كانادا. مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋى مەن قۇرىلىمى
سىنىبى:11- سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كانادا. مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋى مەن قۇرىلىمى.
حالقى.تابيعات جاعدايى مەن رەسۋرستارى
ساباقتىڭ ماقساتى: كانادا مەملەكەتى تۋرالى بىلىمدەرىن عىلىمي تۇرعىدا
مەڭگەرۋگە قولايلى ورتا جاساۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
1. بىلىمدىلىك:كانادانىڭ قالىپتاسۋى مەن مەملەكەتتىك
قۇرىلىمى،حالقى، تابيعاتى، رەسۋرستارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرۋ، ءتۇسىندىرۋ؛
2. دامىتۋشىلىق:كارتامەن جۇمىس بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ،دامىتۋ، قالىپتاستىرۋ:
3. تاربيەلىك:گەوگرافيالىق بىلىمدەرىن تەرەڭدەتە وتىرىپ، ەل جاندىلىققا، يماندىلىققا، ادامي قاسيەتتەرگە تاربيەلەپ،تابيعاتتى تۇسىنۋگە، ايالاۋعا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ۇيىمداستىرۋ فورماسى: ب.بلۋم جۇيەسى.
وقىتۋدىڭ فورماسى: ۇجىمدىق، جەكە دارالاپ.
ءپانارالىق بايلانىس:ادەبيەت، تاريح، ينفورماتيكا.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى:ينتەراكتيۆتى تاقتا، پروەكتور،ينتەرنەت ماتەريالدارى، كارتا تۇرلەرى
ساباقتىڭ بارىسى:ءى.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردى قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاي وتىرىپ، ينتەراكتيۆتى كابينەتكە ورنالاستىرۋ، سالەمدەسۋ. وقۋ قۇرالدارىن ازىرلەتىپ، زەيىندەرىن ساباققا شوعىرلاندىرۋ.قاتىسۋىن تۇگەلدەپ، وقۋشىلارعا ساباق بارىسىندا بىلىمدەرىن باعالاۋ ماقساتىندا «باعالاۋ پاراعى» جۇرگىزىلەتىندىگىن، باعالاۋدا وقۋشىلاردىڭ وزدەرى اتقاراتىندىعىن ەسكەرتۋ.
ب.بلۋم جۇيەسى
ءمۇعالىمنىڭ قىزمەتى
وقۋشىنىڭ قىزمەتى
تاپسىرمالار
ءبىلۋ «كانادا.مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋى مەن قۇرىلىمى.حالقى.تابيعات جاعدايى مەن رەسۋرستارى» تاقىرىبىنا جوسپار جاساۋ.ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس جاساۋدى ءتۇسىندىرۋ. نەگىزگى جوسپار مەن تۇسىنىكتى ءبىلۋ.ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس جاساي ءبىلۋ. ينتەراكتيۆتى تاقتانى جوسپار بويىنشا پايدالانا ءبىلۋ. «ينتەرنەت جانە ءبىز»
«سوزدىك جۇمىسى»
«گەوگرافيالىق شاعىن اڭگىمە»
ءتۇسىنۋ
1.كانادا تۋرالى جالپى تۇسىنىك
2..مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋ تاريحى
3.تابيعات جاعدايلارى مەن رەسۋرستارى
4.حالقى
ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس جاساي وتىرىپ، ناقتى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ
«ەستە ساقتاۋ ءۇشىن» ستراتەگياسى بويىنشا قاجەتتى مالىمەتتەردى جازىپ الۋ»
قولدانۋ جەكە وقۋشىمەن جۇمىس، ناقتى جاۋابىن جازۋعا، ويلاۋعا جەتەلەيدى ويلارىن قورىتىندىلاپ، داپتەرمەن جۇمىس جاساپ، تاپسىرمانى ورىندايدى 1.«سايكەستەندىر»
جەكە وقۋشىعا وزىق تاپسىرما بەرۋ
2.«ت» كەستەسى
3.«سەن بىلەسىڭ بە؟»
تالداۋ سىنىپقا باقىلاۋ جاساۋ «كىم جىلدام؟» تەست تاپسىرمالارىن ورىندايدى، تالدايدى «كىم جىلدام؟»
توپتاۋ جاڭا ساباقتى بەكىتۋ، نەگىزگى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ «ەڭ...ەڭ...ەڭ...» كانادانىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرىن «ەڭ» سوزىمەن باستاپ، ايتىپ شىعۋ، قورىتىپ، بەكىتۋ.
