InfoHub Logo

XX عاسىردىڭ ورتا شەنىنەن باستاپ، كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەلىمىزدىڭ مادەنيەتى مەن تۇرمىس سالاسىن كوتەرۋگە وزىندىك ۇلەسىن قوسىپ كەلە جاتقان، قازاق باسپا ءسوز تاريحىندا الار ورنى ەرەكشە باسىلىمداردىڭ ءبىرى مادەنيەت جانە تۇرمىس جۋرنالى (قازىرگى اتاۋى “پاراسات” جۋرنالى).

قوعامدىق ساياسي جانە ادەبيەت جۋرنالىنىڭ تاريحى 1958 جىلدىڭ شىلدە ايىنان باستاۋ الادى. باسىلىمنىڭ العاشقى سانى تىڭ يگەرۋ ناۋقانى جۇرگىزىلگەن جىلدارى، حالىقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگى العا ىلگەرىلە شىققان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولعان تۇستا جارىق كورگەن.

“مادەنيەت جانە تۇرمىس جۋرنالىنىڭ جارىققا شىعۋى مادەني، كوركەم ونەر، ادەبيەت مايدانىنداعى، تۇرمىستاعى ەلەۋلى جارقىن ونەگەلى جايلاردى كەڭىنەن كورسەتىپ، بۇقارامەن ءبولىسىپ وتىرادى. ارينە، مادەنيەت پەن تۇرمىستا كەزدەسەتىن كەمشىلىكتى، كولەڭكەلى جايلاردى ەلەۋسىز قالدىرماي، العا باسۋعا كەدەرگى بولاتىن كورىنىستەرگە وتكىر قالامىنىڭ كۇشىمەن قارسى شىعىپ، حالىققا دەمەۋ بولۋى كەرەك، "- دەپ اعا گازەتتەر وقىرمان ومىرىنە ەندى عانا اياق باسىپ كەلە جاتقان جۋرنالدىڭ باسىلىم رەتىندە كوتەرەر جۇگى اۋىر ەكەندىگىن، وسى ارتىلعان حالىق الدىنداعى ۇلكەن جاۋاپكەشىلىكتى ابىرويمەن اقتاۋىنا سەنىم ءبىلدىرىپ، ءوز جىلى لەبىزدەرىن، اعالىق اقىلدارىن جاۋدىردى. جۋرنالدىڭ العاشقى رەداكتورى م. دىنىشيەۆ بولدى.

جۋرنال “مادەنيەت جانە تۇرمىس” دەگەن اتاۋمەن شىعىپ تۇرعان تۇستاعى ماتەريالدارى جالپى مادەنيەت، ونەر جانە ادەبيەت سالاسىن حالىقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىنە قاتىستى كەڭەستەر، ساۋالدار مەن تىڭ اقپاراتتاردى قامتىعان. ال جۋرنالدىڭ قازىرگى شىعىپ جاتقان نومىرلەرىندە قانداي ماتەريالدار، ايدارلار جاريادانادى دەگەن سۇراققا بىرنەشە سانىن تالداۋ ارقىلى جاۋاپ بەرىپ كورەلىك.

“پاراسات” جۋرنالىنىڭ 2008 جىلى جەلتوقساندا جارىق كورگەن ءنومىرىنىڭ ايدارلارى سان ءتۇرلى. سونىڭ ىشىندە مەن قىزىعىپ وقىعان ايدارلاردىڭ ءبىرى -“جاراتىلىس” ايدارى ، سەبەبى بۇل ايداردا تابيعات جاراتىلىسىن ادام كوزىمەن، نە بولماسا سول جاراتىلىستىڭ ءوزىن ءوزى كوركەمدەپ سيپاتتاپ بەرۋىمەن جازىلعانداي. قاراپايىم ءار ۇلت وكىلدەرى مەن شەتەلدەگى ءوز ازاماتتارىمىزدىڭ، وقىرماندارىمىزدىڭ ۇسىنىستارىن، جىلى لەبىزدەرىن، ساۋالدارىن قامتيتىن ايدارلار دا كەزدەسەدى. جۋرنال كولەمدى، سانى جاعىنان دا مول. العاشقى بەتتەرىندە باسىلىمنىڭ ىشىندەگى ماتەريالداردىڭ تاقىرىبى ءارى قاي بەتتە ورنالاسقاندىعى جازىلعان.

