايعا تاپ بولساڭ!
قۇرمەتتى وقۋشى!
ءومىر جولى - قيىن جول. «الىنبايتىن قامال جوق» دەمەكشى ادامنىڭ سول قيىندىقتاردى جەڭۋگە ءوز تاراپىنان قۇلشىنىسى، ۇمتىلىسى بولسا، ءبارىن دە جەڭىپ، الدىنا قويعان ارمان – ماقساتتارىنا جەتۋگە ەرىك - كۇشى تولىق جەتەدى. بۇل قيىندىقتار - كۇندەلىكتى ءوزىڭدى قورشاعان ادامدارمەن (اتا - انا، دوستارىڭ، مۇعالىمدەر، وزگە دە ەرەسەك ادامدار) قارىم – قاتىناستا كەزدەسەتىن كەلىسپەۋشىلىك، داۋ - جانجال، ت. ب. جاعداي بولۋى مۇمكىن. سوندىقتان تومەندە بەرىلگەن كەڭەستەرگە نازار اۋدارعان ءجون!
- ءاربىر بالانىڭ ەڭ ءبىرىنشى اقىلشىسى – اتا-اناسى. سول سەبەپتى مەكتەپتە بولاتىن ءتۇرلى جاعداياتتاردا ءوز-وزىڭدى قالاي ۇستاۋ جونىندە اتا-اناڭمەن اقىلداس؛
- ءمۇعالىمنىڭ بەرگەن ەسكەرتۋلەرىن، جازالاۋ شارالارىن تۇسىنىستىكپەن قابىلداپ، ءوز كەمشىلىكتەرىڭدى جويۋعا تىرىس؛ - مەكتەپتە وقۋشىلارمەن، مۇعالىمدەرمەن سىيلاستىق قارىم – قاتىناستا بولۋعا تىرىس؛
- سەبەپسىز پالە - جالادان ءوز – ءوزىڭدى قورعاۋ ءۇشىن ءار ۋاقىتتا دا شىنشىل بول، ءوز ويىڭدى ەركىن ايتا ءبىل، ءوز قۇقىعىڭدى قورعاي ءبىل؛
- مەكتەپتە جۇرگەن كەزىڭدە شەشىمى قيىن ماسەلەلەردە ساعان اقىلشى بولاتىن، كومەك قولىن سوزاتىن مۇعالىمدەر، سىنىپ جەتەكشى، مەكتەپ پسيحولوگى بار ەكەنىن ەسىڭدە ۇستا؛ - «جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل» دەگەندەي ءوزىنىڭ كەزدەسكەن قيىندىقتارىڭدى شاماڭ كەلگەنشە ءوزىڭ قاجەت دەپ تاپقان ادامدارىڭمەن (اتا - انا، ءمۇعالىم، مەكتەپ پسيحولوگى) ءبولىسىپ، ولاردان اقىل – كەڭەس، كومەك سۇراۋعا تىرىس.
اتىراۋ وبلىسى، ماحامبەت اۋدانى، سارايشىق اۋىلى،
ق. قاراشا ۇلى اتىنداعى سارايشىق ورتا مەكتەبىنىڭ پەداگوگ پسيحولوگى
تاۋوۆا نۇرسۇلۋ راۋل قىزى
ەسىرتكىلەر - ناشاقورلىققا دۋشار ەتەتىن تابيعي نەمەسە سينتەتيكالىق زاتتار.
