كوكتەمگى ورمانعا ساياحات
تاقىرىبى: كوكتەمگى ورمانعا ساياحات
2 – ءشى سابيلەر توبىنا ارنالعان ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس – ارەكەتىنىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسى.
ءبىلىم سالالارى: قاتىناس، تانىم، شىعارماشىلىق.
ماقساتى: 1. بايلانىستىرىپ سويلەۋ: تاربيەشىمەن بىرگە قىسقا اڭگىمە قۇراستىرا بىلۋگە، دىبىستاردى انىق ايتۋعا ۇيرەتۋ؛ سوزدىك قورلارىن مولايتۋ؛
2. كولەم: زاتتاردى ۇزىندىعى جانە ەنىنە قاراي سالىستىرا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
كەڭىستىكتى باعدارلاۋ: باعىتتى انىقتاۋعا ۇيرەتۋ: ارتقا، العا، وڭعا، سولعا، جوعارى، تومەن؛
گەومەتريالىق فيگۋرالار: ولاردى اتاي بىلۋگە، تاني بىلۋگە، سالىستىرۋعا، اجىراتۋعا، ۇقساستىعى مەن ايىرماشىلىعىن تابا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
3. بەينەلەۋ ونەرى: سۋرەت سالۋدىڭ ءداستۇرلى ەمەس ءادىسىن قولدانىپ، جارماعا ساۋساقپەن كوكتەمنىڭ ەڭ باستى بەلگىسى – كۇننىڭ سۋرەتىن سالعىزۋ؛
4. بەلسەندىلىككە تاربيەلەۋ، پسيحيكالىق پروسەستەر مەن جاعىمدى ەموسيالاردى دامىتۋعا مۇمكىندىك تۋعىزۋ.
تەحنولوگيالىق قامتاماسىز ەتۋ:
ويىنشىقتار: قارعا، ءتيىن، تۇلكى، ايۋ، ەكى جولاقشا –«وزەن»: جىڭىشكە، قىسقا، جالپاق، ۇزىن، ۇلكەن شارشى، «كەمەنى» قۇراستىرۋدىڭ سىزباسى، سۋرەتتەر: اعاشتار، گۇلدەر، جاندىكتەر، جانۋارلار، كۇن.
مۋزىكا: «ورماننىڭ دىبىسى» (« زۆۋكي لەسا»).
ءجۇرۋ بارىسى:
پەداگوگ:- بالالار، ءبىزدىڭ توپقا نە ۇشىپ كەلگەنىن قاراڭدارشى. قارعا بىزگە كوكتەمگى ورمانعا شاقىرۋ قاعازىن الىپ كەلىپتى.
- بالالار، ورمان قاشىقتا، ءبىز وندا قالاي جەتەمىز؟ ( اۆتوبۋسپەن، كەمەمەن، ۇشاقپەن، پوەزبەن). ءتىپتى قارعا بىزگە پوەزعا بيلەت تە اكەلىپتى. راحمەت، ساعان قارعا! (بالالارعا پىشىندەر تۇرىندەگى بيلەتتەر تاراتىلادى.)
- بالالار، بيلەتتەرىڭدى مۇقيات قاراپ، پوەزدىڭ ۆاگوندارىنداعى ورىندارىڭا وتىرىڭدار. دۇرىس وتىردىڭىزدار، جارايسىڭدار، ەندى كوكتەمگى ورمانعا قاراي ساياحاتقا اتتانايىق. بىزدەر كوپ تۇرعىنى بار ۇلكەن قالانىڭ جانىنان ءوتىپ بارامىز، كانە ولارمەن قولىمىزدى بۇلعاپ سالەمدەسەيىك. مىنە كوكتەمگى ورمانعا دا كەلدىك.
- بالالار، مىنە ورماننىڭ شەتىنە دە جەتتىك. بىزدەردى ورمان تۇرعىندارى قارسىلاپ جاتىر.
بالالار ءتيىندى، تۇلكىنى، ايۋدى تانىپ جاتىر.