2010 جىلى قازان ايىندا جاريالانعان 10-نومىرىندە، جاڭا ايدارلار جاڭارتىلعانىن بايقادىم. جاڭا ۇلگىدەگى ايدارلاردىڭ ءبىرى "ءمازىر" اتتى ايدارى قوسىلعان، ايداردا ءتۇرلى تاعامداردىڭ جاسالۋ جولدارى كورسەتىلگەن. ايتا كەتەتىن جايت، الدىڭعى نومىرىنە قاراعاندا جاريالانعان ماتەريالدار كولەمدى، سانى جاعىنان دا مول ەكەن.

2011 جىلى شىلدەدە جارىق كورگەن 7 ءنومىرى الدىڭعى نومەرلەرگە قاراعاندا كولەمى ازداۋ بولىپ كەلەدى. تۇراقتى ايدارلارمەن قوسا جاڭا "جاس قالام* جانە" جاڭا دارىلەر" اتتى ەكى ايداردىڭ ماتەريالدارى باۋراپ الدى." جاس قالام" ايدارى ءبىزدى بويىندا اقىندىق، جازۋشىلىق دارىنى بار جاس وقىرمانداردىڭ تۋىندىلارىمەن تانىستىردى.

وزىمە ۇنامدى جانە قىزىقتى بولعان" ونەر الەمىندە" ايدارى، بۇل بەتتە دۇنيەجۇزى ەلدەرىندەگى ونەر سالاسىندا بولىپ جاتقان تىڭ دەرەكتەرمەن بولىسەدى، ال، "دارىگەرلىك كەڭەس" ايدارى اسا پايدالى قوسپالار، ۆيتاميندەر، بىلۋگە ءتيىس ءدارى- دارمەكتەردىڭ قۇرامى، جالپىلاما مەديسينا سالاسى بويىنشا حالىققا قاجەت مالىمەتتەرمەن تانىستىرادى.

“پاراسات” جۋرنالىنىڭ 2014 جىلعى تامىز ايىنىنىڭ 8- نومىرىندەگى جاريالانعان ماتەريالدار كولەمدى تۇردە باسىلعان، اسىرەسە، وسى نومىرىندە "پوەزيا" ، "پروزا" ايدارلارىنداعى ماتەريالدارعا اسا دەن قويعاندىعى بايقالادى. بۇرىنعى ايدارلارىنان ەكى ءۇش ايدار عانا كەزىكتى، قالعان ماتەريالدار جاڭا ايدارلارمەن جارىققا شىققان. ولار “تاريح”، “دەنساۋلىق”، “ءسوز سىرى”، “قازاق تۋرالى وي” جانە “جەگى”. ايتا كەتەتىن جايت، بۇل نومىردە جۋرنال ەرەكشە ستيلدە بەزەندىرىلگەن جانە سۋرەتتەر وتە كوپ كەزدەسەدى.

“پاراسات” جۋرنالىنىڭ 2015، 2016، 2017 جىلدارى جارىق كورگەن نومىرلەرىندە الدىڭىعى جىلعى ءنومىر سىندى باسىلعان، بەزەندىرىلۋى ەرەكشە، سۋرەتتەر كوپ كەزدەسەدى، ايدارلارى ساقتالعان جانە جۋرنال سوڭىندا ءازىل-سىقاق اڭگىمەلەر جارىق كورىپ تۇرعان. جاڭا ايدارلارعا “بىلگەنگە مارجان”، “قازاق تاريحى”، “ءداستۇر”، “قيسسا”، “اۋدارما” اتتى جاڭا ايدارلارمەن تولىقتىرىلعان. ماتەريالدارى ساپالى ءارى تانىمدى دەرەكتەرگە تولى.

