ماتەماتيكالىق ءدامحانا
اتىراۋ وبلىسى، قىزىلقوعا اۋدانى، ميالى سەلوسى،
ح. دوسمۇحامەد ۇلى اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ ءمۇعالىمى
اققالييەۆا لايليا
“ماتەماتيكالىق ءدامحانا” اتتى سايىس.
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: بىلىمگە دەگەن كوزقاراسىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، ماتەماتيكا پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ماتەماتيكالىق وي - ءورىسىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى العىرلىققا، شاپشاڭدىققا، ىزدەنىمپازدىققا، تاپقىرلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەرى: ويىن تاقىرىبىنا بايلانىستى پلاكات، ماتەماتيكاعا بايلانىستى ناقىل سوزدەر، ۇلەستىرمەلى كارتوچكالار.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، بەينەلەۋ.
ويىن بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: ويىن شارتىمەن تانىستىرۋ، قاتىسۋشىلاردى انىقتاۋ.
II. ويىن جوسپارى: كوماندالاردى تانىستىرۋ، سايىس تاپسىرمالارى:
اس ءمازىرى:
«ماڭگى ۇمتىلماس» سالاتى
«ماتەماتيكالىق ۆينەگرەت»
«ءبىزدىڭ ستولدان ءسىزدىڭ ستولعا»
«تەز پىسەر» اتتى قايماق قوسىلعان بورشش
«راگۋ»
«ماتەماتيكالىق رۋلەت»
«قايماقپەن كوپىرشىكتەلگەن بالمۇزداق»
«مەرەكەلىك شاشۋ تورتى»
«مەزيم»
III. جەڭىستەردى انىقتاۋ، ماراپاتتاۋ.
سايىس بارىسى:
سالەمەتسىزدەر مە وقۋشىلار!
ناقتى بىلىمگە قىزىعۋشىلار
ەستىگەنىن ەستىپ تۇرىپ،
وقىعانىن ميعا توقۋشىلار.
سالەمەتسىزدەر مە ۇستازدار!
ايتار ويىن تۇسپالدار.
ءبىز وقىتقان وقۋشىلاردىڭ،
ءساتى كەلدى سىنالار.
ەسەپتى ءتۇرلى – ءتۇرلى شىعارامىز،
اراسىندا ويىن ويناپ جارىسارمىز.
ويلى سۇراق، جەڭىل سۇراق ءبارى دە بار،
ءازىل ەسەپكە بۇگىنگى كەشتە دە ورىن بار.
ولاي بولسا، بۇل نە تۇرىس،
كەشىمىزدى ءبىز باستايىق.
ءادىل باعاعا قالتاسى تولى،
ءادىل – قازىلاردى ورتاعا شاقىرايىق!
(ءادىل – قازى القاسىمەن تانىستىرۋ)
سىزدەردەن كافەنىڭ «بۋحالتەرلىك مەكەمە» - دەپ اتالاتىن بولمەسىنە جايعاسۋلارىڭىزدى سۇرايمىز!
سونىمەن قاتار ەسەپشىلەر: ەسەپشىلەردى تانىستىرۋ.
قىمباتتى ماتەماتيكا جانكۇيەرلەرى مەن وسى زالعا جينالعاندار! سىزدەرگە وسى ويىنعا قاتىسۋشىلار اتىنان قاتال دا، قاتەسىز ماتەماتيكالىق سالەم!
ماتەماتيكا – بۇرالاڭسىز ناقتى ءىلىم،
ۇيرەتەتىن باقىت ءتىلىن، ب ا ق ءتىلىن.
ايدىنىڭدا سۇڭگىپ، سۇڭگىپ جۇزسەڭ ءبىر،
تارقالمايدى قۋانىش پەن شاتتىعىن – دەپ
مەكتەبىمىزدە ءوتىلىپ جاتقان «ماتەماتيكالىق ءدامحاناعا» حوش كەلدىڭىزدەر دەمەكپىن! ءبىزدىڭ ءدامحانامىزدا بۇگىن ماتەماتيكانىڭ العىرلارى، تاپقىرلارى بىلىمدەرمەن سىناسادى. وسى كافەنىڭ اشىلۋىنا وراي ارنايى شاقىرىلعان مەيماندارىمىز بار ەندەشە، ولارمەن تانىس بولىڭىزدار!
جينالعان ىلعي دارىندار،
جۇرەكتە وت كوزدەرىندە جالىن بار – دەي كەلە،
ورتاعا كىشكەنتاي قوناعىمىز 5 «ۆ» سىنىبىنداعى «كۆادرات» توبىن حالايىق،
قول سوعىپ قارسى الايىق!
ۇلگىلى ءتارتىپ، جاقسى وقۋ،
العا قويعان ماقساتىن.
ءارقاشاندا مەكتەپتە،
شىعىپ جۇرگەن جاقسى اتى – دەپ
6 «ءا» سىنىپ وقۋشىلارىنان قۇرالعان «ءۇشبۇرىش» اتتى توبىن ورتاعا شاقىرامىز!
اسىپ استە ساسپايتىن،
باتىل قادام باستايتىن.
ەركىن بيلەپ بارىنشا،
جارىستان ءسىرا قالىسپايتىن – دەپ ورتاعا 7 «ب» سىنىبى «تراپەسيا» توبىن شاقىرامىز!
قۇرمەتتى كافە قوناقتارى! وزدەرىڭىزگە ارنايى ازىرلەنگەن ستولدارعا جايعاسىڭىزدار. وزدەرىڭىزدىڭ ۇيلەرىڭىزدە وتىرعانداي ەركىن سەزىنىڭىزدەر!
سونداي – اق بۇل كافەدە ماتەماتيكانى ءسۇيىپ وقيتىن، ونىڭ قىر – سىرىن مەڭگەرۋگە قۇلشىنىسى بار بارلىق ماتەماتيكا جانكۇيەرلەرىنە دە ورىن بار. سىزدەر ءارقاشان ءبىزدىڭ كافەنىڭ تاڭسىق تاعامدارىنا تامسانىپ، سىزدەر قىزىقتى دا مازمۇندى ۋاقىتتارىڭىزدى وتكىزەسىزدەر دەگەن سەنىم بىلدىرەمىن! كافە مازىرىنەن كولوريالى تاعامدارمەن قاتار، ىستىق جانە سۋىق تاعامداردى، سونىمەن بىرگە ءتىل ۇيىرتەتىن، ماڭگى ەسىڭىزدەن كەتپەس، دامىمەن دەنەڭىزدى بالقىتاتىن دەسەرت پەن سۋسىنداردى تابا الاسىز. سونىمەن بىرگە ءبىزدىڭ كافەدە ءوز قىزمەتىن، اس ءمازىرىن ۇسىناتىن داياشىلار مەن بارمەندەر ءارقاشان دا سىزدەردىڭ قاستارىڭىزدان تابىلادى. ەندەشە، استارىڭىز ءدامدى بولسىن!
