قازاقستانداعى تىلدەردىڭ ءۇشتۇعىرلىعى
قازاقستانداعى تىلدەردىڭ ءۇشتۇعىرلىعى
قازىرگى تاڭدا شەتەل ءتىلى رەتىندە اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدى جاڭا ساتىعا كوتەرۋ – پەداگوگيكاداعى ىرگەلى مىندەتتەردىڭ ءبىرى. ەلباسى باستاماسىمەن «ءۇشتۇعىرلى ءتىل» مادەني جوباسىن دامىتۋ باسىمدىققا اينالىپ، سونىڭ ىشىندە جاڭعىرۋ جاعدايىندا الەمدىك ينتەگراسياعا كىرىگۋ ءتىلى رەتىندە اعىلشىن تىلىنە ءمان بەرىلىپ وتىر. الەمدىك ءبىلىم الۋ كەڭىستىگىندە ينتەگراسيالىق ۇردىستەردىڭ تەرەڭدەپ كەڭ قانات جايعان جاعدايىندا شەتەل ءتىلىن وقىتۋ وزەكتى بولىپ وتىر.
ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ «قازىرگى زامانعى قازاقستاندىق ءۇشىن ءۇش ءتىلدى ءبىلۋ - اركىمنىڭ دەربەس تابىستىلىعىنىڭ مىندەتتى شارتى. سوندىقتان 2020 جىلعا قاراي اعىلشىن ءتىلىن بىلەتىن تۇرعىندار سانى كەمىندە 20 پايىزدى قۇراۋى ءتيىس» ەكەندىگىن باسا ايتىپ وتكەن بولسا، [1] شەتەل ءتىلىن وقىپ ۇيرەنەمىن دەۋشىلەردىڭ سانى دا كۇننەن كۇنگە كوبەيۋدە. سونىمەن قاتار بۇل شەتەل ءتىلىنىڭ ەلىمىزدىڭ وقۋ جۇيەسىندە ايىرىقشا مارتەبەگە يە بولعاندىعىن ايقىندايدى. شەتەل ءتىلىن، سونىڭ ىشىندە اعىلشىن ءتىلىن مەكتەپ قابىرعاسىنان باستاپ جوعارعى وقۋ ورىندارىندا وقىتۋ جاڭا ادىستەمەلەردىڭ قاجەتتىلىگىن تۋدىرادى. كوپتىلدى مەڭگەرۋ – مەملەكەتىمىزدىڭ حالىقارالىق بايلانىستارىن دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن تۇلعارالىق جانە مادەني قارىم - قاتىناستاردىڭ اسا ماڭىزدى قۇرالى. مەملەكەتتىڭ حالىقارالىق بايلانىستارىنىڭ ساپالىق وزگەرىستەرى ادامنىڭ تاجىريبەلىك جانە زياتكەرلىك ءىس - ارەكەتىندە كوپتىلدىك سۇرانىسقا يە بولۋ قاجەتتىلىگىن تۋعىزىپ وتىر. ەلىمىزدىڭ باسقا مەملەكەتتەرمەن قارىم - قاتىناسى ارتىپ وتىرعان شاقتا كوپتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن، كەلەشەكتە ءبىلىمىن ءتۇرلى سالاداعى قارىم - قاتىناس جاعدايىندا پايدالانا الاتىن ادامدى مەكتەپ قابىرعاسىنان وقىتىپ شىعارۋ – ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىز ەلگە اينالىپ، الەمدىك وركەنيەتتىڭ دامۋ جولىنا ءتۇسۋى كوپتىلدى جەتىك مەڭگەرۋدى تالاپ ەتەدى. وسىعان وراي، ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە مۇعالىمدەرگە قويىلاتىن تالاپتاردىڭ ءبىرى - ومىردەن ءوز ورنىن تاڭداي الاتىن، ءوزارا قارىم - قاتىناستا ءوزىن ەركىن ۇستاپ، كەز كەلگەن ورتاعا تەز بەيىمدەلەتىن، بەلگىلى ءبىر عىلىم سالاسىنان ءبىلىمى مەن بىلىگىن كورسەتە الاتىن، ءوز ويى مەن پىكىرىن ايتا بىلەتىن پوليمادەنيەتتى جەكە تۇلعا قالىپتاستىرىپ، باسەكەگە قابىلەتتى ۇرپاق تاربيەلەۋ. بۇل شەتەل ءتىلى ءپان مۇعالىمدەرىنە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيدى. قازىرگى زامان تالابىنا ساي ءمۇعالىم ۇلكەن دايىندىقپەن، جاڭاشا ءادىس - تاسىلدەرمەن، ءتۇرلى تاپسىرمالارمەن ىزدەنىس ۇستىندە ساباقتى تۇرلەندىرىپ وتىرۋى قاجەت. بولاشاق ۇرپاقتىڭ دامۋى ۇستازداردىڭ بەلسەندىلىگىنە، ءبىلىم دەڭگەيىنە، شىعارماشىلىق ءىس - ارەكەتىنە بايلانىستى بولماق.
