كۇي اتاسى قازانعاپ
اقتوبە قالاسى،
№ 53 ورتا مەكتەبى مۋزىكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
سافينا ليزا كۋانتايەۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كۇي اتاسى – قازانعاپ (1 سلايد)
ساباقتىڭ ماقساتى:ۇلى كۇيشى قازانعاپ شىعارمالارى ارقىلى وقۋشىلاردى رۋحاني بايىتۋ، ونەر ارقىلى شىعارماشىلىق ويلارىن ماقساتىندا جانە مۋزىكانى سانالى تۇردە قابىلداۋعا، مانەرلەۋ دىبىسى ارقىلى مۋزىكانىڭ دامۋ ەرەكشەلىگىن انىقتاۋعا.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
ا)بىلىمدىلىگى:كۇي اتاسى – قازانعاپ تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ.
ءا)دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ءان – كۇيلەر تىڭداۋ ارقىلى اۋەندىك سەزىمتالدىعىن ارتتىرۋ، ەستە ساقتاۋ، قيالداۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ب)تاربيەلىگى: ونەردى قۇرمەتتەۋگە، ءوزىن – ءوزى ۇستاۋعا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قازانعاپ سۋرەتى، ماقال – ماتەلدەر، پسيحولوگيالىق ترەنينگ، سلايدتتار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
ءىى پسيحولوگيالىق دايىندىق: (2 سلايد)
ۇلكەندەرگە ءسىز،
كىشىلەرگە ءبىز.
ادەپپەن باس ءيىپ،
سالەم بەردىك ءبىز!
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: (3 سلايد)
1.اسپاپتىق مۋزىكا دەگەنىمىز نە؟
2.كۇي دەگەنىمىز نە؟
3.كۇي نەشەگە بولىنەدى؟
4.قانداي كۇيشىلەردى بىلەمىز؟
5.قۇرمانعازىنىڭ كۇيلەرىن اتا؟
ءىىى.جاڭا ساباق
1.پسيحولوگيالىق ترەنينگ (4 سلايد)
بالالار مۋزىكا ساباعىندا قانداي جانرلارىمەن تانىسامىز؟
سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ؟
- ءان، كۇي، بي، جىر
- ءان، بي، كۇي، جىرلار نەگە جاتادى؟ ارينە ونەرگە.
ونەر تۋرالى قانداي ماقال – ماتەلدەر بىلەمىز
«ونەرلى بالا-سۇيكىمدى».
ونەرلىگە – ءورىس كەڭ.
- ءاندى، كۇيدى، جىردى، ءبيدى ورىندايتىن ونەر ادامدارىن نە دەيمىز؟
- ارينە ءانشى، كۇيشى، ءبيشى، جىرشى.
«امان، بول شەشەم، امان، بول» - قۇرمانعازىنىڭ كۇيىن تىڭداۋ.
- بالالار، بۇل قانداي كۇي؟ (5 سلايد)
- كىمنىڭ كۇيى دەپ ويلايسىڭدار؟
وقۋشى: ۇلى كۇيشىلەر جاقىن ادامدارىنا ارناپ كۇي شىعارعان. مۇنداي كۇيلەردى «ارناۋ كۇيلەر» دەپ اتايدى. سونىڭ ءبىرى – قۇرمانعازىنىڭ اناسىنا ارناعان «امان بول، شەشەم، امان، بول» كۇيى. تورى اتتى ەرتىپ، جولعا قۇرمانعازى ۇيدەن شىعار الدىندا دومبىراسىن قولىنا الادى دا، قوشتاسىپ ءبىر كۇي تارتادى. شىعارىپ سالۋعا جينالعان دوستارى كۇيدىڭ اتىن سۇراماي – اق ءبىلدى. ويتكەنى، ءبىرىنشى باستاماسىنىڭ ءوزى «امان، بول شەشەم، امان، بول» دەپ ايتىپ تۇر ەدى.