ەسىرتكى — ادامنىڭ ورتالىق جۇيكە جۇيەسىنە اسەر ەتىپ، ناشاقورلىققا شالدىقتىراتىن تابيعي جانە جاساندى زاتتار. ەسىرتكى زاتتارىن تەك قانا مەديسينالىق قاجەتتىلىك بويىنشا (مىسالى، وپەراسيالىق ناركوز ءۇشىن، قاتەرلى ىسىك اۋرۋلارىندا، ت. ب.) جانە قاتاڭ دارىگەرلىك باقىلاۋمەن بەلگىلەنگەن مولشەردە عانا قولدانۋعا رۇقسات ەتىلەدى. ول مولشەردەن اسىپ كەتكەن جاعدايدا ادام ومىرىنە ءقاۋىپ تۋادى. ەگەر ادام ەسىرتكىنى ءجيى قولدانسا، ونىڭ ورگانيزمى سوعان ۇيرەنىپ كەتەدى. ءسويتىپ، ول ادام ەسىرتكىسىز ءومىر سۇرە المايتىنداي جاعدايعا ناشاقورلىققا دۋشار بولادى. ەسىرتكىگە قۇمارلىق - ۇزاق ەمدەۋدى قاجەت ەتەتىن اۋرۋ. ەسىرتكىگە قۇمارلىقتان ارىلۋ ءۇشىن ادام نەعۇرلىم دارىگەرگە ەرتەرەك قارالسا، سوعۇرلىم تەز جازىلادى. كەز كەلگەن ەسىرتكى ادامنىڭ دەنساۋلىعىن، پسيحيكاسىن بۇزادى، ادامدى قۋاتسىز، ءالسىز، جىگەرسىز ەتەدى. ەسىرتكى قولداناتىن ادامداردا ەڭ ءقاۋىپتى اۋرۋلار — سپيد، سيفيليس جونە گەپاتيت جۇقتىرۋ مۇمكىندىگى كۇرت جوعارىلايدى. ناشاقورلاردىڭ كوبىسى وسى ءۇش اۋرۋمەن اۋىرادى. گەپاتيت، وعان قوسا ەسىرتكى زاتتارمەن ۋلانۋ باۋىردىڭ ديستروفياسىنا الىپ كەلەدى دە، ادام مۇگەدەك بولىپ قالادى. ەسىرتكىدەن جۇرەك، مي، وكپە دە زارداپ شەگەدى. ەسىرتكىمەن زاڭسىز ارەكەت جاساعاندار (مىسالى، مەديسينالىق قاجەتتەن تىس قولدانۋ، زاڭسىز دايىنداۋ، ساتىپ الۋ نە ساتۋ، ساقتاۋ، تاسىمالداۋ، ت. ب.) ق ر زاڭى بويىنشا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى
تەمەكى ءتۇتىنىنىڭ ادام اعزاسىنا تيگىزەتىن اسەرى
ءسىز تەمەكى ءتۇتىنىن جۇتقاندا...
ءسىز تەمەكى ءتۇتىنىن جۇتقاندا، ول ءسىزدىڭ اۋىزىڭىز بەن تاماعىڭىز ارقىلى وكپەڭىزگە تۇسەدى. ءتۇتىننىڭ قۇرامىندا وبىردى تۋدىراتىن ۋىتتى زاتتەكتەردى قوسا العاندا، 4 مىڭنان استام حيميكات بار. مىسالى، فورمالدەگيد، بەنزول، مىشياك جانە باسقالارى. بۇل زاتتەكتەر اعزاعا ەنگەندە تىندەرمەن ءوزارا ارەكەتكە تۇسەدى. ءتۇتىن وكپەگە جەتكەندە شايىر تۇرىندە تۇنىپ قالادى.
نيكوتين
نيكوتين – تەمەكىدە جانە باسقا وسىمدىكتەردىڭ قۇرامىندا بولاتىن (2% - عا دەيىن) الكالويد. تەمەكى شەككەن كەزدە اعزاعا ءسىڭىپ كەتەدى. بۇل – از مولشەردە جۇيكە جۇيەسىنە قوزدىرۋ اسەرىن بەرەتىن، كوپ مولشەردە ونىڭ سالدانۋىنا (تىنىس الۋدىڭ توقتاپ قالۋى، جۇرەكتىڭ توقتاپ قالۋى) سوقتىراتىن كۇشتى - ۋ.
تەمەكى شەگۋدىڭ وكپەگە اسەرى
تەمەكى ءتۇتىنىن تىكەلەي وكپەمەن بايلانىسقا تۇسەدى، سونىسىمەن وبىر، پنيەۆمونيا، ەمفيزەما، سوزىلمالى برونحيت جانە باسقا وكپە اۋرۋلارىنا شالدىعۋ ءقاۋىپىن ارتتىرادى. باقىتقا وراي، كوپتەگەن وزگەرىستەردى قالپىنا كەلتىرۋگە بولادى.
ەسىڭىزدە بولسىن!
تەمەكى شەگۋ تەك سىزگە عانا زياندى اسەرىن بەرىپ قانا قويمايدى. تەمەكى ءتۇتىنى ءسىزدىڭ اينالاڭىزداعى ادامداردىڭ وكپەسىنە ەنىپ، جوعارىدا اتالعان اسقىنۋلاردىڭ بارلىعىنا ءسىزدىڭ تۋىستارىڭىز بەن جاقىندارىڭىز تاپ بولادى.
ىشىمدىكتىڭ اعزاعا تيگىزەتىن اسەرى
• ىشىمدىككە سالىنۋ ءار ءتۇرلى مۇشەلەر مەن جۇيەلەردەگى اۋرۋلاردىڭ دامۋ ءقاۋىپىن تۋىنداتادى:
• مي: ەستە ساقتاۋ قابىلەتىنىڭ تومەندەۋى، الكوگولدىك جارىمەستىك، پسيحيكالىق بۇزىلۋلار.