ءمۇعالىم – پسيحولوگيالىق دايارلىقتى، پەداگوگيكالىق ساپاسى، قوعامدىق بەلسەندىلىكتى، ءوز ماماندىعىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى، جان - جاقتى الدىڭعى قاتارداعى ادام. [2] نەگىزىنەن، ساباق ۇستىندە بەلگىلى داعدى مەن قابىلەت قالىپتاسۋ ارقىلى تانىمدىق قىزىعۋ پايدا بولادى. وقۋشىلارعا ءار ءتۇرلى تاسىلدەردى قولدانۋ ارقىلى ساباقتى جاڭاشا ادىستەمەلىكپەن وتكىزۋ كەرەك. ءپان ءمۇعالىمى رەتىندە مەنىڭ الدىما قويعان ماقساتىم – حالىقارالىق قاتىناستار مەن بيزنەس، الەمدىك ەكونوميكا مەن ساياسات، مادەنيەت سالالارىنىڭ حالىقارالىق ارەناداعى نەگىزگى قولدانىستاعى ماڭىزدى ورىندى يەلەنىپ تۇرعان اعىلشىن ءتىلىنىڭ قاجەتتىلىگىن وقۋشىلارعا جان - جاقتى ءتۇسىندىرىپ، اۋىزىەكى تىلدە ەركىن سويلەۋگە ۇيرەتۋ. وسى ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن تالماي ىزدەمپازدىقپەن ەڭبەك ەتۋ ۇستاز قاۋىمىنىڭ نەگىزگى مىندەتى مەن ماقسات مۇددەسى بولماق. ءتىلدى وقىتۋدىڭ ءتۇرلى ءادىس - تاسىلدەرىن ۇتىمدى پايدالانۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋعا ىنتا - ىقىلاسىن وياتىپ، جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتۋ كوزدەلەدى.
سوندىقتان ءار وقۋشىنىڭ بويىنا جاڭا، تىڭ سەرپەلىس تۋعىزاتىنداي ادىستەرىن تاۋىپ، ءارقيلى ارەكەتتەر ارقىلى ولاردىڭ اقىل - ويىن ۇشتاۋ، جەتىلدىرۋ كوزقاراسىن، سەنىمدىلىگىن، جاۋاپكەرشىلىگىن دامىتۋ جولدارىن ىزدەستىرۋ - ءار وقىتۋشىنىڭ مىندەتى.