- تۇلكىنىڭ سىرتقى ءتۇرى قانداي؟
- ونىڭ سارعىش ءتۇستى مامىق ءجۇنى، ۇلكەن قۇيرىعى بار. ول ورماندا تىرشىلىك ەتەدى.
- تۇلكى قالاي جۇرەدى؟
- ول بىلاي جۇرەدى: ول ولجا ىزدەپ جۇرگەنىن ەشكىم بىلمەسىن دەپ قۇيرىعىمەن ءىزىن كەتىرىپ جۇرەدى.(بالالار تۇلكىنىڭ ءجۇرىسىن سالىپ كورسەتەدى.)
- ايۋدىڭ سىرتقى ءتۇرى قانداي؟
- ونىڭ ءتۇسى قوڭىر، ءوزى ۇلكەن ءارى قولاپايسىز، اياعى قيسىق بولادى. ول بىلاي جۇرەدى.(بالالار ايۋدىڭ ءجۇرىسىن سالادى.)
- ايۋ قانداي دىبىس شىعارادى؟
- ول ۇر – ىر، ىر.... دەپ دىبىس شىعارادى.
- ال ءتيىن قانداي بولادى؟
- ءتيىن كىشكەنتاي مامىق ءجۇندى، ونىڭ ۇزىنداۋ ءارى مامىق قۇيرىعى بولادى. ول جاڭعاق شاعىپ، بۇتادان بۇتاعا سەكىرىپ جۇرەدى.
- بالالار، قاراڭدارشى وزەندەر ءبىزدىڭ جولىمىزدى جاۋىپ تۇر. ءوزى نەشەۋ؟ (2)
ولار قانداي؟ (جىڭىشكە – قىسقا، جالپاق – ۇزىن). جىڭىشكە، وزەننەن قالاي ارعى بەتكە وتۋگە بولادى؟(اتتاپ، سەكىرىپ). ال جالپاق وزەننەن شە؟ (ءجۇزىپ ءوتۋ كەرەك). نەمەن ءجۇزىپ وتەمىز؟ (قايىقپەن، سالمەن).
- مەن سەندەرگە شارشىدان كەمە قۇراستىرىپ ءوتۋدى ۇسىنامىن. مەن سەندەرگە ايتىپ تۇرام، ال سەندەر رومبىدان جاسايسىڭدار. جوعارى جانە تومەنگى بۇرىشتارىن وزىڭە قاراي بۇكتەسەڭدەر، كامپيت شىعادى. ال ءقازىر تەڭ ەتىپ ەكىگە بۇكتەيمىز. مىنە ءبىزدىڭ كەمەمىز دە دايىن بولدى. ەندى وزەننىڭ كەلەسى جاعاسىنا شىعاتىن بولدىق. جارايسىڭدار!
- بالالار، بىزدەر كوڭىلدى الاڭقايعا كەلىپ جەتتىك. كەرەمەت ادەمى ەكەن! ادەمى گۇلدەر ءوسىپ تۇر، جاندىكتەر ۇشىپ ءجۇر.
- ارالار ۇشىپ ءجۇر. ىزىلداپ ۇشىپ، توزاڭ جيناپ ءجۇر. ج - ج - ج - ج.
تاربيەشى جاندىكتەردىڭ سۋرەتتەرىن كورسەتىپ تۇرادى، ال بالالار ولاردى بەينەلەيدى.
- ءبىر مەزەتتە قايدان ەكەنى بەلگىسىز ماسالار ۇشىپ كەلدى. الىستان ىزىڭدارى ەستىلەدى: ز - ز - ز - ز. جاقىنداعان سايىن قاتتىراق ەستىلەدى: ز - ز - ز - ز - ز. كىشكەنتاي ماسالار: ز - ز - ز - ز.
- بۇتانىڭ استىنان كىرپىنى كورىپ قالدىق. ول تىكەندەرىن كۇجىرەيتىپ، «فىر – فىر – فىر»- دەپ قويادى، كىشكەنتاي كىرپى دە « فىر – فىر» دەپ وزىنشە قورقىتادى.
