ماڭگىلىك ەلدىڭ ۇرپاعى - ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز
ماڭگىلىك ەلدىڭ ۇرپاعى - ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز
«ماڭگىلىك ەل – اتا - بابالارىمىزدىڭ سان مىڭ جىلدان بەرگى اسىل ارمانى. ول ارمان – الەم ەلدەرىمەن تەرەزەسى تەڭ قاتىناس قۇراتىن، الەم كارتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الاتىن تاۋەلسىز مەملەكەت اتانۋ ەدى. ول ارمان – تۇرمىسى باقۋاتتى، ءتۇتىنى ءتۇزۋ ۇشقان، ۇرپاعى ەرتەڭىنە سەنىممەن قارايتىن باقىتتى ەل بولۋ ەدى. ءبىز ارمانداردى اقيقاتقا اينالدىردىق. ماڭگىلىك ەلدىڭ ىرگەتاسىن قالادىق»، - دەدى ن. نازاربايەۆ.
«قازاقستان 2050» – ماڭگىلىك ەلگە باستايتىن ەڭ ابىرويلى، ەڭ مارتەبەلى جول. وسى جولدان اينىمايىق، سۇيىكتى حالقىم! ءاربىر كۇنىمىز مەرەكەلى، ءاربىر ءىسىمىز بەرەكەلى بولسىن! دامۋىمىز جەدەل، كەلەشەگىمىز كەمەل بولسىن! جارقىن ىسپەن كۇللى الەمدى تاڭ قىلىپ، جاساي بەرسىن، ەلدىگىمىز ماڭگىلىك!»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
ەلىمىز تاۋەلسىزدىك الىپ، ەل بولىپ ەسىن جيناپ، جوعىن جوقتاپ، بارىن بازارلاعان، اسىلىن ارداقتاعان ۇلى ەلگە اينالدىق. بىزگە ءارقاشان ۇلگى بولىپ كەلگەن ەۋروپا ەلدەرىندەگى اتىس - شابىس، توڭكەرىستەرگە قاراپ ەلىمىزدەگى تىنىشتىق پەن تۇراقتىلىق، ەكونوميكالىق دامۋ، ۇلتارالىق تاتۋلىق: وسىنىڭ ءبارى ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ سىندارلى ساياساتىنىڭ جەمىسى دەپ بىلەمىز.
ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ بيىلعى جولداۋى –- ەگەمەن ەلىمىزدىڭ تۇراقتى دامۋىن قامتيتىن، مەملەكەتىمىزدىڭ بارلىق سالاسىنا سەرپىن بەرەتىن، حالقىمىزدىڭ يگىلىگىن كوزدەيتىن شىنايى ءىس – جوسپارعا قۇرىلعان شىن مانىندەگى تاريحي قۇجات.
ەندەشە، ەلباسى ستراتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋدا ءاربىر قازاقستاندىق بولىپ ات سالىسۋىمىز قاجەت. ول ءاربىر اتا - انا، وقۋشى، ۇستاز بولىپ ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، ەڭبەك ەتۋىمىز كەرەك. سوندا عانا ءىسىمزى بەرەكەلى دە مەرەكەلى بولماق.
سوندىقتان بۇل جولداۋ – جوسپارلاۋ ساياساتى، ۇزاق مەرزىمدى دامۋ مەن ەكونوميكالىق ءوسۋدى ماقسات ەتكەن مىقتى مەملەكەتىمىزدىڭ تاعى ءبىر ستراتەگيالىق جوسپارى. ال ەڭ باستىسى، ەلىمىزدىڭ رۋحىن كوتەرەتىن، ۇلى ماقساتتارعا جەتكىزەتىن «ماڭگىلىك ەل» ۇلتتىق يدەياسى جاريالاندى..
