InfoHub Logo

جۋرناليستيكا قوعاممەن بىرگە ءومىر ءسۇرىپ، قوعاممەن بىرگە تىنىستايدى. قوعام تىرلىگىنىڭ تامىرى قيىلسا، جۋرناليستيكا دا ءبىتىپ تىنادى.

ن. ميحالكوۆسكيي

بۇگىندە  جۋرناليستىك قىزمەتتىڭ بوستاندىعى ەڭ ماڭىزدى پروبلەمالاردىڭ ءبىرى. تاۋەلسىز ەلدەگى باسپا ءسوز بوستاندىعى كەشەگى كەڭەستىك باسپا ءسوز بوستاندىعىنان  وزگەشە. سوندا دا باسپا ءسوز بوستاندىعىنىڭ الەۋمەتتىك-تاريحي، ەكونوميكالىق جانە زاڭدىق قىرلارى ءالى دە زەرتتەلۋدە.  سەبەبى جۋرناليستيكا قىزمەتى بوستاندىعىنىڭ پروبلەمالارى از ەمەس. ولاردى شەشۋ بۇگىنگى كۇننىڭ مىندەتى.

قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك الۋىمەن بىرگە قازاق جۋرناليستيكاسى دا الەمدىك جۋرناليستيكامەن اشىق بايلانىسقا شىعا باستادى. مەن وسى ماقالادا قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ قانشالىقتى ءتورتىنشى بيلىك بولا الاتىنىن قاراستىرعىم كەلەدى.

ينتەرنەت، كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيا دامىعان سايىن «يندۋستريالاندىرۋدان كەيىنگى كەزەڭ» دەگەن انىقتاما ەسكىرىپ، ناعىز اقپاراتتىق-تەحنولوگيالىق عاسىر تۋدى. جۋرناليستەر ءۇشىن ءوز ءىسىن جاڭالىقتار مەن رەپورتاجداردىڭ ماتىندىك مازمۇنىن دايىنداۋمەن عانا شەكتەلمەي ونى وڭدەۋ، تاراتۋ سەكىلدى ءتۇرلى امالدارىن يگەرۋ دە ماڭىزدى بولىپ تۇر. باتىس جۋرناليستيكاسىندا بۇل ءۇردىس الدەقاشان جولعا قويىلىپ، «مۋلتيمەديا جۋرناليست» دەگەن ۇعىم قالىپتاسىپ قويعان. ءبىزدىڭ جۋرناليستەر ازىرشە تەك ءماتىن جازادى. سونداي-اق الاتىن ايلىقتارىنا دا كەرى اسەرىن بەرەدى. بوستاندىق دەگەن جۋرناليست بىلگەنىن ىستەۋ، ويىنا نە كەلسە سونى جازۋ ەمەس. بوستاندىق دەگەن حالىققا بار شىندىقتى تولىقتاي جەتكىزۋ، اشىلعان اقيقاتتى تىكە جەتكىزۋ. جۋرناليستيكا ءۇشىن اقپارات قابىلداۋشى قاۋىم قاشان دا الدىڭعى ورىندا. ب ا ق تاعدىرىن شەشەتىن دە سول - حالىق. ولار ءارى باقىلاۋشى دا بولا الادى. پايداسىز جانە كوڭىلگە قونىمسىز ماتەريالدار جاريالايتىن گازەتتى ەشكىم ساتىپ المايدى. ءتىپتى بانكروتقا  ۇشىراپ، جابىلىپ قالادى.