ءيا، بالالار، بۇل كۇيدىڭ اۆتورى – قازاقتىڭ حالىق كومپوزيتورى، كۇيشى قۇرمانعازى ساعىربايەۆ.
«شىناياق» كۇيىن تىڭداۋ (5 سلايد)
«شىناياق» كۇيىنىڭ شىعۋ تاريحىن ايتۋ.
(6 سلايد)
ارينە بۇگىنگى جاڭا ساباعىمىز «كۇي اتاسى – قازانعاپ» تۋرالى وتەمىز.
(7 سلايد)
قازانعاپ تىلەپبەرگەن ۇلى
كۇيشى، كومپوزيتور
1854-1927جج
اقتوبە وبلىسى شالقار اۋدانىندا
العاشقى ءۇستازى-ۇزاق.
شاكىرتتەرى باقىت باسىعارايەۆ
“شىناياق”، “قۇس قايتارۋ”، “قىز اقجەلەڭ”، ت.ب .كۇيلەرى بار
(6 سلايد)
حالىق كۇيشىسى – قازانعاپ تىلەپبەرگەن ۇلىنىڭ تۆورچەستۆوسىنىڭ قازاق مۋزىكا مادەنيەتىنىڭ تاريحىندا ەرەكشە ورىن الادى. ول – قازاقتىڭ اسپاپتى مۋزىكاسىن دامىتۋعا وزىندىك ۇلەس قوسقان كومپوزيتور. قازانعاپتىڭ كۇي مۇراسى حالىق تۆورچەستۆوسىنىڭ بيىك شىڭىنىڭ بىرىنە سانالادى. قازانعاپ – حالىق ونەرىنىڭ ەڭ وزىق ۇلگىلەرىنەن، ءوز تۇسىنداعى اتاقتى كۇيشىلەردەن ءتالىم الىپ، ءوز دومبىرا ويناۋ مەكتەبىن قالىپتاستىرعان كۇيشى. ول ءداستۇرى عاسىرلار بويى بەكەم ورنىققان حالىق مۋزىكاسىڭ ءتىلى مەن فورما زاڭدىلىعىنا سۇيەنە وتىرىپ، مازمۇنى، ءتۇرى جانە ويناۋ ءتاسىلى جاعىنان ەرەكشە ايشىقتى كۇيلەر شىعارعان.
قازانعاپ ەكى ءداۋىر ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن (1854 - 1921 ). كۇيشى ارال تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىنداعى قۇلاندى تۇبەگىنىڭ اقباۋىر دەگەن جەرىندە قويشىنىڭ جانۇياسىندا تۋعان. كەدەيلىك، جوقشىلىق تاۋقىمەتى قازانعاپتى جاستايىنان اكەسىنە قولعابىس بەرىپ، بايلاردىڭ قوزىسىن باعۋعا ءماجبۇر ەتەدى. جالعىز ءوزى تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن قوي سوڭىندا كۇن وتكىزگەن جاس بالانىڭ جۇبانىشى دومبىراسى بولادى. تابيعاتىنان سەزىمتال، ءان – كۇيگە ىنتىق بالا كەڭ دالادا كوكەيىنە ورالعان سازداردى پەرنەگە ءتۇسىرىپ، بالالىق قيالى مەن سەزىم سىرلارىن دومبىرامەن بولىسەدى. سىرلاسى دا مۇڭداسى دا دومبىراسى بولادى. جالپى قازانعاپ اۋىل دومبىراشىلارىڭ كورسەتكەنىن دومبىراعا سالىپ وينايتىن بولعان.