باعالاۋ «باعالاۋ كەستەسى»ارقىلى وقۋشىلاردى باعالاۋ.وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن ساراپتاۋ،قورىتۋ. ءوز بىلىمىنە ساراپتاما جاساۋ ءار وقۋشىنىڭ قاتىسۋىن، ءبىلىمىن انىقتاۋ، باعالاۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
«تۋريستىك وبەكتىلەرى.سىرتقى ەكونوميكالىق بايلانىستارى» تاقىرىبىنداعى ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ ءۇشىن «ينتەرنەت جانە ءبىز» ايدارىمەن:
1. كولورادو كانونى تۋرالى 2.نياگارا سارقىراماسى
3. ديسنەيلەند- ەرتەگى پاتشالىعى. 4.مايامي قالاسى دۇنيە جۇزىنە ايگىلى كۋرورت
تاقىرىپتار بويىنشا اقش- تىڭ تۋريستىك وبەكتىلەرى تۋرالى وقۋشىلاردان سۇرالادى.ساباق بارىسىندا كەزدەسەتىن كەيبىر گەوگرافيالىق تەرميندەرمەن جۇمىس جاساۋ ءۇشىن «سوزدىك جۇمىسى» ينتەراكتيۆتى تاقتا ارقىلى جۇرگىزىلەدى:
1. يەللوۋستون-
2. گەيزەر-
3. كانون-
4. ارحيپەلاگ-
5. پرەريي-
6. ەسكيموستار-
وقۋشى تاپسىرمانى ورىنداۋ بارىسىندا قالعان وقۋشىلارمەن «گەوگرافيالىق شاعىن اڭگىمە» قۇراۋ ارقىلى اقش پەن قازاقستان اراسىنداعى سىرتقى ەكونوميكالىق
جانە مادەني بايلانىستار تۋرالى اڭگىمەلەۋ جۇمىسى جۇرگىزىلەدى. ءۇي تاپسىرماسىن جانە مەڭگەرىپ، ساباققا بەلسەندى ارالاسقان وقۋشىلاردى «باعالاۋ پاراعىنا» ءتۇسىرىپ وتىرۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ.
ءبىلۋ. جاڭا تاقىرىپ جوسپارى:
1. كانادا تۋرالى جالپى تۇسىنىك
2. مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋ تاريحى.
ز. تابيعات جاعدايلارى مەن رەسۋرستارى.
4.حالقى.
ءتۇسىنۋ. تاقىرىپ بويىنشا العان بىلىمدەرىن جوسپار بويىنشا پايدالانىپ،ناقتى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ.
«ەستە ساقتاۋ ءۇشىن» ستراتەگياسى بويىنشا قاجەتتى مالىمەتتەردى داپتەرگە ءتۇسىرىپ الۋ.
1.- كانادا جەرىنىڭ اۋدانى - 9ملن. 970مىڭ كم.كۆ.
- حالقى - 32،2 ملن ادام (2004ج.)
- استاناسى - وتتاۆا
- مەملەكەتتىك كۇرىلىمى - بريتان بىرلەستىگى قۇرامىنداعى پارلامەنتتىك كونفەدەراسيا
- مەملەكەتتىك باسشىسى - بريتانيا كوروليەۆاسى
- ۇكىمەت باسشىسى - پرەمەر- مينيستر
- زاڭ شىعارۋشى ورگانى – ەكى پالاتالى پارلامەنت
- مەملەكەتتىك ءتىلى - اعىلشىن جانە فرانسۋز تىلدەرى
- ۇلتتىق ۆاليۋتاسى – كانادا دوللارى
- اكىمشىلىك – اۋماقتىق بىرلىگى - پروۆينسيالار مەن اۋماقتار
كانادا - دۇنيە جۇزىندە جەر كولەمى جونىنەن رەسەيدەن كەيىنگى ەكىنشى ورىن الاتىن، جوعارى دامىعان ەل. ەلدىڭ سولتۇستىك بولىگى كانادا اركتيكالىق توپ ارالىنداعى (ارحيپەلاگ) ارالداردى قامتىسا، وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىك – باتىسىندا امەريكا قۇراما شتاتتارىمەن شەكتەسەدى.
