InfoHub Logo

ماسس-مەديا جانە بۇقارالىق كوممۋنيكاسيا سالاسىنىڭ قولدانىس اياسى كۇن وتكەن سايىن قاناتىن جايىپ، دامىپ كەلەدى. بۇگىنگى تاڭدا كەز كەلگەن سالادا ونىڭ ارالاسپايتىن نە قولدانىلمايتىن سالاسى جوق.

ب ا ق دەگەنىمىز، ياعني بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى – بۇل ارنايى تەحنيكالىق قۇرالداردىڭ كومەگىمەن، كەز كەلگەن تۇلعالارعا ءارتۇرلى مالىمەتتەردى اشىق جاريالاۋعا ارنالعان الەۋمەتتىك مەكەمەلەر. جالپى بيلىك ينستيتۋتىندا باق-تىڭ تۋرا ماعىناسىنداعى ءرولى بولماعانىمەن، ونىڭ ساياسي پروسەستەگى ورنىن اسىرا باعالاۋ مۇمكىن ەمەس. قازىرگى كەزدە ەلەكتروندى اقپارات قۇرالدارىنىڭ پايدا بولۋىمەن بۇل الەۋمەتتىك ينستيتۋت بۇگىنگى قوعامنىڭ، ساياسي بيلىكتىك قاتىناستاردىڭ بارلىق قىرلارىن تۇبىرىمەن تۇرلەندىرىپ جىبەرەدى. ناپولەون: «جاۋعا قارسى جۇزدەگەن مىڭ قول اسكەردەن، ءتورت گازەتتىڭ ويسىراتا سوققى بەرۋ مۇمكىندىگى زور»، - دەگەندەي، ءباسپاسوزدى ءتورتىنشى بيلىك دەپ تە اتاۋعا بولادى.

بۇگىندە ب ا ق اعارتۋشىلىق، ناسيحاتتىق پەن ۇيىمداستىرۋشىلىق جۇمىستارىن اتقارىپ كەلەدى. باق-تىڭ اتقاراتىن قىزمەتى بىركەلكى ەمەس، اركەلكى. ونىڭ اقپاراتتىق قىزمەتى ازاماتتارعا، بيلىك ورگاندارىنا، قوعامعا اسا ماڭىزدى وقيعالار مەن پروسەسستەر جايلى ماعلۇماتتاردى تاراتۋدان تۇرادى. ال باق-تىڭ الەۋمەتتەندىرۋشى قىزمەتى ادامداردىڭ الەۋمەتتىك ەرەجەلەر مەن قۇندىلىقتاردى ءسىڭىرىپ، مىنەز-قۇلىقتارىن قالىپتاستىرۋعا سەپتىگىن تيگىزدى. وسىعان وراي، «ماسس-مەديانىڭ قوعامعا قانداي اسەرى تيەدى؟» دەگەن سۇراق تۋىنداۋى مۇمكىن. دەگەنمەن، ماسس-مەديا حالىققا ەڭ قول جەتىمدى قۇرال. سوندىقتان دا، بىرىنشىدەن، ونىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋداعى ءرولى وتە جوعارى. ەكىنشىدەن، حالىقتىڭ اقپارات الۋ جانە ونى تالداۋ مۇمكىندىگى مولايدى. سونىمەن قاتار، باق-تىڭ قوعامعا تيگىزەتىن اسەرىن زەرتتەگەن امەريكالىق زەرتتەۋشى گ. لاسسۋەلدى اتاپ ءوتۋ ارتىق بولماس دەپ ويلايمىن.

ول ءوز كەزەگىندە، قوعامداعى كوممۋنيكاسيانىڭ مودەلىن 5 نەگىزدى الا وتىرىپ، ۇسىنعان:

1. كوممۋنيكاتور (اقپاراتتى جەتكىزۋشى)
2. ينفورماسيا (اقپارات)
3. كانال (اقپارات جەتكىزىلەتىن جول)
4. رەسيپيەنت (اقپاراتتى قابىلداۋشى)
5. ەففەكت (اقپارات قابىلدانعاننان كەيىنگى اسەر)

قىسقاشا ايتا كەتەتىن بولساق، ب ا ق – تۇلعانى الەۋمەتتەندىرۋشى ينستيتۋت.

ەندى باق-تىڭ ەركىندىگىنە كەلىپ توقتالايىق. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ ەركىندىگى ادام بوستاندىعىنىڭ ماڭىزدى العىشارتى بولىپ تابىلادى. ياعني، قوعام مەن مەملەكەتتەگى جوعارعى قۇندىلىق. سەبەبى، بۇقارالىق اقپارات ەركىندىگىسىز ازاماتتىق قوعامدى ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. قازاقستان – باق-تىڭ ەركىندىگىن قامتاماسىز ەتىپ كەلە جاتقان مەملەكەت. ال بۇل بوستاندىقتىڭ كەپىلى – اتا زاڭىمىز جانە رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى!

