سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 3 كۇن بۇرىن)
مەيىرىمدىلىك شۋاعى
پاۆلودار وبلىسى، باياناۋىل اۋدانى
مايقايىڭ كەنتى، №2 جالپى ورتا ءبىلىم مەكتەبى
مەكتەپالدى دايارلىق سىنىبىنىڭ تاربيەشىسى
گاليمجانوۆا روزا داۆلەتوۆنا

ءوزىن - ءوزى تانۋ ساباعى.
دايارلىق توبى.

تاقىرىبى: «مەيىرىمدىلىك شۋاعى».
ماقساتى: «مەيىرىمدىلىك» ۇعىمى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ
مىندەتتەر: - ءوزارا سىيلاستىق، دوستىق، سۇيىسپەنشىلىك تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
- ءوزىن جانە اينالاسىن سۇيۋگە، جاقسى كورۋگە دەگەن نيەتتەرىن وياتۋ؛
- قورشاعان ورتاعا جاقسىلىق جاساي بىلۋگە تاربيەلەۋ؛
كورنەكى قۇرالدار: بالاپان، ايۋ، ەكى قونجىق، قويان، قىز بالا، شار، اعاش - بەينەلەنگەن سۋرەتتەر، «التىن جۇرەكتەر» قالانىڭ كارتاسى، ءۇنتاسپا، اق پاراق، ءتۇرلى - ءتۇستى قارىنداشتار، ءار بالاعا قاعازدان قيىلعان جۇرەكتەر، ادەمى بەينەلەنگەن كونۆەرت.
سوزدىك جۇمىسى: مەيىرىمدىلىك، دوستىق، سىيلاستىق، «جاقسىلىق جاساۋدا - باقىت»

ساباقتىڭ بارىسى:
I. شاتتىق شەڭبەرى.
بالالاردى شەڭبەرگە جيناپ:
- قانە، بالالار، ءبارىمىز ءبىر - ءبىرىمىزدىڭ قولىمىزدان ۇستاپ، شەڭبەر قۇرىپ تۇرا قالايىق!
- بالالار، شەڭبەر نەگە ۇقسايدى؟
- دۇرىس ايتاسىڭدار، شەڭبەر دوپقا، كۇنگە، ايعا، جۇزىككە ت. ب. دوڭگەلەك زاتتارعا ۇقسايدى ەكەن. كۇن بىزگە جىلۋ بەرەدى، بىزدە شەڭبەردە دوڭگەلەنە تۇرىپ ءبىر - ءبىرىمىزدىڭ بەت - ءجۇزىمىزدى اڭىق كورىپ، جىلى تىلەكتەرىمىزدى، سوزدەرىمىزدى ايتامىز. ءبارىمىز قوسىلىپ ولەڭ جولدارىن قايتالايىق:
ءبىزدىڭ توپتا بالالار
تاتۋ - ءتاتتى وينايدى.
دوس كوڭىلى ءارقاشان
تەك جاقسىلىق ويلايدى.
- بالالار، بۇگىن ءبىز «التىن جۇرەكتەر» قالاسىنا مەيىرىمدىلىك جولىمەن بارامىز. وسى قالاعا مەنىڭ سۇراعىما جاۋاپ بەرگەندەر عانا كىرە الادى. ال مەنىڭ سۇراعىم وسىنداي:
- قانداي جۇرەكتى ءبىز «التىن» دەپ ايتامىز؟
بالالاردىڭ جاۋاپتارىن تىڭداۋ (تازا، اشىق، مەيىرىمدى، قامقور، ءسۇيۋشى)
- ال، ەندى كوزدەرىڭدى جۇمىپ وتىرىڭدار، مەن ادەمى اۋەن قويامىن، ال سەندەر ونى تىڭداپ قانداي جاقسى امال جاساعاندارىڭدى ەستەرىڭە تۇسىرىڭدەر.
بالالار اۋەندى تىڭداپ، ءوز ويلارىن ايتىپ بەرەدى.
- سەندەردىڭ ارالارىندا قاي بالانى «التىن جۇرەكتى» بالا دەپ ايتۋعا بولادى؟ نەلىكتەن ولاي ويلايسىڭدار؟
- مىنەكي، ءبىز «التىن جۇرەكتەر» قالاسىنا كىردىك، ويتكەنى سەندەردە بارلىقتارىندا اشىق، مەيىرىمدى، جىلى، ايالى جۇرەكتەرىن بار.
- سەندەردىڭ جاۋاپتارىن تىڭداپ، سەندەردە شىنىندا التىن جۇرەكتەرىن بار ەكەنىن كوزىم جەتتى.
- قاراڭدار، كونۆەرت ءىلۋلى تۇر، كىمنەن ەكەنىن وقىپ جىبەرەيىن. بۇل حات ماحاببات پەريزاتىنان ەكەن.
(كونۆەرتتىڭ ىشىندە ساقينا جانە حات ويىن شارتىمەن)

