كۇكىرت قىشقىلى جانە تۇزدارى
بقو، تەرەكتى اۋدانى،
چاپايەۆ جوببم حيميا ءپانى ءمۇعالىمى
ەرزاكوۆا قۇرالاي نۋفتوللا قىزى
تاقىرىبى: كۇكىرت قىشقىلى جانە تۇزدارى
ماقساتى:
ب: وقۋشىلارعا كۇكىرت قىشقىلىنىڭ مولەكۋلا قۇرىلىسى، فيزيكالىق، حيميالىق قاسيەتتەرى مەن حالىق شارۋاشىلىعىندا قولدانىلۋى تۋرالى ءبىلىم بەرە وتىرىپ حيميالىق رەاكسيالار كومەگىمەن قاسيەتتەرىن جازا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ؛
د: وقۋشىلاردىڭ كۇكىرت قىشقىلى تۋرالى ىسكەرلىگىن، ءوز بەتىمەن ىزدەنۋىن، وي - ءورىسىن، شىعارماشىلىق مۇمكىندىگىن دامىتۋ، وقۋلىقتان ءوز بەتىنشە ءبىلىم الۋعا، حيميالىق فورمۋلا بويىنشا رەاكسيا تەڭدەۋ جازا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ؛
ت: ەكولوگيالىق تاربيە بەرە وتىرىپ، وقۋشىنىڭ تۇلعالىق قالىپتاسۋىن دايىنداۋ ارقىلى كۇكىرت قىشقىلىنىڭ قوسىلىستارىن ومىردە، تۇرمىستا، قولدانىلۋىن جانە قورشاعان ورتاعا، تابيعاتقا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا باۋلۋ.
ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ ساباعى
ءادىسى: اقپاراتتى - كومپلەكستى، توپتىق، سۇراق - جاۋاپ، ءسوز - كورنەكى.
كورنەكىلىك: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، تىرەكسىزبا، تانىمدىق تاپسىرمالار، سۋرەتتەر.
ساباق بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. (امانداسۋ، جۇمىس ورنىن ازىرلەۋ)
ترەنينگ الدارىڭىزدا جاسىل، قىزىل، سارى ءتۇستى دوڭگەلەكتەر بار. كىمنىڭ كوڭىل – كۇيى وتە جاقسى جاسىل ءتۇستى كورسەتەمىز، كىمنىڭ كوڭىل - كۇيى جاقسى سارى ءتۇستى كورسەتەمىز، كىمنىڭ كوڭىل - كۇيى ورتاشا قىزىل ءتۇستى كورسەتەمىز. بارلىعىمىزدىڭ كوڭىل - كۇيىمىز جاقسى ەكەن، ساباقتى ءساتتى وتكىزىپ، ساباق سوڭىندا دا وسىنداي كوڭىل كۇيدە بولۋلارىڭا تىلەكشىمىن.
ءىى ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ا ) گرافيكالىق ديكتانت.
H2S (كۇكىرتسۋتەك) بەرىلگەن. تومەندەگى سۇراقتارعا يا نەمەسە جوق دەپ جاۋاپ بەرىڭىز.
1. كۇكىرتتىڭ توتىعۋ دارەجەسى – 2
2. بۇل جاي زات
3. وتە ۋلى گاز
4. بۇل نەگىز
5. جاعىمسىز ءيىسى بار
6. كۇشتى قىشقىلدىق قاسيەت كورسەتەدى
7. سۋدا ناشار ەريدى
8. اۋادا كوگىلدىر جالىنشىعارىپ جانادى
9. زاتتىڭ قۇرامىنا سۋتەگىنىڭ ءتورت مولەكۋلاسى كىرەدى.
10. ءالسىز قىشقىلدىق قاسيەت كورسەتەدى.
ءىىى جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ.
جۇمباق
ءتۇسسىز، اۋىر، سۇيىقتىق
سۋ قۇيىلسا، قىزىپ تۇر.