ەسەيە كەلە دومبىراشى بولىپ، ونەر قۋۋعا بەكەم بەل بۋادى. كۇي قۇپياسىنا بويلاي تۇسسەم دەگەن ارمان كوكەيىن مازالاعان قازانعاپ اكەسىنىڭ جالعىز اتىن ءمىنىپ، ەلگە اتى ءمالىم دومبىراشىلاردى ىزدەپ ساپارعا شىعادى. الدىمەن دوڭىزتاۋ – اققالقا دەگەن جەردە تۇراتىن تورەش كۇيشىنى ىزدەپ بارادى. جاس دومبىراشىنىڭ دارىنىنا تاڭ قالىپ، تاڭداي قاققان تورەش وعان كۇيلەر ۇيرەتىپ، دومبىرا شەرتۋدىن قۇپيالارىن قۇلاعىنا قۇيادى. كۇيشى تالاپتى جاسقا باتاسىن بەرىپ، ونەر جولىنداعى تۇساۋىن كەسەدى. قازانعاپ بەسقالادا تۇراتىن ورىنباي، ەمبىدەگى قۇرمانياز، قاراقامىستاعى ۇسەن كۇيشىلەرمەن كەزدەسىپ، شەبەرلىك سىرلارىن كوكەيىنە توقي بەرەدى. اتى شۋلى دومبىراشىلاردان ءدارىس الىپ، ولاردىڭ ورىنداۋشىلىق مانەرىنە كوزى قانىققان قازانعاپ ءوزى دە كۇي شىعارىپ، ويناۋ ءستيلىن قالىپتاستىرا باستايدى.
(8، 9، 10، 11، 12، 13، 14 سلايد)
“شاكىرتسىز ۇستاز — تۇل” دەگەن، قازانعاپتىڭ شاكىرتى از بولماعان. ولار – ماتاي قۋانتاي ۇلى، قۇرمانعالي ءومىرزاقوۆ، كادىرالى ەرجانوۆ، نۇرقات قوسۋاق ۇلى، مەدەۋباي باقتىبەرگەن ۇلى جانە باسقا كوپتەگەن دومبىراشىلار. سونداي شاكىرتتەرىنىڭ ءبىرى – جالەكەش ايپاقوۆ. ا.جۇبانوۆ قازانعاپتىڭ كۇيلەرىن زەرتتەپ ءجۇرىپ، 1965 جىلدارى شالقاردا جالەكەشتى كەزدەستىرەدى. ونىڭ شەبەرلىگىنە ءتانتى بولعان جۇبانوۆ الماتىعا الدىرىپ، قۇرمانعازى اتىنداعى ۇلت اسپاپتارى وركەسترىنە دومبىراشى ەتىپ قابىلدايدى. بارلىق جاعدايىن جاسايدى. ونىڭ سەبەبى بار. 1904 جىلى تۋعان جالەكەش قازانعاپتىڭ كوزىن كورگەن، اكەسى قوڭسىلاس قونعان. ج.ايپاقوۆتىڭ ورىنداۋىنداعى قازانعاپتىڭ 13 كۇيى قازاق راديوسىندا 1975 جىلعا دەيىن بەرىلىپ كەلدى. قازانعاپ كۇيلەرىن العاشقى ناسيحاتتاۋشىلار رەتىندە جالەكەش ايپاقوۆقا قازاق ءسسر-نىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى اتاعى بەرىلگەن.
جۇمباقتار شەشۋ (15 سلايد)
ۇزىن مويىن،
ەكى ىشەك.
قاتار – قاتار تەكپىشەك.
باسىپ كورسەڭ ءبىر – بىرلەپ،
ءۇن شىعادى كۇمبىرلەپ.
(دومبىرا)
ارينە دومبىرا اسپابىنىڭ قاسيەتتىلىگىن اتايىقشى – (16 سلايد)
دومبىرا – ەڭبەكقورلىققا ۇيرەتەدى.
دومبىرا – شەجىرەنى ءبىلۋدى تالاپ ەتەدى
دومبىرا – ادامنىڭ ىشكى – جان دۇنيەسىن ەمدەپ، كوڭىلىن كوتەرەدى، دەنساۋلىقتى نىعايتادى.
دومبىرا – يماندى بولۋعا جول اشادى.
دومبىرا – ادەبيەتتىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى.
دومبىرا – جارىسۋ مەن تالاسۋعا، ىزدەنۋگە باۋليدى.
