InfoHub Logo

مەديا مادەنيەت - ءارتۇرلى تاريحي كەزەڭدەردە مادەنيەتتىڭ الەۋمەتتىك جىكتەلۋى پروسەسى ناتيجەسىندە ازدى-كوپتى كورىنىس تاباتىن الەۋمەتتىك مادەني قۇبىلىستاردىڭ جيىنتىعى.

مەديا مادەنيەت ناقتىلى بەلگىلەر مەن مىنەزدەمەلەرگە جاۋاپ بەرەتىن الەۋمەتتىك فەنومەن، جالپىلامالىققا تۇسەتىن اۋىرتپالىق، ورتاشا سەميوتيكالىق تىلدىك نورمالارعا باعىتتالۋ، جاڭا كومۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالارعا سۇيەنۋ، قىزمەت ەتۋدىڭ كوممەرسيالىق مازمۇنى بولىپ تابىلادى. كوركەم مادەنيەتتىڭ ءتۇرى، "كلاسسيكالىق"، حالىقتىق مادەنيەتتەن الشاق جانە انەردىڭ ءومىردىڭ اسا ماڭىزدى سالماقتى سالاسىنان ويىن-ساۋىق سالاسىنا ويىسىپ، "ءسان سەزىمىن" جوعالتۋ جانە ىقپالداسۋ پروسەستەرىنىڭ كۇشەيۋى ناتيجەسىندە ستاندارتتالعان مادەني فورمالاردىڭ، ەرەجەلەر مەن بەينەلەردىڭ كەڭ تارالۋىنا جاعداي جاسايتىن، ترانسۇلتتىق مادەنيەتتىڭ قالىپتاسۋىنا سەبەپكەر بولاتىن قازىرگى مادەنيەتتىڭ ەرەكشە قاباتى.

قارابايىر، كۇڭگىرت سانانى قالىپتاستىرۋشى الداپ-ارباۋشى، ءبىرىڭعايلاندىرۋشى تەتىكتەردى قامتاماسىز ەتۋشى اكپاراتتىق قوعامنىڭ مادەنيەتىنىڭ ءتىلى، ەرەكشە بەلگىلەر جۇيەسى.

سيفرلى تەحنولوگياعا كوشۋ ەلىمىزدە تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا-اق قولعا الىنا باستادى. بارلىق مەملەكەتتىك مەكەمەلەلەردى، مەكتەپتەردى جاپپاي كومپيۋتەرلەندىرۋ قولعا الىنعانى ءالى ەسىمىزدە. قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاندىق ەكونوميكانى سيفرلاندىرۋدىڭ ارتىپ كەلە جاتقان وزەكتىلىگى الەمدىك ارەنادا ەلىمىزدىڭ ودان ءارى ەكونوميكالىق ءوسۋى مەن باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ادامزات قاۋىمى جىل ساناپ ەمەس، اي ساناپ، ءتىپتى اپتا مەن كۇن ساناپ سيفر­لاندىرۋ زامانىنىڭ سيقىرلى الەمىنە ەنىپ بارادى. سيفرلاندىرۋ تەحنولوگيالارى دەگەنىمىز – بۇل بۇرىن-سوندى ادامزات باستان كەشپەگەن عاجايىپ الەمنىڭ جاڭا قۇرالدارى. قازىرگى كۇنى بۇل تەحنولوگيالار جاساقتالۋ ۇستىندە.

قازىرگى تەحنولوگيالىق ترەندتەر ۇدەرىسىن قۋىپ جەتۋدىڭ ءوزى مۇمكىن ەمەس. بۇل ءبىزدىڭ قازاقستانعا ەمەس، بۇكىل الەم ەلدەرىنە قيىندىق كەلتىرۋدە. ءبىراق، سولاي بولسا دا، الەمدە جاڭا پايدا بولعان تەحنولوگيالاردى يگەرۋگە ۇمتىلماي وتىرعان ەل جوق دەۋگە بولادى. باستى قاتەردىڭ ءوزى وسىندا تۇر. ويتكەنى بۇكىل الەم بولىپ جاڭا تەحنولوگيا­لارى يگەرۋدىڭ مارافونىنا قوسىلدى. مارافونعا قوسىلعان ەكەنسىز، ەندى تۇرىپ قالۋ جوق.

