لاتىن ءالىپبيىنىڭ ءبىرىڭعاي نۇسقاسى تانىستىرىلدى
بۇگىن ق ر پارلامەنتى ماجىلىسىندە شاياxمەتوۆ اتىنداعى تىلدەردى دامىتۋدىڭ رەسپۋبليكالىق ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى ەربول تىلەشوۆ لاتىن ءالىپبيىنىڭ ءبىرىڭعاي نۇسقاسىن تانىستىردى.
"لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن جاڭا قازاق ءالىپبيىن جاساۋدا "ءبىر ءارىپ - ءبىر دىبىس"، "ءبىر ءارىپ - ەكى دىبىس" جانە "ءبىر دىبىس" ءپرينسيپى قولدانىلدى. 25 تاڭبالى الىپبيگە قوسىمشا قازاق ءتىلىنىڭ دىبىستىق جۇيەسىن تولىعىمەن قامتۋ ءۇشىن 8 دىبىستى تاڭبالايتىن 8 دەگرافتا ۇسىندىق" ، - دەدى تىلەشوۆ.
«قازاق ءالىپبيىنىڭ لاتىن گرافيكاسىنداعى نۇسقاسىن دايىنداۋ بويىنشا ءارتۇرلى سالا ماماندارىنان، مەكەمەلەردەن كوپتەگەن ۇسىنىستار بولدى. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ءبىرىڭعاي ستاندارتتى ءالىپبيىنىڭ نۇسقاسىن تاڭداۋدا ەڭ الدىمەن عىلىمي پرينسيپتەر نەگىزگە الىندى. سونىڭ ناتيجەسىندە قازاق ءتىلىنىڭ دىبىستىق جۇيەسىنە، جالپى ءالىپبي ءتۇزۋدىڭ تەورياسى مەن پراكتيكاسىنا قۇرىلعان نۇسقا تاڭداپ الىندى»، دەدى ول.
ە. تىلەشوۆتىڭ ايتۋىنشا، جاڭا ءالىپبي قابىلداۋ، ءبىر تاڭبالاردى ەكىنشى تاڭبالارمەن عانا اۋىستىرۋ ەمەس، ول - بۇرىنعى الىپبيلەردە جىبەرىلگەن ەملەگە قاتىستى جاڭساق جازۋدى دۇرىستاۋ. وسى رەتتەن كەلگەندە، ءالىپبي جاساۋ جانە ونى ەنگىزۋمەن بىرگە جاڭا جازۋ ەرەجەلەرى دە قابىلدانۋى ءتيىس.
«جاڭا ءالىپبي نۇسقاسى نەگىزىندە ش.شاياحمەتوۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق ورتالىق قىزمەتكەرلەرى جانە سىرتتان شاقىرىلعان تۇرعىندار اراسىندا بىرنەشە رەت اپروباسيا جۇرگىزىلدى. وعان قاتىسۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى وسى نۇسقاعا قولداۋ ءبىلدىردى»، - دەپ اتاپ ءوتتى تىلدەردى دامىتۋ رەسپۋبليكالىق ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى.
جاڭا نۇسقادا "ءا" دىبىسى "ae" دەگرافىمەن بەرىلسە، "ءو" - "oe"، "ءۇ" - "ue" دەپ تاڭبالاندى. ماسەلەن، "الەم" - "aelem"، "وركەن" - "oerken"، "ۇكىمەت" - "uekimet" بولماق.
"مۇنداعى ايرىقشا تۇرعان دىبىس - "ڭ". ول قازاق تىلىنە ءتان دىبىس، باسقا تىلدەردە دە بار. ءبىز ونى "ng" دەگرافىمەن بەردىك. وسىنداي دەگرافپەن بەرۋ اعىلشىن تىلىندە دە، باسقا بىرنەشە دىبىستاردا كەزدەسەدى. ونى قابىلداۋ دا وڭاي بولادى"، - دەپ اتاپ كورسەتتى تىلەشوۆ.
بۇدان بولەك، "ع" - "gh"، "چ" - "ch"، "ش" - "sh" جانە "ج" "zh" بولىپ بەلگىلەنەدى.
ال "س"، "ۆ"، "ف" سياقتى قازاق ءتىلىنىڭ دىبىستىق جۇيەسىندە جوق دىبىستاردى مۇلدەم الىپ تاستاۋ تۋرالى ۇسىنىس بولعان.
"تۋرا وسىنداي ماسەلە 1920 جىلدارى ءالىپبي تاقىرىبى كوتەرىلگەندە ايتىلعان بولاتىن. جات دىبىستاردى كىرگىزەمىز بە، جوق پا، وسى ماسەلە قارالدى. اxمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ الىپبيگە قاتىستى ەڭبەكتەرىن مۇقيات وقىساق، ءبىز الاش زيالىلارىنىڭ كەيبىر كىرمە دىبىستاردىڭ قازاق الىپبيىنەن ورىن الۋىن جاقتاعانىن دا كورەمىز. مىسالى، ءبىلىمپازدار سەزىندە اxمەت بايتۇرسىن ۇلى قازاق ءتىلىنىڭ ساقتالۋىنا از دا بولسا اقىسى بار "ھ" دىبىسى جايىندا ايتقان بولاتىن. ويتكەنى "ھ" دىبىسىمەن ايتىلاتىن قازاقتىڭ ءوز تىلىندە از دا بولسا سوزدەر بار دەيدى. ياعني، اxاڭ باستاعان زيالىلار ەگەر سوزدىك قورىمىزدا ولاردىڭ ورنىققان بەلگىلى ءبىر سوزدىك قورى بولسا، ونداي دىبىستى ساقتاۋ قاجەت دەپ سانايدى. ءبىز دە وسى پرينسيپكە كەلىسىپ وتىرمىز. سوندىقتان جاڭا ءالىپبي نۇسقاسىندا وسىنداي دىبىستارعا ورىن بەردىك"، - دەپ اتاپ كورسەتتى تىلەشوۆ.
ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، جاڭا نۇسقاعا اپروباسيا جاسالدى. وعان قاتىسقان ازاماتتار اتالعان ءالىپبيدى قولداپ وتىر.
دەرەككوز: قازاقپارات
You Might Also Like
-
مەنىڭ التىن قايىرىمدى جان قۇربىم تىلەۋبەكتەگى اناربەك قىزى جۇسىپنەمەرەسى گۇلسانانىڭ بويىنداعى ەڭ ءبىر ەرەكشە ۇنايتىن قاسيەتى – ونىڭ اقكوڭىلدىلىگى مەن اسقان مەيىرىمدىلىگى. ءارقاشان كۇلىپ جۇرەتىن ...
-
ق ر ءبىلىم جانە عىلىم ۆيسە-مينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ ەلىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە لاتىن گرافيكاسىندا قازاق ءتىلىنىڭ الىپپەسىن ەنگىزۋدىڭ جوسپارى جايىندا باياندادى.