ءجۋرناليستىڭ تاعى ءبىر قاسيەتى – ونىڭ ساياسي-الەۋمەتتىك قىزمەتىنە، دۇنيەگە دەگەن كوزقاراسىنا، پوزيسياسىنا بايلانىستى. بۇل – جان-جاقتى بىلىمدىلىك پەن ساياسي-ازاماتتىق تۇرعىدان ءوسۋ، كەمشىلىكتەرگە توزبەۋ، ءوز ءومىرىن حالىق ءىسى ءۇشىن ارناۋعا كەلىپ تىرەلەدى. ءاربىر جۋرناليست ءوز ەلىنىڭ شىن پاتريوتى بولۋىمەن بىرگە، سول مەملەكەتتەگى جانە جەر جۇزىندەگى وقيعا-قۇبىلىستارعا سەرگەكتىكپەن قاراپ، جەدەل جاريالاپ وتىرۋى مىندەت. جۋرناليست ءوز ىسىنە ادال بەرىلگەن مامان بولۋى ءتيىس.

ءجۋرناليستىڭ ءوز قىزمەتىن جەمىستى اتقارۋى ءۇشىن ينتەللەكتۋالدىق، پسيحولوگيالىق، تۆورچەستۆولىق قابىلەتىنتولىق پايدالانىپ، سونىمەن بىرگە تاباندى، ءادىل، باتىل قاسيەتىمەن دە تانىلۋى ءتيىس. ال اقىل وي، ەرۋديسيا ءبىرىنشى ورىندا تۇرۋى كەرەك. سونداي-اق جۋرناليستىك جەكە باس مادەنيەتى كوپ نارسەنى اڭعارادى. اسىرەسە، جۋرناليست ماسەلەنى تەرەڭ بىلۋشىلىگى اسا قاجەت. ونسىز جۋرناليستىك تابىسى جۇمىس ىستەۋ ەكى تالاي. ومىردە جۋرناليست ءارتۇرلى جاعدايدا كەزدەسۋى مۇمكىن. سونىڭ بارىندە جان-جاقتى حاباردارلىق بىلىمدىلىك بولماسا كەي نارسەنى انىق قانىعىنا جەتۋ، اق قاراسىن اشۋ وڭاي ەمەس. وقيعا، فاكتىگە جەڭىل جەلپى قاراماي، ونىڭ تۇپكى مانىنە، سەبەپ سالدارىنا نازار ايدارۋ كەرەك. ول ءۇشىن سول سالاعا ارناي ماماندارمەن كەڭەسۋ ارقىلا ەمەس، جاڭا مالىمەتتەردى سالىستىرىپ قاراۋ ءجون. ءبارى انىق بولعاندا عانا جۋرناليست ماقالا جازۋ كەرەك. بۇل ورايدا جاقسا دايىندىق، جاڭا ماسەلەلەردى تەز اڭعارۋ، پروبلەمانى بايقاي ءبىلۋ شارت. ءسويتىپ اشىق تۇردە ءوز كوز قاراسىڭدى بىلدىرگەن ءجون. سونداي-اق جۋرناليست ءارقاشان ءوز بىلىمىنە تەوريالىق تۇرعىدان تولىقتىرىپ، پراكتيكالىق تۇرعىدان ىزدەنىپ ەڭبەك ەتىپ بىلگەن دۇرىس. جۋرناليست بولۋ ءۇشىن رۋحاني جانە ومىرلىك دايىندىقتار بولۋى كەرەك. ءوزىڭدى جۋرناليستىك ماماندىققا ارناپ تاڭداعانان كەيىن سول جولدا ايانباي قىزمەت ەتۋ لازىم. ول ءپرينسپتى تۇردە، قايسارلىقپەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى الدىنعا ءوزىنىڭ مىندەتىن بورىشىن بار كۇش قايراتىن سالىپ ورىندايتىن مامان. بۇل رەتتە جۋرناليست ءوزىنىڭ ۇستامدى مىنەزىمەن، قيىندىققا قارسى تۇراتىن كۇرەسكەرلىگىمەن، ينيسياتيۆا تانىتقىشتىعىمەن، تەز ارادا شەشىمدەر جاساي بىلۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. ول قاي ىستە بولسىن ناتيجەگە جەتۋگە تىرىسۋى كەرەك.

جايىروۆا نۇريلا جانە قاسىموۆا جانەل، تۇران ۋنيۆەرسيتەتى، 2 كۋرس

---