اتىراۋ وبلىسى قۇرمانعازى اۋدانى
ب. بەگالييەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبى
گانيۋشكينو سەلوسى، جوعارى ساناتتى اعىلشىن ءتىلى ءمۇعالىمى
باقتىگەرەيەۆا جانار مەڭدىحان قىزى
قازاقستانداعى تىلدەردىڭ ءۇشتۇعىرلىعى. جۇكتەۋ
قازىرگى تاڭدا شەتەل ءتىلى رەتىندە اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدى جاڭا ساتىعا كوتەرۋ – پەداگوگيكاداعى ىرگەلى مىندەتتەردىڭ ءبىرى. ەلباسى باستاماسىمەن «ءۇشتۇعىرلى ءتىل» مادەني جوباسىن دامىتۋ باسىمدىققا اينالىپ، سونىڭ ىشىندە جاڭعىرۋ جاعدايىندا الەمدىك ينتەگراسياعا كىرىگۋ ءتىلى رەتىندە اعىلشىن تىلىنە ءمان بەرىلىپ وتىر. الەمدىك ءبىلىم الۋ كەڭىستىگىندە ينتەگراسيالىق ۇردىستەردىڭ تەرەڭدەپ كەڭ قانات جايعان جاعدايىندا شەتەل ءتىلىن وقىتۋ وزەكتى بولىپ وتىر.
ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ «قازىرگى زامانعى قازاقستاندىق ءۇشىن ءۇش ءتىلدى ءبىلۋ - اركىمنىڭ دەربەس تابىستىلىعىنىڭ مىندەتتى شارتى. سوندىقتان 2020 جىلعا قاراي اعىلشىن ءتىلىن بىلەتىن تۇرعىندار سانى كەمىندە 20 پايىزدى قۇراۋى ءتيىس» ەكەندىگىن باسا ايتىپ وتكەن بولسا، [1] شەتەل ءتىلىن وقىپ ۇيرەنەمىن دەۋشىلەردىڭ سانى دا كۇننەن كۇنگە كوبەيۋدە. سونىمەن قاتار بۇل شەتەل ءتىلىنىڭ ەلىمىزدىڭ وقۋ جۇيەسىندە ايىرىقشا مارتەبەگە يە بولعاندىعىن ايقىندايدى. شەتەل ءتىلىن، سونىڭ ىشىندە اعىلشىن ءتىلىن مەكتەپ قابىرعاسىنان باستاپ جوعارعى وقۋ ورىندارىندا وقىتۋ جاڭا ادىستەمەلەردىڭ قاجەتتىلىگىن تۋدىرادى. كوپتىلدى مەڭگەرۋ – مەملەكەتىمىزدىڭ حالىقارالىق بايلانىستارىن دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن تۇلعارالىق جانە مادەني قارىم - قاتىناستاردىڭ اسا ماڭىزدى قۇرالى. مەملەكەتتىڭ حالىقارالىق بايلانىستارىنىڭ ساپالىق وزگەرىستەرى ادامنىڭ تاجىريبەلىك جانە زياتكەرلىك ءىس - ارەكەتىندە كوپتىلدىك سۇرانىسقا يە بولۋ قاجەتتىلىگىن تۋعىزىپ وتىر. ەلىمىزدىڭ باسقا مەملەكەتتەرمەن قارىم - قاتىناسى ارتىپ وتىرعان شاقتا كوپتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن، كەلەشەكتە ءبىلىمىن ءتۇرلى سالاداعى قارىم - قاتىناس جاعدايىندا پايدالانا الاتىن ادامدى مەكتەپ قابىرعاسىنان وقىتىپ شىعارۋ – ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىز ەلگە اينالىپ، الەمدىك وركەنيەتتىڭ دامۋ جولىنا ءتۇسۋى كوپتىلدى جەتىك مەڭگەرۋدى تالاپ ەتەدى. وسىعان وراي، ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە مۇعالىمدەرگە قويىلاتىن تالاپتاردىڭ ءبىرى - ومىردەن ءوز ورنىن تاڭداي الاتىن، ءوزارا قارىم - قاتىناستا ءوزىن ەركىن ۇستاپ، كەز كەلگەن ورتاعا تەز بەيىمدەلەتىن، بەلگىلى ءبىر عىلىم سالاسىنان ءبىلىمى مەن بىلىگىن كورسەتە الاتىن، ءوز ويى مەن پىكىرىن ايتا بىلەتىن پوليمادەنيەتتى جەكە تۇلعا قالىپتاستىرىپ، باسەكەگە قابىلەتتى ۇرپاق تاربيەلەۋ. بۇل شەتەل ءتىلى ءپان مۇعالىمدەرىنە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيدى. قازىرگى زامان تالابىنا ساي ءمۇعالىم ۇلكەن دايىندىقپەن، جاڭاشا ءادىس - تاسىلدەرمەن، ءتۇرلى تاپسىرمالارمەن ىزدەنىس ۇستىندە ساباقتى تۇرلەندىرىپ وتىرۋى قاجەت. بولاشاق ۇرپاقتىڭ دامۋى ۇستازداردىڭ بەلسەندىلىگىنە، ءبىلىم دەڭگەيىنە، شىعارماشىلىق ءىس - ارەكەتىنە بايلانىستى بولماق.