قۇرمەتتى كافە قوناقتارى! سىزدەر قانداي قوناق ەكەندەرىڭىزدى، قانداي تىلدە سويلەسەتىندەرىڭىزدى بىلگىمىز كەلەدى، جانە دە وسى ىشكەن استارىڭىزدىڭ اقىسىن قالاي وتەمەكسىزدەر! ەندەشە، وزدەرىڭدى تانىستىرىپ وتسەڭىزدەر!
بۇل بولىمدە تانىستىرۋمەن قاتار، ءار توپ وزدەرىنىڭ توبىمەن تانىستىرا وتىرىپ، وزدەرى دايىنداعان گازەت نەمەسە بۋكلەتتەرىن تانىستىرىپ ءوتۋى ءتيىس.
سونىمەن، ورتاعا: (ءار توپ وزدەرىن تانىستىرادى)
تانىستىرۋ سايىسى بويىنشا ءسوز كەزەگى ءادىل – قازى القاسىنا بەرىلەدى. ال، ەندەشە قۇرمەتتى كورەرمەندەر! ناقتى سايىسىمىزدى باستايىق!
1 – سايىس: قۇرمەتتى كافە قوناقتارى! ءبىز سىزدەرگە كافەنىڭ اسپازدارى ازىرلەگەن سۇراقتار سوۋسىنان تۇراتىن «ماڭگى ۇمتىلماس» سالاتىن ۇسىنامىز.بۇل سالات سىزدەردىڭ بويلارىڭىزعا جاعىمدى ءسىڭۋى ءۇشىن كوماندالارعا كەزەكتەسىپ سۇراقتار قويىلادى. ەگەر ءبىر كوماندا سۇراققا دۇرىس جاۋاپ بەرە الماسا، وندا باسقا كوماندا جاۋاپ بەرۋ قۇقىعىنا يە بولادى. دۇرىس جاۋاپ ءبىر بالمەن ەسەپتەلەدى.
سۇراقتار:
5-سىنىپ: ول وقۋشى قۇرالى،
قاتەنى تۇزەتىپ تۇرادى. (وشىرگىش)
6-سىنىپ: اعاش ۇستىندە 100 تورعاي وتىرادى. اڭشى 10 تورعايدى اتىپ الادى. تورعايدىڭ قانشاسى قالادى؟ (10 تورعاي)
7-سىنىپ: ماتەماتيك، دارىگەر، اقىن، مۋزىكانت، ەكىنشى اريستوتەل اتانعان شىعىستىڭ عۇلاماسى كىم؟ (ءال - فارابي)
5-سىنىپ: بالالاردى جازالاۋ ءۇشىن قانداي گەومەتريالىق فيگۋرا قولدانىلادى؟ (بۇرىش)
6-سىنىپ: قار جاۋعاندا جاۋاتىن اقشاقاردىڭ فورماسى قانداي فيگۋراعا نەگىزدەلگەن؟ (التىبۇرىش)
7-سىنىپ: 1 ت ماقتا اۋىر ما، 10س تەمىر اۋىر ما؟ (تەڭ)
(ءادىل – قازى باعاسى)
2 – سايىس: قادىرمەندى قوناقتار سىزدەرگە كەلەسى كەزەكتە «ماتەماتيكالىق ۆينەگرەت» ۇسىنىلادى. داياشىلار ۇسىنعان استان الىپ وتىرىڭىزدار! سىزدەرگە ۇسىنىلعان تاعامدا بەينەلەنگەن گەومەتريالىق فيگۋرالار قانداي دا ءبىر ارىپكە سايكەس كەلەدى. قورشاۋدا تۇرعان فيگۋرالاردىڭ ورنىنا وسى ارىپتەردى قويساق قانداي ءسوز شىعادى ەكەن؟ ول نەنى بىلدىرەدى؟ جاۋاپ ىزدەپ كورەلىك. كىم تاپقىر؟ ويلانۋعا 1 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى. (ماتەماتيكا مي گيمناستيكاسى)
سايىسكەرلەر جاۋاپ بەرگەنشە: كەزەكتى ءۇي تاپسىرماسى رەتىندە بەرىلگەن قىزىقتى قويىلىمدارمەن كۆن-گە بەرەلىك.
ورتاعا 5-سىنىپتىڭ «توپ قويايىق!» كورىنىسىن تاماشالاڭىزدار! ەندى ءار توپتىڭ جاۋابىن تىڭدالىق. 2-سايىس قورىتىندىسى بويىنشا ءادىل-قازى القاسىنا بەرەلىك.
3 – سايىس: كەلەسى كەزەكتە ءار كوماندا وزدەرىمەن كافەدە بىرگە كوڭىل كوتەرىپ كورشى ستولدا وتىرعان ادامدارعا اس سىيلاۋى كەرەك. ول سىيلىق - «ءبىزدىڭ ستولدان ءسىزدىڭ ستولعا» دەپ اتالادى. بۇل ۇسىنىلعان استان الۋ ءۇشىن ءار كوماندا ءۇي تاپسىرما رەتىندە ازىرلەپ كەلگەن قىزىقتى دا تارتىمدى سۇراقتارىن كەزەكتەسىپ قويۋى كەرەك. ەسەپشىلەر 1-3 سايىس بويىنشا قورىتىندىسىن شىعارعانشا 6-سىنىپ «نان تۋرالى شىعارما» اتتى كورىنىسىن تاماشالاڭىزدار!
4 – سايىس: ەندىگى كەزەكتە سىزدەرگە كىم ۇلگەرسە، سول ىشەر دەگەندەي ءبىزدىڭ اسپازدار «تەز پىسەر» اتتى قايماق قوسىلعان بورششىن ۇسىنادى. وقۋشىلار ۇسىنىلعان استان الىپ وتىرىڭىزدار! ول ءۇشىن ورنى اۋىستىرىلىپ بەرىلگەن سوزدەردەن ماتەماتيكاعا بايلانىستى سوزدەر قۇراستىرۋ كەرەك. ويلانۋعا 3 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى.
سوزدەر: ۋتكابۋرا (كۋباتۋرا)، يمرتەيامس (سيممەتريا)، كەلشوب (بولشەك)، گاريفۋ (فيگۋرا)، كارتۆاد (كۆادرات)، اكروفيتامني (ينفارماتيكا).
