تاۋەلسىزدىك جانە قازاقستاننىڭ ۇلتتىق يدەياسى
تاۋەلسىزدىك – اششى تەرمەن كەلگەن ءتاتتى جەڭىس. توگىلگەن قاننىڭ، ولمەگەن جىگەردىڭ وتىمەن كەلگەن ۇلى كۇن.
«تاۋەلسىز قازاقستان!»، «قازاقستان رەسپۋبليكاسى»! نەتكەن كەرەمەت، كيەلى ۇعىمدار! بۇل ۇعىمداردان، وتانىمىزدىڭ تاۋەلسىز، ەركىن مەملەكەت ەكەنىن بىردەن اڭعارۋعا بولادى. بۇگىندە ءبىز – قاناتىن كەڭگە جايعان ەگەمەندى ەلمىز. كوك تۋىمىز جەلبىرەپ، سول جاعىمىزداعى ماقتانىش سەزىمىمەن دۇرسىلدەپ تۇرعان جۇرەك ءانۇرانىمىزعا اۋەن قوسىپ، ءانۇرانىمىز اسقاقتاي شىرقالۋدا.
تاۋەلسىزدىك – بابالار اڭساۋى، ۇرپاقتىڭ قولى جەتكەن كيەلى كەزەڭ. تاۋەلسىزدىك– تاڭباسى تاستا، قانى قارا جەردىڭ تامىرىندا جاتقان قۇدىرەتتى ءسوز.
1991 جىلى ەل تاۋەلسىزدىگىن العان كەزدە حالىق بولىپ قانا قۋانعان جوقپىز. قازاق ەلىنىڭ ءوز الدىنا رەسپۋبليكا بولۋىن قالاعان ءارى ەڭ ءبىرىنشى بولىپ مويىنداعان تۇركيا. بۇل تاۋەلسىزدىكتى ءبىر ەل عانا ەمەس، بۇكىل ەل بولىپ قولدايدى دەگەن ءسوز. ال ىرگەسى قالانعان جاڭا رەسپۋبليكانىڭ ءارى قاراي ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن ەرەن ەڭبەك كەرەك. ول ونىڭ ىشكى جانە سىرتقى الەمى، ەكونوميكاسى، اقشاسى دەگەن سەكىلدى كوپتەگەن قۇندىلىقتارعا كەلىپ تىرەلەدى. اتالعان قۇندىلىقتاردى جيىرما بەس جىل ىشىندە ۇلكەن ماقساتقا اينالدىرعان ەلىمىز استاناسىن دا بەكىتتى. ءتىپتى بۇگىندە استانا ارمان قالاعا اينالدى. اپورتىنا بۇكىل ەل سۇيسىنگەن الماتىنىڭ ءوزىن مادەنيەت پەن ادەبيەتتىڭ قالاسىنا اينالدىردى. ءوزىنىڭ ىشكى ءتۋريزمى، تەڭگەسى، ۇزىن سونار قارا جولدارى تارامدالىپ جاتتى.
ارىسى قازاق حاندىعىنان باستاپ بەرىسى ەگەمەندى ەلدىڭ ىرگەسىنە دەيىنگى كوشتى جالعاستىرىپ كەلە جاتقان، اتادان تاراعان ۇرپاقتىڭ پارىزى وسى اماناتتى ساقتاۋ. جانىبەك پەن كەرەيدىڭ كەرگەن كەرەگەسىن كىلەم ءۇستى كوتەرىپ، وتاندى قاستەرلەپ ءوتۋ ءاربىر ۇرپاقتىڭ مىندەتى. قازاقتا «وتانسىز ادام ورمانسىز بۇلبۇل» دەگەن ءسوز بار. ورمانى جوق قۇستىڭ ۇياسى دا، قونار بۇتاعى دا جوق. ءدال سول سەكىلدى تىرلىك كەشۋ ورتاسى جوق ۇلتتىڭ ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن ەمەس.
تاۋەلسىزدىك ءۇشىن اق بىلەكتىڭ كۇشىمەن، اق نايزانىڭ ۇشىمەن ەلىن قورعاعان بابالار رۋحىنان قۋات العان ىزعارلى جەلتوقسان وقيعاسى قازاق حالقىنىڭ قاسىرەتى دە، قاسيەتى دە جەتەرلىك تاريحىنا اينالدى. ءيا، جەلتوقسان وقيعاسى قانشاما ىزعارلى ەستىلسە دە، جانىمىزعا نۇر سەپتى. جەلتوقسان جاڭعىرىعى بىزگە تاۋەلسىزدىكتىڭ تاڭىن اكەلدى.
