مۋزىكا ءتىلى
شىعىس قازاقستان وبلىسى، ءۇرجار اۋدانى،
«جانسۇگىروۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبى» مۋزىكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
ساپارعالييەۆا ايگۋل مانتي قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مۋزىكا ءتىلى
ساباقتىڭ ماقساتى: مۋزىكا ءتىلىنىڭ قۇدىرەتتىلىگىن سەزىمتالدىقپەن ۇعىنۋ ءۇشىن مۋزىكا الەمىنە جەتەلەۋ. مۋزىكا ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ەستەتيكالىق تالعامدارىن قالىپتاستىرۋ.
بىلىمدىلىك: كاسىبي كومپوزيتورلاردىڭ شىعارمالارىن تىڭداتىپ، وقۋشىلارعا مۋزىكا مەن ءومىردىڭ تىعىز بايلانىسىن ۇعىندىرۋ. ءان ۇيرەتۋ جانە ءاندى ورىنداتۋ بارىسىندا داۋىسقا جاتتىعۋ جاساۋ. مۋزىكانى سارالاۋ سۇراقتارىن قويۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ دىبىستى اجىراتۋ جانە ەلەستەتۋ سەزىمدەرىن جەتىلدىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلار بويىنا مۋزىكالىق شىعارمالاردى تالداپ جانە باعا بەرە ءبىلۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ. ءاندى ينتوناسيامەن تازا ورىنداۋ قالىپتارىنا نازار اۋدارۋ. كورنەكىلىكتەردى پايدالانا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ العان اسەرلەرىن، ويلارىن جۇيەلى ايتۋعا، سۋرەتتەۋگە ماشىقتاندىرۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ مۋزىكالىق تۋىندىلارعا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن وياتا وتىرىپ، ولاردىڭ بويىنا ەستەتيكالىق جانە مادەنيەت قۇندىلىقتارىن ءسىڭىرۋ.
ساباقتىڭ دامۋ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. جاڭا ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ
3. مۋزىكا تىڭداتۋ
4. داۋىسقا جاتتىعۋ جاساۋ
5. ءان ورىنداتۋ
6. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
7. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
8. باعالاۋ.
9. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
ءمۇعالىم: سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار!
وقۋشىلار: سالەمەتسىز بە، اپاي!
م: بالالار، بۇگىن سەندەر مەنىمەن بىرگە مۋزىكا الەمىنە ساياحات جاسايسىڭدار. مۋزىكا - دىبىس ونەرى. سوندىقتان ول دۇنيەدە دىبىس شىعارا الاتىن كوپ نارسەنىڭ بارلىعىن بولماسا دا ءبىزدى قورشاعان ورتامەن تابيعات اياسىنداعى كوپتەگەن دىبىستار مەن شۋلاردى جاڭعىرتىپ، قايتالاپ بەرە الادى. ءبىز ودان كۇننىڭ كۇركىرى مەن قۇستاردىڭ ءۇنىن، جەلدىڭ گۋىلى مەن قوڭىراۋدى، ۇشقان ارانىڭ ىزىڭىن، باتىرلار مىنگەن اتتاردىڭ تارپۋىن، سىلدىراپ اققان بۇلاقتىڭ ءۇنى مەن تەڭىز تولقىندارىنىڭ شۋىن ەستىگەن بولار ەدىك.
(لاتيف ءحاميديدىڭ «بۇلبۇل» ءانى تىڭدالادى).
م: بۇل ءان سەندەرگە قانداي اسەر قالدىردى؟
و: بۇلبۇل قۇسىنىڭ سايراعانىن ەستىگەندەي بولدىق.
م: سەندەر دۇرىس تاپتىڭدار. بۇل كومپوزيتور لاتيف ءحاميديدىڭ «بۇلبۇل» ءانى. ال، ءاندى ورىنداعان قازاقتىڭ بەلگىلى ءانشىسى بيبىگۇل تولەگەنوۆا. ياعني ءانشى اپامىزدىڭ بۇلبۇل قۇسىنداي سايراعانى تابيعاتپەن بىرىگىپ، ءبىرتۇتاس بولىپ كەتكەندەي اسەر قالدىردى. بۇلبۇل ءانى ءبىزدى دىبىس الەمىنىڭ كوكجيەگىنە قاراي جەتەلەدى.
