InfoHub Logo

مەكتەپتىڭ وتىن قوي̆ماسىنا بىرەۋ ءبىر قۇشاق كىتاپ اكەلىپ تاستادى. ەسىك قاي̆تا جابىلۋى مۇڭ ەكەن، شەتكەرىرەك تۇسكەن ءبىرى باسىن كوتەرىپ الدى. «قاي̆دا كەلدىم؟» دەگەندەي̆ جان-جاعىنا قاراپ ءسال وتىردى دا، جانىندا جاتقان كورشىسىن ءتۇرتتى. ول قوزعالا قوي̆ماپ ەدى، جۇلقىپ-جۇلقىپ قالدى.

— ەي̆، تۇرساڭشى! قاي̆دا كەلدىك؟ ءتىرىمىسىڭ ءوزىڭ؟

— وي̆باي̆، مازامدى الما. ءبۇي̆تكەن تىرلىگى قۇرسىن! مۇنان دا پاراقتارىمنىڭ پارە-پارەسى شىعىپ، جەلمەن ۇشىپ كەتكەنى جاقسى ەدى.

— نە بوپ قالدى؟ جالعىز سەنىڭ باسىڭا كەلدى دەي̆ءمىسىڭ، بۇل قاسىرەت. ءبىزدىڭ دە كورگەن قورلىعىمىز از ەمەس. بيىلعى وقۋ جىلىن زورعا اياقتاپ شىقتىق. باسىڭدى كوتەر. ءجون سۇراساي̆ىق. كىمسىڭ ءوزىڭ؟ سىرتىڭ ءبۇپ-بۇتىن عوي̆.

— سىرتىمدى قاي̆تەسىڭ؟! — دەدى اناۋ جەر تايانا ورنىنان ارەڭ تۇرىپ. سىرتىم ءبۇتىن بولعانمەن، ءىشىم ءتۇتىن. «انا ءتىلى» وقۋلىعىمىن. مەن ءۇشىن اۆتورلار ءتۇن ۇي̆قىسىن ءتورت ءبولىپ، قانشا قىزمەت ەتتى دەسەڭشى! باسپا قىزمەتكەرلەرى ءاربىر ءارپىمدى جەكەلەي̆ تەرىپ، كوز ماي̆ىن تاۋىسپاپ پا ەدى؟ سوندا كىم ءۇشىن؟ بالالار وقىسىن، ساۋاتىن اشسىن، ادام بولسىن دەگەن ىزگى نيەت ەدى عوي̆ بارىنىكى. مەن دە قولىمنان كەلگەنشە ءوز بوي̆ىمداعى ءبىلىمىمدى بەرىپ، بالالاردى ادامگەرشىلىك پاراساتقا تاربيەلەۋگە تىرىسىپ باقتىم. ءسوي̆تكەن كۇنىم نە بولدى؟ سورىم قاي̆ناعاندا، ادىرباي̆ دەگەن بالانىڭ قولىنا ءتۇسىپ، ءبىر جىل بولماي̆ مىناداي̆ كۇي̆گە ۇشىرادىم. ەگەر كۇتىپ ۇستاسا، كەلەر جىلى مەنى ەكىنشى ءبىر بالا وقىماس پا ەدى؟ قاي̆تەي̆ءىن، وتكەن كۇنىم ەسىمە تۇسسە، ساي̆ء-سۇي̆ەگىم سىرقىراي̆دى. ءىشى-باۋىرىمنان ساۋ جەرىم قالمادى. جىرتىلماعان، شيماي̆لانباعان، سيا تامباعان پاراعىم كەمدە-كەم.

— ءبىزدىڭ دە وڭىپ تۇرعان جەرىمىز جوق، ارىپتەسىم. ەندەشە، مۇڭداس بولدىق. مەن «ەرتە دۇنيە تاريحى» وقۋلىعى بولامىن، — دەدى ءبىرىنشى كىتاپ.

— سوتقارباي̆ دەگەن بالانىڭ مەنشىگىنە ءتيدىم. ادەپكىدە وقۋلىق بولىپ، مەكتەپ بوساعاسىن اتتاعانىما قۋانعان ەدىم. ونىم كوپكە بارمادى. بىرنەشە كۇن وتپەي̆-اق، سوتقارباي̆ كوزىمدى باقىراي̆تىپ قوي̆ىپ، سۋرەتىمدى سيامەن باستىرىپ-باستىرىپ سىزىپ تاستادى. ونان كوتەرىپ جۇرۋگە اۋىرسىندى ما، كەي̆دە وزىنە كەرەكتى ءبىر بەتتەرىمدى جىرتىپ الاتىندى شىعاردى. وقۋ جىلى اياقتالعان كۇنى مەكتەپ اۋلاسىندا دوپ قىلىپ تەپكىلەپ-تەپكىلەپ، سىلىكپەمدى شىعاردى دا، تاستاپ كەتتى.