- وي، وي مىناۋ نە؟ جىلان عوي ىسىلداپ جىلجىپ كەلە جاتقان: س - س - س - س.
- كەيدە اعاشتاردان جاپىراق ءۇزىلىپ تۇسەدى: ش - ش - ش – ش - ش دەپ سۋسىلدايدى.
- توقىلداقتىڭ «توق – توق» - دەپ اعاشتى سوعىپ جاتقانى ەستىلەدى.
مىناۋ پىر – پىر ەتىپ ۇشىپ جۇرگەندەر نەلەر ەكەن: بۇلار – شەگىرتكەلەر ەكەن. ولاردان قوڭىزدار دا قالماي ج - ج - ج - ج دەپ ۇشادى. قۇيرىعىن بۇلعاڭداتىپ ءتيىن بۇتاققا سەكىرىپ كەتتى. كوبەلەكتەردى ايتساڭشى كەرەمەت، سانسىز!
قاناتتارى ادەمى،
قىزىل - جاسىل كوبەلەك.
گۇلگە قونىپ قالىپتى
ءبىر عاجايىپ كەرەمەت.
بار دالانى جايناتىپ،
گۇلدەن - گۇلگە قونادى.
كوبەلەكتىڭ قاناتى
گۇلدەي اسەم بولادى.
مەتالوفوننىڭ داۋسى ەستىلدى. تاربيەشى كۇننىڭ سۋرەتىن شىعارىپ ىلەدى.
بالالار ولەڭ جولدارىن تاربيەشىمەن بىرگە قايتالايدى:
التىن كۇن، جارقىرا، جارقىرا!
اسپاندا قۇس بولىپ قالىقتا!
جەردىڭ بەتىن نۇرلاندىر!
تەڭىزدە ءجۇز بالىق بوپ.
جەر بەتىنە تىرشىلىك سەۋىپ!
بالالاردى ساۋىقتىر!
- كۇن ساۋلەسىن توگىپ تۇر ما؟ سەندەر كۇننىڭ سۋرەتىن نەدەن باستاپ سالار ەدىڭدەر؟
- دۇرىس، ەڭ اۋەلى شەڭبەر سىزىپ الاسىڭدار. سودان كەيىن كۇننىڭ ساۋلەلەرىن سالامىز. قانشا ساۋلە سالاسىڭدار؟ قاراڭدار، مەندە كۇن بار، ال سەندەردە ازىرگە جوق. سەندەر ءارقايسىڭ كۇننىڭ سۋرەتىن سالىڭدارشى، كوكتەمگى ورماننىڭ ءىشى جارقىراي ءتۇسسىن!( بالالار جارما سالىنعان ىدىستارعا كەلىپ، ساۋساقتارىمەن كۇننىڭ سۋرەتىن سالادى.
- قانداي كەرەمەت سۋرەت سالعانسىڭدار! كوكتەمدە تازا اۋاعا شىعىپ سەرگىگىڭ كەلىپ، بەتىڭدى كۇن شاپاعىنا توسىپ، الاقاندارىڭدى كۇنگە سوزىپ، جىلىتىپ الىپ، بەتەرىڭدى سيپايسىڭدار. وسىلايشا سىزدەر كۇننىڭ جىلۋىن سەزىنەسىڭدەر. ءدال وسىلاي كۇن جەر بەتىن جىلىتاتىنىن تۇسىنەسىڭدەر.
- بالالار، سەندەرگە كوكتەمگى ورمانعا جاساعان ساياحات ۇنادى ما؟ ەستەرىڭدە ەرەكشە نە قالدى؟ سەندەر جارايسىڭدار، تاپسىرمالاردى ورىندادىڭدار. ەندى بالاباقشامىزعا قايتاتىن كەز كەلدى. ءبىز كەرى ۇشاقپەن قايتامىز.
- قانە موتوردى قىزدىرامىز! ر - ر – ر – ر.
- الاقاي، ءبىز اسپاندا ۇشىپ بارامىز!
2 – ءشى سابيلەر توبىنا ارنالعان ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس – ارەكەتىنىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسى.
ءبىلىم سالالارى: قاتىناس، تانىم، شىعارماشىلىق.
ماقساتى: 1. بايلانىستىرىپ سويلەۋ: تاربيەشىمەن بىرگە قىسقا اڭگىمە قۇراستىرا بىلۋگە، دىبىستاردى انىق ايتۋعا ۇيرەتۋ؛ سوزدىك قورلارىن مولايتۋ؛
2. كولەم: زاتتاردى ۇزىندىعى جانە ەنىنە قاراي سالىستىرا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
كەڭىستىكتى باعدارلاۋ: باعىتتى انىقتاۋعا ۇيرەتۋ: ارتقا، العا، وڭعا، سولعا، جوعارى، تومەن؛
گەومەتريالىق فيگۋرالار: ولاردى اتاي بىلۋگە، تاني بىلۋگە، سالىستىرۋعا، اجىراتۋعا، ۇقساستىعى مەن ايىرماشىلىعىن تابا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
3. بەينەلەۋ ونەرى: سۋرەت سالۋدىڭ ءداستۇرلى ەمەس ءادىسىن قولدانىپ، جارماعا ساۋساقپەن كوكتەمنىڭ ەڭ باستى بەلگىسى – كۇننىڭ سۋرەتىن سالعىزۋ؛
4. بەلسەندىلىككە تاربيەلەۋ، پسيحيكالىق پروسەستەر مەن جاعىمدى ەموسيالاردى دامىتۋعا مۇمكىندىك تۋعىزۋ.
تەحنولوگيالىق قامتاماسىز ەتۋ:
ويىنشىقتار: قارعا، ءتيىن، تۇلكى، ايۋ، ەكى جولاقشا –«وزەن»: جىڭىشكە، قىسقا، جالپاق، ۇزىن، ۇلكەن شارشى، «كەمەنى» قۇراستىرۋدىڭ سىزباسى، سۋرەتتەر: اعاشتار، گۇلدەر، جاندىكتەر، جانۋارلار، كۇن.
مۋزىكا: «ورماننىڭ دىبىسى» (« زۆۋكي لەسا»).
ءجۇرۋ بارىسى:
پەداگوگ:- بالالار، ءبىزدىڭ توپقا نە ۇشىپ كەلگەنىن قاراڭدارشى. قارعا بىزگە كوكتەمگى ورمانعا شاقىرۋ قاعازىن الىپ كەلىپتى.
- بالالار، ورمان قاشىقتا، ءبىز وندا قالاي جەتەمىز؟ ( اۆتوبۋسپەن، كەمەمەن، ۇشاقپەن، پوەزبەن). ءتىپتى قارعا بىزگە پوەزعا بيلەت تە اكەلىپتى. راحمەت، ساعان قارعا! (بالالارعا پىشىندەر تۇرىندەگى بيلەتتەر تاراتىلادى.)
- بالالار، بيلەتتەرىڭدى مۇقيات قاراپ، پوەزدىڭ ۆاگوندارىنداعى ورىندارىڭا وتىرىڭدار. دۇرىس وتىردىڭىزدار، جارايسىڭدار، ەندى كوكتەمگى ورمانعا قاراي ساياحاتقا اتتانايىق. بىزدەر كوپ تۇرعىنى بار ۇلكەن قالانىڭ جانىنان ءوتىپ بارامىز، كانە ولارمەن قولىمىزدى بۇلعاپ سالەمدەسەيىك. مىنە كوكتەمگى ورمانعا دا كەلدىك.
- بالالار، مىنە ورماننىڭ شەتىنە دە جەتتىك. بىزدەردى ورمان تۇرعىندارى قارسىلاپ جاتىر.
بالالار ءتيىندى، تۇلكىنى، ايۋدى تانىپ جاتىر.
- تۇلكىنىڭ سىرتقى ءتۇرى قانداي؟
- ونىڭ سارعىش ءتۇستى مامىق ءجۇنى، ۇلكەن قۇيرىعى بار. ول ورماندا تىرشىلىك ەتەدى.
- تۇلكى قالاي جۇرەدى؟
- ول بىلاي جۇرەدى: ول ولجا ىزدەپ جۇرگەنىن ەشكىم بىلمەسىن دەپ قۇيرىعىمەن ءىزىن كەتىرىپ جۇرەدى.(بالالار تۇلكىنىڭ ءجۇرىسىن سالىپ كورسەتەدى.)
- ايۋدىڭ سىرتقى ءتۇرى قانداي؟
- ونىڭ ءتۇسى قوڭىر، ءوزى ۇلكەن ءارى قولاپايسىز، اياعى قيسىق بولادى. ول بىلاي جۇرەدى.(بالالار ايۋدىڭ ءجۇرىسىن سالادى.)
- ايۋ قانداي دىبىس شىعارادى؟
- ول ۇر – ىر، ىر.... دەپ دىبىس شىعارادى.
- ال ءتيىن قانداي بولادى؟
- ءتيىن كىشكەنتاي مامىق ءجۇندى، ونىڭ ۇزىنداۋ ءارى مامىق قۇيرىعى بولادى. ول جاڭعاق شاعىپ، بۇتادان بۇتاعا سەكىرىپ جۇرەدى.
- بالالار، قاراڭدارشى وزەندەر ءبىزدىڭ جولىمىزدى جاۋىپ تۇر. ءوزى نەشەۋ؟ (2)
ولار قانداي؟ (جىڭىشكە – قىسقا، جالپاق – ۇزىن). جىڭىشكە، وزەننەن قالاي ارعى بەتكە وتۋگە بولادى؟(اتتاپ، سەكىرىپ). ال جالپاق وزەننەن شە؟ (ءجۇزىپ ءوتۋ كەرەك). نەمەن ءجۇزىپ وتەمىز؟ (قايىقپەن، سالمەن).
- مەن سەندەرگە شارشىدان كەمە قۇراستىرىپ ءوتۋدى ۇسىنامىن. مەن سەندەرگە ايتىپ تۇرام، ال سەندەر رومبىدان جاسايسىڭدار. جوعارى جانە تومەنگى بۇرىشتارىن وزىڭە قاراي بۇكتەسەڭدەر، كامپيت شىعادى. ال ءقازىر تەڭ ەتىپ ەكىگە بۇكتەيمىز. مىنە ءبىزدىڭ كەمەمىز دە دايىن بولدى. ەندى وزەننىڭ كەلەسى جاعاسىنا شىعاتىن بولدىق. جارايسىڭدار!
- بالالار، بىزدەر كوڭىلدى الاڭقايعا كەلىپ جەتتىك. كەرەمەت ادەمى ەكەن! ادەمى گۇلدەر ءوسىپ تۇر، جاندىكتەر ۇشىپ ءجۇر.
- ارالار ۇشىپ ءجۇر. ىزىلداپ ۇشىپ، توزاڭ جيناپ ءجۇر. ج - ج - ج - ج.
تاربيەشى جاندىكتەردىڭ سۋرەتتەرىن كورسەتىپ تۇرادى، ال بالالار ولاردى بەينەلەيدى.
- ءبىر مەزەتتە قايدان ەكەنى بەلگىسىز ماسالار ۇشىپ كەلدى. الىستان ىزىڭدارى ەستىلەدى: ز - ز - ز - ز. جاقىنداعان سايىن قاتتىراق ەستىلەدى: ز - ز - ز - ز - ز. كىشكەنتاي ماسالار: ز - ز - ز - ز.
- بۇتانىڭ استىنان كىرپىنى كورىپ قالدىق. ول تىكەندەرىن كۇجىرەيتىپ، «فىر – فىر – فىر»- دەپ قويادى، كىشكەنتاي كىرپى دە « فىر – فىر» دەپ وزىنشە قورقىتادى.
- وي، وي مىناۋ نە؟ جىلان عوي ىسىلداپ جىلجىپ كەلە جاتقان: س - س - س - س.
- كەيدە اعاشتاردان جاپىراق ءۇزىلىپ تۇسەدى: ش - ش - ش – ش - ش دەپ سۋسىلدايدى.
- توقىلداقتىڭ «توق – توق» - دەپ اعاشتى سوعىپ جاتقانى ەستىلەدى.
مىناۋ پىر – پىر ەتىپ ۇشىپ جۇرگەندەر نەلەر ەكەن: بۇلار – شەگىرتكەلەر ەكەن. ولاردان قوڭىزدار دا قالماي ج - ج - ج - ج دەپ ۇشادى. قۇيرىعىن بۇلعاڭداتىپ ءتيىن بۇتاققا سەكىرىپ كەتتى. كوبەلەكتەردى ايتساڭشى كەرەمەت، سانسىز!
قاناتتارى ادەمى،
قىزىل - جاسىل كوبەلەك.
گۇلگە قونىپ قالىپتى
ءبىر عاجايىپ كەرەمەت.
بار دالانى جايناتىپ،
گۇلدەن - گۇلگە قونادى.
كوبەلەكتىڭ قاناتى
گۇلدەي اسەم بولادى.
مەتالوفوننىڭ داۋسى ەستىلدى. تاربيەشى كۇننىڭ سۋرەتىن شىعارىپ ىلەدى.
بالالار ولەڭ جولدارىن تاربيەشىمەن بىرگە قايتالايدى:
التىن كۇن، جارقىرا، جارقىرا!
اسپاندا قۇس بولىپ قالىقتا!
جەردىڭ بەتىن نۇرلاندىر!
تەڭىزدە ءجۇز بالىق بوپ.
جەر بەتىنە تىرشىلىك سەۋىپ!
بالالاردى ساۋىقتىر!
- كۇن ساۋلەسىن توگىپ تۇر ما؟ سەندەر كۇننىڭ سۋرەتىن نەدەن باستاپ سالار ەدىڭدەر؟
- دۇرىس، ەڭ اۋەلى شەڭبەر سىزىپ الاسىڭدار. سودان كەيىن كۇننىڭ ساۋلەلەرىن سالامىز. قانشا ساۋلە سالاسىڭدار؟ قاراڭدار، مەندە كۇن بار، ال سەندەردە ازىرگە جوق. سەندەر ءارقايسىڭ كۇننىڭ سۋرەتىن سالىڭدارشى، كوكتەمگى ورماننىڭ ءىشى جارقىراي ءتۇسسىن!( بالالار جارما سالىنعان ىدىستارعا كەلىپ، ساۋساقتارىمەن كۇننىڭ سۋرەتىن سالادى.
- قانداي كەرەمەت سۋرەت سالعانسىڭدار! كوكتەمدە تازا اۋاعا شىعىپ سەرگىگىڭ كەلىپ، بەتىڭدى كۇن شاپاعىنا توسىپ، الاقاندارىڭدى كۇنگە سوزىپ، جىلىتىپ الىپ، بەتەرىڭدى سيپايسىڭدار. وسىلايشا سىزدەر كۇننىڭ جىلۋىن سەزىنەسىڭدەر. ءدال وسىلاي كۇن جەر بەتىن جىلىتاتىنىن تۇسىنەسىڭدەر.
- بالالار، سەندەرگە كوكتەمگى ورمانعا جاساعان ساياحات ۇنادى ما؟ ەستەرىڭدە ەرەكشە نە قالدى؟ سەندەر جارايسىڭدار، تاپسىرمالاردى ورىندادىڭدار. ەندى بالاباقشامىزعا قايتاتىن كەز كەلدى. ءبىز كەرى ۇشاقپەن قايتامىز.
- قانە موتوردى قىزدىرامىز! ر - ر – ر – ر.
- الاقاي، ءبىز اسپاندا ۇشىپ بارامىز!
You Might Also Like
