جۇمىر قۇرتتار تيپىنە جاتاتىنجاندىكتەردىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرى
الماتى وبلىسى، سارقان اۋدانى،
قارابوگەت اۋىلى، ال - فارابي اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
بيولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى احمەتوۆا قارلىعاش ەلۋباي قىزى
تاقىرىبى: جۇمىر قۇرتتار تيپىنە جاتاتىنجاندىكتەردىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرى
ساباقتىڭ ماقساتى
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا جالپاق قۇرتتاردى ەستەرىنە تۇسىرە وتىرىپ، جۇمىر قۇرتتار تيپىنە جاتاتىن جاندىكتەرگە تۇسىنىك بەرۋ.
دامىتۋشىلىق:. جاڭا ساباقتاعى باستى ماسەلەگە نازارىن اۋدارىپ، جەكە تۇلعانىڭ ويلاۋ جانە ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرىپ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسىن دامىتۋ
تاربيەلەۋ: وقۋشىنىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، ساباققا ءوز ەركىمەن بەلسەنە ارالاسۋى، بىلىمدەرىن كورسەتە الۋعا ىقپال ەتۋ، جاۋاپكەرشىلىككە، ءوز بەتىمەن ەڭبەكتەنۋگە، ءوزىن - ءوزى باسقارۋعا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق. ءبىلىمدى تياناقتاۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: دەڭگەيلىك تاپسىرما، سۇراق - جاۋاپ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ.
ءا) تۇگەندەۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ءىىى. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ءىV. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
V. وقۋشىلاردى باعالاۋ.
Vءى. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. سۋرەتكە قاراپ جانۋارلاردى اتا
جالپاق قۇرتتار ءتيپىنىڭ كلاستارىن اتا
↓
كىرپىكشەلى قۇرتتار
سورعىش قۇرتتار
تاسپا قۇرتتار
سۇلاما دەنەسىنىڭ كولدەنەڭ كەسىندىسىندەگى بەلگىلەردى اتا؟
ويلانىپ سۇراقتارعا جاۋاپ بەر
1. ابدەن پىسىرىلمەگەن سيىر ەتىن جەگەن ادام قانداي پارازيت قۇرتتى جۇقتىرىپ الۋى مۇمكىن.
2. مىسالى، باقشا يەلەرى وتىرعىزعان كوكونىستەرىن جاقىن ماڭداعى شالشىقتى سۋدان سۋارادى دەلىك. ەگەر سول باقشادان الىنعان كوكونىستەردى جاقسىلاپ جۋماي جەسەك، قانداي پارازيت جۇقتىرىپ الۋىمىز مۇمكىن.
II جاڭا ساباق
تاقىرىبى: جۇمىر قۇرتتار تيپىنە جاتاتىن جاندىكتەردىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرى.
جۇمىر قۇرتتار
جۇمىر قۇرتتار – دەنەسى بۋىلتىقتارعا بولىنبەگەن، شۇبالاڭقى، سيليندر ءپىشىندى نەمەسە ۇرشىققا ۇقساس جاندىكتەر
قۇرساق كىرپىكشەلى قۇرت، قىلتىڭباس، جىپشە قۇرت، قىلقۇرت، زىمىرىق.
جۇمىر قۇرتتاردىڭ 20000 - نان استام ءتۇرى بار كوپشىلىگى دارا جىنىستى.
اۋىز قۋىسى دەنەنىڭ الدىڭعى جاعىندا، انال تەسىگى ارتقى جاعىندا ورنالاسقان.
تىنىس الۋ جانە قانتاراتۋ جۇيەسى بولمايدى.
تەڭىزدەردە، تۇششى سۋدا، توپىراقتا، كەيبىر ءتۇرى ادامداردا، جانۋارلاردا، وسىمدىكتەردە
پارازيتتىكپەن تىرشىلىك ەتەتىن جاندىكتەر.
جۇمىر قۇرتتاردىڭ دەنەسى 3 قاباتتان تۇرادى.
1. ەڭ سىرتقى قاباتى - ءسىرقابىق
2. ورتاڭعى قابات - گيپودەرما (تەرى استىنداعى قابات)
3. ەڭ استىنداعى قابات - ءبىرىڭعاي سالالى بۇلشىقەت
ءسىرقابىق - ءولى ۇلپا، سوندىقتان اعزا دەنەسىنىڭ وسۋىنە مۇمكىندىك بەرمەيدى، ءوزى وسپەيدى.