- ماحاببات پەريزاتى بىزگە ويىن ويناپ جىبەرۋگە ۇسىنادى، كونۆەرتتىڭ ىشىندە مەيىرىمدىلىك ساقيناسى بار، كىمنىڭ قولىنا ساقينا تۇسەدى سول ماحاببات پەريزاتىنداي مەيىرىمدى، ءىلتيپاتتى بولىپ قالادى ەكەن.
شەڭبەر جاساپ تۇرايىق، ورتاعا ساناماق ارقىلى ءبىر بالانى شىعارامىز، ول ماحاببات پەريزاتى بولادى. سەندەر كوزدەرىڭدى جۇمىپ، قولدارىڭدى العا سوزىپ تۇراسىڭدار. ماحاببات پەريزاتى شەڭبەرمەن ءجۇرىپ سەندەرگە بىلدىرتپەي بىرەۋلەرىنىڭ قولىنا ساقينانى سالادى. سودان سوڭ پەريزات ورتاعا تۇرىپ وسىلاي ايتادى: «كىم بارىنەن مەيىرىمدى تەزىرەك ورتاعا شىق». كىمنىڭ قولىندا ساقينا بولادى سول ورتاعا شىعىپ ماحاببات پەريزاتىنا جىلى ءسوز ايتادى دا ءوزى ماحاببات پەريزاتقا
اينالادى.

2. كوڭىلدى اۋەنمەن ويىن وتكىزۋ.
مىنەكي، ءبىزدىڭ توپتا پەريزاتتار كوپ ەكەن، ماعان سەندەردىڭ جىلى، مەيىرىمدى سوزدەرىن وتە ۇنادى، سول ءۇشىن مەن سەندەرگە ەرتەگى سىيلاعىم كەلەدى، ورلارىنا وتىرىپ مۇقيات تىڭداڭدار.
3. فلانەلەگراف كومەگىمەن ەرتەگى ايتىپ بەرۋ:

ءبىر كىشكەنتاي بالاپان بولىپتى. ول، كۇنىڭ كوزى شۋاعىن سىيلاپ، ونىڭ جۇرەگىن جارىقتاندىرسىن دەپ جانە اينالادا بارلىعى وسى بالاپاندا «جۇرەگى جارىق» ايتسىن دەپ وتە قالاپتى. ءبىراق كۇنىڭ كوزىنە قالاي جەتەتىنىن بىلمەپتى. ءبىر كۇنى بالاپان جولعا شىعىپتى، مۇمكىن كۇنگە جول كورسەتەتىن بىرەۋ كەزدەسەدى.
كەلە جاتىر كىشكەنتاي بالاپان، كەلە جاتىر، ايۋدى كەزدەستىردى. «ول ۇلكەن، مۇمكىن ول كۇنگە قالاي جەتەتىن بىلەدى»- دەپ بالاپان ويلادى. ايۋ وعان ۋايىمدى كوزىمەن قارادى دا: مەنىڭ قونجىقتارىمدى تاۋىپ الۋعا كومەكتەسشى،- دەدى. «مەنىڭ ۋاقىتىم بولماسا دا، مەن ساعان كومەك كورسەتۋگە قۋانىشتىمىن»،دەپ بالاپان ىزدەستىرۋگە اسىقتى. كوپ ۇزاماي ول قونجىقتاردى شۋاقتى ورمان الاڭقايىنان تاۋىپ الدى. قۋانعان قونجىقتار انالارىن قۇشاعىنا جۇگىردى، ال كىشكەنتاي بالاپان جۇرەگىندە نازكى قىتىقتى سەزدى. وتە قۋانىشتى جانە ماڭىزدانا ءارى قاراي جولىن جالعاستىردى.

ازداعان جول ءجۇرىپ ول، تابانىنا تىكەن كىرگىزىپ العان، كوجەكتى كەزدەستىردى. «سەن بىلمەيسىڭ بە، كۇننىڭ كوزىنە قالاي جەتۋگە بولادى؟»- دەپ ودان سۇرادى.»جوق، كەشىر بىلمەيمىن - دەدى كوجەك،- ال سەن مەنىڭ تابانىما كىرگەن تىكەندى الاسىڭ با؟». «مەن اسىعىپ تۇرمىن ويتكەنى كۇن كورىنبەي كەتەدى، ءبىراق مەن قاناعاتپەن ساعان كومەكتەسەمىن». بالاپان كوجەكتىڭ تابانىنان تىكەندى الىپ شىققاندا قايتادان جۇرەگىندە نازىك قىتىقتى سەزدى، سودان سوڭ جولىن ءارى قاراي جالعاستىردى.