جولداۋدا مەملەكەت باسشىسى ماڭگىلىك ەل يدەياسىن كوتەردى. وندا ماڭگىلىك ەلدىڭ ەگەمەندىگىن تۇعىرلى ەتۋ ماسەلەسىنە نازار اۋداردى. مەملەكەتىمىزدىڭ بولاشاعىن دۇرىس باعدارلاپ، قازىرگى زامانداعى دامۋ ۇردىستەرىنەن قالىپ قويماي، الەمدەگى ءوزىمىزدىڭ لايىقتى ورنىمىزدى يەلەنۋگە ءتيىسپىز. ەندى بۇدان بىلاي تاۋەلسىزدىگىمىزدى، مەملەكەتتىگىمىزدى ءسات سايىن نىعايتا بەرۋىمىز كەرەك. يدەولوگيالىق جۇمىستاردى جەتىلدىرىپ، حالقىمىزدى ماڭگىلىك ەل يدەياسىنا جۇمىلدىرۋىمىز قاجەت. نەگىزى، ەلىمىز تاۋەلسىزدىك
«ماڭگىلىك ەل» جالپى قازاقستاندىق ورتاق شاڭىراعىمىزدىڭ ۇلتتىق يدەياسى. اتا - بابالارىمىزدىڭ سان مىڭ جىلدان بەرگى ارمانى بولاتىن. الەۋمەتتىك ماڭىزى زور قۇندىلىقتىڭ ءمان - ماعىناسىن ۇعىندىرۋ، بالانىڭ ساناسىنا، سەزىمىنە، تۇيسىگىنە، مىنەز-قۇلقىنا اسەر ەتەتىندەي دارەجەگە جەتكىزۋ ۇستازدىق شەبەرلىكتى قاجەت ەتەدى.
بۇگىنگى جاس ۇرپاق – بولاشاق قازاقستان ازاماتى. ولار ءوزىمىزدى قورشاعان ءىرى وركەنيەت ورتالىقتارىن، ءتۇرلى مادەنيەتتى مەڭگەرىپ، ءوزىن سىيلاتا الاتىن، رۋحاني دۇنيەسى باي، ينتەللەكت دەڭگەيى جوعارى، ءبىلىمدى دە بىلىكتى جاھاندانۋ زامانىنا ساي بولۋى شارت.
مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە جۇمىسىن جان - جاقتى ۇيىمداستىرا وتىرىپ، بالالاردى تاربيەلەۋ بولاشاق قوعام مۇددەسى ءۇشىن ەڭبەكتەنە الاتىن، وتانىن سۇيەتىن، ناعىز پاتريوت تۇلعا ەتىپ دايارلاۋعا باعىتتالادى.
مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردى پاتريوتتىق تاربيە ارقىلى ۇلتجاندىلىققا تاربيەلەۋ ماسەلەلەرىن زەرتتەگەن عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ قورىتىندىلارى مەن تىكەلەي بالاباقشا پراكتيكاسىنداعى تاربيەشىلەردىڭ ءىس - تاجىريبەلەرىنىڭ قورىتىندىلارىنا سۇيەنە وتىرىپ، ءبىز بالاباقشاداعى پاتريوتيزمگە تاربيەلەۋ – بالالاردىڭ ناقتى ءىس - ارەكەتى، مىنەز - قۇلقىن ۇيىمداستىرۋ، وعان باعىت بەرۋدى نەگىزگە الۋ قاجەت دەپ شەشتىك. پاتريوتيزمگە تاربيەلەۋ ءۇردىسىنىڭ تانىمدىق ءمانىن ەستەن شىعارۋعا بولمايدى، ءبىراق ول ءاربىر بالادا پاتريوتتىق سانا، پاتريوتتىق سەزىم قالىپتاستىرۋدان باستاۋ العاندا عانا ءتيىمدى بولماق.
تاربيەشى مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالار بويىنا پاتريوتتىق تاربيە ارقىلى ۇلتجاندىلىققا باۋلۋدى ءوز وتانى تۋرالى تۇسىنىكتەردى قالىپتاستىرۋعا باسا نازار اۋدارعانى ءجون. بۇل كەزەڭدە بالا ءوزى تۇراتىن جەرىنىڭ اۋا رايىن، قالاسىنىڭ اتى ءجونىن، ونىڭ جەرلەرىن، تاريحي ورىندارىن ءبىرشاما ءبىلىپ قالادى.
