InfoHub Logo

وقو شاردارا اۋدانى شاردارا قالاسى
№16 كوللەدج
ە-45 توپ ستۋدەنتى قالداربەك ايبەرگەن قالداربەك ۇلى
جەتەكشىسى: ە-45 توپتىڭ وندىرىستىك وقىتۋ شەبەرى اليپوۆ قالماحان

بىرنەشە مىڭداعان جىلدار بويى ادامدار جەلدى – ەنەرگيا كوزى رەتىندە پايدالانعان. قوعام مادەنيەتىنىڭ جاڭا قالىپتاسقان كەزىندە جەل ەنەرگياسىن تەڭىز ساياحاتىندا پايدالانعان. ەرتەدەگى مىسىرلىقتار 5 مىڭ جىل بۇرىن جەل ەنەرگياسىن پايدالانىپ جەلكەن كومەگىمەن جۇزگەن. ءبىزدىڭ زامانىمىزدىڭ 700 جىلدارى قازىرگى اۋعانستان جەرىندە تىك بەكىتىلگەن ءوسى بار جەل ماشيناسىمەن داقىلداردى ۇنتاقتاۋ ءۇشىن قولدانعان. جەرورتا تەڭىزىندە ورنالاسقان كريت ارالىندا ۇزىن مۇناراعا بەكىتىلگەن جەل كۇشىمەن قوزعالاتىن ديىرمەن جەر سۋلاندىرۋ جۇيەسىنىڭ جۇمىسىن اتقارعان. 14 عاسىردا گوللاندىقتار جەل ديىرمەنىن جەتىلدىرىپ، ءداندى-داقىل ونىمدەرىن ۇنتاقتاۋ ءۇشىن قولداندى.

1854 جىلى اقش-تا جەل ەنەرگياسىمەن جۇمىس ىستەيتىن سۋ تارتۋ ناسوسى ىسكە قوسىلدى. سۋ تارتۋ ناسوسىنىڭ مودەلى جەل ديىرمەنىنەن قالاقشالار سانىنىڭ كوپتىگىمەن جانە جەل باعىتى مەن جىلدامدىعىن انىقتايتىن اسپاپ فليۋگەردىڭ بولۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. 1940 جىلدارى وسىنداي جەل كۇشىمەن قوزعالاتىن ديىرمەننىڭ سانى 6 ميلليونداي ەدى، ولاردى سۋ تارتۋ جانە ەلەكتروەنەرگيا الۋ ماقساتىندا قولداندى.

وسىنداي جەل ديىرمەندەر مال شارۋاشىلىق فەرماسىن سۋمەن قامتاماسىز ەتىپ تۇردى. 20 عاسىردىڭ ورتاسىندا جەل ەنەرگياسىن قازىرگى زامان ەنەرگيا قورى – مۇناي ورنىن باستى. دۇنيە ءجۇزىنىڭ بىرنەشە رەت مۇناي داعدارىسىنان سوڭ، قايتادان جەل ەنەرگەتيكاسىنا كوپشىلىكتىڭ قىزىعۋشىلىعى وياندى. 70 جىلدارى مۇناي باعاسىنىڭ وسۋىنە بايلانىستى، ەنەرگەتيكا ساراپشىلارى جەل ەنرگياسىن پايدالانۋ شارالارىن ۇسىندى. مەملەكەت قارجىلاندىرۋ قولداۋىمەن وتكىزىلگەن زەرتتەۋلەر مەن ەكسپەريمەنتتەردىڭ ناتيجەلەرى، جەل ەنەرگياسىن پايدالانۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسىنىڭ دامۋىنا جول اشىلدى.

1981-1984 جىلدارى كاليفورنيانىڭ وزىندە 6870 جەل تۋربيناسى ىسكە قوسىلدى. ءبىراق 31 جەلتوقسان 1985 جىلى مۇنايدىڭ باعاسى باررەلگە شىققاندا 10 دوللارعا ءتۇستى، وسىعان بايلانىستى جەلقوندىرعىسىن شىعاراتىن كوپتەگەن شاعىن كومپانيالار جويىلا باستادى. ال 1998 جىلى اقش-تا جەلەنەرگەتيكاسى دامۋى قايتادان دامۋ ساتىسىنا كوتەرىلدى.

