ماڭگىلىك ەل باستاۋى - جاڭاشىل ۇستاز
الماتى وبلىسى، ىلە اۋدانى، وتەگەن باتىر كەنتى،
م. ماقاتايەۆ اتىنداعى №13 ورتا مەكتەپ
تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى گ. ك. كازەربايەۆا
ماڭگىلىك ەل باستاۋى - جاڭاشىل ۇستاز.
«مەن ماڭگىلىك ەل ۇعىمىن ۇلتىمىزدىڭ ۇلى باعدارى، قازاقستان 2050 ستراتەگياسىنىڭ ءتۇپ قازىعى ەتىپ الدىم. تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەننەن گورى ونى ۇستاپ تۇرۋ اسا قيىن ەكەنىن بارلىعىمىز بىلەمىز. بۇل الەم كەڭىستىگىندە عۇمىر كەش - كەن تالاي حالىقتىڭ باسىنان كەشكەن تاريحي شىندىعى. ءوزارا الاۋىزدىقپەن جان - جاققا تارتقان بەرەكەسىزدىك تالاي ەلدىڭ تاعدىرىن قۇردىمعا جىبەرگەنىن دە بىلەمىز. تىرشىلىك تەزىنە توتەپ بەرە الماي، جەر بەتىنەن ۇلت رەتىندە جويىلىپ كەتكەن ەلدەر قانشاما؟ ءبىز وزگەنىڭ قاتەلىگىنەن، وتكەننىڭ تاعىلىمىنان ساباق الا ءبىلۋىمىز كەرەك. ول ساباقتىڭ ءتۇيىنى بىرەۋ عانا – «ماڭگىلىك ەل» ءبىزدىڭ ءوزىمىزدىڭ قولىمىزدا. ول ءۇشىن ءوزىمىزدى ۇنەمى قامشىلاپ، ۇدايى العا ۇمتىلۋىمىز كەرەك. بايلىعىمىز دا، باقىتىمىز دا بولعان ماڭگىلىك تاۋەلسىزدىگىمىزدى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاي ءبىلۋىمىز كەرەك. «قازاقستان 2050» ماڭگىلىك ەلگە باستايتىن ەڭ ابىرويلى، ەڭ مارتەبەلى جول. وسى جولدان اينىمايىق، سۇيىكتى حالقىم! ءاربىر كۇنىمىز مەرەكەلى، ءاربىر ءىسىمىز بەرەكەلى بولسىن. دامۋىمىز جەدەل، كەلەشەگىمىز كەمەل بولسىن. جارقىن ىسپەن كۇللى الەمدى تاڭ قىلىپ، جاساي بەرسىن ەلدىگىمىز ماڭگىلىك!»، - دەپ اياقتادى ءوز جولداۋىن مەملەكەت باسشىسى.
ەلباسى ءوزىنىڭ قازاقستان حالقىنا ارناعان كەزەكتى جولداۋىندا دا «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىنىڭ تاريحي استارىنا توقتاپ ءوتتى. « ماڭگىلىك ەل - اتا - بابالارىمىزدىڭ سان مىڭ جىلدان بەرگى اسىل ارمانى. ول ارمان الەم ەلدەرىمەن تەرەزەسى تەڭ قاتىناس قۇراتىن، الەم كارتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الاتىن تاۋەلسىز مەملەكەت اتانۋ ەدى. ول ارمان تۇرمىسى باقۋاتتى، ءتۇتىنى ءتۇزۋ ۇشقان، ۇرپاعى ەرتەڭىنە سەنىممەن قارايتىن باقىتتى ەل بولۋ ەدى. ءبىز ارمانداردى اقيقاتقا اينالدىردىق - دەپ اتاپ ءوتتى.