• جۇرەك - تامىر جۇيەسى: ارتەريالدىق گيپەرتەنزيا، جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋى، جۇرەك ىرعاعانىڭ بۇزىلۋى.
• اسقورىتۋ مۇشەلەرى: گاستريت، اسقازان جانە ۇلتاباردىڭ ويىقجاراسى، پانكرەاتيت، وبىر.
• باۋىر: گەپاتوز، الكوگولدىك گەپاتيت، باۋىر سيرروزى.
• ورتالىق جۇيكە جۇيەسى: جۇيكە جاسۋشالارىنىڭ بۇزىلۋى، مي ءينسۋلتى.
• رەپرودۋكسيالىق دەنساۋلىق: جاتىر ىشىندەگى نارەستەنىڭ الكوگولدىك ۋلانۋى، جاتىر ىشىندەگى نارەستەنىڭ الكوگولدىك سيندرومى، پەريناتالدى كەزەڭدەگى اۋرۋلار، دەنەسى مەن اقىل - ەستىڭ دامىماي قالۋى.
• ىشىمدىكتەر مەزگىلسىز ءولىمنىڭ سەبەبى بولۋى مۇمكىن: جاراقاتتار مەن ۋلانۋلار، ادام ءولتىرۋ، ءورت، سۋعا كەتۋ، اۆتوكولىك وقيعالارى جانە ت. ب
ەگەردە سەن قيىن جاعدايعا تاپ بولساڭ!
قۇرمەتتى وقۋشى!
ءومىر جولى - قيىن جول. «الىنبايتىن قامال جوق» دەمەكشى ادامنىڭ سول قيىندىقتاردى جەڭۋگە ءوز تاراپىنان قۇلشىنىسى، ۇمتىلىسى بولسا، ءبارىن دە جەڭىپ، الدىنا قويعان ارمان – ماقساتتارىنا جەتۋگە ەرىك - كۇشى تولىق جەتەدى. بۇل قيىندىقتار - كۇندەلىكتى ءوزىڭدى قورشاعان ادامدارمەن (اتا - انا، دوستارىڭ، مۇعالىمدەر، وزگە دە ەرەسەك ادامدار) قارىم – قاتىناستا كەزدەسەتىن كەلىسپەۋشىلىك، داۋ - جانجال، ت. ب. جاعداي بولۋى مۇمكىن. سوندىقتان تومەندە بەرىلگەن كەڭەستەرگە نازار اۋدارعان ءجون!
- ءاربىر بالانىڭ ەڭ ءبىرىنشى اقىلشىسى – اتا-اناسى. سول سەبەپتى مەكتەپتە بولاتىن ءتۇرلى جاعداياتتاردا ءوز-وزىڭدى قالاي ۇستاۋ جونىندە اتا-اناڭمەن اقىلداس؛
- ءمۇعالىمنىڭ بەرگەن ەسكەرتۋلەرىن، جازالاۋ شارالارىن تۇسىنىستىكپەن قابىلداپ، ءوز كەمشىلىكتەرىڭدى جويۋعا تىرىس؛ - مەكتەپتە وقۋشىلارمەن، مۇعالىمدەرمەن سىيلاستىق قارىم – قاتىناستا بولۋعا تىرىس؛
- سەبەپسىز پالە - جالادان ءوز – ءوزىڭدى قورعاۋ ءۇشىن ءار ۋاقىتتا دا شىنشىل بول، ءوز ويىڭدى ەركىن ايتا ءبىل، ءوز قۇقىعىڭدى قورعاي ءبىل؛
- مەكتەپتە جۇرگەن كەزىڭدە شەشىمى قيىن ماسەلەلەردە ساعان اقىلشى بولاتىن، كومەك قولىن سوزاتىن مۇعالىمدەر، سىنىپ جەتەكشى، مەكتەپ پسيحولوگى بار ەكەنىن ەسىڭدە ۇستا؛ - «جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل» دەگەندەي ءوزىنىڭ كەزدەسكەن قيىندىقتارىڭدى شاماڭ كەلگەنشە ءوزىڭ قاجەت دەپ تاپقان ادامدارىڭمەن (اتا - انا، ءمۇعالىم، مەكتەپ پسيحولوگى) ءبولىسىپ، ولاردان اقىل – كەڭەس، كومەك سۇراۋعا تىرىس.
اتىراۋ وبلىسى، ماحامبەت اۋدانى، سارايشىق اۋىلى،
ق. قاراشا ۇلى اتىنداعى سارايشىق ورتا مەكتەبىنىڭ پەداگوگ پسيحولوگى
تاۋوۆا نۇرسۇلۋ راۋل قىزى
You Might Also Like
-
وقۋشىلارعا پسيحولوگيالىق كومەك "ءبىز ۇبت - عا سەنىممەن بارامىز"