قازاق حالقىنىڭ عاسىرلار بويى اڭساعان ارمانى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» كونستيتۋسيالىق زاڭ قابىلدانعان سول ءبىر تاريحي كۇندە، 1991 جىلدىڭ 16-جەلتوقسان كۇنى جۇزەگە استى. دۇنيەگە جاڭا مەملەكەت – تاۋەلسىز قازاقستان كەلدى. ءبىز ءوزىمىزدىڭ رامىزدەرىمىزبەن ماقتانامىز، قازاقستان تۋىمەن تۇعىرلى، ەلتاڭباسىمەن ەڭسەلى، ان-ۇرانىمەن ايباتتى.
ەڭسەمىزدى تىكتەپ، ەگەمەن ەل اتانىپ، ءوز الدىنا وتاۋ تىگىپ دەربەس مەملەكەت اتانعان قازاقستان قانشاما قيىندىقتارعا جولىقسا دا تاستاي بەرىك توزىمدىلىكتىڭ ارقاسىندا، جالپاق الەمگە ءوزىنىڭ ءورشىل ءۇنىن، وركەنيەتكە دەگەن ءۇمىتىن مويىنداتتى… اتا-بابالارىمىزدان مۇرا بولىپ قالعان ۇلان-عايىر اتامەكەن جەرىمىز، وتارلىق جويا الماعان ءتىلىمىز، مادەنيەتىمىز تەك قانا قازاقتىڭ رۋحىنىڭ كۇشتىلىگىمەن ساقتالدى.
ءبىزدىڭ تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاريحىنداعى بارلىق جەتىستىكتەرى، قازاق حالقىنىڭ ەگەمەندى زاماندا جاڭاشا ەرەكشە ورلەۋى، وركەندەۋى، رۋحاني-ەكونوميكالىق ەركىندىگىمىز، الەمدىك قوعامداستىق پەن دۇنيە ءجۇزىنىڭ دامىعان وزىق مەملەكەتتەرىمەن تەرەزەمىز تەڭ، داۋلەتتى ەلدەرمەن بىردەي قارىم-قاتىناس جاساۋ جەتىستىكتەرىمىزدىڭ بارلىعىنىڭ التىن باستاۋى – ءبىزدىڭ مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگىندە.
«ماڭگىلىك ەل» اتا-بابامىزدىڭ سان مىنداعان جىلدار بويعى اسىل ارمانى ەكەنى بارشامىزعا بەلگىلى. ول ارمان - الەم ەلدەرىمەن تەرەزەسى تەڭ، الەم قاتىناسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الاتىن تاۋەلسىز مەملەكەت اتانۋ ەدى، ول ارمان - تۇرمىسى باقۋاتتى، ءتۇتىنى ءتۇزۋ شىققان، ۇرپاعى ەرتەڭىنە سەنىممەن قارايتىن باقىتتى ەل بولۋ ەدى. ءبىز بۇل ارمانداردى اقيقاتقا اينالدىردىق. ماڭگىلىك ەلدىڭ ىرگەسىن قالادىق. مەن قوعامدا «قازاق ەلىنىڭ ۇلتتىق يدەياسى قانداي بولۋى كەرەك» دەگەن ساۋالدىڭ ءجيى تالقىلاناتىنىن ەستىپ ءجۇرمىن. ءبىز ءۇشىن بولاشاعىمىزعا باعدار ەتەتىن، ۇلتتى ۇيىستىرا ۇلى ماقساتتارعا جەتەلەيتىن يدەياسى بار. ول - ماڭگىلىك ەل يدەياسى».
«ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن ىسكە اسىرۋ اياسىندا قوعامدىق-گۋمانيتارلىق سيكلدى پاندەردىڭ (قازاق ءتىلى، قازاق ادەبيەتى، ورىس ءتىلى، ورىس ادەبيەتى، قازاقستان تاريحى) وقۋ باعدارلامالارىنىڭ بازالىق مازمۇنىنا مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2014 جىلعى 15 جەلتوقساندا سويلەگەن «تاۋەلسىزدىك تولعاۋى» ءماتىنى ەنگىزىلدى. پاندەردى وقىتۋ وكۋشىلاردىڭ رۋحاني-ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن جانە پاتريوتتىق سەزىمدەرىن، «ماڭگىلىك ەل» جالپىۇلتتىق يدەياسىن ومىردە جۇزەگە اسىرۋعا دەگەن ۇمتىلىسىن، ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىكتەرىن قالىپتاستىرۋعا، ۇلتتىق وزىندىك سانا مەن توزىمدىلىكتى دامىتۋعا، زايىرلى قۇندىلىقتاردى نىعايتۋعا جانە جاستاردىڭ تەرروريزم مەن ەكسترەميزم يدەولوگياسىن سانالى تۇردە قابىلداماۋ، ەتنوسارالىق جانە مادەنيەتارالىق بايلانىس جاعدايىندا قارىم-قاتىناس جاساۋ بىلىكتىلىگىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان.