«ماڭگىلىك ەل» ۇلتتىق يدەياسىن قازاقستان ءوز تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعان كۇننەن بەرى جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. ول قازاق حالقىنىڭ تاريحي ساناسىن قالىپتاستىرىپ دامىتۋعا باعىتتالعان. وسىنداي ءبىر العاشقى قادامداردىڭ قاتارىنا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك شەكارا تۋرالى» زاڭىن جاتقىزۋعا بولادى. مۇنى «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋداعى باستى نىق قادام دەپ قابىلداۋىمىز كەرەك. «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىنىڭ كەلەسى تۇعىرى، نەگىزى - ەلباسى ۇنەمى ايتىپ كەلە جاتقان ەلدىڭ ىشكى تۇراقتىلىعى، حالىقتاردىڭ ءوزارا دوستىعى مەن تاتۋلىعى، ءبىر - بىرىنە دەگەن سىيلاستىق قارىم - قاتىناسى. ەتنوس جانە ءدىنارالىق كەلىسىم مەن تاتۋلىق قازاقستان دامۋىنىڭ باستى تۇعىرى. تەك تاتۋ، بىرلىگى جاراسقان ەل عانا العا قويعان ماقسات - مۇراتتارىنا جەتە الادى. سوندىقتان ەل ىشىندەگى تاتۋلىق پەن تۇراقتىلىق «ماڭگىلىك ەل» جولىنداعى باستى ۇستانىم بولىپ قالا بەرمەكشى.
ماڭگىلىك ەل يدەياسى تۋرالى وي - تۇيىندەردى ىسكە اسىرۋ جولىندا جان - جاقتى «قارۋلانعان» ءبىلىم مەن بىلىكتىلىگىندە بولاشاققا جول اشىپ قانا قويماي، ۇيىتقى دا، كوشباسشى بولا الاتىن جاڭاشىل ۇستازدار قاۋىمداستىعى دەپ بىلەمىن. ءبىلىم الۋ بار دا، ونى ىسكە اسىرۋ بار. سوندىقتان دا شىعار، ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ بيىلعى جولداۋىندا «باسەكەگە قابىلەتتى دامىعان مەملەكەت بولۋ ءۇشىن ءبىز ساۋاتتىلىعى جوعارى ەلگە اينالۋىمىز كەرەك»، دەي كەلىپ: «قازىرگى الەمدە جاي عانا جاپپاي ساۋاتتىلىق جەتكىلىكسىز بولىپ قالعالى قاشان. ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىز ۇنەمى ەڭ وزىق جابدىقتارمەن جانە ەڭ زاماناۋي وندىرىستەردە جۇمىس جاساۋ ماشىعىن مەڭگەرۋگە دايىن بولۋعا ءتيىس»، - دەدى.
جولداۋدا ماڭىزدى ماسەلەنىڭ ءبىرى – ءبىلىم سالاسىنىڭ جاي - كۇيى كەڭىنەن سارالانعان.
«ءبىلىم تۋرالى» ق ر زاڭىنداعى: «ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باستى مىندەتى – ۇلتتىق جانە ازاماتتىق قۇندىلىقتار، عىلىم مەن پراكتيكا جەتىستىكتەرى نەگىزىندە جەكە ادامدى قالىپتاستىرۋعا جانە كاسىبي شىڭدارعا باعىتتالعان ءبىلىم الۋ ءۇشىن قاجەتتى جاعدايلار جاساۋ، وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ، ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ، حالىقارالىق عالامدىق كوممۋنيكاسيالىق جەلىلەرگە شىعۋ» دەگەن جولدار ءاربىر مۇعالىمنەن ىزدەنىستى، بىلىمدىلىك پەن بىلىكتىلىكتى قاجەت ەتەدى.