2. ح ع. قازىرگى كانادانىڭ اۋماعىنا ەنەتىن جەرلەرگە العاش اياق باسقان ەۋروپالىقتار - يسلانديالىق ۆيكينگتەر جەرگىلىكتى ۇندىستەردىڭ تەگەۋرىنىنە شىداماي كەرى ورالۋعا ءماجبۇر بولعان. ەۋروپالىقتاردىڭ قازىرگى كانادا جەرىنە قونىستانۋى ءحۇ – ءحۇى عاسىرلاردا باستالدى. نيۋفاۋلەند ارالى مەن اۋليە لاۆرەنتيي وزەنىنىڭ تومەنگى اعىسىنداعى جەرلەرگە العاش اعىلشىندار مەن شوتلاندىقتار قونىستانعان بولاتىن ءحۇىىىع. ەداۋىر كۇشتى انگليا كانادانىڭ باسىم بولىگىن باسىپ الدى. 1763 ج. پاريج كەلىسىمى بويىنشا كانادا ۇلىبريتانيانىڭ يەلىگىنە ءوتتى. فرانسۋز جەرى كۆەبەك پروۆينسياسى دەپ اتالا باستادى.
كانادانىڭ قازىرگى شەكاراسى XIX ع. 70- ءشى جىلدارى قالىپتاستى، ال نيۋفاۋلەند ارالى ەل قۇرامىنا 1949 ج. ەنگىزىلدى. مەملەكەتتىك قۇرىلىمى جونىنەن كانادا – 10 پروۆينسيا مەن 2 اۋماقتان تۇراتىن پارلامەنتتىك كونفەدەراسيا.
ز. وراسان زور كانادا جەرىنىڭ تابيعات جاعدايلارى دا اركەلكى. كليماتى اسا قاتال بولاتىن ەلدىڭ سولتۇستىك بولىگىندە كانادا اركتيكالىق توپ ارالى مەن جاعالىق جازىقتار ورنالاسقان. بۇل ايماقتىڭ كوپشىلىك بولىگىندە تۇرعىن حالىق مۇلدە جوق. سوڭعى جىلدار مۇندا التىن، تەمىر، ۋران جانە مۇناي كەن ورىندارى تابىلعان. تابيعات جاعدايلارىنىڭ قاتالدىعىنا جانە تۇرعىن حالىقتىڭ سيرەك ورنالاسۋىنا بايلانىستى بۇل كەن ورىندارى جاڭادان يگەرىلە باستادى.
ەلدىڭ ۇلى كولدەردەن سەڭگىر تاۋلارعا دەيىن سوزىلعان سولتۇستىك – باتىس بولىگىن – پرەرييلەر الىپ جاتىر. قۇنارلى قارا توپىراقتا استىق داقىلدارى وسىرىلەدى. ال ءشوبى شۇيگىن جايىلىمدار مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ححگ. 20 ج- رى البەرتا پروۆينسياسىندا مۇنايدىڭ مول قورى تابىلدى. قازىرگى ءى كەزدە بۇل اۋداننان نيكەل، مىس، كاليي تۇزدارى دا وندىرىلەدى.
4. كانادا حالقىنىڭ سانى 32،2 ملن. ادامدى قۇرايدى. حالىقتىڭ ورتاشا تىعىزدىعى ءار – شارشى كم- گە 3 ادام بولعانىمەن، حالىق ەل اۋماعى بويىنشا بىركەلكى ورنالاسپاعان. تابيعات جاعدايلارى وتە قولايلى وڭتۇستىك - شىعىستا 1 كۆ. كم- گە 100 ادامنان اسادى. جالپى، كانادا حالقىنىڭ 2/3 بولىگى ەلدىڭ اقش - پەن شەكارالاس وڭتۇستىگىندەگى ەنى 150 كم – لىك الاپتا تۇرادى. ەلدىڭ سولتۇستىگىندە 20 - 25 كم.كۆ. اۋماققا 1 تۇرعىننان عانا كەلەدى، ال كانادا اركتيكالىق توپ ارالىنا ەنەتىن ارالداردىڭ كوپشىلىگىندە ادام قونىستانباعان.
ەلدىڭ بايىرعى حالىقتارى - ەسكيموستار مەن ۇندىستەر. كانادادا نەمىستەر، يتاليالىقتار، گوللاندىقتار، پولياكتار، ەۆرەيلەر، نورۆەگتەر، شۆەدتەر مەن ورىستار تۇرادى. ازيالىقتاردان كىتايلار، جاپوندار، ۇندىلەر مەن ارابتار تۇرادى.