جۇمىر قۇرتتار دەنەسى وسكەن كەزدە ءسىرقابىقتى سىپىرىپ تاستايدى
جۇمىر قۇرتتاردىڭ ءسىرقابىقتى تاستاۋى تىلەۋ دەپ اتالادى
گيپودەرما (گرەكشە “گيپو”استىندا،”دەرما” تەرى) قاباتى ءسىرقاباتتى استارلاپ جاتادى.
استىڭعى جاعىنان ءبىرىڭعاي سالالى بۇلشىقەت قاباتىنا قوسىلادى.
دەنەسى بۋىلتىقتارعا بولىنبەگەندىكتەن بۇل تيپكە جاتاتىن قۇرتتار جۇمىر قۇرتتار دەپ اتالادى.
جىپشەقۇرت - وسىمدىك تامىرىندا اۋرۋ تۋدىراتىن پارازيت جاندىكتەر شارۋاشىلىققا زيانى كوپ مولشەرى 1مم - دەن اسپايدى.
سۋىرتقى - ادامعا جانە جانۋارلارعا زيان كەلتىرەتىن جۇمىر قۇرتتار:
سۋىرتقى - تەرى استىندا
تريحينەلا - بۇلشىقەتتەردە ىشەكسورعى، ۇشكىرقۇرت - ىشەكتە (ءپارازيتتى تىرشىلىك ەتەدى).
ەرەسەكتەردەن گورى ءجاسوسپىرىم دەر مەن بالالاردىڭ اش ىشەگىندە ورنىعاتىن، ەكى ۇشى دا سۇيىرلەنىپ كەلگەن، دەنە تۇرقى 20 سم - گە دەيىن جەتەتىن اقشىل نەمەسە سارعىش ءتۇستى جۇمىر قۇرت - ىشەكسورعى دەپ اتالادى.
ىشەكسورعى
1. انالىعى
2. اتالىعى
ىشەكسورعىنىڭ قۇرىلىسى - الدىڭعى ۇشىندا اۋىزى، سوڭعى بولىگىندە انال تەسىگى بولادى. اۋىزىندا ءۇش ەرىن بار. قۇرت سول ەرىندەرى ارقىلى ىشەكتىڭ قابىرعاسىنا قادالادى. دەنەسىنىڭ سىرتى سىرقابىقپەن قاپتالعان. كوزى جوق.
قورەكتەنۋى - قورەگى اۋىزىنان تۇتىك ءتارىزدى ىشەككە وتەدى. ىشەك 3 بولىكتەن قۇرالادى: الدىڭعى، ورتاڭعى جانە سوڭعى. قورىتىلعان قورەكتى ىشەكتىڭ قابىرعاسى سورىپ، دەنە قۋىسىن تولتىرىپ تۇرعان سۇيىقتىققا جەتكىزەدى دە، ونى دەنەنىڭ جاسۋشالارى سىڭىرەدى. قورىتىلماي قالعان قورەك قالدىعى دەنەنىڭ سوڭعى بولىگىندەگى انال تەسىگى ارقىلى سىرتقا شىعادى.
كوبەيۋى - دارا جىنىستى جاندىكتەر. ۇرىقتانعان جۇمىرتقالار ىشەككە ءبولىنىپ شىعىپ، قورىتىلماعان تاماق قالدىعىمەن بىرگە سىرتقا شىعادى. ونداي ورتاعا تۇسكەن جۇمىرتقالار دەرناسىلدەرگە اينالادى.
ماڭىزى زور جۇمىر قۇرتتار
قۇرساق كىرپىكشەلى، زىمىرىق، قىلتىڭباس.
ولار جاسۋشالى جاندىكتەر، باكتەريالار، بالدىرلارمەن قورەكتەنەدى. سونىمەن بىرگە ولاردى شاياندار، بالىق شاباقتار، بالىقتار قورەگىنە جاراتادى.
ءۇى. قورىتىندىلاۋ
جۇمىس داپتەرىمەن جۇمىس
1 - تاپسىرما.
