كۇتپەگەن قوناق
قاز-قالپىندا
بۇل دۇنيەدە كەزدەيسوق، كۇتپەگەن وقيعالار دەگەن دە كوپ-اۋ ءوزى؟ «الەمدە تالاي قىزىق بار»، «قىزىقتىڭ كوكەسىن تۇيە سويعاندا كورەرسىڭ» دەگەن ماتەلدەردىڭ تەگىننەن-تەگىن شىقپاعانىنا تاعى دا ءبىر كوزىم جەتكەندەي...
...جاڭا جىل قارساڭىندا ازىن-اۋلاق ساۋدا جاساعان بولىپ، ەكى قولىمدا ەكى سومكە، جانىمدا جار دەگەندەگى جالعىزىم بار، ۇسىگەن ساۋساقتارىم يكەمگە كەلمەي اسىعا-اپتىعا جەتكەنىم سول ەدى... ەسىكتى ادەتتەگى «پارول» بويىنشا بىر-ەكى رەت تۇتقاسىنان نۇقىپ جىبەردىم تەمەن قاراي. ارعى جاعىنان سەس بولعان جوق. اپىر-اي، بۇ نەسى-اي؟ ون جاسار ۇلىمنىڭ ۇيدە بولاتىن رەتى بار ەدى عوي. ەندى قوڭىراۋدى دا بىر-ەكى رەت تۇرتىڭكىرەپ جىبەرۋىمە تۋرا كەلدى... ءلام-ميم جوق! ەندەشە، ۇيدە ەشكىم بولماعانى عوي. سىرتقى ەسىكتىڭ استىڭعى كىلتىن سالىپ، بۇراماقشى بولىپ ەدىم، بۇرالمادى، سەبەبى ول كىلتتەلمەگەن ەكەن. جوعارعى كىلتتى سالدىم دا، تىزەممەن قاعىپ، توڭازىعان ءدىرىلدى كۇيىم ىشكە ەنەيىن. كىرگەن بەتتە كوزىم اس ىشەتىن بولمەدە گاز پليتاسى جانىڭدا جۇرگەن تولىقشا كەلگەن، ۇستىندە جۇننەن توقىلعان جەمپىرى بار، بۇيرا باس بەيتانىس جىگىتكە ءتۇستى. ول سول گاز تۇرعان جەردىڭ اينالاسىندا بۇگەجەكتەپ ءبىر ارەكەت جاساۋدا. گازدى تۇتاتىپ جاتىر ما، الدە... ءبىر كەزدە ول سويىلعان تۇلكىدەي ىرجيعان قالپىندا، اسىلى، بۇل تەڭەۋىم ارتىقتاۋ بولار، تويعان قوزىداي تومپاڭداپ، ەكى كوزىندە جىمىڭ-جىمىڭ كۇلكى تۇنىپ، «زدراۆستۆۋيتە» دەپ ارسالاڭداپ جاقىنداي بەردى. تاڭىرقاعان ءبىز ەشتەڭەگە تۇسىنبەي «مىناۋ ءوزى ءبىزدىڭ ءۇي مە، الدە باسقا ءبىر ەسىككە قاتەلەسىپ كىرىپ كەتتىك پە؟!» - دەپ اينالاعا قاراعىشتايمىز. جوق، تۇپ-تۋرا ءوزىمىزدىڭ ءۇيىمىز. كوزگە ىلىگەر دۇنيەلەردىڭ بارلىعى دا جىلى ۇشىراپ بارادى. سوندا قالاي؟ مىناۋ ورىس جىگىتى قايدان ءجۇر؟ ۇلىم قايدا؟ كۇلگەنىنە قاراعاندا، ايتەۋىر، وقىس وقيعا بولا قويماعانى عوي. جۋىناتىن بولمەدە جارىق بار ەكەنىن كىرگەن بەتتە-اق ءجىتى اڭعارىپ ۇلگەرگەنمىن. مىنا ءپاتشاعاردىڭ ەركىن الشاڭ باسىپ، ءبىزدىڭ ۇيدە كەردەڭدەۋىنە قاراعاندا بۇل ۇيگە ءبىر قاتتى سىيلاس، سىرلاس مىرزا كەلگەن-اۋ. ويىم بەيتانىس جىگىتپەن ءسال-پال سۇحبات قۇرعاننان كەيىن دىتتەگەن مەجەسىنەن شىققانداي.
زدراۆستۆۋي، دوروگوي. كوگدا تى پريەحال؟ دەپ سۇراقتى بار بىلگەنىمشە شالا-شارپى جاۋدىرا كەلدىم دە، «ۆووبششە كتو تى تاكوي؟» دەدىم توتەسىنەن ءازىلدى-شىندى.
ا تى كتو؟ دەگەنى الگىمنىڭ ەزۋىندەگى كۇلكىسىن ارەڭ تەجەگەندەي بولىپ.