دەمەكشى بۇگىن ۇيرەنەتىڭ ءانىمىز «دومبىراسىز ءسان قايدا»
ءان ايتار الدىڭدا داۋىس جاتتىعۋلارىن جاسايىق.
سەرگىتۋ ءساتى: «اياق پەن قول كيمىلى» ريتميكالىق ءان – بي.(17 سلايد)
داۋىس جاتىعۋى: دو، رە، مي، فا، سول، ليا، سي. دو. (18 سلايد)
«دومبىراسىز ءسان قايدا» (19 سلايد)
ءانىن جازعان: ي.نۇسىپبايەۆ
ءسوزىن جازعان: ح.تالعاروۆ
(ءاننىڭ اۆتورى تۋرالى وقۋشى ايتىپ بەرەدى)
وقۋشى: ءاننىڭ اۆتورى – اۋەسقوي كومپوزيتور، قازاق بالالارىنا ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋدە كوپ ەڭبەك ەتكەن ادام.ودان ءبىلىم العانشاكىرتتەرىنىڭ كوبى مۋزىكانى وزدەرىنىڭ ماماندىعىنا اينالدىرىپ، بەلگىلى ءانشى، ديريجەر، كومپوزيتور بولدى.ي.نۇسىپبايەۆ 150 – دەن استام بالالار اندەرىن جازدى. ولار مەكتەپ ءومىرى، ەڭبەك، دوستىق. «جومارت ولكە»، «ساياحات جىرى»، «اينالايىن اق مامام»، «ماي جىرى»، «دوستىق» ت.ب. اندەرىن بالالر ەرەكشە ءسۇيىپ ورىندايدى.ەندى وسى ءاندى مۇقيات تىڭداپ وتىرىڭدار مەن ورىنداپ بەرەيىن. (ءان ورىندالادى)
ءاندى ءبىرىنشى تىڭدايمىز. (20 سلايد)
بايان اسپابىمەن ايتامىز.
- ءاننىڭ دىبىس مانەرىن تىڭداپ كورىڭدەر.
- ءان نە تۋرالى ايتىلىپ تۇر؟
دومبىرا تۋرالى ءان ايتۋ. (21 سلايد)
اسپاپتار تۋرالى ماقال ماتەلدەر.
جۇمباقتار جاسىرىلادى.
پلاكاتپەن جۇمىس: «ورنىندى تاپ» (22 – 23 سلايد)
(24 سلايد)
ءىV.بەكىتۋ: بالالار بۇگىن ءبىز قانداي كۇيشىمەن تانىستىق؟ ارينە قازانعاپ تىلەپبەرگەن ۇلى. ەندى تىڭدايتىن قازانعاپتىڭ «قۇس قايتارۋ» نەمەسە «قيتۋ – قيتۋ، قايت – قايت » كۇيى. كۇي تارتۋ ارقىلى سۋرەت سالامىز. كۇي تىڭداي ارقىلى كوز الدىمىزعا نە ەلەستەيدى، ارينە جايلاۋ، تاۋ، قازاقتىڭ اۋىل جەرى. بالالار سۋرەتتەرىن تۇسىندىرەدى.
V.ساباقتى قورىتىندىلايمىز: (25 – 26 سلايد)
سۇراق – جاۋاپ:
1. بۇگىن ءبىز ساباقتا قانداي كۇيشىمەن تانىستىق؟
2. قازانعاپتىڭ كۇيلەرىن بىلەمىز؟
3. قانداي انمەن تانىستىق؟
4. ءاننىڭ اۆتورلارىن اتا؟
5. ءاندى قازىرگى زامانعى ادىسپەن ايتايىقشى.