كوماندالار ۋاقىت ءبىتتى. جاۋاپتارىڭىزدى داياشىلارعا بەرۋلەرىڭىز سۇرالادى! (داياشىلار ءادىل-قازىعا جاۋاپتارىن بەرەدى)
سايىسكەرلەردىڭ جاۋاپتارىنىڭ دۇرىستىعىن قازىلار القاسى انىقتاعانشا:
كەزەكتى ءۇي تاپسىرماسىنا بەرىلگەن 7-سىنىپتىڭ «جۇلدىزبەن جۇزدەسۋ» اتتى كورىنىسىنە بەرەلىك.
5 –سايىس: قادىرمەندى قوناقتار! كەلەسى كەزەكتە زەيىن مەن ويلانۋدان تۇراتىن ءار ءتۇرلى ءتىل ۇيىرتەر اششى دامدەۋىشتەر قوسىلعان «راگۋ» ۇسىنىلادى. ەگەر كوماندا ءبىرىنشى كەزەكتەن جاۋابىن تاپسا، وندا وعان 15 ۇپاي بەرىلەدى، ەكىنشى كەزەكتەن تاپسا 10 ۇپاي، ءۇشىنشى كەزەكتەن تاپسا 5 ۇپاي بەرىلەدى. استان الىپ وتىرىڭىزدار!
1-توپقا: تەڭدەۋ.
ا/ بۇنى ورىنداعىڭ كەلمەسە دە، ورىندايسىڭ، ونى بىلمەيتىن سياقتىسىڭ، ءبىراق ونى بىلگىڭ كەلسە، لەزدە تابا الاسىڭ. (15 ۇپاي)
ءا/ ونىڭ وسىمدىك سياقتى ساباعى، تامىرى بار ما بىلمەيمىن، ءبىراق وندا وسىمدىككە قاجەتتىسى بار. (10 ۇپاي)
ب/كەي كەزدە ەسەپتەر ونىڭ كومەگىمەن شەشىلەدى. كەيبىر وقۋشىلار ونى شەشە الماعاندىقتان شەشكىسى كەلمەيدى. (5 ۇپاي)
2 – توپقا: ءتۇبىر
ا/ ادامدار قاتتى مازاسىزدانعاندا كەي كەزدە دارىگەرگە بارعاندا دا وسى ءسوزدى قولدانىلادى. (15 ۇپاي)
ءا/ ول وسىمدىكتەردە قاجەت نارسە اتالادى. (10 ۇپاي)
ب/ ونى تابۋ ءۇشىن تەرەڭ ءبىلىم قاجەت. (5 ۇپاي)
3 – توپقا: پيفاگور
ا/ ول عالىمنىڭ فاميلياسىمەن اتانعان. ول عالىم ونى وقىماعانداردىڭ وزىنە دە ايگىلى. (15 ۇپاي)
ءا/ وندا ءبىز بالا كەزىمىزدەن بىلەتىن ءبىر فيگۋرا تۋرالى ايتىلادى. مەكتەپكە كەلگەندە ول تۋرالى كەڭىنەن وقيمىز. (10 ۇپاي)
ب/ ودان ءبىز ول فيگۋرانىڭ قابىرعالارى تۋرالى بىلەمىز. ونى دالەلدەۋ كەرەك. (5 ۇپاي)
(ءادىل – قازى باعاسى)
ەسەپشىلەر: 3-5 سايىس قورىتىندىسىن ازىرلەگەنشە ءوز كەزەگىن
6 – سايىستى باستايىق: باس اسپازشى رەتىندە مەن سىزدەرگە «ماتەماتيكالىق رۋلەت» اتتى گەومەتريالىق اسسورتي ۇسىنامىن. سىزدەرگە ۇسىنىلعان اسسورتي بولىكتەرىنە ءار كوماندا 1 مينۋتتا فيگۋرا قۇراستىرۋ كەرەك. ( تراپەسيا، پاراللەلوگرامم،كۆادرات)
قۇرمەتتى داياشىلار! ءبىزدىڭ قادىرمەندى قوناقتاردىڭ تاۋىسقان تاعامدارىن الىپ، ستولدى كەلەسى تاعام ءتۇرىن اكەلگەنشە تازالاپ ازىرلەڭىزدەر. جەگەن تاعامنىڭ ەسەبىن انىقتاۋ ءۇشىن بۋحالتەرلىك مەكەمەگە تاپسىرىڭىزدار.
بۋحالتەرلىك مەكەمە ءوز باعاسىن بەرگەنشە كورەرمەندەرگە دە كەزەك كەلدى:
سۇراقتار قويۋ:
1. بۇل زاتتىڭ ءپىشىنى تىك ءتورتبۇرىش ءتارىزدى. ول مەكتەپتەن قاشىق تۇراتىن وقۋشىلاردىڭ كوبىندە بار. مەكتەپكە جاقىن تۇراتىن وقۋشىلاردىڭ كەي بىرەۋىندە دە جوق. ونى سەن جاي المايسىڭ. ءار مەكتەپتە ونى تاراتاتىن ادام بولادى. بۇل نە؟ (جول بيلەتى)
2. بۇل زات بىرەۋىنىڭ قالتاسىندا، بىرەۋىنىڭ سومكەسىندە. بەتىڭدە ساندار بار. ول سان زاتتار اۋىسىپ كەتپەۋ ءۇشىن جازىلعان. بۇل نە؟ (كيىم تاپسىرعاندا بەرىلەتىن بەلگىشە)
3. بۇل قۇرالدى ادەبيەت ءمۇعالىمى ەشقاشان قاجەت ەتپەيدى. ال ماتەماتيكا ءمۇعالىمى ەشقاشان قولىنان تاستاعان ەمەس. ول ءوزى ەرەكشە ءبىر زات: ولشەپ-ولشەپ الىپ، ءتۇر –تۇرگە ءبولىپ تاستايدى. (ترانسپورتير)
4. ونىمەن ەرتەرەكتە دۇكەندەرگە قولدانىلعان. ءار ساتىلارىندا دوڭگەلەك توقاشتار ىلىنگەن. ونى قولدانعاندا ءوزى سارت-سۇرت ەتەدى. قاراپايىم كالكۋلياتور دەپ اتاۋعا بولادى. (ەسەپششوت)
بۋحالتەرلىك مەكەمە ءوز باعاسىن بەرۋگە ءازىر ەكەن، ەندەشە تىڭدالىق!
7 – سايىس: ەندى قۇرمەتتى قوناقتار! سىزدەرگە «قايماقپەن كوپىرشىكتەلگەن بالمۇزداق»دەسەرتىن ۇسىنامىز.
