ماڭگىلىك ەلىمىزدىڭ ماڭگىلىك ءتىلى
اتىراۋ وبلىسى
يساتاي اۋدانى
يساتاي سەلوسى
يساتاي ورتا مەكتەبىنىڭ
10 سىنىپ وقۋشىسى: قايىرجانوۆا اسىلاي بەكزات قىزى
ۇستازى: عۇماروۆا اعزيا زۇلحارناي قىزى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنىڭ جوعارى ساناتتى ءمۇعالىمى
(ەركىن تاقىرىپ)
انا ءتىلىم - ارۋاق قويعان ار ءتىلىم،
تىلىممەنەن وركەن جايار قارقىنىم.
ءتىلىم باردا اتاعى دا وشپەيدى
قازاق دەگەن قاسيەتتى حالقىمنىڭ،-
دەپ س.ىبىراي قىزى جىرلاعانداي، ءتىل - تىرشىلىكتىڭ باستاۋى.ءتىل- قاستەرلى دە قاسيەتتى ۇعىم. ول ءاربىر ادامعا اناسىنداي قىمبات، ويتكەنى ءومىردىڭ الماستاي قىرىن، ابزال سىرىن تۇسىنە بىلۋگە باستى سەبەپكەر - انا ءتىلى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى - قازاق ءتىلىن قۇرمەتتەۋ، ونى ءبىلۋ- ءبىزدىڭ ءارقايسىمىزدىڭ اسىل پارىزىمىز. «انا تىلىنە سالعىرت قاراۋ - ءوز حالقىنىڭ وتكەنىنە،بۇگىنىنە، بولاشاعىنا نەمقۇرايلى قاراۋ» دەگەن پىكىردى باۋىرجان مومىش ۇلى وتكەن عاسىردا-اق ايتىپ كەتكەن.مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانۋ اياسىن بارعان سايىن كەڭەيتىپ، ونى شىن مانىندە قوعامدىق قارىم-قاتىناس ءتىلى ەتۋ بۇگىنگى كۇننىڭ تالابى ەكەنى بارشامىزعا ءمالىم.
تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەن ساتتەن باستاپ ءوز ەلىن جارقىن بولاشاققا باستاپ كەلە جاتقان نۇرسۇلتان نازاربايەۆ سىندى ۇلت كوشباسشىسى بار قازاق ەلى از ۋاقىت ىشىندە بۇرىن-سوڭدى بولماعان تابىستارعا قول جەتكىزدى. ەلباسى ءوز جولداۋىندا: «تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەننەن گورى، ونى ۇستاپ تۇرۋ الدەقايدا قيىن. بۇل - الەم كەڭىستىگىندەگى عۇمىر كەشكەن تالاي حالىقتىڭ باسىنان وتكەن تاريحي شىندىق. ءوزارا الاۋىزدىق پەن جان-جاققا تارتقان بەرەكەسىزدىك تالاي ەلدىڭ تاعدىرىن قۇردىمعا جىبەرگەن. ءبىز وزگەنىڭ قاتەلىگىنەن ساباق الۋىمىز كەرەك. ول ساباقتىڭ ءتۇيىنى بىرەۋ عانا - ماڭگىلىك ەل بولۋ. بۇل ءبىزدىڭ ءوز قولىمىزدا»دەپ اتاپ كورسەتكەن. ەلباسى جولداۋىندا ايتىلعان وسى سوزدەر ءاربىر سانالى ازاماتتىڭ جانىن تەربەرى ءسوزسىز.