مەنىڭ ويىمشا، قوعامنىڭ پىكىرىن قالىپتاستىرۋ، اقپاراتپەن قامتاماسىز ەتۋ، اعارتۋ، حابار بەرۋ جانە ەكونوميكالىق ۇلەس قوسۋ سياقتى قىزمەتتەر اقپارات قۇرالدارىنىڭ قىزمەتى بولا تۇرا، ماسەلەلەرى دە جوق ەمەس. ياعني، بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ، جۇمىسپەن قامتۋ، ەكونوميكالىق جانە قۇقىقتىق، ت.س.س ماسەلەردى قولعا الۋ قاجەت دەپ ويلايمىن. سەبەبى، بۇگىن دە قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق يدەياسىنا قاتىستى وزەكتى ماسەلەلەر كۇن تارتىبىنەن تۇسپەي وتىر. «ۇلتتىق يدەيا: تالقىلاۋعا ۇسىنىستار» دەپ اتالاتىن اكادەميك ءا. نىسانبايەۆ باستاعان ءبىر توپ عالىمنىڭ پىكىرلەرى باسپا ءسوز بەتىمەن قاتار، عىلىمي باسىلىمداردا دا جالعاسىن تاپتى. ب ا ق – بۇل مەملەكەتتىك يدەولوگيا قۇرالى. وسىنى ەسكەرە وتىرا، بۇل جەردە جوعارىدا اتاپ وتكەندەي ۇلتتىق يدەيا توڭىرەگىندە بولاشاققا قادام باسا، بىرنەشە يدەيالار مەن ۇلگىلەر ۇسىنىلدى. تاعى دا ايتا كەتەرىم، اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ەكونوميكاعا كوپتەگەن جاڭاشىلدىقتار اكەلەدى. اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ارقىلى بيزنەستى جۇرگىزۋ جەڭىلدەي تۇسەدى. ولار حالىقارالىق كەلىسسوزدەردەگى شىعىن كولەمىن ازايتادى دەپ ويلايمىن. ولاردىڭ كومەگىمەن جاھاندىق كولەمدە تۇتاس نارىق قالىپتاسىپ، تۇتىنۋشىلار قوعامى قۇرىلادى. جاھاندانۋ – ادامزاتپەن بىرگە كەلە جاتقان ءۇردىس. ونىڭ ايتىلۋى مەن اتالۋى جاڭاشا بولىپ كورىنگەنىمەن، ونىڭ ءتۇپ تامىرى ەجەلگى تاريح قويناۋىندا دا جاتىر. قازىرگى مەديا-مادەنيەتتى دە جاھاندانۋ ۇردىسىنە قوسسام قاتەلەسپەسپىن. ءبىراق، وسى تۇستا ءبىر سۇراق تۋۋى مۇمكىن، ول – جاھاندانۋ زامانىندا ءبىز ەلىمىز بەن ءتىلىمىزدى ساقتاي الامىز با؟ – دەگەن ساۋال. شىنىندا، بۇگىندە باتىستىڭ مادەنيەتى ىقپالدى بولىپ تۇرعانى راس. وسى ورايدا ءبىز ول مادەنيەتتەن نەنى الۋىمىز، نەنى الماۋىمىز قاجەت ەكەنىن ەسكەرۋىمىز ءجون. مادەنيەتتىڭ ءوزى ەكى جولمەن پايدا بولادى. ءبىرىنشىسى – دۇنيەتانىمنان، ەكىنشىسى – عىلىمي- تەحنيكالىق دامۋدان كەلىپ شىعاتىن مادەنيەت. ارينە، ءبىز بۇل جەردەن باتىستىڭ عىلىمي-تەحنيكالىق دامۋىنان كەلىپ شىققان مادەنيەتىن الۋىمىزعا بولادى. ال بۇل عاسىردا ءار قازاق جاسى مۋلتيمەديانىڭ قۇلاعىندا وزىق ويناپ، ونىڭ قىر-سىرىن ءبىلۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن. سەبەبى، مۇنى مەڭگەرۋمەن ءبىز باسەكەگە قابىلەتتى، ىرگەسى مىقتى ەل بولامىز.

تۇيىندەي كەلە ايتقاندا، جالپى الداعى ۋاقىتتاعى ەلىمىزدەگى ءباسپاسوزدىڭ بولاشاعى زور. تىلدەردى دامىتۋدا باق-تىڭ اتقاراتىن ءرولى وتە ماڭىزدى. سوعان وراي، قازاق ەلىنىڭ ازاماتى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ءقادىرىن تۇسىنە بىلگەن ءجون. سەبەبى، «ءتىلدىڭ بولاشاعى – ۇلتتىڭ بولاشاعى».

---