ول ءۇشىن سىزدەرگە، ساندارعا بايلانىستى ماقال – ماتەلدەر ۇسىنىلادى. سىزدەر ماقال – ماتەلدەردەگى سانداردى دۇرىس تابۋلارىڭىز كەرەك. ءار دۇرىس جاۋاپ 1 بالمەن باعالانادى.
5-سىنىپ:
....(ەكى)جاقسى قاس بولماس، ....(ەكى) جامان دوس بولماس.
دوسىڭدى ...(ءۇش) كۇن سىناما، ...(ءۇش) جىل سىنا.
...(10) رەت ايتقاننان ...(1) رەت كورسەتكەن ارتىق.
بىلگەنىڭ ءبىر ...(9)، بىلمەگەنىڭ ...(99)
ەر قارۋى - ...(5) قارۋ.
6-سىنىپ:
جۇمىسقا ...(ءۇش) جىلدا ۇيرەنەدى، جالقاۋلىققا ...(ءۇش) كۇندە ۇيرەنەدى.
...(6) جىل اش بولساڭ دا، اتاڭنىڭ سالتىن ۇمىتپا.
بولار بالا.....-ىندە (15) باسپىن دەيدى، بولماس بالا ...(25)- ىندە جاسپىن دەيدى.
...(ءبىر) ەلى اۋىزعا -...(ەكى) قاقپاق.
جەردى ....(ەكى) رەت جىرتقان، ءونىمدى ...(ەكى) ەسە ءونىم الادى.
7-سىنىپ:
بىرەۋگە ...(5) كۇن الدىندا كەلسە، بىرەۋگە ...(5) كۇن كەيىن كەلەدى.
...(ءبىر) كۇن تۇزىن تاتقانعا، ...(40) كۇن سالەم.
وقىماعان ...(ءبىر) بالا، وقىعان (ەكى) بالا.
جاقسى جىگىت ....-ىندە (15) دە جاس ەمەس، ...-گە (100) كەلسە دە ءپاس ەمەس.
...-اۋ (6) الا بولسا اۋىزداعى كەتەدى، ...-ەۋ(4) تۇگەل بولسا توبەدەگى جەتەدى.
7- سايىستىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ءسوز ءادىل-قازىدا.
8-سايىس: قۇرمەتتى قوناقتار! كافە اكىمشىلىگى سىزدەرگە ءالى دە وسى كافەدەن باسقا كافەلەرگە كەتىپ قالماي ءبىزدىڭ باس اسپازشىمىز ۇسىنعان تاعامداردى جاقسى باعالاپ وتىرعاندارىڭىز ءۇشىن ءوز ريزاشىلىقتارىن بىلدىرەدى. وسى قۇرمەتتەرىڭىز ءۇشىن كافە اكىمشىلىگى سىي قۇرمەت رەتىندە. «مەرەكەلىك شاشۋ» تورتىن ۇسىنادى. تورتتى كەسۋدەن كىم شەبەرلىك كورسەتەدى ەكەن كورەلىك؟ ول ءۇشىن سىزدەر مەرەكەلىك تورتتى ءۇش كەسۋ ارقىلى تورتتا ورنالاسقان جەمىستەر ءار بولىنگەن بولىكتە بىرەۋدەن قالاتىنداي ەتىپ كەسۋلەرىڭىز كەرەك. ويلانۋعا 3 مينۋت ۋاقىت.
9-سايىس: بۇگىنگى كەشتە سىزدەر ءبىزدىڭ اسپازشىلار ازىرلەگەن استاردىڭ دامدىلىگىنە ريزا بولىپ، بارلىق ۇسىنىلعان اس مازىرلەرىنەن باس تارتپاڭىزدار. كەيبىر ادامداردا قابىلداعان استارى تەز قورىتىلادى، ال كەيبىرىندە ىشتەرىن اۋىرتىپ مازاسىزداندىرادى. استى كوپ قابىلداۋدان ىشتەرى اۋراتىندارعا، سونىمەن قاتار بۇگىنگى اس بويلارىڭىزعا تەز ءسىڭۋى ءۇشىن سىزدەرگە اسقازان ءۇشىن تاپتىرماس ءدارى «مەزيمدى» ۇسىنامىز. لوگيكالىق ەسەپتەرمەن جۇمباقتار بەرەمىز.
1. ەگەر تىرنا ءبىر اياعىمەن تۇرسا 3كگ بولادى، ال ەگەر ەكى اياعىمەن تۇرسا، ونىڭ سالماعى قانشا؟ (3كگ)
2.ۇستەل بەتى ءتورتبۇرىشتى، ونىڭ ءبىر بۇرىشىن ارامەن كەسىپ الساق، نەشە بۇرىش قالادى؟ (5بۇرىش)
3. نارسەلەردى ساناعاندا،
كەرەك ول بىزگە اۋاداي،
ايتىڭدارشى، بۇل قانداي سان،
جان-جاعىڭا قاراماي؟ (ناتۋرال سان)
4. جوق وزىندە باس تا، قاس تا، مويىن دا،
ۇزىندىعى جازىلىپ تۇر بويىندا. (سىزعىش)
كوماندالار ۋاقىت ءبىتتى. سايىسىمىزدى قورىتىندىلاعانشا
وسىمەنەن بۇل قىزىقتى تامامداساق،
بۇل جايدى ايتامىز با جامان بولساق؟
ۇيرەندىك بىلمەگەندى وسى جولى،
تاعى دا ۇيرەنەمىز امان بولساق.
شىنىمىز بيىك بولار، ءبىلىم قۋساق.
ءومىر دەگەن ونەرمەن ۇيلەسپەي مە؟
جادىراتار جانىمىزدى ءان تىڭداساق.
قۇرمەتتى قوناقتار! سىزدەردىڭ قۇرمەتتەرىڭىزگە كافە قىزمەتكەرلەرى ازىرلەگەن بارلىق تاعامنان اس تارتپاي، ءقادىرلى قوناق بولا بىلگەندەرىڭىزدىڭ قۇرمەتىنە جانە شىنىندا دا كافەدە وتىرعاندارىڭىزدى سەزىندىرۋ ءۇشىن مەكتەبىمىزدىڭ سۇيىكتى ءانشىسى ءمۇرسالىم مەيىربەكتىڭ ورىنداۋىندا جاندارىڭىزدى جادىراتار ءبىر ءان ۇسىنامىز. قابىل الىڭىزدار!
كەشىمىزدىڭ سوڭعى ءساتى تاياپ قالدى،
ال، ءقازىر ءادىل-قازى ءسوز الادى.
كەشىمىزدىڭ جەڭىمپازىن انىقتاپ،
ماقتاۋ قاعاز، سىيلىقتارىن تاپسىرادى.
