مەن تاڭداعان ماماندىق
ي.ابدىكارىموۆ اتىنداعى اگرارلىق تەحنيكالىق
كوللەدجدىڭ رس-24و توبىنىڭ وقۋشىسى دوسجان اقمارال
جەتەكشىسى: مولدابايەۆا ءنازيرا اسىلبەك قىزى
«ءبىلىم –باقتىڭ جىبەرمەيتىن قازىعى، ءبىلىمسىز ب ا ق الدەكىمنىڭ ازىعى» ( م.اۋەزوۆ )
پروفەسسيا – لاتىن سوزىنەن شىققان، «profession» - انىقتالعان ءىس، ماماندىق دەگەندى بىلدىرەدى. ماماندىق – قاراپايىم ءومىر ءسۇرۋ كوزى بولىپ تابىلاتىن جانە قانداي دا ءبىر دايىندىقتى، جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتەتىن ەڭبەك قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى بولىگى. ماماندىق تاڭداۋ – تاعدىرىڭدى تاڭداۋ دەگەن ءسوز. كەيىنگى ومىردە وكىنبەيتىندەي، ءوز قابىلەتى مەن بەيىمدىلىگىنە ساي كاسىپ ءتۇرىن تاڭداۋ. بۇل وتە جاۋاپكەرشىلىكتى جانە ماڭىزدى ءىس. ماماندىق تاڭداۋدا ءار ادام ءوزىنىڭ قىزىعۋشىلىعىنا، قابىلەتىنە، بەيىمدىلىگىنە، قالاۋىنا سۇيەنۋ كەرەك. سونداي –اق ءوز ماماندىعىنىڭ 10 -20 جىلعا دەيىن ءوز سۇرانىسىن جوعالتپاۋىنا كوڭىل بولەدى. بۇل ماماندىقتارعا دەگەن ءبىرقالىپتى تۇراقتى سۇرانىس دەپ اتالادى. ءوز –وزىنە «مەن كىممىن؟»، «قالاي ءومىر سۇرەمىن؟» دەگەن سۇراق قويا وتىرىپ، جاۋاپ تابا ءبىلۋ كەرەك. ءوز ىسىنە سەنىمدى دۇرىس تاڭداعان ادام عانا جەتىستىككە جەتەدى.
«ادام ءوز ومىرىنە ەكى نارسەنى تاڭداۋدا قاتەلەسپەۋى كەرەك: بىرەۋى –جار تاڭداۋ، ەكىنشىسى –ماماندىق تاڭداۋ» دەپ م.ماقاتايەۆ اتامىز ايتقانداي، ماماندىق تاڭداۋ – ءجاسوسپىرىم كەزدەگى ادام ومىرىندەگى ەڭ ماڭىزدى شەشىمدەردىڭ ءبىرى. مىناۋ كوپ سالالى ومىردە ماماندىقتىڭ ءتۇرى كوپ. ارينە تاڭداۋ جاساۋ وڭاي ەمەس. ەڭ باستىسى –ادام ەڭبەككە قابىلەتتى، زەيىندى بولۋى قاجەت جانە ونىڭ ماماندىعى ءوزى وسكەن ورتاعا ماڭىزدى، باعالى ۇلەس قوساتىندىي بولۋى شارت. ادام ەڭبەگىنەن قۋانىشىن تابا بىلسە، بويىنا جاڭا كۇش قوسىلىپ، ەڭبەككە دەگەن شابىتى ارتا تۇسەدى. زور ىقىلاس، شابىتپەن ىستەگەن ءىس –تابىس بيىگىنە جەتكىزەتىن قانات. اباي اتامىز ايتقانداي : «نەگە ارنالساڭ ، سونى ىستە» دەپ، قاشاندا ادام ومىردەن ورنىن ءوز تاڭداۋىمەن تاپقان ءجون. ءوزىنىڭ سۇرانىسىن، قىزىعۋشىلىعىن جويماعان كەڭ تاراعان ماماندىقتارعا دارىگەر، ءمۇعالىم جانە قۇرىلىسشى مامدىقتارىن اتاپ وتۋگە بولادى. ال، وزەكتى مامادىقتار قاتارىنا جوعارعى تەحنولوگيا، بايلانىس، كوممۋنيكاسيا، الەۋمەتتىك ورتا، ەكونوميكانى باسقارۋ مامدىقتارى جاتادى. قوعامنىڭ دامۋىنا ءبىزدىڭ وڭىردە، قازبا بايلىقتارىن يگەرەتىن ماماندىق يەلەرى قاجەت.