V.باعالاۋ: بەلسەنە قاتىسقان وقۋشىلاردى باعالايمىن. (27 سلايد)
Vءى. ۇيگە تاپسىرما: قازانعاپ تۋرالى تولىق ءماعلۇمات جازىپ كەلۋ.ءاندى جاتتاپ كەلۋ. (28 – 29 سلايد)
№ 53 ورتا مەكتەبى مۋزىكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
سافينا ليزا كۋانتايەۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كۇي اتاسى – قازانعاپ (1 سلايد)
ساباقتىڭ ماقساتى:ۇلى كۇيشى قازانعاپ شىعارمالارى ارقىلى وقۋشىلاردى رۋحاني بايىتۋ، ونەر ارقىلى شىعارماشىلىق ويلارىن ماقساتىندا جانە مۋزىكانى سانالى تۇردە قابىلداۋعا، مانەرلەۋ دىبىسى ارقىلى مۋزىكانىڭ دامۋ ەرەكشەلىگىن انىقتاۋعا.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
ا)بىلىمدىلىگى:كۇي اتاسى – قازانعاپ تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ.
ءا)دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ءان – كۇيلەر تىڭداۋ ارقىلى اۋەندىك سەزىمتالدىعىن ارتتىرۋ، ەستە ساقتاۋ، قيالداۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ب)تاربيەلىگى: ونەردى قۇرمەتتەۋگە، ءوزىن – ءوزى ۇستاۋعا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قازانعاپ سۋرەتى، ماقال – ماتەلدەر، پسيحولوگيالىق ترەنينگ، سلايدتتار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
ءىى پسيحولوگيالىق دايىندىق: (2 سلايد)
ۇلكەندەرگە ءسىز،
كىشىلەرگە ءبىز.
ادەپپەن باس ءيىپ،
سالەم بەردىك ءبىز!
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: (3 سلايد)
1.اسپاپتىق مۋزىكا دەگەنىمىز نە؟
2.كۇي دەگەنىمىز نە؟
3.كۇي نەشەگە بولىنەدى؟
4.قانداي كۇيشىلەردى بىلەمىز؟
5.قۇرمانعازىنىڭ كۇيلەرىن اتا؟
ءىىى.جاڭا ساباق
1.پسيحولوگيالىق ترەنينگ (4 سلايد)
بالالار مۋزىكا ساباعىندا قانداي جانرلارىمەن تانىسامىز؟
سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ؟
- ءان، كۇي، بي، جىر
- ءان، بي، كۇي، جىرلار نەگە جاتادى؟ ارينە ونەرگە.
ونەر تۋرالى قانداي ماقال – ماتەلدەر بىلەمىز
«ونەرلى بالا-سۇيكىمدى».
ونەرلىگە – ءورىس كەڭ.
- ءاندى، كۇيدى، جىردى، ءبيدى ورىندايتىن ونەر ادامدارىن نە دەيمىز؟
- ارينە ءانشى، كۇيشى، ءبيشى، جىرشى.
«امان، بول شەشەم، امان، بول» - قۇرمانعازىنىڭ كۇيىن تىڭداۋ.
- بالالار، بۇل قانداي كۇي؟ (5 سلايد)
- كىمنىڭ كۇيى دەپ ويلايسىڭدار؟
وقۋشى: ۇلى كۇيشىلەر جاقىن ادامدارىنا ارناپ كۇي شىعارعان. مۇنداي كۇيلەردى «ارناۋ كۇيلەر» دەپ اتايدى. سونىڭ ءبىرى – قۇرمانعازىنىڭ اناسىنا ارناعان «امان بول، شەشەم، امان، بول» كۇيى. تورى اتتى ەرتىپ، جولعا قۇرمانعازى ۇيدەن شىعار الدىندا دومبىراسىن قولىنا الادى دا، قوشتاسىپ ءبىر كۇي تارتادى. شىعارىپ سالۋعا جينالعان دوستارى كۇيدىڭ اتىن سۇراماي – اق ءبىلدى. ويتكەنى، ءبىرىنشى باستاماسىنىڭ ءوزى «امان، بول شەشەم، امان، بول» دەپ ايتىپ تۇر ەدى.
ءيا، بالالار، بۇل كۇيدىڭ اۆتورى – قازاقتىڭ حالىق كومپوزيتورى، كۇيشى قۇرمانعازى ساعىربايەۆ.
«شىناياق» كۇيىن تىڭداۋ (5 سلايد)
«شىناياق» كۇيىنىڭ شىعۋ تاريحىن ايتۋ.
(6 سلايد)
ارينە بۇگىنگى جاڭا ساباعىمىز «كۇي اتاسى – قازانعاپ» تۋرالى وتەمىز.
(7 سلايد)
قازانعاپ تىلەپبەرگەن ۇلى
كۇيشى، كومپوزيتور
1854-1927جج
اقتوبە وبلىسى شالقار اۋدانىندا
العاشقى ءۇستازى-ۇزاق.
شاكىرتتەرى باقىت باسىعارايەۆ
“شىناياق”، “قۇس قايتارۋ”، “قىز اقجەلەڭ”، ت.ب .كۇيلەرى بار
(6 سلايد)
حالىق كۇيشىسى – قازانعاپ تىلەپبەرگەن ۇلىنىڭ تۆورچەستۆوسىنىڭ قازاق مۋزىكا مادەنيەتىنىڭ تاريحىندا ەرەكشە ورىن الادى. ول – قازاقتىڭ اسپاپتى مۋزىكاسىن دامىتۋعا وزىندىك ۇلەس قوسقان كومپوزيتور. قازانعاپتىڭ كۇي مۇراسى حالىق تۆورچەستۆوسىنىڭ بيىك شىڭىنىڭ بىرىنە سانالادى. قازانعاپ – حالىق ونەرىنىڭ ەڭ وزىق ۇلگىلەرىنەن، ءوز تۇسىنداعى اتاقتى كۇيشىلەردەن ءتالىم الىپ، ءوز دومبىرا ويناۋ مەكتەبىن قالىپتاستىرعان كۇيشى. ول ءداستۇرى عاسىرلار بويى بەكەم ورنىققان حالىق مۋزىكاسىڭ ءتىلى مەن فورما زاڭدىلىعىنا سۇيەنە وتىرىپ، مازمۇنى، ءتۇرى جانە ويناۋ ءتاسىلى جاعىنان ەرەكشە ايشىقتى كۇيلەر شىعارعان.
قازانعاپ ەكى ءداۋىر ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن (1854 - 1921 ). كۇيشى ارال تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىنداعى قۇلاندى تۇبەگىنىڭ اقباۋىر دەگەن جەرىندە قويشىنىڭ جانۇياسىندا تۋعان. كەدەيلىك، جوقشىلىق تاۋقىمەتى قازانعاپتى جاستايىنان اكەسىنە قولعابىس بەرىپ، بايلاردىڭ قوزىسىن باعۋعا ءماجبۇر ەتەدى. جالعىز ءوزى تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن قوي سوڭىندا كۇن وتكىزگەن جاس بالانىڭ جۇبانىشى دومبىراسى بولادى. تابيعاتىنان سەزىمتال، ءان – كۇيگە ىنتىق بالا كەڭ دالادا كوكەيىنە ورالعان سازداردى پەرنەگە ءتۇسىرىپ، بالالىق قيالى مەن سەزىم سىرلارىن دومبىرامەن بولىسەدى. سىرلاسى دا مۇڭداسى دا دومبىراسى بولادى. جالپى قازانعاپ اۋىل دومبىراشىلارىڭ كورسەتكەنىن دومبىراعا سالىپ وينايتىن بولعان.