قازاقستان ءقازىردىڭ وزىندە اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ، كومپيۋتەرلىك قامتاماسىز ەتۋ، ينتەرنەتكە قوسىلۋ، «ەلەكتروندى» ۇكىمەت جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋ كورسەتكىشى بويىنشا تمد كەڭىستىگىندە الدىڭعى قاتاردا كەلەدى.

تاۋەلسىز ەلىمىز بولىپ، ۇكىمەتىمىز بولىپ، العا قاراي تالپىنعان جاستارىمىز بولىپ، زاماننىڭ قايدا، قالاي بەت العاندىعىن ۇقتىق، وسى جولدا باستى بايگەگە تىكتىك. ويتكەنى ستراتەگيالىق ماقساتتاردى جۇزەگە اسىرۋ تۇرعىسىنان العاندا الەمدە بەيبىت جانە باسەكەلەستىك جاعدايدا دامۋدىڭ بۇدان اۋقىمدى باسقاداي باستى باعىتى دا جوق. حالىقتار مەن ەلدەر جانە ولاردىڭ ءداس­ءتۇرى ءارتۇرلى بولعانىمەن، پروگرەستىڭ باعى­تى – بىرەۋ جانە ول ايقىندالىپ وتىر. سيفرلاندىرۋ قازىرگى الەۋمەتتىك-ەكونو­ميكالىق سالالاردىڭ بارلىعىنا ورتاق. دەمەك  الداعى بەس-ون جىلدىڭ ىشىندە الەمنىڭ بارلىق ەلدەرى وسى جولعا تۇسەتىن بولادى.

تەحنولوگيالاردى ويلاپ تابۋ ارقىلى ادامزات ءوز تىرشىلىگىن جەڭىلدەتىپ جاتىر. ەسەسىنە ۋاقىت ۇنەمدەلىپ، سانا-سەزىمنىڭ وسۋىنە مۇمكىندىك جاسالادى. ءبىراق قازىرگى تەحنولوگيالىق ترەندتەر ۇدەرىسىن قۋىپ جەتۋدىڭ ءوزى قيىن. شەتەلدىڭ دامىپ كەتكەن ونىمدەرىنە تامسانىپ، "بىزگە ءوسۋ كەرەك" دەپ وتىرا بەرەتىن بولساق، بۇگىنگى كۇيىمىزدەن دە جامان قۇلدىراپ كەتۋىمىز مۇمكىن. سول سەبەپتى وزىمىزگە جەتكىلىكتى تۇردە دامىپ، دامىعان، الپاۋىت ەملەكەتتەردىڭ قاتارىنا قوسىلۋىمىز كەرەك. مەديا-مادەنيەت پەن سيفرلاندىرۋدى ءبىر قالىپتا ۇستاپ، دامىتاتىن بولساق، جارقىن بولاشاعى بار مەملەكەتكە اينالاتىنىمىز، شىندىق!

مادەنيەت – اقپاراتتىق ۇدەرىسكە قوسىلعان وزىندىك ەرەكشەلىگى بار مەحانيزم جانە الەۋمەتتىك ماڭىزى بار اقپاراتتاردى قالىپتاستىراتىن جانە تاسىمالدايتىن مەحانيزم بولىپ تابىلادى. باسقا سوزبەن ايتقاندا، مادەنيەتتىڭ ءونىمى – بۇل بەلگىلىك قۇرالدار ارقاسىندا قوعامدا جاسالىناتىن جانە ساقتالىناتىن الەۋمەتتىك اقپارات. سول اقپاراتتى جەتكىزۋشى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەن الەۋمەتتىك جەلىلەر. ءسوزىمنىڭ قورىتىنلىسىن جەتكىزەتىن بولسام، جاڭا دامىعان زاماندا مەديا-مادەنيەتتى دامىتا وتىرىپ، سيفرلى قازاقستانعا كوشۋ، بۇل جاڭا مادەنيەتتىڭ باستاۋى. ەگەر قولىمىزدان كەلگەنىن جاساپ، ەلىمىزگە ءوز پايدامىزدى تيگىزەر بولساق، العى شەپتەگى ەلدەردىڭ ءبىرى بولارىمىز انىق.

 

مەيربەك بايان مۇراتبەك قىزى

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى

جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ 1 كۋرس ستۋدەنتى

---