قورىتىندىلاۋ: جەڭىمپازداردى ماراپاتتاۋ، سىيلىقتار بەرۋ
ح. دوسمۇحامەد ۇلى اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ ءمۇعالىمى
اققالييەۆا لايليا
“ماتەماتيكالىق ءدامحانا” اتتى سايىس.
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: بىلىمگە دەگەن كوزقاراسىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، ماتەماتيكا پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ماتەماتيكالىق وي - ءورىسىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى العىرلىققا، شاپشاڭدىققا، ىزدەنىمپازدىققا، تاپقىرلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەرى: ويىن تاقىرىبىنا بايلانىستى پلاكات، ماتەماتيكاعا بايلانىستى ناقىل سوزدەر، ۇلەستىرمەلى كارتوچكالار.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، بەينەلەۋ.
ويىن بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: ويىن شارتىمەن تانىستىرۋ، قاتىسۋشىلاردى انىقتاۋ.
II. ويىن جوسپارى: كوماندالاردى تانىستىرۋ، سايىس تاپسىرمالارى:
اس ءمازىرى:
«ماڭگى ۇمتىلماس» سالاتى
«ماتەماتيكالىق ۆينەگرەت»
«ءبىزدىڭ ستولدان ءسىزدىڭ ستولعا»
«تەز پىسەر» اتتى قايماق قوسىلعان بورشش
«راگۋ»
«ماتەماتيكالىق رۋلەت»
«قايماقپەن كوپىرشىكتەلگەن بالمۇزداق»
«مەرەكەلىك شاشۋ تورتى»
«مەزيم»
III. جەڭىستەردى انىقتاۋ، ماراپاتتاۋ.
سايىس بارىسى:
سالەمەتسىزدەر مە وقۋشىلار!
ناقتى بىلىمگە قىزىعۋشىلار
ەستىگەنىن ەستىپ تۇرىپ،
وقىعانىن ميعا توقۋشىلار.
سالەمەتسىزدەر مە ۇستازدار!
ايتار ويىن تۇسپالدار.
ءبىز وقىتقان وقۋشىلاردىڭ،
ءساتى كەلدى سىنالار.
ەسەپتى ءتۇرلى – ءتۇرلى شىعارامىز،
اراسىندا ويىن ويناپ جارىسارمىز.
ويلى سۇراق، جەڭىل سۇراق ءبارى دە بار،
ءازىل ەسەپكە بۇگىنگى كەشتە دە ورىن بار.
ولاي بولسا، بۇل نە تۇرىس،
كەشىمىزدى ءبىز باستايىق.
ءادىل باعاعا قالتاسى تولى،
ءادىل – قازىلاردى ورتاعا شاقىرايىق!
(ءادىل – قازى القاسىمەن تانىستىرۋ)
سىزدەردەن كافەنىڭ «بۋحالتەرلىك مەكەمە» - دەپ اتالاتىن بولمەسىنە جايعاسۋلارىڭىزدى سۇرايمىز!
سونىمەن قاتار ەسەپشىلەر: ەسەپشىلەردى تانىستىرۋ.
قىمباتتى ماتەماتيكا جانكۇيەرلەرى مەن وسى زالعا جينالعاندار! سىزدەرگە وسى ويىنعا قاتىسۋشىلار اتىنان قاتال دا، قاتەسىز ماتەماتيكالىق سالەم!
ماتەماتيكا – بۇرالاڭسىز ناقتى ءىلىم،
ۇيرەتەتىن باقىت ءتىلىن، ب ا ق ءتىلىن.
ايدىنىڭدا سۇڭگىپ، سۇڭگىپ جۇزسەڭ ءبىر،
تارقالمايدى قۋانىش پەن شاتتىعىن – دەپ
مەكتەبىمىزدە ءوتىلىپ جاتقان «ماتەماتيكالىق ءدامحاناعا» حوش كەلدىڭىزدەر دەمەكپىن! ءبىزدىڭ ءدامحانامىزدا بۇگىن ماتەماتيكانىڭ العىرلارى، تاپقىرلارى بىلىمدەرمەن سىناسادى. وسى كافەنىڭ اشىلۋىنا وراي ارنايى شاقىرىلعان مەيماندارىمىز بار ەندەشە، ولارمەن تانىس بولىڭىزدار!
جينالعان ىلعي دارىندار،
جۇرەكتە وت كوزدەرىندە جالىن بار – دەي كەلە،
ورتاعا كىشكەنتاي قوناعىمىز 5 «ۆ» سىنىبىنداعى «كۆادرات» توبىن حالايىق،
قول سوعىپ قارسى الايىق!
ۇلگىلى ءتارتىپ، جاقسى وقۋ،
العا قويعان ماقساتىن.
ءارقاشاندا مەكتەپتە،
شىعىپ جۇرگەن جاقسى اتى – دەپ
6 «ءا» سىنىپ وقۋشىلارىنان قۇرالعان «ءۇشبۇرىش» اتتى توبىن ورتاعا شاقىرامىز!
اسىپ استە ساسپايتىن،
باتىل قادام باستايتىن.
ەركىن بيلەپ بارىنشا،
جارىستان ءسىرا قالىسپايتىن – دەپ ورتاعا 7 «ب» سىنىبى «تراپەسيا» توبىن شاقىرامىز!
قۇرمەتتى كافە قوناقتارى! وزدەرىڭىزگە ارنايى ازىرلەنگەن ستولدارعا جايعاسىڭىزدار. وزدەرىڭىزدىڭ ۇيلەرىڭىزدە وتىرعانداي ەركىن سەزىنىڭىزدەر!
سونداي – اق بۇل كافەدە ماتەماتيكانى ءسۇيىپ وقيتىن، ونىڭ قىر – سىرىن مەڭگەرۋگە قۇلشىنىسى بار بارلىق ماتەماتيكا جانكۇيەرلەرىنە دە ورىن بار. سىزدەر ءارقاشان ءبىزدىڭ كافەنىڭ تاڭسىق تاعامدارىنا تامسانىپ، سىزدەر قىزىقتى دا مازمۇندى ۋاقىتتارىڭىزدى وتكىزەسىزدەر دەگەن سەنىم بىلدىرەمىن! كافە مازىرىنەن كولوريالى تاعامدارمەن قاتار، ىستىق جانە سۋىق تاعامداردى، سونىمەن بىرگە ءتىل ۇيىرتەتىن، ماڭگى ەسىڭىزدەن كەتپەس، دامىمەن دەنەڭىزدى بالقىتاتىن دەسەرت پەن سۋسىنداردى تابا الاسىز. سونىمەن بىرگە ءبىزدىڭ كافەدە ءوز قىزمەتىن، اس ءمازىرىن ۇسىناتىن داياشىلار مەن بارمەندەر ءارقاشان دا سىزدەردىڭ قاستارىڭىزدان تابىلادى. ەندەشە، استارىڭىز ءدامدى بولسىن!