ادىستەمەلىك تالاپتارعا ساي ۇيىمداستىرىلعان ەكى - ءۇش سەرۋەننەن كەيىن بالالاردىڭ ءوز تۋعان جەر تۋرالى تۇسىنىكتەرى بەكىپ، وعان دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمى ارتادى. بالالار تۇراتىن جەردەن اتاقتى ونەر يەلەرى شىقسا نەمەسە ول مەكەن باتىرلار تۋىپ - وسكەن ورتا بولىپ ەسەپتەلسە، تاربيەشى ولار جايىندا ءاردايىم اڭگىمەلەسكەنى دۇرىس. ول تۇلعالاردىڭ وزدەرى ءۇشىن عانا ەمەس، ەلى ءۇشىن ەڭبەك ەتكەنىن، ياكي قاھارماننىڭ تۋعان جەرىندە باقىتتى بولاشاق ورناتۋ جولىندا قۇربان بولعانى ايتىلعان سوڭ «مىنە، بالالار، وسىنداي ادامداردى وتاننىڭ ادال ۇلدارى مەن قىزدارى دەيمىز. ال وتان دەگەنىمىز نە؟ كىم بىلەدى؟» - دەگەن سۇراق قويىلۋى ورىندى.
بالالارمەن تۋعان ەل، وتان تۋرالى اڭگىمە وتكىزۋگە نەمقۇرايلىق كورسەتۋگە بولمايدى. «وتانسىز ادام – ورمانسىز بۇلبۇل»، «تۋعان جەردىڭ كۇنى دە، ءتۇنى دە ىستىق» ءتارىزدى ماقال - ماتەلدەردىڭ ماعىنالارىن جەتە تۇسىندىرگەن دۇرىس. اسەرلىلىك ءۇشىن پوەزيانىڭ اتقارار ءرولى ەرەكشە، ونى رەتتى پايدالانۋ قاجەت.
«وتان – وت باسىنان باستالادى» دەيىدى حالىق دانالىعى. دەمەك، بالا تاربيەسى – وتان مەن ەل مۇددەسى. ءاربىر بالا – ءبىر عانا وتباسىنىڭ عانا ەمەس، كۇللى قوعامنىڭ كەلەشەگى. ءبىر ءسات «ەل بولامىن دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە» دەگەن دانالىق ءسوزدىڭ مانىنە ۇڭىلسەك، بالا تاربيەسىنە بالالىق شاعىنان اق كوڭىل بولۋ مىندەتى تۇرعانىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. «دالا دەموسفەندەرى» دەپ اتالعان قازداۋىستى قازىبەك ءبيدىڭ «ءبىز قازاق...» جانە ج. مولداعالييەۆتىڭ «مەن قازاقپىن» اتتى جىرلارى ارقىلى كۇرمەۋى كوپ، قيىن زاماندا ەل تاعدىرىن جىرلاپ وتكەن قوس تۇلعانىڭ جىر شۋماقتارى بۇگىنگى ۇرپاقتى ءوز جەرىن، ەلىن سۇيۋگە باۋليدى.
العاش بالاباقشا ەسىگىن اشقان ءبۇلدىرشىننىڭ بويىندا پاتريوتتىق سەزىمدى وياتاتىن دا – تاربيەشى. جاڭا ومىرگە جەتەلەپ، ءار بالانى «مەن قازاقستاننىڭ ازاماتىمىن» دەگەن ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىككە باۋليتىن ەل رامىزدەرىن ماقتان تۇتۋعا تاربيەلەۋدەگى تاربيەشىلەردىڭ ەڭبەگىن باعالاماسقا بولمايدى. «مەنىڭ وتانىم - قازاقستان»، «اتا زاڭىم - ايبىنىم»، «ەگەمەندى ەلىمنىڭ ەرتەڭىمىن»، «ەرلىگى ەلەنگەن مۇرا، ۇرپاققا ۇران»، «باتىر اتا – باۋىرجان»، «شىعىستىڭ قوس جۇلدىزى»، ت. س. س. تاقىرىپتاردا وتكىزىلەتىن ەرتەڭگىلىكتەر، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرلەرىمەن، ەڭبەك ارداگەرلەرىمەن كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىلۋدىڭ، ءتۇرلى مۇراجايلارعا بارۋدىڭ ماڭىزى وتە زور.