ەل مەن ءتىل – ەگىز ۇعىم. «ماڭگىلىك» ءسوزى بابالاردان ميراس بولىپ كەلە جاتقان ماڭگىلىك ولمەيتىن اسىل قازىنامىزدىڭ ءبىرى – انا تىلىمەن دە تىعىز بايلانىستى. ولاي بولسا، ماڭگىلىك ەلدىڭ ونىمەن قاتار جاساپ،بىرگە داميتىن ماڭگىلىك ءتىلى بولۋى شارت. ول جۇمىر جەردەن ويىپ تۇرىپ ورىن العان، ۇلان عايىر دالاسى بار، استاناداي قالاسى بار، نۇرسۇلتانداي داناسى بار قازاق ەلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى - قازاق ءتىلى. ەلباسى ءوز جولداۋىندا مەملەكەتتىك ءتىل سالاسىندا جەتكەن جەتىستىكتەرىمىزگە توقتالا كەلىپ، « ەندى ەشكىم وزگەرتە المايتىن ءبىر اقيقات بار! انا ءتىلىمىز ماڭگىلىك ەلىمىزبەن بىرگە ماڭگىلىك ءتىل بولادى. ونى داۋدىڭ تاقىرىبى ەمەس، ۇلتتىڭ ۇيىتقىسى ەتە بىلگەنىمىز ءجون» دەپ وي ءتۇيدى.
ولاي بولسا، «انا ءتىلىمىزدى – ماڭگىلىك ءتىل ەتۋ ءوز قولىمىزدا» دەگەن سەزىم مەنىڭ كىشكەنە جۇرەگىمە وراسان قۋانىش پەن ماقتانىش سەزىمىن سىيلاپ، بولاشاققا سەنىم مەن اداستىرماس ارماننىڭ تەمىرقازىعىن نۇسقاپ تۇرعانداي.
مەنىڭ بولاشاق ارمانىم، جۇرەك قالاۋىم – كىشكەنە كەزدەن جۋرناليست بولۋ. ول ءۇشىن العاشقى قادامدى جاساپ تا ۇلگەردىم. مەكتەپتەن، ۇستازدان العان ءبىلىمىمدى ىزدەنىسپەن ۇشتاستىرا وتىرىپ قاسيەتتى شاڭىراق – جۋرناليستيكانىڭ «ەسىگىن قاقتىم». العاشقى ماقالام – «اتامنان قالعان ءىز» اتتى ماقالام اۋداندىق گازەتكە شىققانداعى مەنىڭ قۋانىشىمدى ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. مىنە سودان بەرى «انا ءتىلىم-قازىنام»، «ارمانىما جول سىلتەۋشى»، «جۇزىڭنەن شۋاق كەتپەسىن»، «بولاشاق بۇگىننەن باستالادى»، «ۇستازدىق جۇگى - اۋىر جۇك»، «تاۋەلسىزدىك جەتىستىكتەرى»، «ەرلىك - ۇرپاققا ۇلگى»، «ساعىندىم مەكتەبىمدى»، «گۇلداۋرەن - ءححى عاسىر كوشباسشىسى»، «تاۋەلسىزدىك – باعا جەتپەس بايلىعىم»، «ۇلتتىڭ رۋحى، جانى ءارى تاۋسىلماس بايلىعى» اتتى ماقالالارىم باسپا ءسوز بەتتەرىنە جارىق كوردى. اۋداندىق مانەرلەپ وقۋ، شىعارمالار سايىسىنان، تىلدەر مەرەكەسىنە ارنالعان جىر ءمۇشايراسىنان، قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنىڭ پانىك وليمپياداسىنان، وبلىستىقىق «اقبەرەن» سايىستارىنان العان جۇلدەلى ورىندارىم – بۇل مەنىڭ ءتىلىمنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋگە قوسقان ۇلەسىم دەپ بىلەمىن!
كوكىرەكتە ءبىر- اق ارمانىم بار، ول - شىرايلى دا شۇرايلى، اۋەندى دە اۋەزدى، شەشەن دە شەبەر انا ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ، ءوز اسپانىندا قىرانداي قالىقتاپ، الەمدىك كەڭىستىكتە وزگە تىلدەرمەن تەڭدەي شارىقتاپ تۇرعانىن كورۋ. ءبىز ول كۇنگە دە جەتەمىز، مەنىڭ وعان سەنىمىم كامىل!