— ارىپتەستەر، قانشا اي̆تقانمەن «انا ءتىلىمىن» عوي̆. مەنىڭ اي̆تقانىما قۇلاق اسىڭدار. بۇل جەردە تەك كىشكەنتاي̆لار ەمەس، جوعارى كلاسس وقۋشىلارى دا كىنالى-اۋ!

— دۇرىس اي̆تاسىڭ، «انا ءتىلى»، — دەدى قارا كولەڭكەلەۋ جەردە جاتقان ءبىر كىتاپ. — مەنىڭ وقۋشىم ءۇي̆ىندە پاراقتارىمدى جىرتىپ الىپ، كەپتەر جاساپ ۇشىرىپ وي̆ناعاندا قوي̆ دەمەي̆ءدى عوي̆ ۇلكەن اعاسى. سونداعى سىلتاۋى: «وقۋ جىلى اياقتالدى».

— ءبىراق، — دەدى «انا ءتىلى» ءسوزىن قاي̆تا جالعاپ، — شىندىعىن اي̆تقاندا، اركىم ءوز دۇنيەسىنە ۇقىپتى بولۋى كەرەك قوي̆. ونداي̆ بالالار جوق تا ەمەس، بار. بار ەمەس-اۋ، كوپ. الاي̆دا ولاردىڭ ءبىر كەمشىلىگى — ادىرباي̆ مەن سوتقارباي̆ سياقتىلارعا دوستىق اقىل اي̆تا الماي̆ كەلەدى. مىسالى، مەنىڭ ءوزىم سياقتى قۇرداسىم بولدى. ەكەۋمىز مەكتەپ كىتاپحاناسىنا ءبىر كۇندە تۇستىك. قىزىق بولعاندا، كلاستا دا پارتالاس بولدىق. مىنە، وقۋشى دەپ ونىڭ يەسىن اي̆ت. ونداي̆ بالانىڭ قولىنا تۇسسەڭ، جامانىڭ بولماس، شىركىن! كىتابىنا شاڭ جۋىتپاي̆دى. كەرەك بەتىن بەلگىلەۋ ءۇشىن پاراعىن قاي̆ىرىپ بۇكتەمەي̆ءدى. قاعاز سالىپ قويادى. سىزباي̆دى، سيا تامىزباي̆دى. ونىڭ «انا ءتىلى» كىتابى قىستان سۋ جاڭا كۇي̆ىندە شىقتى.

— ەندى ءبىزدى نە ىستەر ەكەن؟ — دەي̆ءدى ءبىر كىتاپ. — الدە جيناپ-جيناپ، وتقا تامىزىق ەتەر مە ەكەن؟
«وت» دەگەن سوزدەن ءبارى دە سەلك ەتە ءتۇستى. ءبىر ساتكە ۇندەرى شىقپاي̆، ىشتەن تىندى.

— مۇمكىن، ءبىر كادەگە جاراتار. تۇپتەر، — دەدى «ەرتە دۇنيە تاريحى» سالدەن سوڭ باسۋ اي̆تىپ.

— تۇپتەر، — دەدى ونى كەكەتىپ الگى كىتاپ. — تۇپتەسە سەنى تۇپتەر، ال تۇپتەۋگە كەلمەي̆ءتىن تۇتتاي̆ جالاڭاش ءبىزدى قاي̆تەدى؟ كورمەي̆ءمىسىڭ، كوزگە تۇسۋگە دە ۇيالىپ، ءبىر تۇكپىردە بۇقپالاپ وتىرعانىمدى.

— پىسىقتىعىڭا قاراعاندا ەسەپ كىتابى بولارسىڭ، — دەدى وعان «انا ءتىلى». — دۇرىس اي̆تاسىڭ. بىزدەن ەندى وقۋلىق شىقپاي̆دى. وسى وتىرعان ءبارىمىز دە جارىمجانبىز.

— ارىپتەستەرىم، وتقا تامىزىق قىلادى دەپ ۇنجىرعالارىڭ تۇسپەسىن، — دەدى «ەرتە دۇنيە تاريحى» جۇباتا ءسوي̆لەپ. — مەن تاريحتى بىلسەم، ءبىزدىڭ فابريكادا جۋىپ، تازارتىپ، سيامىزدان، بوياۋىمىزدان ارىلتىپ، باياعىداي̆ اق قاعاز جاساپ، باسپاحانالارعا جونەلتەدى. باسپاحانا قاي̆تادان كىتاپ ەتىپ شىعارادى. تەك كەلەسى جولى ۇقىپتى وقۋشىنىڭ قولىنا تۇسسەك دەڭدەر.

— سونى اي̆تساڭشى، — دەدى ءبارى بىردەي̆ جامىراپ.

---