قولدانۋ. «سايكەستەندىر» جەدەل تاپسىرما ورىنداۋ. مىنا بەرىلگەن سوزدەردەن كاناداعا ءتان سوز تىركەستەرىن تابۋ:
مونتانا، كۆەبەك، يەللوۋستون، قۇندىزدار كورولدىگى، ۇيەڭكى، تاس دجۋنگليلەر، پرەريي، گولليۆۋد، كوكا- كولا، قاۋىمداستىق، نياگارا
1.كانادا: 2.اقش:
كۆەبەك مونتانا
ءقۇندىزدار كورولدىگى يەللوۋستون
ۇيەڭكى تاس دجۋنگليلەر
پرەريي گولليۆۋد
قاۋىمداستىق كوكا- كولا
نياگارا
جەكە وقۋشىعا وزىق تاپسىرما بەرۋ. 1. «ت» كەستەسىن تولتىرۋ. اقش پەن كانادانىڭ باستى ەرەكشەلىكتەرى مەن ۇقساستىقتارىن جازۋ.
كانادا ورتاق بەلگىلەرى اقش
توپ ارالدارى بار مەملەكەتتىك قۇرىلىمىندا وزگەشەلىك بار كولدەرگە باي دامىعان ەلدەر كولەمى ۇلكەن حالقىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايلارى جوعارى تابيعي رەسۋرستارعا باي. ت.ب. العاشقى ۇلتتىق ساياباق اشىلعان
نياگارا سارقىراماسى تۋريزم كۇشتى دامىعان ت.ب
2. «سەن بىلەسىڭ بە؟» ايدارىمەن كانادانىڭ بايىرعا حالقى – ەسكيموستار تۋرالى بىلەتىن ماعلۇماتتارىن ايتۋ.
تالداۋ. «كىم جىلدام؟» تەست تاپسىرمالارىن ينتەراكتيۆتى تاقتادان بارلىق وقۋشىلار بىرگە ورىنداۋ:
1.كانادانىڭ استاناسى:
ا)دەلي ۆ)انكارا س)ۆاشينگتون د)وتتاۆا ە)سەۋل
2.ۇلتتىق ۆاليۋتاسى:
ا)يۋان ۆ)ءۇندى رۋپياسى س)تۇرىك ليراسى د) ۆونا ە)كانادا دوللارى
ز.جەر كولەمى جونىنەن نەشىنشى ورىندا:
ا)ءبىرىنشى ۆ)جەتىنشى س)ەكىنشى د)بەسىنشى ە)ءۇشىنشى
4.كانادانىڭ ۇلتتىق سيمۆولدارىنىڭ ءبىرى:
ا)قويان ۆ)قۇندىز س)كولدەر د)بيداي ە)كەمە
5.كانادا حالقىنىڭ ەڭ تىعىز ورنالاسقان بولىگى:
ا)سولتۇستىگى ۆ)وڭتۇستىگى س)باتىسى د)شىعىسى ە) ورتالىعى
6.ۇلتتىق بايراعىندا نە بەينەلەنگەن:
ا)قۇندىز ۆ)شىرشا س)ۇيەڭكى د)جۇلدىز ە)كەمە
7.مەملەكەتتىك ءتىلى:
ا) نەمىس جانە ورىس ۆ) جۇڭگو جانە مونعول س) اعىلشىن جانە نەمىس
د) فرانسۋز جانە ورىس ە)اعىلشىن جانە فرانسۋز
ءىۇ. قورىتىندى. بەكىتۋ.
توپتاۋ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ ءۇشىن «ەڭ،ەڭ،ەڭ...» دەپ باستالاتىن سوزدەر مەن كانادانىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرىن اتاپ ءوتۋ. نەگىزگى تۇسىنىكتەردى قالىپتاستىرۋ.
باعالاۋ. وقۋشىلاردى ساباققا قاتىسۋى مەن بەلسەندىلىگى، ۇلگىرىمى، تاپسىرمالاردى ورىنداۋىنا وراي تولتىرىلعان «باعالاۋ كەستەسى» بويىنشا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن ساراپتاۋ،باعالاۋ.
ءۇ.ۇيگە تاپسىرما. تاقىرىپتى تالاپقا ساي وقىپ، كەسكىن كارتامەن جۇمىس جاساۋ جانە ينتەرنەتتەن، ەلەكتروندى وقۋلىقتاردان مالىمەتتەر ىزدەۋ تاپسىرىلادى.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كانادا. مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋى مەن قۇرىلىمى.