وتكەن وقۋ جىلىندا وڭتۇستىك استانمىز - الماتىدا بولدىم. مەنى سۇلۋ دا كوركەم، اسەم قالا الماتىعا جەتەلەپ الىپ كەلگەن دە سول انا تىلگە دەگەن ماحابباتىم. «كەلدىم! كوردىم! جەڭدىم!» دەپ يۋ. سەزەر ايتپاقشى، ءوزىن- ءوزى تانۋ ءپانىنىڭ وليمپياداسىنان ءى ورىن الىپ، اتىراۋ وبلىسىنىڭ بايراعىن جەلبىرەتىپ قايتقانىمدا توبەم كوككە ءبىر ەلى جەتپەدى. مەنى العا جەتەلەگەن، مەنى كوككە كوتەرگەن، مەنى جەڭىسكە جەتكىزگەن – انا ءتىلىم، دانا ءتىلىم! ءتىل ۇشىنا ورالعان مىنا ءبىر شۋماقتار سول ساتتەردەگى كوڭىل كۇيىمنىڭ ورنەگى ەدى:
بولاشاعىمدى، كەلەشەگىمدى
جولىڭا سەنىڭ ارنايمىن.
قالامى جۇيرىك، ارمانى بيىك
جۋرناليست بولۋ – ارمانىم.
انامنىڭ ءتىلى – بابامنىڭ ءتىلى،
بارىمدى ساعان بەرەمىن.
ماڭگىلىك ەلدىڭ ماڭگىلىك ءتىلى
بولارىڭا مەن سەنەمىن!
ەس جيىپ، قازىق قاعىپ، كەرەگە جايىپ، ەل بولعانىمىزدىڭ 550 جىلدىق مەرەيتويىن بارشا الەمگە جار سالىپ، تۇركى تەكتەس ەلدەردىڭ ەلباسىلارىمەن استاننىڭ تورىندە ايداي الەمگە پاش ەتكەنىمىز كۇنى كەشە عانا. بۇل كۇندەرى قازاقستان – كوپ ۇلتتى، ءتاتۋ-تاتتى، ءبىرتۇتاس مەملەكەت رەتىندە جۇمىر جەردىڭ بەتىندە تامىرىن تەرەڭگە جايعان الىپ «ءومىر اعاشىنا» اينالعالى قاشان! ول اعاشتىڭ بۇتاعىنا ۇيا سالعان 150-گە تارتا ۇلت پەن ۇلىستىڭ ءوز تىلىندە سايراپ، ءوز ۇلتتىڭ مادەنيەتى مەن ادەبيەتىن، ءوز ادەت-عۇرپىن ساقتاپ، ءوزارا ۇلتارالىق كەلىسىم مەن جاراسىمىن تاپقان، ىنتىماعى جاراسقان ەل بولۋى ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ سىندارلى ساياساتىنىڭ ارقاسى بولسا، بەيبىت تە تىنىش «قوي ۇستىنە بوزتورعاي ۇيا سالعان» باقىتتى تىرشىلىك قۇرۋى – سابىرلى دا سالماقتى، كەڭ پەيىل قازاق حالقىنىڭ ومىرلىك ۇستانىمىنىڭ ارقاسى.
قازىرگى قازاقستاندىقتار ءۇشىن ءۇش ءتىلدى ءبىلۋ – ءومىر تالابى. ءوزى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ەلدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن ءبىلۋ – پارىز. سوندىقتان ەلباسىنىڭ «قازاق ءتىلى - ماڭگىلىك ەلدىڭ ماڭگىلىك ءتىلى بولادى» دەگەن ءسوزىنىڭ شىندىققا اينالارىنا سەنەمىن.
You Might Also Like
-
تاريحتا شاڭدى سورىپ الاتىن ءبىرىنشى ماشينا ءحىح عاسىردىڭ اياعىندا جاسالدى. ونى ىسكە قوسۋ ءۇشىن ەكى بىردەي ەر ادامنىڭ كۇشى كەرەك بولدى، سەبەبى ءبىر ادام ۇرلەپ تۇردى، ال ەكىنشىسى شلانگانى ارلى-بەرلى تاسىپ...
-
ءبىز تاڭداۋلىمىزعا ادالدىق كورسەتۋدىڭ جانە ءوز-وزىن قۇرباندىققا شالۋدىڭ نەگىزگى ەتالونى دەپ ادامدى اتاپ ادەتتەنىپ قالدىق. دەگەنمەن جانۋارلاردىڭ اراسىندا دا ناعىز سەزىمتال ءارى ۇناتۋ قاسيەتى بارلارى كە...