قۇرمەتتى كافە قوناقتارى! سىزدەر قانداي قوناق ەكەندەرىڭىزدى، قانداي تىلدە سويلەسەتىندەرىڭىزدى بىلگىمىز كەلەدى، جانە دە وسى ىشكەن استارىڭىزدىڭ اقىسىن قالاي وتەمەكسىزدەر! ەندەشە، وزدەرىڭدى تانىستىرىپ وتسەڭىزدەر!
بۇل بولىمدە تانىستىرۋمەن قاتار، ءار توپ وزدەرىنىڭ توبىمەن تانىستىرا وتىرىپ، وزدەرى دايىنداعان گازەت نەمەسە بۋكلەتتەرىن تانىستىرىپ ءوتۋى ءتيىس.
سونىمەن، ورتاعا: (ءار توپ وزدەرىن تانىستىرادى)
تانىستىرۋ سايىسى بويىنشا ءسوز كەزەگى ءادىل – قازى القاسىنا بەرىلەدى. ال، ەندەشە قۇرمەتتى كورەرمەندەر! ناقتى سايىسىمىزدى باستايىق!
1 – سايىس: قۇرمەتتى كافە قوناقتارى! ءبىز سىزدەرگە كافەنىڭ اسپازدارى ازىرلەگەن سۇراقتار سوۋسىنان تۇراتىن «ماڭگى ۇمتىلماس» سالاتىن ۇسىنامىز.بۇل سالات سىزدەردىڭ بويلارىڭىزعا جاعىمدى ءسىڭۋى ءۇشىن كوماندالارعا كەزەكتەسىپ سۇراقتار قويىلادى. ەگەر ءبىر كوماندا سۇراققا دۇرىس جاۋاپ بەرە الماسا، وندا باسقا كوماندا جاۋاپ بەرۋ قۇقىعىنا يە بولادى. دۇرىس جاۋاپ ءبىر بالمەن ەسەپتەلەدى.
سۇراقتار:
5-سىنىپ: ول وقۋشى قۇرالى،
قاتەنى تۇزەتىپ تۇرادى. (وشىرگىش)
6-سىنىپ: اعاش ۇستىندە 100 تورعاي وتىرادى. اڭشى 10 تورعايدى اتىپ الادى. تورعايدىڭ قانشاسى قالادى؟ (10 تورعاي)
7-سىنىپ: ماتەماتيك، دارىگەر، اقىن، مۋزىكانت، ەكىنشى اريستوتەل اتانعان شىعىستىڭ عۇلاماسى كىم؟ (ءال - فارابي)
5-سىنىپ: بالالاردى جازالاۋ ءۇشىن قانداي گەومەتريالىق فيگۋرا قولدانىلادى؟ (بۇرىش)
6-سىنىپ: قار جاۋعاندا جاۋاتىن اقشاقاردىڭ فورماسى قانداي فيگۋراعا نەگىزدەلگەن؟ (التىبۇرىش)
7-سىنىپ: 1 ت ماقتا اۋىر ما، 10س تەمىر اۋىر ما؟ (تەڭ)
(ءادىل – قازى باعاسى)
2 – سايىس: قادىرمەندى قوناقتار سىزدەرگە كەلەسى كەزەكتە «ماتەماتيكالىق ۆينەگرەت» ۇسىنىلادى. داياشىلار ۇسىنعان استان الىپ وتىرىڭىزدار! سىزدەرگە ۇسىنىلعان تاعامدا بەينەلەنگەن گەومەتريالىق فيگۋرالار قانداي دا ءبىر ارىپكە سايكەس كەلەدى. قورشاۋدا تۇرعان فيگۋرالاردىڭ ورنىنا وسى ارىپتەردى قويساق قانداي ءسوز شىعادى ەكەن؟ ول نەنى بىلدىرەدى؟ جاۋاپ ىزدەپ كورەلىك. كىم تاپقىر؟ ويلانۋعا 1 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى. (ماتەماتيكا مي گيمناستيكاسى)
سايىسكەرلەر جاۋاپ بەرگەنشە: كەزەكتى ءۇي تاپسىرماسى رەتىندە بەرىلگەن قىزىقتى قويىلىمدارمەن كۆن-گە بەرەلىك.
ورتاعا 5-سىنىپتىڭ «توپ قويايىق!» كورىنىسىن تاماشالاڭىزدار! ەندى ءار توپتىڭ جاۋابىن تىڭدالىق. 2-سايىس قورىتىندىسى بويىنشا ءادىل-قازى القاسىنا بەرەلىك.
3 – سايىس: كەلەسى كەزەكتە ءار كوماندا وزدەرىمەن كافەدە بىرگە كوڭىل كوتەرىپ كورشى ستولدا وتىرعان ادامدارعا اس سىيلاۋى كەرەك. ول سىيلىق - «ءبىزدىڭ ستولدان ءسىزدىڭ ستولعا» دەپ اتالادى. بۇل ۇسىنىلعان استان الۋ ءۇشىن ءار كوماندا ءۇي تاپسىرما رەتىندە ازىرلەپ كەلگەن قىزىقتى دا تارتىمدى سۇراقتارىن كەزەكتەسىپ قويۋى كەرەك. ەسەپشىلەر 1-3 سايىس بويىنشا قورىتىندىسىن شىعارعانشا 6-سىنىپ «نان تۋرالى شىعارما» اتتى كورىنىسىن تاماشالاڭىزدار!
4 – سايىس: ەندىگى كەزەكتە سىزدەرگە كىم ۇلگەرسە، سول ىشەر دەگەندەي ءبىزدىڭ اسپازدار «تەز پىسەر» اتتى قايماق قوسىلعان بورششىن ۇسىنادى. وقۋشىلار ۇسىنىلعان استان الىپ وتىرىڭىزدار! ول ءۇشىن ورنى اۋىستىرىلىپ بەرىلگەن سوزدەردەن ماتەماتيكاعا بايلانىستى سوزدەر قۇراستىرۋ كەرەك. ويلانۋعا 3 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى.
سوزدەر: ۋتكابۋرا (كۋباتۋرا)، يمرتەيامس (سيممەتريا)، كەلشوب (بولشەك)، گاريفۋ (فيگۋرا)، كارتۆاد (كۆادرات)، اكروفيتامني (ينفارماتيكا).