ىلعال تارتىپ اۋادان،
كۇشتىلىگى ارتىپ تۇر،
ال، قانەكەي ايتىڭدار
قاي قىشقىلدى ايتىپ تۇر؟
جاۋابى: كۇكىرت قىشقىلى
كۇكىرت قىشقىلى - حيميالىق تەحنولوگيانىڭ كەڭ قولدانىلاتىن نەگىزگى ونىمدەرىنىڭ ءبىرى نەمەسە «ءوندىرىستىڭ نانى» دەپ اتالادى. كۇكىرت قىشقىلىن كەڭىنەن قولدانۋ ءۇشىن ونىمەن تولىق تانىسۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن الدارىڭىزداعى سىزگە جول كورسەتەتىن نۇسقاۋ – كونسپەكتىلەرىڭىزگە نازار اۋدارىڭدار. وسى نۇسقاۋ - كونسپەكتىنىڭ كومەگىمەن بىرگە بۇگىنگى ساباقتى تالقىلايمىز.
كىتاپتان كۇكىرت قىشقىلىنىڭ فيزيكالىق قاسيەتىن وقىپ اسسوسياسيا قۇرادى.
فيزيكالىق قاسيەتى
سۋعا كۇكىرت قىشقىلىن ارالاستىرا وتىرىپ ەپپەن قۇيۋ كەرەك.
ءبىر وقۋشى تاقتاعا حيميالىق فورمۋلاسىن، ەكىنشى وقۋشى قۇرىلىس فورمۋلاسىن جازادى.
سۇراق: كۇكىرت قىشقىلى قانداي قىشقىل؟ (كۇشتى)
حيميالىق قاسيەتى.
ديسسوسياسيالانادى.(تاقتاعا وقۋشىلار شاقىرىلادى. ءبىر وقۋشى بىردەن ديسسوسياسياسىن، ەكىنشى وقۋشى ساتىلاپ ديسسوسياسيالايدى.)
ديسسوسياسيا ناتيجەسىندە سۋتەگى كاتيونى تۇزىلەدى، سوندىقتاندا امبەباپ ينديكاتورىنىڭ ءتۇسىن قىزىلعا وزگەرتەدى)(تاجىريبە)
سۇراق: كۇكىرت قىشقىلى ەرتىندىسى قانداي زاتتارمەن ارەكەتتەسەدى؟ (وقۋشىلار جاۋابى.)
1. كەرنەۋ قاتارىندا سۋتەككە دەيىن ورنالاسقان مەتاللمەن ارەكەتتەسەدى. تاجىريبە (وقۋشى تاقتاعا شىعادى.)(توتىقتىرعىش پەن توتىقسىزداندىرعىشىن تابادى).
Zn + ن ₂ Sو₄ = ZnSو₄ + ن₂
2. نەگىزدىك وكسيدپەن ارەكەتتەسەدى. تاجىريبە(وقۋشى تاقتاعا شىعادى). (تولىق يوندىق جانە قىسقارتىلعان يوندىق تەڭدەۋىن جازادى).
سيو + ن₂Sو₄ = سيSو₄ + ن₂و
3. ءسىلتى مەن نەگىزبەن ارەكەتتەسەدى. تاجىريبە (وقۋشى تاقتاعا شىعادى). (تولىق يوندىق جانە قىسقارتىلعان يوندىق تەڭدەۋىن جازادى).
2NaOH + ن₂Sو₄=Na₂Sو₄ + ن₂و
4. تۇزبەن ارەكەتتەسەدى، ناتيجەسىندە تۇنبا تۇزىلەدى. تاجىريبە (وقۋشى تاقتاعا شىعادى.)(تولىق يوندىق جانە قىسقارتىلعان يوندىق تەڭدەۋىن جازادى).
ساپالىق رەاكسيا.