2015-2017 جىلدار ارالىعىندا جۋرنالدىڭ رەداكتورى Cەرىك ابىكەن ۇلى بولعان ۋاقىتتا جۋرنالدا ادەبيەت سالاسىنا كوپ كوڭىل بولىنگەنى بايقالادى. ياعني ءتۇرلى پروزالار، پوەزيالار، اۋدارمالار، قيسسا داستاندار، اڭگىمەلەر كوپتەپ جاريالانىپ تۇرعان ءارى جۋرنالدىڭ باس بەتى رەداكتوردىڭ ماتەريالىمەن باستالعان.

“پاراسات” جۋرنالىنىڭ 2019 جىلى اقپان ايىنداعى ءنومىرى جاڭا رەداكتوردىڭ باسشىلىعىمەن شىققاندىقتان، ىشىندەگى ايدارلارى وزگەرگەن. “تەاتر”،  “اكتەر – ازاماتتىق كەلبەت”، “ونەردىڭ از ادامى” سىندى جاڭا ايدارلارمەن تولىقتىرىلدى. وسى ايدارلاردان بايقاعانىمىزداي بۇل جۋرنالدىڭ وسى ءنومىرى ونەر سالاسىنا، اسىرەسە سونىڭ ىشىندە تەاتر ونەرىنە باسىمدىلىق بەرەتىنىن اڭعارۋعا بولادى.

جۋرنالدىڭ 2020 جىلعى شىلدەدەگى نومىرىندە جاريالانعان ماتەريالداردىڭ تاقىرىبى الدىڭعى تاقىرىپتاردان وزگەشە بولدى، ياعني بۇل نومىردە “پروزا”، “پوەزيا” سىندى ايدارلاردا شىعىپ تۇرعان كوركەم ادەبيەت تۋىندىلارى بولعان جوق، ەسەسىنە “كوكەيكەستى”، “ءبىلىم”، “وقىرمان ويى”، “ءوتتىڭ دۇنيە” اتتى ايدارلارعا ساي ماتەريالدار باسىلىپ تۇردى.

“پاراسات” جۋرنالىنىڭ قازىرگى، 2021 جىلعى ناۋرىز ايىندا باسىلعان نومەرىندە جاريالانعان ماتەريالدار، بۇگىنگى قوعامنىڭ كوكەيكەستى ماسەلەلەرى جايىندا قالام تارتقانىن بايقادىم، بۇرىنعىشا پروزا، پوەزيا سىندى ادەبي كوركەم تۋىندىلاردىڭ سانى از، قىزىقتى، تانىمدى ماتەريالداردى بۇل نومىردەن ونشا كەزدەستىرە المادى. ارينە باسىلعان ماقالالار، سۇحبات، شىعارمالار ساپالى ءارى ءماندى، الايدا بۇرىنعى نومىرىندەگى ماتەريالداردى ىنتا، ىقىلاسپەن وقىعانداي بۇل ءنومىردى سولاي اسا قىزىعۋشىلىقپەن وقي المادىم.

جالپى “پاراسات” جۋرنالىنىڭ 2018 جىلدان كەيىنگى شىققان ساندارىندا باسىلىمنىڭ نەگىزگى باعىتىنان اۋىتقۋشىلىق بار سەكىلدى. ءبىز بايقاعانىمىزداي ادەبي سارىن از، ياعني بۇرىنعىشا رۋبايلالار، قيسسالار، كوركەم تۋىندىلار كەزدەسپەيدى، كوبىنە جاڭالىقتارعا، ءبىلىم سالاسىنا، ەلىمىزدە بولىپ جاتقان كوكەيكەستى ماسەلەلەرگە باسىمدىلىق بەرىلگەن. ادەبيەت جانە مادەنيەت تاقىرىبىن قامتىعاننىڭ وزىندە تەك ءبىر عانا سالاسىمەن شەكتەلگەن. ال جۋرنالدىڭ وعان دەيىنگى نومىرلەرىندە جالپى بارلىق تاقىرىپتار بىردەي كولەمدە قامتىلعان ەدى. جۋرنالدىڭ قازىرگى كولەمى 24-26 بەت اراسىن قامتيدى، 2008 جىلعا دەيىنگى نومىرلەرى 36 بەتپەن جارىق كورگەن.

---