ەسەيە كەلە دومبىراشى بولىپ، ونەر قۋۋعا بەكەم بەل بۋادى. كۇي قۇپياسىنا بويلاي تۇسسەم دەگەن ارمان كوكەيىن مازالاعان قازانعاپ اكەسىنىڭ جالعىز اتىن ءمىنىپ، ەلگە اتى ءمالىم دومبىراشىلاردى ىزدەپ ساپارعا شىعادى. الدىمەن دوڭىزتاۋ – اققالقا دەگەن جەردە تۇراتىن تورەش كۇيشىنى ىزدەپ بارادى. جاس دومبىراشىنىڭ دارىنىنا تاڭ قالىپ، تاڭداي قاققان تورەش وعان كۇيلەر ۇيرەتىپ، دومبىرا شەرتۋدىن قۇپيالارىن قۇلاعىنا قۇيادى. كۇيشى تالاپتى جاسقا باتاسىن بەرىپ، ونەر جولىنداعى تۇساۋىن كەسەدى. قازانعاپ بەسقالادا تۇراتىن ورىنباي، ەمبىدەگى قۇرمانياز، قاراقامىستاعى ۇسەن كۇيشىلەرمەن كەزدەسىپ، شەبەرلىك سىرلارىن كوكەيىنە توقي بەرەدى. اتى شۋلى دومبىراشىلاردان ءدارىس الىپ، ولاردىڭ ورىنداۋشىلىق مانەرىنە كوزى قانىققان قازانعاپ ءوزى دە كۇي شىعارىپ، ويناۋ ءستيلىن قالىپتاستىرا باستايدى.
(8، 9، 10، 11، 12، 13، 14 سلايد)
“شاكىرتسىز ۇستاز — تۇل” دەگەن، قازانعاپتىڭ شاكىرتى از بولماعان. ولار – ماتاي قۋانتاي ۇلى، قۇرمانعالي ءومىرزاقوۆ، كادىرالى ەرجانوۆ، نۇرقات قوسۋاق ۇلى، مەدەۋباي باقتىبەرگەن ۇلى جانە باسقا كوپتەگەن دومبىراشىلار. سونداي شاكىرتتەرىنىڭ ءبىرى – جالەكەش ايپاقوۆ. ا.جۇبانوۆ قازانعاپتىڭ كۇيلەرىن زەرتتەپ ءجۇرىپ، 1965 جىلدارى شالقاردا جالەكەشتى كەزدەستىرەدى. ونىڭ شەبەرلىگىنە ءتانتى بولعان جۇبانوۆ الماتىعا الدىرىپ، قۇرمانعازى اتىنداعى ۇلت اسپاپتارى وركەسترىنە دومبىراشى ەتىپ قابىلدايدى. بارلىق جاعدايىن جاسايدى. ونىڭ سەبەبى بار. 1904 جىلى تۋعان جالەكەش قازانعاپتىڭ كوزىن كورگەن، اكەسى قوڭسىلاس قونعان. ج.ايپاقوۆتىڭ ورىنداۋىنداعى قازانعاپتىڭ 13 كۇيى قازاق راديوسىندا 1975 جىلعا دەيىن بەرىلىپ كەلدى. قازانعاپ كۇيلەرىن العاشقى ناسيحاتتاۋشىلار رەتىندە جالەكەش ايپاقوۆقا قازاق ءسسر-نىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى اتاعى بەرىلگەن.
جۇمباقتار شەشۋ (15 سلايد)
ۇزىن مويىن،
ەكى ىشەك.
قاتار – قاتار تەكپىشەك.
باسىپ كورسەڭ ءبىر – بىرلەپ،
ءۇن شىعادى كۇمبىرلەپ.
(دومبىرا)
ارينە دومبىرا اسپابىنىڭ قاسيەتتىلىگىن اتايىقشى – (16 سلايد)
دومبىرا – ەڭبەكقورلىققا ۇيرەتەدى.
دومبىرا – شەجىرەنى ءبىلۋدى تالاپ ەتەدى
دومبىرا – ادامنىڭ ىشكى – جان دۇنيەسىن ەمدەپ، كوڭىلىن كوتەرەدى، دەنساۋلىقتى نىعايتادى.
دومبىرا – يماندى بولۋعا جول اشادى.
دومبىرا – ادەبيەتتىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى.
دومبىرا – جارىسۋ مەن تالاسۋعا، ىزدەنۋگە باۋليدى.