ءۆاسى₂+ ن₂Sو₄=ۆاSو₄↓ + 2ءنسى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
چاپايەۆ جوببم حيميا ءپانى ءمۇعالىمى
ەرزاكوۆا قۇرالاي نۋفتوللا قىزى
تاقىرىبى: كۇكىرت قىشقىلى جانە تۇزدارى
ماقساتى:
ب: وقۋشىلارعا كۇكىرت قىشقىلىنىڭ مولەكۋلا قۇرىلىسى، فيزيكالىق، حيميالىق قاسيەتتەرى مەن حالىق شارۋاشىلىعىندا قولدانىلۋى تۋرالى ءبىلىم بەرە وتىرىپ حيميالىق رەاكسيالار كومەگىمەن قاسيەتتەرىن جازا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ؛
د: وقۋشىلاردىڭ كۇكىرت قىشقىلى تۋرالى ىسكەرلىگىن، ءوز بەتىمەن ىزدەنۋىن، وي - ءورىسىن، شىعارماشىلىق مۇمكىندىگىن دامىتۋ، وقۋلىقتان ءوز بەتىنشە ءبىلىم الۋعا، حيميالىق فورمۋلا بويىنشا رەاكسيا تەڭدەۋ جازا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ؛
ت: ەكولوگيالىق تاربيە بەرە وتىرىپ، وقۋشىنىڭ تۇلعالىق قالىپتاسۋىن دايىنداۋ ارقىلى كۇكىرت قىشقىلىنىڭ قوسىلىستارىن ومىردە، تۇرمىستا، قولدانىلۋىن جانە قورشاعان ورتاعا، تابيعاتقا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا باۋلۋ.
ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ ساباعى
ءادىسى: اقپاراتتى - كومپلەكستى، توپتىق، سۇراق - جاۋاپ، ءسوز - كورنەكى.
كورنەكىلىك: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، تىرەكسىزبا، تانىمدىق تاپسىرمالار، سۋرەتتەر.
ساباق بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. (امانداسۋ، جۇمىس ورنىن ازىرلەۋ)
ترەنينگ الدارىڭىزدا جاسىل، قىزىل، سارى ءتۇستى دوڭگەلەكتەر بار. كىمنىڭ كوڭىل – كۇيى وتە جاقسى جاسىل ءتۇستى كورسەتەمىز، كىمنىڭ كوڭىل - كۇيى جاقسى سارى ءتۇستى كورسەتەمىز، كىمنىڭ كوڭىل - كۇيى ورتاشا قىزىل ءتۇستى كورسەتەمىز. بارلىعىمىزدىڭ كوڭىل - كۇيىمىز جاقسى ەكەن، ساباقتى ءساتتى وتكىزىپ، ساباق سوڭىندا دا وسىنداي كوڭىل كۇيدە بولۋلارىڭا تىلەكشىمىن.
ءىى ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ا ) گرافيكالىق ديكتانت.
H2S (كۇكىرتسۋتەك) بەرىلگەن. تومەندەگى سۇراقتارعا يا نەمەسە جوق دەپ جاۋاپ بەرىڭىز.
1. كۇكىرتتىڭ توتىعۋ دارەجەسى – 2
2. بۇل جاي زات
3. وتە ۋلى گاز
4. بۇل نەگىز
5. جاعىمسىز ءيىسى بار
6. كۇشتى قىشقىلدىق قاسيەت كورسەتەدى
7. سۋدا ناشار ەريدى
8. اۋادا كوگىلدىر جالىنشىعارىپ جانادى
9. زاتتىڭ قۇرامىنا سۋتەگىنىڭ ءتورت مولەكۋلاسى كىرەدى.
10. ءالسىز قىشقىلدىق قاسيەت كورسەتەدى.
ءىىى جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ.
جۇمباق
ءتۇسسىز، اۋىر، سۇيىقتىق
سۋ قۇيىلسا، قىزىپ تۇر.