مىسالى، وزدەرىڭ ءبىر نارسەگە رەنجىپ تۇرعان ساتتە كوڭىلدى مۋزىكا وينالسا قانداي كۇيدە بولار ەدىڭدەر؟
و: كوڭىلدەنەمىز، كۇلەمىز، بيلەيمىز.
م: دەمەك، مۋزىكا ادام جانىن وزگەرتە الادى!
و: ءيا، وزگەرتە الادى.
م: ال، ەندى مۋزىكانى تىڭدايتىن ادامدى كىم دەيمىز؟
و: تىڭداۋشى.
م: دۇرىس ايتاسىڭدار ءتىپتى مۋزىكا ۇنىنە جان - جانۋار دا ەلتيدى ەكەن. مىسالى، مىنا ءبىر اۋەندى مۇقيات تىڭداڭدار (ورىستىڭ حالىق ءانى «كالينكا» سىرناي اسپابىمەن تارتىلادى). ال ەندى بۇل اۋەننەن بولەك مىنانداي اۋەندى تىڭداڭدار. («قاماجاي» ءانىنىڭ اۋەنى ەستىلەدى)
م: بالالار، ەكى اۋەندە قانداي ۇقساستىقتار بار؟
و: ەكى اۋەندە كوڭىلدى.
م: دۇرىس، بۇل ورىندالعان شىعارمالار قاي ەلدىكى؟
و: ورىس پەن قازاق ۇلتتارىنىڭ شىعارمالارى.
م: ال، ەندى مۋزىكالىق شىعارمادان الىناتىن اسەر ۇلتقا بولىنە مە؟
و: جوق، بولىنبەيدى.
م: ياعني ورىس ءتىلىن تۇسىنبەيتىن ادام ورىس ءانىنىڭ كوڭىلدى ەكەنىن ۇعىنا الا ما؟ ەگەر ۇعىنسا، قانداي ءتىل ارقىلى؟
و: مۋزىكا ءتىلى ارقىلى.
م: دۇرىس ايتتىڭدار. ەندى مىنا ءبىر كۇيدى تىڭداپ كورەلىك («اقساق قۇلان»)
م: كۇيدىڭ سارىنى قانداي؟
و: كۇيدىڭ باستاۋى جىگەرگە تولى. ورتاسىنا تامان قايعىعا ۇلاساتىن سياقتى
م: كوزدەرىڭە نە ەلەستەدى؟
و: كەڭ دالادا اتتار شاۋىپ بارا جاتقانداي.
م: كۇي نە ايتقىسى كەلەدى؟
و: كۇيدە ءبىر تىنىشسىزدىق، الاڭداۋشىلىق بار.
م: بالالار، سەندەردىڭ قازىرگى تىڭداعان شىعارمالارىڭ «اقساق قۇلان» اتتى اڭىز كۇي. وسى كۇيدى ەستىگەندەرىڭ بار ما؟ بۇل كۇيدىڭ نەگىزگى كەيىپكەرلەرى كىمدەر؟
و: شىڭعىس حان، ونىڭ بالاسى جوشى، ونەرپاز جىگىت جانە قۇلاندار.
م: كىم ماعان وسى اڭىز - كۇيدىڭ قىسقاشا مازمۇنىن ايتىپ بەرە الادى ەكەن؟
و: شىڭعىس حاننىڭ جالعىز ۇلى جوشى قۇلان اۋلاۋعا قۇمار ەكەن. ءبىر كۇنى حانزادا اكەسىنەن ۇرلانىپ، اڭعا ءوزى شىعىپ كەتەدى. ءبىر جەرلەرگە كەلگەندە جايىلىپ جۇرگەن قۇلانداردى اتا بەرەدى. مۇنى كورگەن كوسەم قۇلان ونى قوس تۇياعىمەن تەۋىپ، ايدالادا ءولتىرىپ كەتەدى. ءسويتىپ حاننىڭ بالاسى ۇيىنە كەلمەيدى.