الەمدىك تاجىريبەنى سارالاي وتىرىپ، وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدى زامان تالابىنا ساي جاڭاشىلدىقپەن ۇيىمداستىرۋ بۇگىنگى جاھاندانۋ زامانىندا باستى ماسەلە بولىپ وتىرعانى بەلگىلى. وقۋشىلاردىڭ فۋنكديونالدىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ مازمۇنىن جاڭارتۋ مەن پەداگوگيكالىق كادرلاردىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ، وقۋشى ومىرىندەگى وتباسىنىڭ ءرولىن ەسكەرۋدى قامتيدى. ءبىلىم بەرۋدى جاڭارتۋ وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن عانا ەمەس، ولاردى قولدانۋ داعدىلارىن، اتاپ ايتقاندا، فۋنكسيونالدىق ساۋاتتىلىعىن نەمەسە قۇزىرەتتىلىگىن قالىپتاستىرۋمەن دە بايلانىستى. نەگىزگى ماقسات - وقۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن ومىردە ءتيىمدى قولدانۋعا ۇيرەتۋ. ول ورتا ءبىلىم جۇيەسىنىڭ پاراديگماسىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋدىڭ نەگىزى بولىپ وتىر. وقۋشىلاردىڭ فۋنكسيونالدىق ساۋاتتىلىعىن دامىتۋ قازاقستاننىڭ الەمنىڭ باسەكەگە قابىلەتتى 30 ەلىنىڭ قاتارىنا ەنۋ پروسەسىندە ەڭ ماڭىزدى بولىپ تابىلادى.
«قازاقتىڭ ماڭگىلىك عۇمىرى ۇرپاقتىڭ ماڭگىلىك بولاشاعىن باياندى ەتۋگە ارنالادى. ەندىگى ۇرپاق - ماڭگىلىك قازاقتىڭ پەرزەنتى. ەندەشە، قازاق ەلىنىڭ ۇلتتىق يدەياسى - ماڭگىلىك ەل»، - دەگەن ەلباسىنىڭ سوزىندە ەلىمىزدىڭ بولاشاعى قازىرگى جاستارعا دەگەن ۇلكەن قامقورلىق پەن ولارعا دەگەن زور سەنىم جاتىر.
XXI عاسىر - قاتاڭ باسەكەلەستىك عاسىرى. دەمەك، الەمدىك باسەكەلەستىكتىڭ جىلدام دامۋىنا ىلەسە الاتىنداي ءبىلىمدى دە تاپقىر دارا تۇلعانىڭ تاعدىرى بارشا پەداگوگيكالىق قاۋىمنىڭ قولىندا ەكەنى داۋسىز. پەداگوگيكالىق قاۋىمنىڭ قازىرگى تاڭدا اتقارىپ جاتقان ىستەرىنىڭ ارقاسىندا جاس ۇرپاقتىڭ بولاشاقتا الەمدىك دەڭگەيدەگى سىناقتاردان جوعارى ناتيجە كورسەتەتىنىنە سەنىمىمىز مول.
سوندىقتان باستى مىندەت - ءجاسوسپىرىم تالابىن قاناعاتتاندىراتىن، قوعامنىڭ، ۇلتىمىزدىڭ ۇستانعان باعىتىمەن ساباقتاس كەلەتىن ساپالى ءبىلىم مەن سانالى تاربيە جۇيەسىن قۇرۋ دەپ سانايمىز.
You Might Also Like
-
ادامزات بالاسى جاساعان مادەنيەت ەكى تۇرگە بولىنەتىنىن بىلەسىزدەر. ءبىرىنشىسى – رۋحاني مادەنيەت، ەكىنشىسى – ماتەريالدىق مادەنيەت. رۋحاني مادەنيەتكە مۋزىكا، ادەبيەت، ساۋلەت ونەرى، سۋرەت ءون...
-
پسيحولوگيا ادام ءومىرىنىڭ اجىراماس بولىگى. ءار ىستە، كۇندەلىكتى ومىرىمىزدە، كاسىبىمىزدە ءتۇرلى جاعدايلارعا دۋشار بولامىز. ياعني ءتۇرلى تاڭداۋلار جاسايمىز، ماقساتىمىزعا ۇمتىلامىز، ەموسيونالدى تۇراقسىزدى...