قازىرگى كەزدەگى جەل ەنەرگياسىن پايدالانۋدىڭ دامۋى

جەلەنەرگەتيكاسىنىڭ كۇننەن-كۇنگە دامۋى قارقىنداپ وسۋدە. 31 جەلتوقسان 2005 جىلى بۇكىلدۇنيەجۇزىلىك جەلەنەرگەتيكاسىنىڭ وندىرىلەتىن قۋاتى 58 982 مۆت بولدى. وسىنداي قارقىندى ءوسۋ ساتىسىندا بۇكىلالەمدىك جەلەنەرگەتيكا اسسوسياسياسى 2010 جىلى جەل ەنەرگياسىن قۋاتىن 120 000 مۆت-قا ءوسىرۋدى جوسپارلاپ وتىر. جەلەنەرگەتيكا اسسوسياسيا -سىنىڭ مالىمەتتەرىن نەگىزدەي وتىرىپ، الدىڭعى قاتارلى 10 ەلدىڭ جەل ەنەرگيا دامۋ قۋاتىنىڭ كورسەتكىشتەرىنە نازار اۋدارايىق.

كەستە 1

مەملەكەت	2005 ج. عانا ىسكە قوسىلعان جەلاگرەگات وندىرىلگەن قۋات، مۆت	2005 ج ءوسۋى، %	2005 ج. بارلىق وندىرىلگەن قۋات، مۆت
گەرمانيا	1798.8	10.8	18427.5
يسپانيا	1764.0	21.3	10027.0
اقش	2424.0	36.0	9149.0
ءۇندىستان	1430.0	47.7	4430.0
دانيا	4.0	0.1	3128.0
يتاليا	452.4	35.8	1717.4
بىرىككەن كورول ۇيىمىنداعى مەملەكەت	465.0	52.4	1353.0
جۇڭگو	496.0	64.9	1260.0
نيدەرلاند	141.0	13.1	1219.0
جاپونيا	143.8	16.0	1040.0
ەۆروپا بويىنشا	6174.0	18.0	40932.0
بارلىعى	11310.0	24.0	58982.0

كەستە 2

جىل	بۇكىل الەمدەگى مۆت وندىرىلەتىن قۋات، مۆت	ەۆروپاداعى وندىرىلەتىن قۋات، مۆت
1980	10	-
1995	4821	2515
1999	13 594	9307
2001	23 857	17 241
2004	47 671	34 758
2005	58 982	40 932

جەل قوندىرعىلاردىڭ جەتىلدىرۋى مەن كوپ جىلعى تاجىريبە، جۇمسالاتىن شىعىن مولشەرىنىڭ تومەندەۋىنە مۇمكىندىك تۋعىزدى، ال بۇل اقش-تا ەلەكتروەنەرگيا قۇنىنىڭ 1986 ج 1كۆت. ساع – 14 سەنتكە، 1999 ج - 5 سەنتكە تومەندەگەنىنەن كورىنەدى. ال ەۆروپا ەلدەرى جەلەنەرگياسىن دامىتۋدا جەتەكشى، الدىڭعى شەپتەگى جاڭا تەحنولوگيا ءوندىرىسىنىڭ ورتالىعى دەسەك تە ارتىق ايتپاعان بولار ەدىك.

قولدانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى

1. كازاحستانسكايا ەلەكتروەنەرگەتيچەسكايا اسسوسياسيا. كوميتەت پو ۆوزوبنوۆلياەمىم يستوچنيكام ەنەرگيي windenergy.kz
2. پروگرامما پو رازۆيتيۋ ەلەكتروەنەرگەتيكي رەسپۋبليكي كازاحستان نا 2010 – 2014 گودى.
3. ناسيونالنايا پروگرامما رازۆيتيا ۆەتروەنەرگەتيكي ۆ رەسپۋبليكە كازاحستان دو 2015گ. س پەرسپەكتيۆوي دو 2024گ.
4. شەفتەر يا.ي، يسپولزوۆانيە ەنەرگيي ۆەترا. 2-ە يزد. پەرەراب. ي دوپ. م.: ەنەرگويزدات، 2013. 200 س.
5. بەتس ا. ەنەرگيا ۆەترا ي ەو يسپولزوۆانيە پوسرەدستۆوم ۆەتريانىح دۆيگاتەلەي: پەر. س نەم. / پود رەد. د.م. بەلەنكوگو. حاركوۆ، 2013. 53.
6. تروفيموۆ ا.، مارينۋشكين ب.، ك گەنەرالنوي سحەمە رازۆيتيا ۆەتروەنەرگەتيكي كازاحستانا. م.: جۋرنال «ەنەرگەتيكا»، الماتى. 2012.
7. پلان دەيستۆيي پو رازۆيتيۋ التەرناتيۆنىح ي ۆوزوبنوۆلياەمىح يستوچنيكوۆ ەنەرگيي ۆ رەسپۋبليكە كازاحستان ۆ 2013-2020گ.گ.، سامرۋك-زەلەنىي.
8. عالامتور جەلىسى https://kk.wikipedia

---