جاس بالا ءۇشىن وتان ونىڭ تۋىپ وسكەن جەرىنەن - ءوزى تۇراتىن بالالار باقشاسى ورنالاسقان كوشەدەن باستالادى. بالالار بىرتىندەپ تۋعان قالاسى، سەلوسى، جەكەلەگەن وداقتاس رەسپۋبليكالار جانە ءبىزدىڭ كوپ ۇلتتى وتانىمىز تۋرالى تۇسىنىك الادى. تاربيەشىنىڭ باسشىلىعىمەن بالالار وزدەرى تۇرعان كوشەسىنىڭ تاماشا جەرلەرىمەن تانىسادى، ءوز قالاسىنىڭ، اۋىلىنىڭ نەمەن داڭقى شىققانىن ءبىلىپ، مۇنى ەندى ماقتانىش كورە باستايدى.
تاربيەشى كۇندەلىكتى بالا بويىندا پاتريوتتىق سەزىمدى دامىتۋدىڭ كوزگە كورىنبەيتىن قۇپيا جولىن تابا ءبىلۋ كەرەك. قۇرعاق سوزبەن «سەنىڭ پاتريوت بولۋىڭ كەرەك» دەگەنىمىزدەن تۇك تە شىقپايدى. وسى جەردە مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەنىڭ تاربيەشىسىنىڭ ءوزى ناعىز پاتريوت بولۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى
1. نازاربايەۆ ن. ءا. «قازاقستان جولى – 2050: ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە، ءبىر بولاشاق». – استانا، 17 قاڭتار 2014.
2. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك جالپىعا مىندەتتى مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋ ستاندارتى. – استانا، 2010
3. احمەتوۆا گ. ك، تاۋبايەۆا ش. ت. پەداگوگيكا. – الماتى. قازاق ۋنيۆەرسيتەتى، 2006.
قوستاناي وبلىسى، ارقالىق قالاسى
"اقبوتا" بالاباقشاسى اعىلشىن ءتىلى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
مىرزاكەريموۆا اكگۋليم نۋريتدينوۆنا
«ماڭگىلىك ەل – اتا - بابالارىمىزدىڭ سان مىڭ جىلدان بەرگى اسىل ارمانى. ول ارمان – الەم ەلدەرىمەن تەرەزەسى تەڭ قاتىناس قۇراتىن، الەم كارتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الاتىن تاۋەلسىز مەملەكەت اتانۋ ەدى. ول ارمان – تۇرمىسى باقۋاتتى، ءتۇتىنى ءتۇزۋ ۇشقان، ۇرپاعى ەرتەڭىنە سەنىممەن قارايتىن باقىتتى ەل بولۋ ەدى. ءبىز ارمانداردى اقيقاتقا اينالدىردىق. ماڭگىلىك ەلدىڭ ىرگەتاسىن قالادىق»، - دەدى ن. نازاربايەۆ.
«قازاقستان 2050» – ماڭگىلىك ەلگە باستايتىن ەڭ ابىرويلى، ەڭ مارتەبەلى جول. وسى جولدان اينىمايىق، سۇيىكتى حالقىم! ءاربىر كۇنىمىز مەرەكەلى، ءاربىر ءىسىمىز بەرەكەلى بولسىن! دامۋىمىز جەدەل، كەلەشەگىمىز كەمەل بولسىن! جارقىن ىسپەن كۇللى الەمدى تاڭ قىلىپ، جاساي بەرسىن، ەلدىگىمىز ماڭگىلىك!»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
ەلىمىز تاۋەلسىزدىك الىپ، ەل بولىپ ەسىن جيناپ، جوعىن جوقتاپ، بارىن بازارلاعان، اسىلىن ارداقتاعان ۇلى ەلگە اينالدىق. بىزگە ءارقاشان ۇلگى بولىپ كەلگەن ەۋروپا ەلدەرىندەگى اتىس - شابىس، توڭكەرىستەرگە قاراپ ەلىمىزدەگى تىنىشتىق پەن تۇراقتىلىق، ەكونوميكالىق دامۋ، ۇلتارالىق تاتۋلىق: وسىنىڭ ءبارى ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ سىندارلى ساياساتىنىڭ جەمىسى دەپ بىلەمىز.
ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ بيىلعى جولداۋى –- ەگەمەن ەلىمىزدىڭ تۇراقتى دامۋىن قامتيتىن، مەملەكەتىمىزدىڭ بارلىق سالاسىنا سەرپىن بەرەتىن، حالقىمىزدىڭ يگىلىگىن كوزدەيتىن شىنايى ءىس – جوسپارعا قۇرىلعان شىن مانىندەگى تاريحي قۇجات.
ەندەشە، ەلباسى ستراتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋدا ءاربىر قازاقستاندىق بولىپ ات سالىسۋىمىز قاجەت. ول ءاربىر اتا - انا، وقۋشى، ۇستاز بولىپ ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، ەڭبەك ەتۋىمىز كەرەك. سوندا عانا ءىسىمزى بەرەكەلى دە مەرەكەلى بولماق.
سوندىقتان بۇل جولداۋ – جوسپارلاۋ ساياساتى، ۇزاق مەرزىمدى دامۋ مەن ەكونوميكالىق ءوسۋدى ماقسات ەتكەن مىقتى مەملەكەتىمىزدىڭ تاعى ءبىر ستراتەگيالىق جوسپارى. ال ەڭ باستىسى، ەلىمىزدىڭ رۋحىن كوتەرەتىن، ۇلى ماقساتتارعا جەتكىزەتىن «ماڭگىلىك ەل» ۇلتتىق يدەياسى جاريالاندى..
جولداۋدا مەملەكەت باسشىسى ماڭگىلىك ەل يدەياسىن كوتەردى. وندا ماڭگىلىك ەلدىڭ ەگەمەندىگىن تۇعىرلى ەتۋ ماسەلەسىنە نازار اۋداردى. مەملەكەتىمىزدىڭ بولاشاعىن دۇرىس باعدارلاپ، قازىرگى زامانداعى دامۋ ۇردىستەرىنەن قالىپ قويماي، الەمدەگى ءوزىمىزدىڭ لايىقتى ورنىمىزدى يەلەنۋگە ءتيىسپىز. ەندى بۇدان بىلاي تاۋەلسىزدىگىمىزدى، مەملەكەتتىگىمىزدى ءسات سايىن نىعايتا بەرۋىمىز كەرەك. يدەولوگيالىق جۇمىستاردى جەتىلدىرىپ، حالقىمىزدى ماڭگىلىك ەل يدەياسىنا جۇمىلدىرۋىمىز قاجەت. نەگىزى، ەلىمىز تاۋەلسىزدىك
«ماڭگىلىك ەل» جالپى قازاقستاندىق ورتاق شاڭىراعىمىزدىڭ ۇلتتىق يدەياسى. اتا - بابالارىمىزدىڭ سان مىڭ جىلدان بەرگى ارمانى بولاتىن. الەۋمەتتىك ماڭىزى زور قۇندىلىقتىڭ ءمان - ماعىناسىن ۇعىندىرۋ، بالانىڭ ساناسىنا، سەزىمىنە، تۇيسىگىنە، مىنەز-قۇلقىنا اسەر ەتەتىندەي دارەجەگە جەتكىزۋ ۇستازدىق شەبەرلىكتى قاجەت ەتەدى.
بۇگىنگى جاس ۇرپاق – بولاشاق قازاقستان ازاماتى. ولار ءوزىمىزدى قورشاعان ءىرى وركەنيەت ورتالىقتارىن، ءتۇرلى مادەنيەتتى مەڭگەرىپ، ءوزىن سىيلاتا الاتىن، رۋحاني دۇنيەسى باي، ينتەللەكت دەڭگەيى جوعارى، ءبىلىمدى دە بىلىكتى جاھاندانۋ زامانىنا ساي بولۋى شارت.
مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە جۇمىسىن جان - جاقتى ۇيىمداستىرا وتىرىپ، بالالاردى تاربيەلەۋ بولاشاق قوعام مۇددەسى ءۇشىن ەڭبەكتەنە الاتىن، وتانىن سۇيەتىن، ناعىز پاتريوت تۇلعا ەتىپ دايارلاۋعا باعىتتالادى.
مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردى پاتريوتتىق تاربيە ارقىلى ۇلتجاندىلىققا تاربيەلەۋ ماسەلەلەرىن زەرتتەگەن عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ قورىتىندىلارى مەن تىكەلەي بالاباقشا پراكتيكاسىنداعى تاربيەشىلەردىڭ ءىس - تاجىريبەلەرىنىڭ قورىتىندىلارىنا سۇيەنە وتىرىپ، ءبىز بالاباقشاداعى پاتريوتيزمگە تاربيەلەۋ – بالالاردىڭ ناقتى ءىس - ارەكەتى، مىنەز - قۇلقىن ۇيىمداستىرۋ، وعان باعىت بەرۋدى نەگىزگە الۋ قاجەت دەپ شەشتىك. پاتريوتيزمگە تاربيەلەۋ ءۇردىسىنىڭ تانىمدىق ءمانىن ەستەن شىعارۋعا بولمايدى، ءبىراق ول ءاربىر بالادا پاتريوتتىق سانا، پاتريوتتىق سەزىم قالىپتاستىرۋدان باستاۋ العاندا عانا ءتيىمدى بولماق.
تاربيەشى مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالار بويىنا پاتريوتتىق تاربيە ارقىلى ۇلتجاندىلىققا باۋلۋدى ءوز وتانى تۋرالى تۇسىنىكتەردى قالىپتاستىرۋعا باسا نازار اۋدارعانى ءجون. بۇل كەزەڭدە بالا ءوزى تۇراتىن جەرىنىڭ اۋا رايىن، قالاسىنىڭ اتى ءجونىن، ونىڭ جەرلەرىن، تاريحي ورىندارىن ءبىرشاما ءبىلىپ قالادى.
ادىستەمەلىك تالاپتارعا ساي ۇيىمداستىرىلعان ەكى - ءۇش سەرۋەننەن كەيىن بالالاردىڭ ءوز تۋعان جەر تۋرالى تۇسىنىكتەرى بەكىپ، وعان دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمى ارتادى. بالالار تۇراتىن جەردەن اتاقتى ونەر يەلەرى شىقسا نەمەسە ول مەكەن باتىرلار تۋىپ - وسكەن ورتا بولىپ ەسەپتەلسە، تاربيەشى ولار جايىندا ءاردايىم اڭگىمەلەسكەنى دۇرىس. ول تۇلعالاردىڭ وزدەرى ءۇشىن عانا ەمەس، ەلى ءۇشىن ەڭبەك ەتكەنىن، ياكي قاھارماننىڭ تۋعان جەرىندە باقىتتى بولاشاق ورناتۋ جولىندا قۇربان بولعانى ايتىلعان سوڭ «مىنە، بالالار، وسىنداي ادامداردى وتاننىڭ ادال ۇلدارى مەن قىزدارى دەيمىز. ال وتان دەگەنىمىز نە؟ كىم بىلەدى؟» - دەگەن سۇراق قويىلۋى ورىندى.
بالالارمەن تۋعان ەل، وتان تۋرالى اڭگىمە وتكىزۋگە نەمقۇرايلىق كورسەتۋگە بولمايدى. «وتانسىز ادام – ورمانسىز بۇلبۇل»، «تۋعان جەردىڭ كۇنى دە، ءتۇنى دە ىستىق» ءتارىزدى ماقال - ماتەلدەردىڭ ماعىنالارىن جەتە تۇسىندىرگەن دۇرىس. اسەرلىلىك ءۇشىن پوەزيانىڭ اتقارار ءرولى ەرەكشە، ونى رەتتى پايدالانۋ قاجەت.