ەلباسىمىز ءاردايىم اتاپ كورسەتەتىندەي، ەل بولاشاعىنىڭ كىلتى – بۇگىنگى جاس ۇرپاقتىڭ قولىندا ەكەنى بارشامىزعا ايان. جاس ۇرپاقتىڭ تاعدىرى، ولاردىڭ بويىنا ءبىلىم مەن ىزگىلىك نۇرىن سەبۋشى – ۇستازداردىڭ قولىندا. بۇگىنگى قازاقستان قوعامىنىڭ تۇتاستاي العانداعى الەۋمەتتىك الەۋەتى وسىنداي ۇستاز دايارلاۋ ىسىنە بۇكىلحالىقتىق نىشان بەرۋگە مۇمكىندىك بەرىلۋدە. وسىعان سايكەس بىلىكتى ءمۇعالىم كادرلارىن دايارلايتىن ءبىلىم وردالارىنىڭ الدىندا ءوز جۇمىسىن ۋاقىت تالابىنا ساي قايتا قۇرۋ مىندەتى تۇر. بۇل وزگەرىستەردىڭ نەگىزگى باعىتتارى مەن ءمان - مازمۇنى ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ بەكىتكەن «ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ 2011 - 2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىندا» ايقىندالعان. باعدارلاما ءبىلىم سالاسىندا وسى كۇنگە دەيىن ورىن الىپ كەلگەن ولقىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىرۋعا، ەلىمىزدەگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋعا، ەل ەكونوميكاسىنىڭ تۇراقتى ءوسۋى ءۇشىن ساپالى ءبىلىم بەرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ارقىلى ادام كاپيتالىن دامىتۋ¬عا قول جەتكىزۋدى كوزدەپ وتىر. سونداي - اق باعدارلاما بارلىق دەڭگەيدەگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەلەرىن قارجىلاندىرۋدى جاقسارتۋ، پەداگوگ مارتەبەسىن كوتەرۋ، ءبىلىم بەرۋ مەنەدجمەنتىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ، ەلەكتروندى وقۋلىقتاردى جۇيەلى تۇردە ەنگىزۋ، مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيە، ورتا ءبىلىم، تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم، جوعارى جانە جوعارى مەكتەپتەن كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ، تاربيە جۇمىسى جانە جاستار ساياساتى ءتارىزدى ماسەلەلەردى تۇبەگەيلى شەشۋ مىندەتتەرىن قامتيدى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
م. ماقاتايەۆ اتىنداعى №13 ورتا مەكتەپ
تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى گ. ك. كازەربايەۆا
ماڭگىلىك ەل باستاۋى - جاڭاشىل ۇستاز.
«مەن ماڭگىلىك ەل ۇعىمىن ۇلتىمىزدىڭ ۇلى باعدارى، قازاقستان 2050 ستراتەگياسىنىڭ ءتۇپ قازىعى ەتىپ الدىم. تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەننەن گورى ونى ۇستاپ تۇرۋ اسا قيىن ەكەنىن بارلىعىمىز بىلەمىز. بۇل الەم كەڭىستىگىندە عۇمىر كەش - كەن تالاي حالىقتىڭ باسىنان كەشكەن تاريحي شىندىعى. ءوزارا الاۋىزدىقپەن جان - جاققا تارتقان بەرەكەسىزدىك تالاي ەلدىڭ تاعدىرىن قۇردىمعا جىبەرگەنىن دە بىلەمىز. تىرشىلىك تەزىنە توتەپ بەرە الماي، جەر بەتىنەن ۇلت رەتىندە جويىلىپ كەتكەن ەلدەر قانشاما؟ ءبىز وزگەنىڭ قاتەلىگىنەن، وتكەننىڭ تاعىلىمىنان ساباق الا ءبىلۋىمىز كەرەك. ول ساباقتىڭ ءتۇيىنى بىرەۋ عانا – «ماڭگىلىك ەل» ءبىزدىڭ ءوزىمىزدىڭ قولىمىزدا. ول ءۇشىن ءوزىمىزدى ۇنەمى قامشىلاپ، ۇدايى العا ۇمتىلۋىمىز كەرەك. بايلىعىمىز دا، باقىتىمىز دا بولعان ماڭگىلىك تاۋەلسىزدىگىمىزدى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاي ءبىلۋىمىز كەرەك. «قازاقستان 2050» ماڭگىلىك ەلگە باستايتىن ەڭ ابىرويلى، ەڭ مارتەبەلى جول. وسى جولدان اينىمايىق، سۇيىكتى حالقىم! ءاربىر كۇنىمىز مەرەكەلى، ءاربىر ءىسىمىز بەرەكەلى بولسىن. دامۋىمىز جەدەل، كەلەشەگىمىز كەمەل بولسىن. جارقىن ىسپەن كۇللى الەمدى تاڭ قىلىپ، جاساي بەرسىن ەلدىگىمىز ماڭگىلىك!»، - دەپ اياقتادى ءوز جولداۋىن مەملەكەت باسشىسى.