حالقى.تابيعات جاعدايى مەن رەسۋرستارى
ساباقتىڭ ماقساتى: كانادا مەملەكەتى تۋرالى بىلىمدەرىن عىلىمي تۇرعىدا
مەڭگەرۋگە قولايلى ورتا جاساۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
1. بىلىمدىلىك:كانادانىڭ قالىپتاسۋى مەن مەملەكەتتىك
قۇرىلىمى،حالقى، تابيعاتى، رەسۋرستارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرۋ، ءتۇسىندىرۋ؛
2. دامىتۋشىلىق:كارتامەن جۇمىس بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ،دامىتۋ، قالىپتاستىرۋ:
3. تاربيەلىك:گەوگرافيالىق بىلىمدەرىن تەرەڭدەتە وتىرىپ، ەل جاندىلىققا، يماندىلىققا، ادامي قاسيەتتەرگە تاربيەلەپ،تابيعاتتى تۇسىنۋگە، ايالاۋعا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ۇيىمداستىرۋ فورماسى: ب.بلۋم جۇيەسى.
وقىتۋدىڭ فورماسى: ۇجىمدىق، جەكە دارالاپ.
ءپانارالىق بايلانىس:ادەبيەت، تاريح، ينفورماتيكا.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى:ينتەراكتيۆتى تاقتا، پروەكتور،ينتەرنەت ماتەريالدارى، كارتا تۇرلەرى
ساباقتىڭ بارىسى:ءى.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردى قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاي وتىرىپ، ينتەراكتيۆتى كابينەتكە ورنالاستىرۋ، سالەمدەسۋ. وقۋ قۇرالدارىن ازىرلەتىپ، زەيىندەرىن ساباققا شوعىرلاندىرۋ.قاتىسۋىن تۇگەلدەپ، وقۋشىلارعا ساباق بارىسىندا بىلىمدەرىن باعالاۋ ماقساتىندا «باعالاۋ پاراعى» جۇرگىزىلەتىندىگىن، باعالاۋدا وقۋشىلاردىڭ وزدەرى اتقاراتىندىعىن ەسكەرتۋ.
ب.بلۋم جۇيەسى
ءمۇعالىمنىڭ قىزمەتى
وقۋشىنىڭ قىزمەتى
تاپسىرمالار
ءبىلۋ «كانادا.مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋى مەن قۇرىلىمى.حالقى.تابيعات جاعدايى مەن رەسۋرستارى» تاقىرىبىنا جوسپار جاساۋ.ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس جاساۋدى ءتۇسىندىرۋ. نەگىزگى جوسپار مەن تۇسىنىكتى ءبىلۋ.ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس جاساي ءبىلۋ. ينتەراكتيۆتى تاقتانى جوسپار بويىنشا پايدالانا ءبىلۋ. «ينتەرنەت جانە ءبىز»
«سوزدىك جۇمىسى»
«گەوگرافيالىق شاعىن اڭگىمە»
ءتۇسىنۋ
1.كانادا تۋرالى جالپى تۇسىنىك
2..مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋ تاريحى
3.تابيعات جاعدايلارى مەن رەسۋرستارى
4.حالقى
ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس جاساي وتىرىپ، ناقتى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ
«ەستە ساقتاۋ ءۇشىن» ستراتەگياسى بويىنشا قاجەتتى مالىمەتتەردى جازىپ الۋ»
قولدانۋ جەكە وقۋشىمەن جۇمىس، ناقتى جاۋابىن جازۋعا، ويلاۋعا جەتەلەيدى ويلارىن قورىتىندىلاپ، داپتەرمەن جۇمىس جاساپ، تاپسىرمانى ورىندايدى 1.«سايكەستەندىر»
جەكە وقۋشىعا وزىق تاپسىرما بەرۋ
2.«ت» كەستەسى
3.«سەن بىلەسىڭ بە؟»
تالداۋ سىنىپقا باقىلاۋ جاساۋ «كىم جىلدام؟» تەست تاپسىرمالارىن ورىندايدى، تالدايدى «كىم جىلدام؟»
توپتاۋ جاڭا ساباقتى بەكىتۋ، نەگىزگى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ «ەڭ...ەڭ...ەڭ...» كانادانىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرىن «ەڭ» سوزىمەن باستاپ، ايتىپ شىعۋ، قورىتىپ، بەكىتۋ.