«وتان – وت باسىنان باستالادى» دەيىدى حالىق دانالىعى. دەمەك، بالا تاربيەسى – وتان مەن ەل مۇددەسى. ءاربىر بالا – ءبىر عانا وتباسىنىڭ عانا ەمەس، كۇللى قوعامنىڭ كەلەشەگى. ءبىر ءسات «ەل بولامىن دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە» دەگەن دانالىق ءسوزدىڭ مانىنە ۇڭىلسەك، بالا تاربيەسىنە بالالىق شاعىنان اق كوڭىل بولۋ مىندەتى تۇرعانىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. «دالا دەموسفەندەرى» دەپ اتالعان قازداۋىستى قازىبەك ءبيدىڭ «ءبىز قازاق...» جانە ج. مولداعالييەۆتىڭ «مەن قازاقپىن» اتتى جىرلارى ارقىلى كۇرمەۋى كوپ، قيىن زاماندا ەل تاعدىرىن جىرلاپ وتكەن قوس تۇلعانىڭ جىر شۋماقتارى بۇگىنگى ۇرپاقتى ءوز جەرىن، ەلىن سۇيۋگە باۋليدى.
العاش بالاباقشا ەسىگىن اشقان ءبۇلدىرشىننىڭ بويىندا پاتريوتتىق سەزىمدى وياتاتىن دا – تاربيەشى. جاڭا ومىرگە جەتەلەپ، ءار بالانى «مەن قازاقستاننىڭ ازاماتىمىن» دەگەن ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىككە باۋليتىن ەل رامىزدەرىن ماقتان تۇتۋعا تاربيەلەۋدەگى تاربيەشىلەردىڭ ەڭبەگىن باعالاماسقا بولمايدى. «مەنىڭ وتانىم - قازاقستان»، «اتا زاڭىم - ايبىنىم»، «ەگەمەندى ەلىمنىڭ ەرتەڭىمىن»، «ەرلىگى ەلەنگەن مۇرا، ۇرپاققا ۇران»، «باتىر اتا – باۋىرجان»، «شىعىستىڭ قوس جۇلدىزى»، ت. س. س. تاقىرىپتاردا وتكىزىلەتىن ەرتەڭگىلىكتەر، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرلەرىمەن، ەڭبەك ارداگەرلەرىمەن كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىلۋدىڭ، ءتۇرلى مۇراجايلارعا بارۋدىڭ ماڭىزى وتە زور.
جاس بالا ءۇشىن وتان ونىڭ تۋىپ وسكەن جەرىنەن - ءوزى تۇراتىن بالالار باقشاسى ورنالاسقان كوشەدەن باستالادى. بالالار بىرتىندەپ تۋعان قالاسى، سەلوسى، جەكەلەگەن وداقتاس رەسپۋبليكالار جانە ءبىزدىڭ كوپ ۇلتتى وتانىمىز تۋرالى تۇسىنىك الادى. تاربيەشىنىڭ باسشىلىعىمەن بالالار وزدەرى تۇرعان كوشەسىنىڭ تاماشا جەرلەرىمەن تانىسادى، ءوز قالاسىنىڭ، اۋىلىنىڭ نەمەن داڭقى شىققانىن ءبىلىپ، مۇنى ەندى ماقتانىش كورە باستايدى.
تاربيەشى كۇندەلىكتى بالا بويىندا پاتريوتتىق سەزىمدى دامىتۋدىڭ كوزگە كورىنبەيتىن قۇپيا جولىن تابا ءبىلۋ كەرەك. قۇرعاق سوزبەن «سەنىڭ پاتريوت بولۋىڭ كەرەك» دەگەنىمىزدەن تۇك تە شىقپايدى. وسى جەردە مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەنىڭ تاربيەشىسىنىڭ ءوزى ناعىز پاتريوت بولۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى
1. نازاربايەۆ ن. ءا. «قازاقستان جولى – 2050: ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە، ءبىر بولاشاق». – استانا، 17 قاڭتار 2014.
2. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك جالپىعا مىندەتتى مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋ ستاندارتى. – استانا، 2010
3. احمەتوۆا گ. ك، تاۋبايەۆا ش. ت. پەداگوگيكا. – الماتى. قازاق ۋنيۆەرسيتەتى، 2006.
قوستاناي وبلىسى، ارقالىق قالاسى
"اقبوتا" بالاباقشاسى اعىلشىن ءتىلى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
مىرزاكەريموۆا اكگۋليم نۋريتدينوۆنا
You Might Also Like