ءمۇعالىم – پسيحولوگيالىق دايارلىقتى، پەداگوگيكالىق ساپاسى، قوعامدىق بەلسەندىلىكتى، ءوز ماماندىعىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى، جان - جاقتى الدىڭعى قاتارداعى ادام. [2] نەگىزىنەن، ساباق ۇستىندە بەلگىلى داعدى مەن قابىلەت قالىپتاسۋ ارقىلى تانىمدىق قىزىعۋ پايدا بولادى. وقۋشىلارعا ءار ءتۇرلى تاسىلدەردى قولدانۋ ارقىلى ساباقتى جاڭاشا ادىستەمەلىكپەن وتكىزۋ كەرەك. ءپان ءمۇعالىمى رەتىندە مەنىڭ الدىما قويعان ماقساتىم – حالىقارالىق قاتىناستار مەن بيزنەس، الەمدىك ەكونوميكا مەن ساياسات، مادەنيەت سالالارىنىڭ حالىقارالىق ارەناداعى نەگىزگى قولدانىستاعى ماڭىزدى ورىندى يەلەنىپ تۇرعان اعىلشىن ءتىلىنىڭ قاجەتتىلىگىن وقۋشىلارعا جان - جاقتى ءتۇسىندىرىپ، اۋىزىەكى تىلدە ەركىن سويلەۋگە ۇيرەتۋ. وسى ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن تالماي ىزدەمپازدىقپەن ەڭبەك ەتۋ ۇستاز قاۋىمىنىڭ نەگىزگى مىندەتى مەن ماقسات مۇددەسى بولماق. ءتىلدى وقىتۋدىڭ ءتۇرلى ءادىس - تاسىلدەرىن ۇتىمدى پايدالانۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋعا ىنتا - ىقىلاسىن وياتىپ، جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتۋ كوزدەلەدى.
سوندىقتان ءار وقۋشىنىڭ بويىنا جاڭا، تىڭ سەرپەلىس تۋعىزاتىنداي ادىستەرىن تاۋىپ، ءارقيلى ارەكەتتەر ارقىلى ولاردىڭ اقىل - ويىن ۇشتاۋ، جەتىلدىرۋ كوزقاراسىن، سەنىمدىلىگىن، جاۋاپكەرشىلىگىن دامىتۋ جولدارىن ىزدەستىرۋ - ءار وقىتۋشىنىڭ مىندەتى.
اتىراۋ وبلىسى قۇرمانعازى اۋدانى
ب. بەگالييەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبى
گانيۋشكينو سەلوسى، جوعارى ساناتتى اعىلشىن ءتىلى ءمۇعالىمى
باقتىگەرەيەۆا جانار مەڭدىحان قىزى
قازاقستانداعى تىلدەردىڭ ءۇشتۇعىرلىعى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ماڭگىلىك ەلدىڭ ۇرپاعى - ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز
-
ساباقتىڭ تيىمدىلىگىنىڭ باعالاۋ كريتەريلەرى