جۇمىر قۇرتتار تيپىنە جاتاتىن قۇرتتاردى اتا
باۋىرسورعىش
زحينوكوكك
ءسۇت سۇلاما
ۇشكىرقۇرت
ادام ىشەكسورعىسى
قىلتىڭباس
شوشقا جارماسقاعى
قىلقۇرت
سلايدىن جۇكتەۋ
قارابوگەت اۋىلى، ال - فارابي اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
بيولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى احمەتوۆا قارلىعاش ەلۋباي قىزى
تاقىرىبى: جۇمىر قۇرتتار تيپىنە جاتاتىنجاندىكتەردىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرى
ساباقتىڭ ماقساتى
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا جالپاق قۇرتتاردى ەستەرىنە تۇسىرە وتىرىپ، جۇمىر قۇرتتار تيپىنە جاتاتىن جاندىكتەرگە تۇسىنىك بەرۋ.
دامىتۋشىلىق:. جاڭا ساباقتاعى باستى ماسەلەگە نازارىن اۋدارىپ، جەكە تۇلعانىڭ ويلاۋ جانە ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرىپ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسىن دامىتۋ
تاربيەلەۋ: وقۋشىنىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، ساباققا ءوز ەركىمەن بەلسەنە ارالاسۋى، بىلىمدەرىن كورسەتە الۋعا ىقپال ەتۋ، جاۋاپكەرشىلىككە، ءوز بەتىمەن ەڭبەكتەنۋگە، ءوزىن - ءوزى باسقارۋعا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق. ءبىلىمدى تياناقتاۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: دەڭگەيلىك تاپسىرما، سۇراق - جاۋاپ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ.
ءا) تۇگەندەۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ءىىى. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ءىV. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
V. وقۋشىلاردى باعالاۋ.
Vءى. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. سۋرەتكە قاراپ جانۋارلاردى اتا
جالپاق قۇرتتار ءتيپىنىڭ كلاستارىن اتا
↓
كىرپىكشەلى قۇرتتار
سورعىش قۇرتتار
تاسپا قۇرتتار
سۇلاما دەنەسىنىڭ كولدەنەڭ كەسىندىسىندەگى بەلگىلەردى اتا؟
ويلانىپ سۇراقتارعا جاۋاپ بەر
1. ابدەن پىسىرىلمەگەن سيىر ەتىن جەگەن ادام قانداي پارازيت قۇرتتى جۇقتىرىپ الۋى مۇمكىن.
2. مىسالى، باقشا يەلەرى وتىرعىزعان كوكونىستەرىن جاقىن ماڭداعى شالشىقتى سۋدان سۋارادى دەلىك. ەگەر سول باقشادان الىنعان كوكونىستەردى جاقسىلاپ جۋماي جەسەك، قانداي پارازيت جۇقتىرىپ الۋىمىز مۇمكىن.
II جاڭا ساباق
تاقىرىبى: جۇمىر قۇرتتار تيپىنە جاتاتىن جاندىكتەردىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرى.
جۇمىر قۇرتتار
جۇمىر قۇرتتار – دەنەسى بۋىلتىقتارعا بولىنبەگەن، شۇبالاڭقى، سيليندر ءپىشىندى نەمەسە ۇرشىققا ۇقساس جاندىكتەر
قۇرساق كىرپىكشەلى قۇرت، قىلتىڭباس، جىپشە قۇرت، قىلقۇرت، زىمىرىق.
جۇمىر قۇرتتاردىڭ 20000 - نان استام ءتۇرى بار كوپشىلىگى دارا جىنىستى.
اۋىز قۋىسى دەنەنىڭ الدىڭعى جاعىندا، انال تەسىگى ارتقى جاعىندا ورنالاسقان.
تىنىس الۋ جانە قانتاراتۋ جۇيەسى بولمايدى.
تەڭىزدەردە، تۇششى سۋدا، توپىراقتا، كەيبىر ءتۇرى ادامداردا، جانۋارلاردا، وسىمدىكتەردە
پارازيتتىكپەن تىرشىلىك ەتەتىن جاندىكتەر.
جۇمىر قۇرتتاردىڭ دەنەسى 3 قاباتتان تۇرادى.
1. ەڭ سىرتقى قاباتى - ءسىرقابىق
2. ورتاڭعى قابات - گيپودەرما (تەرى استىنداعى قابات)
3. ەڭ استىنداعى قابات - ءبىرىڭعاي سالالى بۇلشىقەت
ءسىرقابىق - ءولى ۇلپا، سوندىقتان اعزا دەنەسىنىڭ وسۋىنە مۇمكىندىك بەرمەيدى، ءوزى وسپەيدى.