كەلە جاتىپ، اعاشتىڭ توبەسىندەگى ءىلىنىپ قالعان شارعا قاراپ تۇرعان، كىشكەنتاي قىزدى كەزدەستىردى. «اينالايىن بالاپان، اعاش باسىنا ۇشىپ، ماعان شارىمدى الىپ بەرشى، وتىنەمىن»- دەپ، قىز سۇرادى. «جارايدى، جارايدى»- دەدى بالاپان. اعاشتان شارمەن تۇسكەندە، قىزدىڭ كوزدەرى قۋانىشپەن جايناپ تۇردى. بالاپان تاعى دا جۇرەگىندە نازىك قىتىقتى سەزدى. وعان قاراماستان، بالاپان كوڭىلسىز كۇننىڭ باتۋىنا قارادى. «نەگە سەن كوڭىلسىزسىڭ؟»- بالاپانعا قاراپ قىز سۇرادى. «ماعان، جۇرەگىمە جارىق بەرەتىن، كۇننىڭ كوزىنە جول كورسەتەتىن ەشكىمدى كەزدەستىرگەن جوقپىن» - دەپ، بالاپان جاۋاپ بەردى.

اقىلدى قىز بالاپاننىڭ قاسىنا بارىپ، ونى قۇشاقتاپ «رەنجىمە، اينالايىن بالاپان، سەنىن جۇرەگىن وتە جارىق، ويتكەنى سەن بارىنە كومەك كورسەتتىڭ». «سەن ونى قايدان بىلەسىڭ»- دەپ بالاپان سۇرادى.
«مەن ءوزىن-وزى تانۋ ساباعىنا بارامىن. وندا ءبىز ءوزىن جانە اينالاداعى ادامداردى ءتۇسىنۋ، كومەك كورسەتۋدى ۇيرەنەمىز». بالاپان قىزعا ريزالىق ءبىلدىرىپ، ۇيگە قايتتى. ول ەندى بىلەدى، ونىڭ جۇرەگى جارىق. جۇرەگى بالاپاندى جانە اينالاداعىنىڭ ءبارىنىڭ جۇرەگىن جىلىتقانىن سەزدى.

سۇراق-جاۋاپ:- نەگە بالاپان جولعا اتتاندى؟ بالاپان كىمدى كەزدەستىردى؟ نەگە ول ءار جاقسى ءىس، ىستەگەن سايىن جۇرەگىندە نازىك قىتىقتى سەزدى؟ قانداي جاقسى ىستەر جاسادى؟ نەگە قىز بالاپاننىڭ «جارىق جۇرەگىن» كوردى؟ سەندەر دە وسىنداي بالاپان بولعىلارىڭ كەلە مە؟

4. سەرگىتۋ ءساتى. كوڭىلدى اۋەنمەن ىرعاقتى قيمىل جاساۋ.
5. شىعارماشىلىق ءساتى.
- «جارىق جۇرەكتى» قالاي تۇسىنەسىڭدەر، سولاي ءتۇرلى-تۇستى قارىنداشتارمەن سالىپ بەرىڭدەر.

بالالار اق پاراققا سۋرەتتەرىن سالىپ تاقتاعا ىلەدى.
- قاراڭدارشى، قانداي ادەمى، جىلى جۇرەكتەر، سۋرەتتە. ال، وسىنداي جۇرەك ادامدا بولۋ ءۇشىن ول قانداي بولۋ كەرەك؟
6. تىنىشتىق ءساتى.
باياۋ مۋزىكا وينالادى. بالالارعا كوزدەرىن جۇمىپ، جارىق جۇرەكتى ەلەستەتىپ وتىرۋدى ۇسىنۋ.

7. قورىتىندىلاۋ. بۇگىن ءبىز «جارىق جۇرەك» دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسىن اشتىق، مەيىرىمدىلىك، قامقورلىق، دوستىق نە ەكەنىن تۇسىندىك، بىر-بىرىمىزگە جاقسىلىق جاساي ءبىلۋدى ۇيرەندىك.
8. جۇرەكتەن جۇرەككە. شەڭبەرگە تۇرعىزىپ بالالاردى ماداقتاپ، «التىن جۇرەكتەر» سىيلاۋ.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما