كۇي اتاسى – قۇرمانعازى
اقتوبە قالاسى،
№ 53 ورتا مەكتەبىنىڭ مۋزىكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
سافينا ليزا كۋانتايەۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كۇي اتاسى – قۇرمانعازى
ساباقتىڭ ماقساتى:ۇلى كۇيشى قۇرمانعازى شىعارمالارى ارقىلى وقۋشىلاردى رۋحاني بايىتۋ، ونەر ارقىلى شىعارماشىلىق ويلارىن ماقساتىندا جانە مۋزىكانى سانالى تۇردە قابىلداۋعا، مانەرلەۋ دىبىسى ارقىلى مۋزىكانىڭ دامۋ ەرەكشەلىگىن انىقتاۋعا.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
ا)بىلىمدىلىگى:كۇي اتاسى – قۇرمانعازى تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ.
ءا)دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ءان – كۇيلەر تىڭداۋ ارقىلى اۋەندىك سەزىمتالدىعىن ارتتىرۋ، ەستە ساقتاۋ، قيالداۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ب)تاربيەلىگى: ونەردى قۇرمەتتەۋگە، ءوزىن – ءوزى ۇستاۋعا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قۇرمانعازى سۋرەتى، ماقال – ماتەلدەر، پسيحولوگيالىق ترەنينگ، سلايدتار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
ءىى پسيحولوگيالىق دايىندىق:
ۇلكەندەرگە ءسىز،
كىشىلەرگە ءبىز.
ادەپپەن باس ءيىپ،
سالەم بەردىك ءبىز!
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: 1. اسپاپتىق مۋزىكا دەگەنىمىز نە؟
2. كۇي دەگەنىمىز نە؟
3. كۇي نەشەگە بولىنەدى؟
4. قانداي كۇيشىلەردى بىلەمىز؟
5. داۋلەتكەرەيدىڭ كۇيىن اتا؟
ءىىى. جاڭا ساباق
1. پسيحولوگيالىق ترەنينگ
بالالار مۋزىكا ساباعىندا قانداي جانرلارىمەن تانىسامىز؟
سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ؟
- ءان، كۇي، بي، جىر
- ءان، بي، كۇي، جىرلار نەگە جاتادى؟ ارينە ونەرگە.
ونەر تۋرالى قانداي ماقال – ماتەلدەر بىلەمىز
«ونەرلى بالا-سۇيكىمدى».
ونەرلىگە – ءورىس كەڭ.
- ءاندى، كۇيدى، جىردى، ءبيدى ورىندايتىن ونەر ادامدارىن نە دەيمىز؟
- ارينە ءانشى، كۇيشى، ءبيشى، جىرشى.
«امان، بول شەشەم، امان، بول» - قۇرمانعازىنىڭ كۇيىن تىڭداۋ.
- بالالار، بۇل قانداي كۇي؟
- كىمنىڭ كۇيى دەپ ويلايسىڭدار؟
ۇلى كۇيشىلەر جاقىن ادامدارىنا ارناپ كۇي شىعارعان. مۇنداي كۇيلەردى «ارناۋ كۇيلەر» دەپ اتايدى. سونىڭ ءبىرى – قۇرمانعازىنىڭ اناسىنا ارناعان «امان بول، شەشەم، امان، بول» كۇيى. تورى اتتى ەرتىپ، جولعا قۇرمانعازى ۇيدەن شىعار الدىندا دومبىراسىن قولىنا الادى دا، قوشتاسىپ ءبىر كۇي تارتادى. شىعارىپ سالۋعا جينالعان دوستارى كۇيدىڭ اتىن سۇراماي – اق ءبىلدى. ويتكەنى، ءبىرىنشى باستاماسىنىڭ ءوزى «امان، بول شەشەم، امان، بول» دەپ ايتىپ تۇر ەدى.
ءيا، بالالار، بۇل كۇيدىڭ اۆتورى – قازاقتىڭ حالىق كومپوزيتورى، كۇيشى قۇرمانعازى ساعىربايەۆ
ارينە بۇگىنگى جاڭا ساباعىمىز «كۇي اتاسى – قۇرمانعازى» تۋرالى وتەمىز.
قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – كۇيشى، كومپوزيتور.
قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – باتىس قازاقستاندا 1818 جىلى دۇنيەگە كەلگەن.
قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – العاشقى ۇستازى ۇزاق كۇيشى.
قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – كۇيلەرى: «اقساق قۇلان»، «اداي»، «قايران شەشەم» ت. ب. كۇيلەرى بار.
قۇرمانعازى جاسىنان دومبىراعا اۋەس بولدى. ول ۇزاق كۇيشىدەن ءتالىم الىپ، ەسەيگەن شاعىندا دومبىراشىلىق، كۇيشىلىك شەبەرلىگىن تانىتتى. ءحىح عاسىردىڭ اساي كورنەكتى كومپوزيتورى، كۇي اتاسى. قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – تەڭدەسى جوق ۇلى كۇيشى. ول – زامانىنداعى قوعامدىق - الەۋمەتتىك قايشىلىقتارعا، زورلىق – زومبىلىققا قارسى كۇرەسىپ وتكەن ادام. ول 71 جاسىندا قايتىس بولادى.
- قۇرمانعازىنىڭ شاكىرتى كىم؟
- شاكىرتى – دينا
اتاقتى كۇيشى ديناعا «قايران شەشەم» كۇيىن ۇيرەتىپ وتىر ەدى. سىرتتان اتتىڭ ءدۇبىرى ەستىلدى. قۇرمانعازىنى تۇتقىنعا الىپ، ول دومبىراسىن دينانىڭ قولىنا ۇستاتادى. «مۇرامدى ساعان تاپسىرامىن، حالقىما جەتكىز»، - دەيدى. قۇرمانعازى تەك كۇيشى ەمەس، ونىڭ شاكىرتى اتاقتى كۇيشى اپامىز دينا نۇرپەيىس قىزى.
جۇمباقتار شەشۋ
ۇزىن مويىن،
ەكى ىشەك.
قاتار – قاتار تەكپىشەك.
باسىپ كورسەڭ ءبىر – بىرلەپ،
ءۇن شىعادى كۇمبىرلەپ.
(دومبىرا)
ارينە دومبىرا اسپابىنىڭ قاسيەتتىلىگىن اتايىقشى
تاقتاعا شىعىپ پلاكاتقا جازادى
دومبىرا – ەڭبەكقورلىققا ۇيرەتەدى.
دومبىرا – شەجىرەنى ءبىلۋدى تالاپ ەتەدى
دومبىرا – ادامنىڭ ىشكى – جان دۇنيەسىن ەمدەپ، كوڭىلىن كوتەرەدى، دەنساۋلىقتى نىعايتادى.
دومبىرا – يماندى بولۋعا جول اشادى.
دومبىرا – ادەبيەتتىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى.
دومبىرا – جارىسۋ مەن تالاسۋعا، ىزدەنۋگە باۋليدى.
دەمەكشى بۇگىن ۇيرەنەتىڭ ءانىمىز «دومبىراسىز ءسان قايدا»
ءان ايتار الدىڭدا داۋىس جاتتىعۋلارىن جاسايىق.
داۋىس جاتىعۋى: دو، رە، مي، فا، سول، ليا، سي. دو.
سەرگىتۋ ءساتى: «بۋگي، بۋگي» ريتميكالىق ءان – بي.
«دومبىراسىز ءسان قايدا»
ءانىن جازعان: ي. نۇسىپبايەۆ
ءسوزىن جازعان: ح. تالعاروۆ
(ءاننىڭ اۆتورى تۋرالى وقۋشى ايتىپ بەرەدى)
ءاننىڭ اۆتورى – اۋەسقوي كومپوزيتور، قازاق بالالارىنا ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋدە كوپ ەڭبەك ەتكەن ادام. ودان ءبىلىم العانشاكىرتتەرىنىڭ كوبى مۋزىكانى وزدەرىنىڭ ماماندىعىنا اينالدىرىپ، بەلگىلى ءانشى، ديريجەر، كومپوزيتور بولدى. ي. نۇسىپبايەۆ 150 – دەن استام بالالار اندەرىن جازدى. ولار مەكتەپ ءومىرى، ەڭبەك، دوستىق. «جومارت ولكە»، «ساياحات جىرى»، «اينالايىن اق مامام»، «ماي جىرى»، «دوستىق» ت. ب. اندەرىن بالالر ەرەكشە ءسۇيىپ ورىندايدى. ەندى وسى ءاندى مۇقيات تىڭداپ وتىرىڭدار مەن ورىنداپ بەرەيىن. (ءان ورىندالادى)
ءاندى ءبىرىنشى تىڭدايمىز.
بايان اسپابىمەن ايتامىز.
- ءاننىڭ دىبىس مانەرىن تىڭداپ كورىڭدەر.
- ءان نە تۋرالى ايتىلىپ تۇر؟
دومبىرا تۋرالى قانداي ولەندەر بىلەمىز؟
بالالار مانەرلەپ «دومبىرا » تۋرالى ولەندەر وقيدى.
جۇمباقتار جاسىرىلادى.
كارتوچكامەن جۇمىس: «ورنىندى تاپ»
ءىV. بەكىتۋ: بالالار بۇگىن ءبىز قانداي كۇيشىمەن تانىستىق؟ ارينە قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى. ەندى تىڭدايتىن قۇرمانعازىنىڭ «سارىارقا» كۇيى. كۇي تارتۋ ارقىلى سۋرەت سالامىز. كۇي تىڭداي ارقىلى كوز الدىمىزعا نە ەلەستەيدى، ارينە جايلاۋ، تاۋ، قازاقتىڭ اۋىل جەرى. بالالار سۋرەتتەرىن تۇسىندىرەدى.
[ساباقتى قورىتىندىلايمىز:
سۇراق – جاۋاپ:
1. بۇگىن ءبىز ساباقتا قانداي كۇيشىمەن تانىستىق؟
2. قۇرمانعازىنىڭ قانداي كۇيلەرىن بىلەمىز؟
3. قانداي انمەن تانىستىق؟
4. ءاننىڭ اۆتورلارىن اتا؟
5. ءاندى دومبىرا اسپابىمەن ايتۋ.
V. باعالاۋ: بەلسەنە قاتىسقان وقۋشىلاردى باعالايمىن.
Vءى. ۇيگە تاپسىرما: قۇرمانعازى تۋرالى تولىق ءماعلۇمات جازىپ كەلۋ. ءاندى جاتتاپ كەلۋ.
№ 53 ورتا مەكتەبىنىڭ مۋزىكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
سافينا ليزا كۋانتايەۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كۇي اتاسى – قۇرمانعازى
ساباقتىڭ ماقساتى:ۇلى كۇيشى قۇرمانعازى شىعارمالارى ارقىلى وقۋشىلاردى رۋحاني بايىتۋ، ونەر ارقىلى شىعارماشىلىق ويلارىن ماقساتىندا جانە مۋزىكانى سانالى تۇردە قابىلداۋعا، مانەرلەۋ دىبىسى ارقىلى مۋزىكانىڭ دامۋ ەرەكشەلىگىن انىقتاۋعا.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
ا)بىلىمدىلىگى:كۇي اتاسى – قۇرمانعازى تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ.
ءا)دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ءان – كۇيلەر تىڭداۋ ارقىلى اۋەندىك سەزىمتالدىعىن ارتتىرۋ، ەستە ساقتاۋ، قيالداۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ب)تاربيەلىگى: ونەردى قۇرمەتتەۋگە، ءوزىن – ءوزى ۇستاۋعا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قۇرمانعازى سۋرەتى، ماقال – ماتەلدەر، پسيحولوگيالىق ترەنينگ، سلايدتار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
ءىى پسيحولوگيالىق دايىندىق:
ۇلكەندەرگە ءسىز،
كىشىلەرگە ءبىز.
ادەپپەن باس ءيىپ،
سالەم بەردىك ءبىز!
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: 1. اسپاپتىق مۋزىكا دەگەنىمىز نە؟
2. كۇي دەگەنىمىز نە؟
3. كۇي نەشەگە بولىنەدى؟
4. قانداي كۇيشىلەردى بىلەمىز؟
5. داۋلەتكەرەيدىڭ كۇيىن اتا؟
ءىىى. جاڭا ساباق
1. پسيحولوگيالىق ترەنينگ
بالالار مۋزىكا ساباعىندا قانداي جانرلارىمەن تانىسامىز؟
سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ؟
- ءان، كۇي، بي، جىر
- ءان، بي، كۇي، جىرلار نەگە جاتادى؟ ارينە ونەرگە.
ونەر تۋرالى قانداي ماقال – ماتەلدەر بىلەمىز
«ونەرلى بالا-سۇيكىمدى».
ونەرلىگە – ءورىس كەڭ.
- ءاندى، كۇيدى، جىردى، ءبيدى ورىندايتىن ونەر ادامدارىن نە دەيمىز؟
- ارينە ءانشى، كۇيشى، ءبيشى، جىرشى.
«امان، بول شەشەم، امان، بول» - قۇرمانعازىنىڭ كۇيىن تىڭداۋ.
- بالالار، بۇل قانداي كۇي؟
- كىمنىڭ كۇيى دەپ ويلايسىڭدار؟
ۇلى كۇيشىلەر جاقىن ادامدارىنا ارناپ كۇي شىعارعان. مۇنداي كۇيلەردى «ارناۋ كۇيلەر» دەپ اتايدى. سونىڭ ءبىرى – قۇرمانعازىنىڭ اناسىنا ارناعان «امان بول، شەشەم، امان، بول» كۇيى. تورى اتتى ەرتىپ، جولعا قۇرمانعازى ۇيدەن شىعار الدىندا دومبىراسىن قولىنا الادى دا، قوشتاسىپ ءبىر كۇي تارتادى. شىعارىپ سالۋعا جينالعان دوستارى كۇيدىڭ اتىن سۇراماي – اق ءبىلدى. ويتكەنى، ءبىرىنشى باستاماسىنىڭ ءوزى «امان، بول شەشەم، امان، بول» دەپ ايتىپ تۇر ەدى.
ءيا، بالالار، بۇل كۇيدىڭ اۆتورى – قازاقتىڭ حالىق كومپوزيتورى، كۇيشى قۇرمانعازى ساعىربايەۆ
ارينە بۇگىنگى جاڭا ساباعىمىز «كۇي اتاسى – قۇرمانعازى» تۋرالى وتەمىز.
قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – كۇيشى، كومپوزيتور.
قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – باتىس قازاقستاندا 1818 جىلى دۇنيەگە كەلگەن.
قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – العاشقى ۇستازى ۇزاق كۇيشى.
قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – كۇيلەرى: «اقساق قۇلان»، «اداي»، «قايران شەشەم» ت. ب. كۇيلەرى بار.
قۇرمانعازى جاسىنان دومبىراعا اۋەس بولدى. ول ۇزاق كۇيشىدەن ءتالىم الىپ، ەسەيگەن شاعىندا دومبىراشىلىق، كۇيشىلىك شەبەرلىگىن تانىتتى. ءحىح عاسىردىڭ اساي كورنەكتى كومپوزيتورى، كۇي اتاسى. قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – تەڭدەسى جوق ۇلى كۇيشى. ول – زامانىنداعى قوعامدىق - الەۋمەتتىك قايشىلىقتارعا، زورلىق – زومبىلىققا قارسى كۇرەسىپ وتكەن ادام. ول 71 جاسىندا قايتىس بولادى.
- قۇرمانعازىنىڭ شاكىرتى كىم؟
- شاكىرتى – دينا
اتاقتى كۇيشى ديناعا «قايران شەشەم» كۇيىن ۇيرەتىپ وتىر ەدى. سىرتتان اتتىڭ ءدۇبىرى ەستىلدى. قۇرمانعازىنى تۇتقىنعا الىپ، ول دومبىراسىن دينانىڭ قولىنا ۇستاتادى. «مۇرامدى ساعان تاپسىرامىن، حالقىما جەتكىز»، - دەيدى. قۇرمانعازى تەك كۇيشى ەمەس، ونىڭ شاكىرتى اتاقتى كۇيشى اپامىز دينا نۇرپەيىس قىزى.
جۇمباقتار شەشۋ
ۇزىن مويىن،
ەكى ىشەك.
قاتار – قاتار تەكپىشەك.
باسىپ كورسەڭ ءبىر – بىرلەپ،
ءۇن شىعادى كۇمبىرلەپ.
(دومبىرا)
ارينە دومبىرا اسپابىنىڭ قاسيەتتىلىگىن اتايىقشى
تاقتاعا شىعىپ پلاكاتقا جازادى
دومبىرا – ەڭبەكقورلىققا ۇيرەتەدى.