ەلباسى ءوزىنىڭ قازاقستان حالقىنا ارناعان كەزەكتى جولداۋىندا دا «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىنىڭ تاريحي استارىنا توقتاپ ءوتتى. « ماڭگىلىك ەل - اتا - بابالارىمىزدىڭ سان مىڭ جىلدان بەرگى اسىل ارمانى. ول ارمان الەم ەلدەرىمەن تەرەزەسى تەڭ قاتىناس قۇراتىن، الەم كارتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الاتىن تاۋەلسىز مەملەكەت اتانۋ ەدى. ول ارمان تۇرمىسى باقۋاتتى، ءتۇتىنى ءتۇزۋ ۇشقان، ۇرپاعى ەرتەڭىنە سەنىممەن قارايتىن باقىتتى ەل بولۋ ەدى. ءبىز ارمانداردى اقيقاتقا اينالدىردىق - دەپ اتاپ ءوتتى.
«ماڭگىلىك ەل» ۇلتتىق يدەياسىن قازاقستان ءوز تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعان كۇننەن بەرى جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. ول قازاق حالقىنىڭ تاريحي ساناسىن قالىپتاستىرىپ دامىتۋعا باعىتتالعان. وسىنداي ءبىر العاشقى قادامداردىڭ قاتارىنا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك شەكارا تۋرالى» زاڭىن جاتقىزۋعا بولادى. مۇنى «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋداعى باستى نىق قادام دەپ قابىلداۋىمىز كەرەك. «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىنىڭ كەلەسى تۇعىرى، نەگىزى - ەلباسى ۇنەمى ايتىپ كەلە جاتقان ەلدىڭ ىشكى تۇراقتىلىعى، حالىقتاردىڭ ءوزارا دوستىعى مەن تاتۋلىعى، ءبىر - بىرىنە دەگەن سىيلاستىق قارىم - قاتىناسى. ەتنوس جانە ءدىنارالىق كەلىسىم مەن تاتۋلىق قازاقستان دامۋىنىڭ باستى تۇعىرى. تەك تاتۋ، بىرلىگى جاراسقان ەل عانا العا قويعان ماقسات - مۇراتتارىنا جەتە الادى. سوندىقتان ەل ىشىندەگى تاتۋلىق پەن تۇراقتىلىق «ماڭگىلىك ەل» جولىنداعى باستى ۇستانىم بولىپ قالا بەرمەكشى.
ماڭگىلىك ەل يدەياسى تۋرالى وي - تۇيىندەردى ىسكە اسىرۋ جولىندا جان - جاقتى «قارۋلانعان» ءبىلىم مەن بىلىكتىلىگىندە بولاشاققا جول اشىپ قانا قويماي، ۇيىتقى دا، كوشباسشى بولا الاتىن جاڭاشىل ۇستازدار قاۋىمداستىعى دەپ بىلەمىن. ءبىلىم الۋ بار دا، ونى ىسكە اسىرۋ بار. سوندىقتان دا شىعار، ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ بيىلعى جولداۋىندا «باسەكەگە قابىلەتتى دامىعان مەملەكەت بولۋ ءۇشىن ءبىز ساۋاتتىلىعى جوعارى ەلگە اينالۋىمىز كەرەك»، دەي كەلىپ: «قازىرگى الەمدە جاي عانا جاپپاي ساۋاتتىلىق جەتكىلىكسىز بولىپ قالعالى قاشان. ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىز ۇنەمى ەڭ وزىق جابدىقتارمەن جانە ەڭ زاماناۋي وندىرىستەردە جۇمىس جاساۋ ماشىعىن مەڭگەرۋگە دايىن بولۋعا ءتيىس»، - دەدى.