جۇمىر قۇرتتار دەنەسى وسكەن كەزدە ءسىرقابىقتى سىپىرىپ تاستايدى
جۇمىر قۇرتتاردىڭ ءسىرقابىقتى تاستاۋى تىلەۋ دەپ اتالادى
گيپودەرما (گرەكشە “گيپو”استىندا،”دەرما” تەرى) قاباتى ءسىرقاباتتى استارلاپ جاتادى.
استىڭعى جاعىنان ءبىرىڭعاي سالالى بۇلشىقەت قاباتىنا قوسىلادى.
دەنەسى بۋىلتىقتارعا بولىنبەگەندىكتەن بۇل تيپكە جاتاتىن قۇرتتار جۇمىر قۇرتتار دەپ اتالادى.
جىپشەقۇرت - وسىمدىك تامىرىندا اۋرۋ تۋدىراتىن پارازيت جاندىكتەر شارۋاشىلىققا زيانى كوپ مولشەرى 1مم - دەن اسپايدى.
سۋىرتقى - ادامعا جانە جانۋارلارعا زيان كەلتىرەتىن جۇمىر قۇرتتار:
سۋىرتقى - تەرى استىندا
تريحينەلا - بۇلشىقەتتەردە ىشەكسورعى، ۇشكىرقۇرت - ىشەكتە (ءپارازيتتى تىرشىلىك ەتەدى).
ەرەسەكتەردەن گورى ءجاسوسپىرىم دەر مەن بالالاردىڭ اش ىشەگىندە ورنىعاتىن، ەكى ۇشى دا سۇيىرلەنىپ كەلگەن، دەنە تۇرقى 20 سم - گە دەيىن جەتەتىن اقشىل نەمەسە سارعىش ءتۇستى جۇمىر قۇرت - ىشەكسورعى دەپ اتالادى.
ىشەكسورعى
1. انالىعى
2. اتالىعى
ىشەكسورعىنىڭ قۇرىلىسى - الدىڭعى ۇشىندا اۋىزى، سوڭعى بولىگىندە انال تەسىگى بولادى. اۋىزىندا ءۇش ەرىن بار. قۇرت سول ەرىندەرى ارقىلى ىشەكتىڭ قابىرعاسىنا قادالادى. دەنەسىنىڭ سىرتى سىرقابىقپەن قاپتالعان. كوزى جوق.
قورەكتەنۋى - قورەگى اۋىزىنان تۇتىك ءتارىزدى ىشەككە وتەدى. ىشەك 3 بولىكتەن قۇرالادى: الدىڭعى، ورتاڭعى جانە سوڭعى. قورىتىلعان قورەكتى ىشەكتىڭ قابىرعاسى سورىپ، دەنە قۋىسىن تولتىرىپ تۇرعان سۇيىقتىققا جەتكىزەدى دە، ونى دەنەنىڭ جاسۋشالارى سىڭىرەدى. قورىتىلماي قالعان قورەك قالدىعى دەنەنىڭ سوڭعى بولىگىندەگى انال تەسىگى ارقىلى سىرتقا شىعادى.
كوبەيۋى - دارا جىنىستى جاندىكتەر. ۇرىقتانعان جۇمىرتقالار ىشەككە ءبولىنىپ شىعىپ، قورىتىلماعان تاماق قالدىعىمەن بىرگە سىرتقا شىعادى. ونداي ورتاعا تۇسكەن جۇمىرتقالار دەرناسىلدەرگە اينالادى.
ماڭىزى زور جۇمىر قۇرتتار
قۇرساق كىرپىكشەلى، زىمىرىق، قىلتىڭباس.
ولار جاسۋشالى جاندىكتەر، باكتەريالار، بالدىرلارمەن قورەكتەنەدى. سونىمەن بىرگە ولاردى شاياندار، بالىق شاباقتار، بالىقتار قورەگىنە جاراتادى.
ءۇى. قورىتىندىلاۋ
جۇمىس داپتەرىمەن جۇمىس
1 - تاپسىرما.
جۇمىر قۇرتتار تيپىنە جاتاتىن قۇرتتاردى اتا
باۋىرسورعىش
زحينوكوكك
ءسۇت سۇلاما
ۇشكىرقۇرت
ادام ىشەكسورعىسى
قىلتىڭباس
شوشقا جارماسقاعى
قىلقۇرت
سلايدىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