الەمدە 40 مىڭعا جۋىق ءار ءتۇرلى ماماندىقتار بار. ستاتيستتەردىڭ زەرتتەۋى بويىنشا جىل سايىن 25 مىڭ ادام ءوزىنىڭ جۇمىس ورنىن اۋىستىرىپ، ونىڭ 12% ء-ى قايتادان ءوز ورنىنا قايتىپ ورالادى ەكەن.
ەلباسىمىز ن.ءا.نازاربايەۆ «قازاقستان وزدەرىڭ سياقتى جاس مەملەكەت، سوندىقتان ءبىدىڭ بولاشاعىمىز دا جاستار»، -دەپ تەگىننەن –تەگىن ايتقان جوق. مەملەكەتىمىزدىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭى جاس ۇرپاقتىڭ ەنشىسىندە بولعاندىقتان ءبىز ساۋاتتى، ءبىلىمدى، باسەكەگە قابىلەتتى بولۋىمىز ءۇشىن ءوز مامادىقتارىمىزدى دۇرىس تاڭداپ ،دۇرىس يگەرىپ ومىردەن ءوز ورىندارى دۇرىس تابا ءبىلۋىمىز كەرەك!
ماماندىق تاڭداۋ – ول ومىرلىك تاڭداۋ. ءوزىنىڭ قاي سالادا قابىلەتتىلگىنىڭ بار ەكەنىن 40 جاسقا كەلگەندە ءبىلىپ، قايتادان مانسابىڭنىڭ ىرگەتاسىن سالماس ءۇشىن قازىردەن باستاپ دۇرىس شەشىم قابىلداعان ءجون.
بولاشاقتا ۇلكەن ماماندىق يەسى بولاتىنىن ارماندامايتىن بالا بولمايدى. العاشقى كەزدە ءبىزدىڭ ويىمىزدا «قوعامعا، ادامدارعا پايداسىن تيگىزەتىن ماماندىقتى قالاي تاڭداۋعا بولادى؟» دەگەن سۇراق بولدى. ءبىراق اركىم ءوزى ۇناتقان ماماندىعىنا وقۋعا تۇسەدى. ال ءوز ەركىمەن تۇسپەيتىندەر مەنىم ويىمشا وتە كەم. وكىنىشكە وراي، ءبىز بالالاردىڭ تاڭداۋىنىڭ اقىلمەن ەمەس،بىرەۋدىڭ سوزىنە ەرە وتىرىپ، نەمەسە اتا –اناسىنىڭ ىقپالىمەن «قاي جەرگە وقۋعا ءتۇسۋ وڭاي» دەگەن كوزقاراستارمەن بولىپ جاتقانىن بايقايمىز. ادام ءوزىنىڭ بولاشاق كاسىبىنە ءارتۇرلى جولدار مەن كەلەدى. بىرەۋلەر ءۇشىن –ول ويعا العان ارماننىڭ ورىندالۋى، وتباسى ءداستۇرىن جالعاستىرۋ، كەلەسى بىرەۋلەر ءۇشىن –جاڭالىققا، دەربەستىككە تالپىنىس، ءۇشىنشى بىرەۋلەرگە –ايتەۋىر ءبىر ماماندىق الۋ كەرەك بولعان سوڭ ت.ب.
ماماندىق – بۇل ءاربىر ادامنىڭ ءسۇيىپ، ءارى قۋانا جاسايتىن ءىسى، ونىڭ ەرتەڭگى بولاشاعى. ءار ادام مامادىعىن قاراۋى كەرەك. سەبەبى ماماندىق تاڭداۋ ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى قاجەت ەتەدى.