جولداۋدا ماڭىزدى ماسەلەنىڭ ءبىرى – ءبىلىم سالاسىنىڭ جاي - كۇيى كەڭىنەن سارالانعان.
«ءبىلىم تۋرالى» ق ر زاڭىنداعى: «ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باستى مىندەتى – ۇلتتىق جانە ازاماتتىق قۇندىلىقتار، عىلىم مەن پراكتيكا جەتىستىكتەرى نەگىزىندە جەكە ادامدى قالىپتاستىرۋعا جانە كاسىبي شىڭدارعا باعىتتالعان ءبىلىم الۋ ءۇشىن قاجەتتى جاعدايلار جاساۋ، وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ، ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ، حالىقارالىق عالامدىق كوممۋنيكاسيالىق جەلىلەرگە شىعۋ» دەگەن جولدار ءاربىر مۇعالىمنەن ىزدەنىستى، بىلىمدىلىك پەن بىلىكتىلىكتى قاجەت ەتەدى.
ەلباسىمىز ءاردايىم اتاپ كورسەتەتىندەي، ەل بولاشاعىنىڭ كىلتى – بۇگىنگى جاس ۇرپاقتىڭ قولىندا ەكەنى بارشامىزعا ايان. جاس ۇرپاقتىڭ تاعدىرى، ولاردىڭ بويىنا ءبىلىم مەن ىزگىلىك نۇرىن سەبۋشى – ۇستازداردىڭ قولىندا. بۇگىنگى قازاقستان قوعامىنىڭ تۇتاستاي العانداعى الەۋمەتتىك الەۋەتى وسىنداي ۇستاز دايارلاۋ ىسىنە بۇكىلحالىقتىق نىشان بەرۋگە مۇمكىندىك بەرىلۋدە. وسىعان سايكەس بىلىكتى ءمۇعالىم كادرلارىن دايارلايتىن ءبىلىم وردالارىنىڭ الدىندا ءوز جۇمىسىن ۋاقىت تالابىنا ساي قايتا قۇرۋ مىندەتى تۇر. بۇل وزگەرىستەردىڭ نەگىزگى باعىتتارى مەن ءمان - مازمۇنى ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ بەكىتكەن «ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ 2011 - 2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىندا» ايقىندالعان. باعدارلاما ءبىلىم سالاسىندا وسى كۇنگە دەيىن ورىن الىپ كەلگەن ولقىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىرۋعا، ەلىمىزدەگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋعا، ەل ەكونوميكاسىنىڭ تۇراقتى ءوسۋى ءۇشىن ساپالى ءبىلىم بەرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ارقىلى ادام كاپيتالىن دامىتۋ¬عا قول جەتكىزۋدى كوزدەپ وتىر. سونداي - اق باعدارلاما بارلىق دەڭگەيدەگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەلەرىن قارجىلاندىرۋدى جاقسارتۋ، پەداگوگ مارتەبەسىن كوتەرۋ، ءبىلىم بەرۋ مەنەدجمەنتىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ، ەلەكتروندى وقۋلىقتاردى جۇيەلى تۇردە ەنگىزۋ، مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيە، ورتا ءبىلىم، تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم، جوعارى جانە جوعارى مەكتەپتەن كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ، تاربيە جۇمىسى جانە جاستار ساياساتى ءتارىزدى ماسەلەلەردى تۇبەگەيلى شەشۋ مىندەتتەرىن قامتيدى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ءجۇر: سالەمەتسىزدەر مە، ارداقتى اجەلەر، اياۋلى انالار، قۇرمەتتى ارىپتەستەر، قىزدار 8 ناۋرىز انالار مەرەكەسىمەن قۇتتىقتايمىز! قۇتتىقتاي وتىرىپ بالالارىڭىزدىڭ سىزدەرگە ارنالعان شاعىن ءان - شاشۋ مەرەكەسى...