باعالاۋ «باعالاۋ كەستەسى»ارقىلى وقۋشىلاردى باعالاۋ.وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن ساراپتاۋ،قورىتۋ. ءوز بىلىمىنە ساراپتاما جاساۋ ءار وقۋشىنىڭ قاتىسۋىن، ءبىلىمىن انىقتاۋ، باعالاۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
«تۋريستىك وبەكتىلەرى.سىرتقى ەكونوميكالىق بايلانىستارى» تاقىرىبىنداعى ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ ءۇشىن «ينتەرنەت جانە ءبىز» ايدارىمەن:
1. كولورادو كانونى تۋرالى 2.نياگارا سارقىراماسى
3. ديسنەيلەند- ەرتەگى پاتشالىعى. 4.مايامي قالاسى دۇنيە جۇزىنە ايگىلى كۋرورت
تاقىرىپتار بويىنشا اقش- تىڭ تۋريستىك وبەكتىلەرى تۋرالى وقۋشىلاردان سۇرالادى.ساباق بارىسىندا كەزدەسەتىن كەيبىر گەوگرافيالىق تەرميندەرمەن جۇمىس جاساۋ ءۇشىن «سوزدىك جۇمىسى» ينتەراكتيۆتى تاقتا ارقىلى جۇرگىزىلەدى:
1. يەللوۋستون-
2. گەيزەر-
3. كانون-
4. ارحيپەلاگ-
5. پرەريي-
6. ەسكيموستار-
وقۋشى تاپسىرمانى ورىنداۋ بارىسىندا قالعان وقۋشىلارمەن «گەوگرافيالىق شاعىن اڭگىمە» قۇراۋ ارقىلى اقش پەن قازاقستان اراسىنداعى سىرتقى ەكونوميكالىق
جانە مادەني بايلانىستار تۋرالى اڭگىمەلەۋ جۇمىسى جۇرگىزىلەدى. ءۇي تاپسىرماسىن جانە مەڭگەرىپ، ساباققا بەلسەندى ارالاسقان وقۋشىلاردى «باعالاۋ پاراعىنا» ءتۇسىرىپ وتىرۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ.
ءبىلۋ. جاڭا تاقىرىپ جوسپارى:
1. كانادا تۋرالى جالپى تۇسىنىك
2. مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋ تاريحى.
ز. تابيعات جاعدايلارى مەن رەسۋرستارى.
4.حالقى.
ءتۇسىنۋ. تاقىرىپ بويىنشا العان بىلىمدەرىن جوسپار بويىنشا پايدالانىپ،ناقتى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ.
«ەستە ساقتاۋ ءۇشىن» ستراتەگياسى بويىنشا قاجەتتى مالىمەتتەردى داپتەرگە ءتۇسىرىپ الۋ.
1.- كانادا جەرىنىڭ اۋدانى - 9ملن. 970مىڭ كم.كۆ.
- حالقى - 32،2 ملن ادام (2004ج.)
- استاناسى - وتتاۆا
- مەملەكەتتىك كۇرىلىمى - بريتان بىرلەستىگى قۇرامىنداعى پارلامەنتتىك كونفەدەراسيا
- مەملەكەتتىك باسشىسى - بريتانيا كوروليەۆاسى
- ۇكىمەت باسشىسى - پرەمەر- مينيستر
- زاڭ شىعارۋشى ورگانى – ەكى پالاتالى پارلامەنت
- مەملەكەتتىك ءتىلى - اعىلشىن جانە فرانسۋز تىلدەرى
- ۇلتتىق ۆاليۋتاسى – كانادا دوللارى
- اكىمشىلىك – اۋماقتىق بىرلىگى - پروۆينسيالار مەن اۋماقتار
كانادا - دۇنيە جۇزىندە جەر كولەمى جونىنەن رەسەيدەن كەيىنگى ەكىنشى ورىن الاتىن، جوعارى دامىعان ەل. ەلدىڭ سولتۇستىك بولىگى كانادا اركتيكالىق توپ ارالىنداعى (ارحيپەلاگ) ارالداردى قامتىسا، وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىك – باتىسىندا امەريكا قۇراما شتاتتارىمەن شەكتەسەدى.
