InfoHub Logo

قازاقستاندا كەڭسەلەردە قازاق ءتىلىن جۇرگىزۋ كەرەك ەكەن. 12-پارتيا جيىلىسىنان كەيىن تىنباي ايتىلىپ كەلە جاتقان ءسوز.

جالپى رەسەيدىڭ كوممۋنيست پارتياسىنىڭ 12-جيىلىسىندا ۇلت ماسەلەسى تۋرالى قاۋلىسىنىڭ شىعىپ جاريالانعانىنا ەداۋىر ۋاقىت ءوتتى، ءبىراق بۇل قاۋلىنىڭ ىسكە اسۋى، عالامعا قويىلۋى زور قيىندىقپەن بولىپ جاتىر.

وعان سەبەپتەر كوپ. ارينە، سەبەپتىڭ ەڭ زورى: وسى كۇنگى ءوز الدىنا اۆتونوميالى ۇكىمەتتى ەل بولىپ وتىرعان رەسەيدەگى ۋاق ۇلتتاردىڭ وقىعان ادامدارىنىڭ ازدىعى. كەڭسە ىستەرىن جۇرگىزە بىلەتىن ادامدارىنىڭ جوقتىعى. بار بولسا، ازدىعى. سول وقىعان ادامدارى از، كەڭسە ىستەرىن جۇرگىزە بىلەتىن ادامدارى از رەسپۋبليكانىڭ ءبىرى — ءبىزدىڭ قازاقستان.

مىنە، سول وقىعان ادامدارىنىڭ ازدىعىنان، كەڭسە ىستەرىن جۇرگىزە بىلەتىن ادامداردىڭ ازدىعىنان ءبىزدىڭ قازاقستاندا قازاقتارى از جەر تۇگىل، قازاقتارى كوپ جەرلەردىڭ وزدەرىندە دە كەڭسەلەردە قازاق ءتىلى كوڭىلدەگىدەي ءجۇرىپ كەتە الماي جاتىر.

قازاقستاننىڭ قازاعى كوپ جەرلەرىنىڭ وزدەرىندە قازاق ءتىلىنىڭ كەڭسەلەردە ءجۇرىپ كەتە الماي جاتۋىنا سەبەپ بولىپ تۇرعان ەكىنشى ماسەلە: ءبىزدىڭ كەڭسەلەرىمىزدىڭ كەدەيلىكتەرى.

ارينە، كەڭسە كەدەي بولسا، كوڭىلدەگىدەي قازاقشا ءام ورىسشا جازۋ بىلەتىن ادامداردى سۇراعان اقىسىن بەرىپ، كەڭسە قىزمەتىنە الا المايدى. از عانا اقىعا ورىسشا ءام قازاقشا بىلەتىن ادامدار قىزمەت قىلا قويمايدى. «ورىسشا — قازاقشا بىلەتىن» دەگەنىم... ءبىزدىڭ قازاقستاننىڭ كوپ جەرىندە ورىس پەن قازاق ارالاس. سول سەبەپتى ورىس پەن قازاق ارالاس وتىرعان جەرلەردىڭ كەڭسەلەرىنە قازاقشا ءام ورىسشا جازۋدى بىردەي بىلەتىن ادامدار قازىرگى ۋاقىتتا باعالىراق بولادى.