كوماندالار ۋاقىت ءبىتتى. جاۋاپتارىڭىزدى داياشىلارعا بەرۋلەرىڭىز سۇرالادى! (داياشىلار ءادىل-قازىعا جاۋاپتارىن بەرەدى)
سايىسكەرلەردىڭ جاۋاپتارىنىڭ دۇرىستىعىن قازىلار القاسى انىقتاعانشا:
كەزەكتى ءۇي تاپسىرماسىنا بەرىلگەن 7-سىنىپتىڭ «جۇلدىزبەن جۇزدەسۋ» اتتى كورىنىسىنە بەرەلىك.
5 –سايىس: قادىرمەندى قوناقتار! كەلەسى كەزەكتە زەيىن مەن ويلانۋدان تۇراتىن ءار ءتۇرلى ءتىل ۇيىرتەر اششى دامدەۋىشتەر قوسىلعان «راگۋ» ۇسىنىلادى. ەگەر كوماندا ءبىرىنشى كەزەكتەن جاۋابىن تاپسا، وندا وعان 15 ۇپاي بەرىلەدى، ەكىنشى كەزەكتەن تاپسا 10 ۇپاي، ءۇشىنشى كەزەكتەن تاپسا 5 ۇپاي بەرىلەدى. استان الىپ وتىرىڭىزدار!
1-توپقا: تەڭدەۋ.
ا/ بۇنى ورىنداعىڭ كەلمەسە دە، ورىندايسىڭ، ونى بىلمەيتىن سياقتىسىڭ، ءبىراق ونى بىلگىڭ كەلسە، لەزدە تابا الاسىڭ. (15 ۇپاي)
ءا/ ونىڭ وسىمدىك سياقتى ساباعى، تامىرى بار ما بىلمەيمىن، ءبىراق وندا وسىمدىككە قاجەتتىسى بار. (10 ۇپاي)
ب/كەي كەزدە ەسەپتەر ونىڭ كومەگىمەن شەشىلەدى. كەيبىر وقۋشىلار ونى شەشە الماعاندىقتان شەشكىسى كەلمەيدى. (5 ۇپاي)
2 – توپقا: ءتۇبىر
ا/ ادامدار قاتتى مازاسىزدانعاندا كەي كەزدە دارىگەرگە بارعاندا دا وسى ءسوزدى قولدانىلادى. (15 ۇپاي)
ءا/ ول وسىمدىكتەردە قاجەت نارسە اتالادى. (10 ۇپاي)
ب/ ونى تابۋ ءۇشىن تەرەڭ ءبىلىم قاجەت. (5 ۇپاي)
3 – توپقا: پيفاگور
ا/ ول عالىمنىڭ فاميلياسىمەن اتانعان. ول عالىم ونى وقىماعانداردىڭ وزىنە دە ايگىلى. (15 ۇپاي)
ءا/ وندا ءبىز بالا كەزىمىزدەن بىلەتىن ءبىر فيگۋرا تۋرالى ايتىلادى. مەكتەپكە كەلگەندە ول تۋرالى كەڭىنەن وقيمىز. (10 ۇپاي)
ب/ ودان ءبىز ول فيگۋرانىڭ قابىرعالارى تۋرالى بىلەمىز. ونى دالەلدەۋ كەرەك. (5 ۇپاي)
(ءادىل – قازى باعاسى)
ەسەپشىلەر: 3-5 سايىس قورىتىندىسىن ازىرلەگەنشە ءوز كەزەگىن
6 – سايىستى باستايىق: باس اسپازشى رەتىندە مەن سىزدەرگە «ماتەماتيكالىق رۋلەت» اتتى گەومەتريالىق اسسورتي ۇسىنامىن. سىزدەرگە ۇسىنىلعان اسسورتي بولىكتەرىنە ءار كوماندا 1 مينۋتتا فيگۋرا قۇراستىرۋ كەرەك. ( تراپەسيا، پاراللەلوگرامم،كۆادرات)
قۇرمەتتى داياشىلار! ءبىزدىڭ قادىرمەندى قوناقتاردىڭ تاۋىسقان تاعامدارىن الىپ، ستولدى كەلەسى تاعام ءتۇرىن اكەلگەنشە تازالاپ ازىرلەڭىزدەر. جەگەن تاعامنىڭ ەسەبىن انىقتاۋ ءۇشىن بۋحالتەرلىك مەكەمەگە تاپسىرىڭىزدار.
بۋحالتەرلىك مەكەمە ءوز باعاسىن بەرگەنشە كورەرمەندەرگە دە كەزەك كەلدى:
سۇراقتار قويۋ:
1. بۇل زاتتىڭ ءپىشىنى تىك ءتورتبۇرىش ءتارىزدى. ول مەكتەپتەن قاشىق تۇراتىن وقۋشىلاردىڭ كوبىندە بار. مەكتەپكە جاقىن تۇراتىن وقۋشىلاردىڭ كەي بىرەۋىندە دە جوق. ونى سەن جاي المايسىڭ. ءار مەكتەپتە ونى تاراتاتىن ادام بولادى. بۇل نە؟ (جول بيلەتى)
2. بۇل زات بىرەۋىنىڭ قالتاسىندا، بىرەۋىنىڭ سومكەسىندە. بەتىڭدە ساندار بار. ول سان زاتتار اۋىسىپ كەتپەۋ ءۇشىن جازىلعان. بۇل نە؟ (كيىم تاپسىرعاندا بەرىلەتىن بەلگىشە)
3. بۇل قۇرالدى ادەبيەت ءمۇعالىمى ەشقاشان قاجەت ەتپەيدى. ال ماتەماتيكا ءمۇعالىمى ەشقاشان قولىنان تاستاعان ەمەس. ول ءوزى ەرەكشە ءبىر زات: ولشەپ-ولشەپ الىپ، ءتۇر –تۇرگە ءبولىپ تاستايدى. (ترانسپورتير)
4. ونىمەن ەرتەرەكتە دۇكەندەرگە قولدانىلعان. ءار ساتىلارىندا دوڭگەلەك توقاشتار ىلىنگەن. ونى قولدانعاندا ءوزى سارت-سۇرت ەتەدى. قاراپايىم كالكۋلياتور دەپ اتاۋعا بولادى. (ەسەپششوت)
بۋحالتەرلىك مەكەمە ءوز باعاسىن بەرۋگە ءازىر ەكەن، ەندەشە تىڭدالىق!
7 – سايىس: ەندى قۇرمەتتى قوناقتار! سىزدەرگە «قايماقپەن كوپىرشىكتەلگەن بالمۇزداق»دەسەرتىن ۇسىنامىز.
ول ءۇشىن سىزدەرگە، ساندارعا بايلانىستى ماقال – ماتەلدەر ۇسىنىلادى. سىزدەر ماقال – ماتەلدەردەگى سانداردى دۇرىس تابۋلارىڭىز كەرەك. ءار دۇرىس جاۋاپ 1 بالمەن باعالانادى.