مەنىڭ تاڭداعان ماماندىعىم – بايلانىسشى بولۋ. قازىرگى تاڭدا بايلانىس سالاسى ادامزاتتىڭ باستى قاجەتتىلىگى بولىپ تابىلادى. بۇل سالادا جۇمىس ىستەيتىندەردىڭ مىندەتى – ساپالى اقپارات جەتكىزۋ. بۇگىنگى كۇنى بايلانىسشى ماماندىعىن تاڭداۋدا قاتەلەسپەگەنىمە سەنىمدىمىن. ول ءۇشىن «ەڭ باستىسى –ءوز كاسىبىڭدى جان –تانىڭمەن ءسۇيۋ جانە بار بولمىسىڭمەن بۇدان دا ارتىعىراق جاساۋعا ىقىلاستى بولۋ». بىلگىر مامانداردىڭ قولىمەن كوپتەگەن ستانسيالار مەن نىساندار تۇرعىزىلىپ،سانسىز بايلانىس جەلىلەرى تارتىلعان. بۇل سالانىڭ ەڭ باستى ەرەكشەلىگى –قازىرگى زامان تالابىنا ساي ماماندىق. ححI عاسىر –تەحنولوگيا عاسىرى، ونىڭ ىشىندە اقپارات سيپاتى تىم باسىم. قازىرگى ۋاقىتتا ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدى اقپاراتسىز جانە بايلانىس قۇرالدارىنسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. جاڭا زامان تالاپتارى بارلىق اقپاراتتاردان ۇزدىكسىز جانە جەدەل تۇردە حاباردار بولىپ وتىرۋدى مىندەتتەيدى. ادامداردىڭ ارقاسىندا، ەشقانداي ۇعىمعا سىيمايتىن يدەيالاردىڭ ءومىر شىندىعىنا اينالۋى مۇمكىن. وسى جۇمىستىڭ بارلىعى بايلانىسشى مامانىنىڭ مىندەتى.
ماماندىق تاڭداۋدا ەڭ ءبىر ءمان بەرەتىن قاسيەت – ول مىنەز –قۇلىق. ادام بالاسى ماماندىق تاڭداۋدا سول ماماندىقتىڭ مىنەزگەدە سايكەس كەلۋى مىندەتتى دەپ ويلايمىن. مىنەز تاڭداعان سالاعا ۇيلەسسە، جۇمىس بابىندا دا ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتەلەيتىنى انىق. مىسالى، بايلانىسشى ماماندىعىنا سابىرلىق، تياناقتىلىق، ارىپتەستەرمەن تاتۋلىق، ىزدەنىمپازدىق سياقتى قاسيەتتەر جاراسادى. مەن ءوز بويىمدا وسى قاسيەتتەردىڭ بارىنا سەنىمدىمىن. سوندىقتان وسى ماماندىقتى تاڭدادىم. مەنىڭ ارمانىم –قازىرگى كەزدە قازاقستاننىڭ گۇلدەنگەن، بۇكىل الەمىڭ نازارىن وزىنە اۋدارعان ساتىندە دامىعان ەلدەرمەن قارىم – قاتىناستى ودان ءارى نىعايتا تۇسۋدە كىشكەنە بولسا دا ءوز ۇلەسىمدى قوسۋ. مەن بۇل سالانى –ومىرلىك ماماندىعىم دەپ بىلەمىن.
ج. ايماۋىتوۆ ايتقانداي: ماماندىقتىق جامانى جوق، ءبىراق مۇنىڭ كەز كەلگەنىنە يكەمدىلىك قاجەت، بۇل جاي كۇنەلتۋ، تاماق اسىراۋدىڭ عانا جولى ەمەس، ۇلكەن ونەردى، زور شەبەرلىكتى قاجەت ەتەتىن نارسە دەسەك، اباي اتامىز ايتقانداي «بولماساڭ دا، ۇقساپ ب ا ق، ءبىر عالىمدى سۇيسەڭىز» دەگەندەي العا ۇمتىلىپ ارمانىمىزعا جەتىپ، ماماندىق يەسى بولايىق.
ەڭبەك ەتسەم، ەرتەڭگى – باقىتىما سەنەمىن
ماقساتىما جەتكىزەر – ۋاقىتىما سەنەمىن.
دوستىق ىسپەن قاستى دا – جەڭەرىمە سەنەمىن.
اقىل،سانا ءبىلىم مەن – ونەرىمە سەنەمىن.
ابىرويلى، اق نيەت – ادامدىققا سەنەمىن!
ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى –بولاشاق مامان يەلەرى بولۋ ءوز قولىمىزدا ەكەنى داۋسىز.
You Might Also Like
-
الماتى وبلىسى بالقاش اۋدانى «№1 باقاناس ورتا مەكتەبى» قۇلىنباي اجار قالي قىزى تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