2. ح ع. قازىرگى كانادانىڭ اۋماعىنا ەنەتىن جەرلەرگە العاش اياق باسقان ەۋروپالىقتار - يسلانديالىق ۆيكينگتەر جەرگىلىكتى ۇندىستەردىڭ تەگەۋرىنىنە شىداماي كەرى ورالۋعا ءماجبۇر بولعان. ەۋروپالىقتاردىڭ قازىرگى كانادا جەرىنە قونىستانۋى ءحۇ – ءحۇى عاسىرلاردا باستالدى. نيۋفاۋلەند ارالى مەن اۋليە لاۆرەنتيي وزەنىنىڭ تومەنگى اعىسىنداعى جەرلەرگە العاش اعىلشىندار مەن شوتلاندىقتار قونىستانعان بولاتىن ءحۇىىىع. ەداۋىر كۇشتى انگليا كانادانىڭ باسىم بولىگىن باسىپ الدى. 1763 ج. پاريج كەلىسىمى بويىنشا كانادا ۇلىبريتانيانىڭ يەلىگىنە ءوتتى. فرانسۋز جەرى كۆەبەك پروۆينسياسى دەپ اتالا باستادى.
كانادانىڭ قازىرگى شەكاراسى XIX ع. 70- ءشى جىلدارى قالىپتاستى، ال نيۋفاۋلەند ارالى ەل قۇرامىنا 1949 ج. ەنگىزىلدى. مەملەكەتتىك قۇرىلىمى جونىنەن كانادا – 10 پروۆينسيا مەن 2 اۋماقتان تۇراتىن پارلامەنتتىك كونفەدەراسيا.
ز. وراسان زور كانادا جەرىنىڭ تابيعات جاعدايلارى دا اركەلكى. كليماتى اسا قاتال بولاتىن ەلدىڭ سولتۇستىك بولىگىندە كانادا اركتيكالىق توپ ارالى مەن جاعالىق جازىقتار ورنالاسقان. بۇل ايماقتىڭ كوپشىلىك بولىگىندە تۇرعىن حالىق مۇلدە جوق. سوڭعى جىلدار مۇندا التىن، تەمىر، ۋران جانە مۇناي كەن ورىندارى تابىلعان. تابيعات جاعدايلارىنىڭ قاتالدىعىنا جانە تۇرعىن حالىقتىڭ سيرەك ورنالاسۋىنا بايلانىستى بۇل كەن ورىندارى جاڭادان يگەرىلە باستادى.
ەلدىڭ ۇلى كولدەردەن سەڭگىر تاۋلارعا دەيىن سوزىلعان سولتۇستىك – باتىس بولىگىن – پرەرييلەر الىپ جاتىر. قۇنارلى قارا توپىراقتا استىق داقىلدارى وسىرىلەدى. ال ءشوبى شۇيگىن جايىلىمدار مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ححگ. 20 ج- رى البەرتا پروۆينسياسىندا مۇنايدىڭ مول قورى تابىلدى. قازىرگى ءى كەزدە بۇل اۋداننان نيكەل، مىس، كاليي تۇزدارى دا وندىرىلەدى.
4. كانادا حالقىنىڭ سانى 32،2 ملن. ادامدى قۇرايدى. حالىقتىڭ ورتاشا تىعىزدىعى ءار – شارشى كم- گە 3 ادام بولعانىمەن، حالىق ەل اۋماعى بويىنشا بىركەلكى ورنالاسپاعان. تابيعات جاعدايلارى وتە قولايلى وڭتۇستىك - شىعىستا 1 كۆ. كم- گە 100 ادامنان اسادى. جالپى، كانادا حالقىنىڭ 2/3 بولىگى ەلدىڭ اقش - پەن شەكارالاس وڭتۇستىگىندەگى ەنى 150 كم – لىك الاپتا تۇرادى. ەلدىڭ سولتۇستىگىندە 20 - 25 كم.كۆ. اۋماققا 1 تۇرعىننان عانا كەلەدى، ال كانادا اركتيكالىق توپ ارالىنا ەنەتىن ارالداردىڭ كوپشىلىگىندە ادام قونىستانباعان.
ەلدىڭ بايىرعى حالىقتارى - ەسكيموستار مەن ۇندىستەر. كانادادا نەمىستەر، يتاليالىقتار، گوللاندىقتار، پولياكتار، ەۆرەيلەر، نورۆەگتەر، شۆەدتەر مەن ورىستار تۇرادى. ازيالىقتاردان كىتايلار، جاپوندار، ۇندىلەر مەن ارابتار تۇرادى.