ىلعال تارتىپ اۋادان،
كۇشتىلىگى ارتىپ تۇر،
ال، قانەكەي ايتىڭدار
قاي قىشقىلدى ايتىپ تۇر؟
جاۋابى: كۇكىرت قىشقىلى
كۇكىرت قىشقىلى - حيميالىق تەحنولوگيانىڭ كەڭ قولدانىلاتىن نەگىزگى ونىمدەرىنىڭ ءبىرى نەمەسە «ءوندىرىستىڭ نانى» دەپ اتالادى. كۇكىرت قىشقىلىن كەڭىنەن قولدانۋ ءۇشىن ونىمەن تولىق تانىسۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن الدارىڭىزداعى سىزگە جول كورسەتەتىن نۇسقاۋ – كونسپەكتىلەرىڭىزگە نازار اۋدارىڭدار. وسى نۇسقاۋ - كونسپەكتىنىڭ كومەگىمەن بىرگە بۇگىنگى ساباقتى تالقىلايمىز.
كىتاپتان كۇكىرت قىشقىلىنىڭ فيزيكالىق قاسيەتىن وقىپ اسسوسياسيا قۇرادى.
فيزيكالىق قاسيەتى
سۋعا كۇكىرت قىشقىلىن ارالاستىرا وتىرىپ ەپپەن قۇيۋ كەرەك.
ءبىر وقۋشى تاقتاعا حيميالىق فورمۋلاسىن، ەكىنشى وقۋشى قۇرىلىس فورمۋلاسىن جازادى.
سۇراق: كۇكىرت قىشقىلى قانداي قىشقىل؟ (كۇشتى)
حيميالىق قاسيەتى.
ديسسوسياسيالانادى.(تاقتاعا وقۋشىلار شاقىرىلادى. ءبىر وقۋشى بىردەن ديسسوسياسياسىن، ەكىنشى وقۋشى ساتىلاپ ديسسوسياسيالايدى.)
ديسسوسياسيا ناتيجەسىندە سۋتەگى كاتيونى تۇزىلەدى، سوندىقتاندا امبەباپ ينديكاتورىنىڭ ءتۇسىن قىزىلعا وزگەرتەدى)(تاجىريبە)
سۇراق: كۇكىرت قىشقىلى ەرتىندىسى قانداي زاتتارمەن ارەكەتتەسەدى؟ (وقۋشىلار جاۋابى.)
1. كەرنەۋ قاتارىندا سۋتەككە دەيىن ورنالاسقان مەتاللمەن ارەكەتتەسەدى. تاجىريبە (وقۋشى تاقتاعا شىعادى.)(توتىقتىرعىش پەن توتىقسىزداندىرعىشىن تابادى).
Zn + ن ₂ Sو₄ = ZnSو₄ + ن₂
2. نەگىزدىك وكسيدپەن ارەكەتتەسەدى. تاجىريبە(وقۋشى تاقتاعا شىعادى). (تولىق يوندىق جانە قىسقارتىلعان يوندىق تەڭدەۋىن جازادى).
سيو + ن₂Sو₄ = سيSو₄ + ن₂و
3. ءسىلتى مەن نەگىزبەن ارەكەتتەسەدى. تاجىريبە (وقۋشى تاقتاعا شىعادى). (تولىق يوندىق جانە قىسقارتىلعان يوندىق تەڭدەۋىن جازادى).
2NaOH + ن₂Sو₄=Na₂Sو₄ + ن₂و
4. تۇزبەن ارەكەتتەسەدى، ناتيجەسىندە تۇنبا تۇزىلەدى. تاجىريبە (وقۋشى تاقتاعا شىعادى.)(تولىق يوندىق جانە قىسقارتىلعان يوندىق تەڭدەۋىن جازادى).
ساپالىق رەاكسيا.
ءۆاسى₂+ ن₂Sو₄=ۆاSو₄↓ + 2ءنسى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
باتىس قازاقستان وبلىسى،