ونان سوڭ، قازاقستاننىڭ كەڭسەلەرىندە قازاق ءتىلىن جۇرگىزۋ رەتىندە ۇلكەن ءبىر بوگەت مىناۋ: ءبىزدىڭ بولىستىق مەكەمەلەرىمىزدە قىزمەت قىلىپ جۇرگەن قازاقتاردىڭ، سول مەكەمەلەردىڭ باسىندا جۇرگەن قازاقتاردىڭ ءبىرسىپىراسى قازاقشا جازعاننان، قازاقشا وقىعاننان، قازاقشا سويلەگەننەن ورىسشانى جاقسى كورەدى، ورىسشانى وڭاي كورەدى. كەيبىرەۋلەرى ءتىپتى قازاقشا جازۋ ءام وقۋدى بىلمەيدى. ال كەيبىر از بىلگەندەرى قازاقشا جازباي ءجۇرىپ از بىلگەنىنەن ايىرىلىپ قالادى. مۇنداي حال اسىرەسە بۇرىنعى زاماندا پاتشانىڭ ۇلىقساتتارىنان وتە قايمىعىپ، سول ۇلىقتارعا وتە قاتتى جاعىنىپ قالىپ جەرلەردە كوبىرەك سەزىلەدى. ءام وزدەرى سول پاتشانىڭ ءار ءتۇرلى «ۇلىعى» بولۋدىڭ جولىنا قاتتىراق تۇسكەن جەرلەردە كوبىرەك سەزىلەدى. مىنە، وسىنداي قۋلىق ەسكى ادەتتەن ءبىزدىڭ قازىرگى كەڭەس ۇكىمەتىندە جۇرگەن ادامدارىمىزدىڭ كەيبىرەۋلەرى ءالى قايتقان جوق. بۇلاردىڭ ويىنشا ورىسشا سويلەسەڭ «بىلگىش» كورىنەسىڭ، قازاقشا سويلەپ، قازاقشا جازساڭ «بىلمەيتىن» بولىپ كورىنەسىڭ.

بۇلار وزدەرى قازاقشادان ورىسشاعا ۇستاراق بولادى.

12-پارتيا جينالىسىنىڭ ۇلت ماسەلەسى تۋرالى شىعارعان «كەڭسەلەردە ءار ۇلتتىڭ ءوز ءتىلى قولدانسىن» دەگەن قاۋلىسىنىڭ كوڭىلدەگىدەي ۋاقىتىسىندا ىسكە اسپاۋىنا ءبىر ۇلكەن بوگەت، ۇلكەن كەسىر ادەتتەرى، قۋلىقتارى وسىنداي. ءىس باسىندا جۇرگەن قىزمەتكەرلەر بۇل ادەتتەرىن تاستاماسا، مۇنداي قىزمەتكەرلەر باعالى قىزمەتكەر بولا المايدى.

جاڭا مەن ايتىپ ءوتتىم: كەڭسە كەدەي بولسا، ورىسشا ءام قازاقشا جازۋ بىلەتىن ادامداردىڭ سۇراعان اقىلارىن بەرىپ قىزمەتكە الا المايدى دەپ؛ ول راس، ءبىراق كەيبىر جەرلەردە جۇرت قاتار اقى الىپ قىزمەت قىلۋدان قاشىپ جۇرگەن ورىسشا ءام قازاقشا وقۋلى ادامدار بار. ماسەلەن، ورال گۋبەرنياسىندا ورىسشا ورتا دارەجەلى مەكتەپ بىتىرگەن ەلۋ قازاقتىڭ سپيسوگى ءقازىر مەنىڭ قولىمدا. بۇلار قىزمەتتەن قاشىپ ەلدە جۇرگەندەر. مۇنداي سۇمىرايلار تالاي جەردە بار.

ەندىگى، كۇللى قازاقستاندا ءىس باسىندا جۇرگەن، 12-پارتيا جينالىسىنىڭ قاۋلىسى ىسكە اسسىن دەگەن ازاماتتاردىڭ مىندەتى:

1. ءوزى كەڭەس قىزمەتىندە قازاقستاندا ءجۇرىپ قازاقشا سويلەۋدى، قازاقشا جازۋدى مەنسىنبەيتىندەردى ۇيرەتۋ.

2. ءام جۇرت قاتار اقى الىپ قىزمەت قىلۋدان قاشىپ جۇرگەن سۇمىرايلاردى قاي رەتپەن بولسا دا ىسكە جەگۋ.

3. حات ءبىلىپ كەڭسە ءىسىن بىلمەيتىندەردى تەز ۇيرەتىپ قىزمەتكە سالۋ. مىنە، كەڭەس ءام پارتيا قىزمەتىندە جۇرگەن، 12-جالپى پارتيا جيىلىسىنىڭ قاۋلىسى ىسكە اسسىن دەيتىن ازاماتتار وسى ىسكە جالپى جۇمىلا كىرىسسە، بۇل ماسەلەنىڭ شەشىلۋى وڭايلانادى.

22.12.1923 جىل

---