قولدانۋ. «سايكەستەندىر» جەدەل تاپسىرما ورىنداۋ. مىنا بەرىلگەن سوزدەردەن كاناداعا ءتان سوز تىركەستەرىن تابۋ:
مونتانا، كۆەبەك، يەللوۋستون، قۇندىزدار كورولدىگى، ۇيەڭكى، تاس دجۋنگليلەر، پرەريي، گولليۆۋد، كوكا- كولا، قاۋىمداستىق، نياگارا
1.كانادا: 2.اقش:
كۆەبەك مونتانا
ءقۇندىزدار كورولدىگى يەللوۋستون
ۇيەڭكى تاس دجۋنگليلەر
پرەريي گولليۆۋد
قاۋىمداستىق كوكا- كولا
نياگارا
جەكە وقۋشىعا وزىق تاپسىرما بەرۋ. 1. «ت» كەستەسىن تولتىرۋ. اقش پەن كانادانىڭ باستى ەرەكشەلىكتەرى مەن ۇقساستىقتارىن جازۋ.
كانادا ورتاق بەلگىلەرى اقش
توپ ارالدارى بار مەملەكەتتىك قۇرىلىمىندا وزگەشەلىك بار كولدەرگە باي دامىعان ەلدەر كولەمى ۇلكەن حالقىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايلارى جوعارى تابيعي رەسۋرستارعا باي. ت.ب. العاشقى ۇلتتىق ساياباق اشىلعان
نياگارا سارقىراماسى تۋريزم كۇشتى دامىعان ت.ب
2. «سەن بىلەسىڭ بە؟» ايدارىمەن كانادانىڭ بايىرعا حالقى – ەسكيموستار تۋرالى بىلەتىن ماعلۇماتتارىن ايتۋ.
تالداۋ. «كىم جىلدام؟» تەست تاپسىرمالارىن ينتەراكتيۆتى تاقتادان بارلىق وقۋشىلار بىرگە ورىنداۋ:
1.كانادانىڭ استاناسى:
ا)دەلي ۆ)انكارا س)ۆاشينگتون د)وتتاۆا ە)سەۋل
2.ۇلتتىق ۆاليۋتاسى:
ا)يۋان ۆ)ءۇندى رۋپياسى س)تۇرىك ليراسى د) ۆونا ە)كانادا دوللارى
ز.جەر كولەمى جونىنەن نەشىنشى ورىندا:
ا)ءبىرىنشى ۆ)جەتىنشى س)ەكىنشى د)بەسىنشى ە)ءۇشىنشى
4.كانادانىڭ ۇلتتىق سيمۆولدارىنىڭ ءبىرى:
ا)قويان ۆ)قۇندىز س)كولدەر د)بيداي ە)كەمە
5.كانادا حالقىنىڭ ەڭ تىعىز ورنالاسقان بولىگى:
ا)سولتۇستىگى ۆ)وڭتۇستىگى س)باتىسى د)شىعىسى ە) ورتالىعى
6.ۇلتتىق بايراعىندا نە بەينەلەنگەن:
ا)قۇندىز ۆ)شىرشا س)ۇيەڭكى د)جۇلدىز ە)كەمە
7.مەملەكەتتىك ءتىلى:
ا) نەمىس جانە ورىس ۆ) جۇڭگو جانە مونعول س) اعىلشىن جانە نەمىس
د) فرانسۋز جانە ورىس ە)اعىلشىن جانە فرانسۋز
ءىۇ. قورىتىندى. بەكىتۋ.
توپتاۋ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ ءۇشىن «ەڭ،ەڭ،ەڭ...» دەپ باستالاتىن سوزدەر مەن كانادانىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرىن اتاپ ءوتۋ. نەگىزگى تۇسىنىكتەردى قالىپتاستىرۋ.
باعالاۋ. وقۋشىلاردى ساباققا قاتىسۋى مەن بەلسەندىلىگى، ۇلگىرىمى، تاپسىرمالاردى ورىنداۋىنا وراي تولتىرىلعان «باعالاۋ كەستەسى» بويىنشا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن ساراپتاۋ،باعالاۋ.
ءۇ.ۇيگە تاپسىرما. تاقىرىپتى تالاپقا ساي وقىپ، كەسكىن كارتامەن جۇمىس جاساۋ جانە ينتەرنەتتەن، ەلەكتروندى وقۋلىقتاردان مالىمەتتەر ىزدەۋ تاپسىرىلادى.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى «قىشقىلداردىڭ حيميالىق قاسيەتتەرى»
-
ماقساتى:بالالارعا ءۇي قۇستارىنىڭ ەرەكشەلىگى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ،ءۇي قۇستارىنىڭ قاسيەتىنە قاراي تانۋعا، ولارعا قامقور بولۋعا تاربيەلەۋ. بالالاردى تابيعاتتى ايالاي بىلۋگە،تابيعات اياسىندا وزدەرىن ە...