دومبىرا – شەجىرەنى ءبىلۋدى تالاپ ەتەدى
دومبىرا – ادامنىڭ ىشكى – جان دۇنيەسىن ەمدەپ، كوڭىلىن كوتەرەدى، دەنساۋلىقتى نىعايتادى.
دومبىرا – يماندى بولۋعا جول اشادى.
دومبىرا – ادەبيەتتىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى.
دومبىرا – جارىسۋ مەن تالاسۋعا، ىزدەنۋگە باۋليدى.
دەمەكشى بۇگىن ۇيرەنەتىڭ ءانىمىز «دومبىراسىز ءسان قايدا»
ءان ايتار الدىڭدا داۋىس جاتتىعۋلارىن جاسايىق.
داۋىس جاتىعۋى: دو، رە، مي، فا، سول، ليا، سي. دو.
سەرگىتۋ ءساتى: «بۋگي، بۋگي» ريتميكالىق ءان – بي.
«دومبىراسىز ءسان قايدا»
ءانىن جازعان: ي. نۇسىپبايەۆ
ءسوزىن جازعان: ح. تالعاروۆ
(ءاننىڭ اۆتورى تۋرالى وقۋشى ايتىپ بەرەدى)
ءاننىڭ اۆتورى – اۋەسقوي كومپوزيتور، قازاق بالالارىنا ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋدە كوپ ەڭبەك ەتكەن ادام. ودان ءبىلىم العانشاكىرتتەرىنىڭ كوبى مۋزىكانى وزدەرىنىڭ ماماندىعىنا اينالدىرىپ، بەلگىلى ءانشى، ديريجەر، كومپوزيتور بولدى. ي. نۇسىپبايەۆ 150 – دەن استام بالالار اندەرىن جازدى. ولار مەكتەپ ءومىرى، ەڭبەك، دوستىق. «جومارت ولكە»، «ساياحات جىرى»، «اينالايىن اق مامام»، «ماي جىرى»، «دوستىق» ت. ب. اندەرىن بالالر ەرەكشە ءسۇيىپ ورىندايدى. ەندى وسى ءاندى مۇقيات تىڭداپ وتىرىڭدار مەن ورىنداپ بەرەيىن. (ءان ورىندالادى)
ءاندى ءبىرىنشى تىڭدايمىز.
بايان اسپابىمەن ايتامىز.
- ءاننىڭ دىبىس مانەرىن تىڭداپ كورىڭدەر.
- ءان نە تۋرالى ايتىلىپ تۇر؟
دومبىرا تۋرالى قانداي ولەندەر بىلەمىز؟
بالالار مانەرلەپ «دومبىرا » تۋرالى ولەندەر وقيدى.
جۇمباقتار جاسىرىلادى.
كارتوچكامەن جۇمىس: «ورنىندى تاپ»
ءىV. بەكىتۋ: بالالار بۇگىن ءبىز قانداي كۇيشىمەن تانىستىق؟ ارينە قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى. ەندى تىڭدايتىن قۇرمانعازىنىڭ «سارىارقا» كۇيى. كۇي تارتۋ ارقىلى سۋرەت سالامىز. كۇي تىڭداي ارقىلى كوز الدىمىزعا نە ەلەستەيدى، ارينە جايلاۋ، تاۋ، قازاقتىڭ اۋىل جەرى. بالالار سۋرەتتەرىن تۇسىندىرەدى.
[ساباقتى قورىتىندىلايمىز:
سۇراق – جاۋاپ:
1. بۇگىن ءبىز ساباقتا قانداي كۇيشىمەن تانىستىق؟
2. قۇرمانعازىنىڭ قانداي كۇيلەرىن بىلەمىز؟
3. قانداي انمەن تانىستىق؟
4. ءاننىڭ اۆتورلارىن اتا؟
5. ءاندى دومبىرا اسپابىمەن ايتۋ.
V. باعالاۋ: بەلسەنە قاتىسقان وقۋشىلاردى باعالايمىن.
Vءى. ۇيگە تاپسىرما: قۇرمانعازى تۋرالى تولىق ءماعلۇمات جازىپ كەلۋ. ءاندى جاتتاپ كەلۋ.
You Might Also Like
