جەتىم كورسەڭ جەبەي ءجۇر
«جەتىم» دەگەن ءسوز قازاق حالقىنا جات، دەگەنمەن قازىرگى تاڭدا قوعامداعى ەڭ ءبىر ەتەك الىپ وتىرعان وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ وتىرعانى ەشكىمگە جاسىرىن ەمەس. نە سەبەپتى قوعامدا جەتىم جانە اتا-انا قامقورلىعىنسىز قالعان بالالار كوبەيۋدە، ولارعا كىمنىڭ جانى اشىپ، كىم جاردەمدەسەدى، كىم قامقور بولىپ، كىم نازارعا الۋدا. بۇل سۇراقتارعا جاۋاپ الۋ قيىن، جاۋاپ الساق تا ودان قورىتىندى شىعارۋ مۇمكىن ەمەس. قازاقتا «جەتىم كورسەڭ جەبەي ءجۇر»، «جەتىمنىڭ كوز جاسى ۋدان دا اششى» دەگەن سوزدەرىنە قاراماستان بۇل ماسەلەنىڭ كۇردەلەنىپ كەلە جاتقانى جاسىرىن ەمەس. سول سەبەپتى جاستاردىڭ بويىندا قايىرىمدىلىق سەزىمىن ۇيالاتىپ، وسكەلەڭ ۇرپاقتى رۋحاني جاعىنان تاربيەلەپ، تاعدىر تالكەگىنە ۇشىراپ، اتا-انانىڭ قاراۋىنسىز قالعان بالالارعا قوعامنىڭ نازارىن اۋدارۋ قاجەت-اق.
ارينە، بارلىق قىز بالاسىنا كۇيە جاقپايمىن. الايدا، ءبىر قۇمالاق ءبىر قارىن مايدى شىرىتەتىنى بارلىعىمىزعا بەلگىلى ەمەس پە؟ ال ەر جىگىتتەرىمىز قازاق قىزىنىڭ، ياعني، ءوز «قارىنداسىنىڭ» نامىسىن تاپتايدى، جاۋاپكەرشىلىك دەگەندى اتىمەن بىلمەيدى. يا، بويىنداعى ارىن ەمەس، بەتىندەگى ارلەۋىن ويلاعان قازاق قىزى مەن ونە بويى قۇمارلىققا، وي-ساناسى اقىماقتىققا تولعان قازاق جىگىتىنىڭ ارقاسىندا تالاي قازاق ءسابيى انا قامقورلىعى مەن اكە ۇلاعاتىنان قول ءۇزىپ، جەتىم اتانىپ جاتقان جايى بار. سونداي جەتىمدەر سانى، وكىنىشىمىزگە وراي، كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى. بۇل ءبىزدىڭ قازاق قوعامىنا تونگەن ۇلكەن ءقاۋىپ، قاتەرلى دەرت. وسى دەرتتىڭ اسقىنىپ كەتۋىن الدىن-الۋ قازاقستاننىڭ بولاشاعى – جاستاردىڭ قولىندا.
بۇگىندە رەسپۋبليكامىزدا ءجۇز ەلۋدەن استام جەتىمدەر ءۇيى بار. جىل سايىن قازاعىمنىڭ قارا دومالاق ۇلدارى مەن قارا كوز قىزدارى شەتەلدىك ازاماتتاردىڭ قامقورلىقتارىنا يە بولۋدا. ق ر ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك،1999-2014 جىلدار ارالىعىندا 8169 ءسابيدى شەتەلدىكتەر اسىراپ العان. سوڭعى ون جىلدا قازاقستاندىق جەتىم بالالار الەمنىڭ وتىزعا جۋىق ەلىنە اكەتىلگەن. بۇل جاعدايىمىز ەش جاراماس. بالالار ۇيىنە ءحال جاعدايىن ءبىلۋ ماقساتىندا ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ اعا-وقىتۋشىسى التايەۆا نۇرسۇلۋ ساۋرانبەك قىزىنىڭ باستاۋىمەن جانە 4 كۋرس ءدىنتانۋشى ستۋدەنتتەرىمەن «قايىرىمدى قالا» جوباسى اياسىندا اتتى بالالار ۇيىنە باردىق.
قۇرمەتتى، قازاق جاستارى! قازاق قىزى جانە قازاق جىگىتى دەگەن ابىرويلى اتقا ساي بولايىق! جەتىمىن جىلاتپاعان، جەسىرىن قاڭعىتپاعان، قارتتارىن قادىرلەگەن قوعامىمىزدى قايتا جاڭعىرتايىق!
ايجان جانە ءايشابيبى
You Might Also Like
-
باكەننىڭ ون التى جاسقا كەلگەن كەزى ەدى. ارعىن-نايمان باس قوسقان چەرەزۆيچاينىي سەزى بولىپ، ماتايدىڭ باسشىلارى، ىشىندە مىرزاتاي بولىس بار، جۇرمەكشى بولىپ جاتادى. باكەن:
-
شوڭ مەن شورمان ءتوس قاعىسىپ دوس بولىپتى دەسەدى. ەكەۋىنىڭ اراسىندا سىيلىققا تۇيە دە، بيە دە جۇرەدى. شورمان بايلىعىمەن، بارىمتاشىلىعىمەن ايگىلى بولسا، شوڭ شەشەندىك، تاپقىرلىق، قىزىل تىلىمەن داڭقى...