دەمەكشى بۇگىن ۇيرەنەتىڭ ءانىمىز «دومبىراسىز ءسان قايدا»
ءان ايتار الدىڭدا داۋىس جاتتىعۋلارىن جاسايىق.
سەرگىتۋ ءساتى: «اياق پەن قول كيمىلى» ريتميكالىق ءان – بي.(17 سلايد)
داۋىس جاتىعۋى: دو، رە، مي، فا، سول، ليا، سي. دو. (18 سلايد)
«دومبىراسىز ءسان قايدا» (19 سلايد)
ءانىن جازعان: ي.نۇسىپبايەۆ
ءسوزىن جازعان: ح.تالعاروۆ
(ءاننىڭ اۆتورى تۋرالى وقۋشى ايتىپ بەرەدى)
وقۋشى: ءاننىڭ اۆتورى – اۋەسقوي كومپوزيتور، قازاق بالالارىنا ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋدە كوپ ەڭبەك ەتكەن ادام.ودان ءبىلىم العانشاكىرتتەرىنىڭ كوبى مۋزىكانى وزدەرىنىڭ ماماندىعىنا اينالدىرىپ، بەلگىلى ءانشى، ديريجەر، كومپوزيتور بولدى.ي.نۇسىپبايەۆ 150 – دەن استام بالالار اندەرىن جازدى. ولار مەكتەپ ءومىرى، ەڭبەك، دوستىق. «جومارت ولكە»، «ساياحات جىرى»، «اينالايىن اق مامام»، «ماي جىرى»، «دوستىق» ت.ب. اندەرىن بالالر ەرەكشە ءسۇيىپ ورىندايدى.ەندى وسى ءاندى مۇقيات تىڭداپ وتىرىڭدار مەن ورىنداپ بەرەيىن. (ءان ورىندالادى)
ءاندى ءبىرىنشى تىڭدايمىز. (20 سلايد)
بايان اسپابىمەن ايتامىز.
- ءاننىڭ دىبىس مانەرىن تىڭداپ كورىڭدەر.
- ءان نە تۋرالى ايتىلىپ تۇر؟
دومبىرا تۋرالى ءان ايتۋ. (21 سلايد)
اسپاپتار تۋرالى ماقال ماتەلدەر.
جۇمباقتار جاسىرىلادى.
پلاكاتپەن جۇمىس: «ورنىندى تاپ» (22 – 23 سلايد)
(24 سلايد)
ءىV.بەكىتۋ: بالالار بۇگىن ءبىز قانداي كۇيشىمەن تانىستىق؟ ارينە قازانعاپ تىلەپبەرگەن ۇلى. ەندى تىڭدايتىن قازانعاپتىڭ «قۇس قايتارۋ» نەمەسە «قيتۋ – قيتۋ، قايت – قايت » كۇيى. كۇي تارتۋ ارقىلى سۋرەت سالامىز. كۇي تىڭداي ارقىلى كوز الدىمىزعا نە ەلەستەيدى، ارينە جايلاۋ، تاۋ، قازاقتىڭ اۋىل جەرى. بالالار سۋرەتتەرىن تۇسىندىرەدى.
V.ساباقتى قورىتىندىلايمىز: (25 – 26 سلايد)
سۇراق – جاۋاپ:
1. بۇگىن ءبىز ساباقتا قانداي كۇيشىمەن تانىستىق؟
2. قازانعاپتىڭ كۇيلەرىن بىلەمىز؟
3. قانداي انمەن تانىستىق؟
4. ءاننىڭ اۆتورلارىن اتا؟
5. ءاندى قازىرگى زامانعى ادىسپەن ايتايىقشى.
V.باعالاۋ: بەلسەنە قاتىسقان وقۋشىلاردى باعالايمىن. (27 سلايد)
Vءى. ۇيگە تاپسىرما: قازانعاپ تۋرالى تولىق ءماعلۇمات جازىپ كەلۋ.ءاندى جاتتاپ كەلۋ. (28 – 29 سلايد)
You Might Also Like