5-سىنىپ:
....(ەكى)جاقسى قاس بولماس، ....(ەكى) جامان دوس بولماس.
دوسىڭدى ...(ءۇش) كۇن سىناما، ...(ءۇش) جىل سىنا.
...(10) رەت ايتقاننان ...(1) رەت كورسەتكەن ارتىق.
بىلگەنىڭ ءبىر ...(9)، بىلمەگەنىڭ ...(99)
ەر قارۋى - ...(5) قارۋ.
6-سىنىپ:
جۇمىسقا ...(ءۇش) جىلدا ۇيرەنەدى، جالقاۋلىققا ...(ءۇش) كۇندە ۇيرەنەدى.
...(6) جىل اش بولساڭ دا، اتاڭنىڭ سالتىن ۇمىتپا.
بولار بالا.....-ىندە (15) باسپىن دەيدى، بولماس بالا ...(25)- ىندە جاسپىن دەيدى.
...(ءبىر) ەلى اۋىزعا -...(ەكى) قاقپاق.
جەردى ....(ەكى) رەت جىرتقان، ءونىمدى ...(ەكى) ەسە ءونىم الادى.
7-سىنىپ:
بىرەۋگە ...(5) كۇن الدىندا كەلسە، بىرەۋگە ...(5) كۇن كەيىن كەلەدى.
...(ءبىر) كۇن تۇزىن تاتقانعا، ...(40) كۇن سالەم.
وقىماعان ...(ءبىر) بالا، وقىعان (ەكى) بالا.
جاقسى جىگىت ....-ىندە (15) دە جاس ەمەس، ...-گە (100) كەلسە دە ءپاس ەمەس.
...-اۋ (6) الا بولسا اۋىزداعى كەتەدى، ...-ەۋ(4) تۇگەل بولسا توبەدەگى جەتەدى.
7- سايىستىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ءسوز ءادىل-قازىدا.
8-سايىس: قۇرمەتتى قوناقتار! كافە اكىمشىلىگى سىزدەرگە ءالى دە وسى كافەدەن باسقا كافەلەرگە كەتىپ قالماي ءبىزدىڭ باس اسپازشىمىز ۇسىنعان تاعامداردى جاقسى باعالاپ وتىرعاندارىڭىز ءۇشىن ءوز ريزاشىلىقتارىن بىلدىرەدى. وسى قۇرمەتتەرىڭىز ءۇشىن كافە اكىمشىلىگى سىي قۇرمەت رەتىندە. «مەرەكەلىك شاشۋ» تورتىن ۇسىنادى. تورتتى كەسۋدەن كىم شەبەرلىك كورسەتەدى ەكەن كورەلىك؟ ول ءۇشىن سىزدەر مەرەكەلىك تورتتى ءۇش كەسۋ ارقىلى تورتتا ورنالاسقان جەمىستەر ءار بولىنگەن بولىكتە بىرەۋدەن قالاتىنداي ەتىپ كەسۋلەرىڭىز كەرەك. ويلانۋعا 3 مينۋت ۋاقىت.
9-سايىس: بۇگىنگى كەشتە سىزدەر ءبىزدىڭ اسپازشىلار ازىرلەگەن استاردىڭ دامدىلىگىنە ريزا بولىپ، بارلىق ۇسىنىلعان اس مازىرلەرىنەن باس تارتپاڭىزدار. كەيبىر ادامداردا قابىلداعان استارى تەز قورىتىلادى، ال كەيبىرىندە ىشتەرىن اۋىرتىپ مازاسىزداندىرادى. استى كوپ قابىلداۋدان ىشتەرى اۋراتىندارعا، سونىمەن قاتار بۇگىنگى اس بويلارىڭىزعا تەز ءسىڭۋى ءۇشىن سىزدەرگە اسقازان ءۇشىن تاپتىرماس ءدارى «مەزيمدى» ۇسىنامىز. لوگيكالىق ەسەپتەرمەن جۇمباقتار بەرەمىز.
1. ەگەر تىرنا ءبىر اياعىمەن تۇرسا 3كگ بولادى، ال ەگەر ەكى اياعىمەن تۇرسا، ونىڭ سالماعى قانشا؟ (3كگ)
2.ۇستەل بەتى ءتورتبۇرىشتى، ونىڭ ءبىر بۇرىشىن ارامەن كەسىپ الساق، نەشە بۇرىش قالادى؟ (5بۇرىش)
3. نارسەلەردى ساناعاندا،
كەرەك ول بىزگە اۋاداي،
ايتىڭدارشى، بۇل قانداي سان،
جان-جاعىڭا قاراماي؟ (ناتۋرال سان)
4. جوق وزىندە باس تا، قاس تا، مويىن دا،
ۇزىندىعى جازىلىپ تۇر بويىندا. (سىزعىش)
كوماندالار ۋاقىت ءبىتتى. سايىسىمىزدى قورىتىندىلاعانشا
وسىمەنەن بۇل قىزىقتى تامامداساق،
بۇل جايدى ايتامىز با جامان بولساق؟
ۇيرەندىك بىلمەگەندى وسى جولى،
تاعى دا ۇيرەنەمىز امان بولساق.
شىنىمىز بيىك بولار، ءبىلىم قۋساق.
ءومىر دەگەن ونەرمەن ۇيلەسپەي مە؟
جادىراتار جانىمىزدى ءان تىڭداساق.
قۇرمەتتى قوناقتار! سىزدەردىڭ قۇرمەتتەرىڭىزگە كافە قىزمەتكەرلەرى ازىرلەگەن بارلىق تاعامنان اس تارتپاي، ءقادىرلى قوناق بولا بىلگەندەرىڭىزدىڭ قۇرمەتىنە جانە شىنىندا دا كافەدە وتىرعاندارىڭىزدى سەزىندىرۋ ءۇشىن مەكتەبىمىزدىڭ سۇيىكتى ءانشىسى ءمۇرسالىم مەيىربەكتىڭ ورىنداۋىندا جاندارىڭىزدى جادىراتار ءبىر ءان ۇسىنامىز. قابىل الىڭىزدار!
كەشىمىزدىڭ سوڭعى ءساتى تاياپ قالدى،
ال، ءقازىر ءادىل-قازى ءسوز الادى.
كەشىمىزدىڭ جەڭىمپازىن انىقتاپ،
ماقتاۋ قاعاز، سىيلىقتارىن تاپسىرادى.
قورىتىندىلاۋ: جەڭىمپازداردى ماراپاتتاۋ، سىيلىقتار بەرۋ
You Might Also Like