يا؟ حوزياين ەتوي كۆارتيرى، دەپ سوقتىم. قارسىلاسىم دا ءمىز باعار ەمەس. «حوزياين؟ و، حوزياين، وبەد گوتوۆ» دەگەنى. ەندى مىناۋ قىزىقتى دا كۇتپەگەن كەزدەسۋدىڭ سىر-سيپاتىن اڭعارا ءتۇستىم دە، «زدەس كتو؟» دەپ جايراڭداي ساۋال قويدىم، جۋىناتىن بولمەنى نۇسقاپ. ول الىس اۋدانداعى پولكوۆنيك باجامنىڭ اتىن ايتىپ، كوڭىلى بۇرىنعىدان دا ءوسىپ بارادى. «ءتورت اياقتىدا بوتا، ەكى اياقتىدا باجا تاتۋ» دەگەن ءسوزدىڭ راستىعى دا بار-اۋ دەيمىن كەيدە. جانى جاي تاۋىپ، ول دا شىقتى جارىقتىق. ماڭعىستاۋدىڭ نار تۇيەلەرى سەكىلدى. ەشتەمە بولماعانداي ماڭعاز، ءبىزدىڭ مانادان بەرگى «ءوزارا تۇسىنىستىكتەرىمىزدەن» تيتتەي دە حابارى جوق، ماڭقيىپ سالەم-ساۋقات الىسىپ جاتىر. الگى ەلگەزەك ورىس باۋىرىم ۇلكەن بولمەگە بارىپ كرەسلوعا جايعاسا بەرگەن ەكەن. «ەي، درۋگ، - دەدىم ماناعى جاراسىمدى دا عاجايىپ ءازىلدى ودان ءارى جالعاعىم كەلىپ، - چتو سيديش؟ نۋ-كا گوتوۆ وبەد، ۋ مەنيا ۆرەمەني سوۆسەم مالو» دەدىم ءبىر جاعى قايتەر ەكەن دەگەندەي. ول اس بولمەگە قاراي بەتتەپ بارادى...
قوي، ول مانادان بەرى تاماق دايىندايمىن دەپ شارشادى. ەتتەرىڭ بولسا مۇزداتقىشتا قاتىپ جاتىر ەكەن، دەپ باجام سويلەي بەردى. قاسىمداعى ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ «مىقتى» كىسىسى بولسا، «قوي، ۇيات بولار» دەپ بايەك بولىپ جاتىر. ءوزىم دە قىزمەت كيىمىمدى ۇستىمنەن شەشكەنىم جوق. اس بولمەگە كىردىم. الگى ءازىلقوي جىگىتىم نان كەسىپ، ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ شارۋاسىن ءدۇر اينالدىرىپ جاتىر. كەلىنشەگىم ونىڭ قولىنان پىشاقتى العىسى كەلگەنىمەن، «كەسە بەرسىن» دەپ قويدىم مەن.
ءبىر كەزدە كادىمگىدەي تىم جاقسى دايىندالعان سۋپ-سورپانى ىشە باستادىق. ءدامدى-اق، «ەتى قاتتىلاۋ ەمەس پە؟»، دەيدى تاماق دايىنداۋشى مەيمانىم. «قاتتى ەمەس ءتاتتى، جارايسىڭ، جىگىتىم!»، دەپ كوتەرىپ قويدىم. اتتەڭ، وسى ءبىر ەستە قالارلىقتاي كۇتپەگەن كەزدەسۋدى «اتاپ جىبەرۋگە» ۇيدە تۇرعان اششىلايتىن ەشتەڭە بولماي قالعانى. ايتپەسە، وسىنداي جارقىن، كوڭىلدى كەزدەسۋلەر ءۇشىن ناق مەرەكە قارساڭىندا «ءجۇز گرامدى» تارتىپ جىبەرگەندە تۇرعان ەشتەڭە دە جوق ەدى. «نيچەگو، تاعى بىردە كەلەرسىڭ، جەنيا. تاعى دا ءوز ۇيىڭدەي كورىپ اۋناپ-قۋنارسىڭ. مۇمكىن، تۇستىكتە ءپىسىرىپ قويارسىڭ ءبىز اسىعىپ كەلگەندە»، دەدىم مەن وعان. ول سول كۇنى روستوۆ قالاسىنا ۇشىپ كەتتى. بەينەۋ شاھارىنداعى وندىرىستىك شارۋالارعا قاتىسى بار، باسشى قىزمەتتەگى بەلگىلى ازامات ەكەن. «ءازىلىڭ جاراسسا!..» دەگەنىڭ وسى-ay ءتايىرى!
1991 جىل.
You Might Also Like
-
«كومەك» ارتەلىنىڭ كەڭسەسى قامىستان سالىنعان ەسكى ۇيگە ورنالاسقان ەدى. ءبىر كۇنى كۇن كەنەت سۋىتىپ، كەڭسەگە ادام وتىرۋعا مۇمكىن بولماي كەتتى. بۇل بولمەدە وتىراتىنداردىڭ بارلىعى دا ستول دار...
-
ۇلىتاۋ وڭىرىندەگى كوپتەگەن ساۋلەتتىك ەسكەرتكىشتەردىڭ ىشىندەگى شوقتىعى بيىك تۇلعالى تۋىندىسى الاشا حان كەسەنەسى. الاشا حان كەسەنەسى ۇلىتاۋدىڭ قاراكەڭگىر وزەنىنىڭ جاعاسىندا بيىك جوتانىڭ ۇستىندە تۇر. ...