ءبىر سۇمدىقتى سەزگەن حان جامان حاباردى ەستۋگە ءداتى بارماي، بىلاي دەپ جار سالادى:»كىم دە كىم بالامنىڭ ولگەنىن ەستىرتەر بولسا، اۋزىنا قورعاسىن قۇيامىن». مۇنى ەستىگەن سوڭ ەش پەندە بالانىڭ ولگەنىن ايتۋعا باتىلى بارمايدى. ءبىر كۇنى شىڭعىس حاننىڭ الدىنا قولىندا دومبىراسى بار كىسى كەلەدى. حان «جولاۋشىم، بىلگەنىڭدى تۇگەل جاسىرماي ايت»،- دەيدى. سوندا كۇيشى قولىنا دومبىراسىن الىپ، ءبىر كۇيدى تارتا جونەلگەن ەكەن. كۇي باستالعان بەتتە حاننىڭ بەتىنە قان جۇگىرىپ، شىرايلانا تۇسەدى. ءبىر مەزەتتە دومبىرا ادامشا جىلاپ، ەگىلەدى. حان قاتۋلانا قالادى دا، ءجۇزىن جاس جۋىپ، ەكى الاقانىمەن بەتىن باسىپ وتىرا قالادى. ءبىراق ەسىن تەز جيناپ الىپ بىلاي دەيدى «جالعىز ۇلىمنىڭ جاھاندا مەرت بولعانىن ەستىرتتىڭ، جازاڭدى ال»- دەپ، دومبىرانىڭ كومەيىنە بالقىعان قورعاسىن قۇيدىرعان ەكەن.
م: بۇل كۇيدە ەشكىم شىڭعىس حانعا حابار بەرگەن جوق. ال شىڭعىس حان بالاسىنىڭ قازاسىن قالاي ءتۇسىندى؟
و: مۋزىكا ءتىلى ارقىلى.
م: بۇل كۇيدى بايانداۋعا قانداي اسپاپ ارقاۋ بولدى؟
و: دومبىرا اسپابى.
م: ال، ەندى دومبىرادان باسقا تاعى قانداي مۋزىكالىق اسپاپتاردى بىلەسىڭدەر؟(وقۋشىلار مۋزىكالىق اسپاپتاردى اتايدى)
قوبىز اسپابىندا تىڭداعان «قاسقىر» كۇيىنىڭ وقيعاسىن كىم بايانداپ بەرەدى.(وقۋشىلار بايانداپ بەرەدى)
ولاي بولسا، قارت قوبىزدىڭ ورىنداۋىندا اڭىز كۇيىن تىڭداپ كورەيىك.
مۋزىكا تىڭداۋ: ج. قالامبايەۆ.«قاسقىر».
ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
و: كۇز ايى.
م: كۇزدە قانداي قۇبىلىستار بولادى؟
و: جەمىس - جيدەكتەر ءپىسىپ، جاپىراقتار سارعايىپ، كۇن سۋىتا باستايدى. قۇستار جىلى جاققا ۇشىپ كەتەدى.
م: جىل مەزگىلدەرىنىڭ اۋىسۋى، تابيعاتتا بولاتىن وزگەرىستەر اقىن - كومپوزيتورلاردىڭ شابىتىن وياتىپ، ولاردىڭ بويىندا ءان مەن كۇي تۋدىردى. سونداي اندەردىڭ ءبىرى ن. تىلەندييەۆتىڭ «قۇستار ءانى».
اعايىندى ەركىن جانە جانەل نۇرجانوۆتىڭ ورىنداۋىندا وسى ءاندى تىڭدايىق.
ءان تىڭداۋ: «قۇستار ءانى».
ەندى مۋزىكالىق اسپاپتىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن جاڭا ءبىر ءان ۇيرەنەيىك.
الدىمەن داۋىسىمىزعا جاتتىعۋ جاسايىق. ۇيرەنەتىن ءانىمىز ت. مولداعالييەۆتىڭ ولەڭىنە جازىلعان ت. بازاربايەۆتىڭ «قازدار قايتقاندا»ءانىن ۇيرەنەمىز.
مىنا سۋرەتكە نازار اۋدارايىق: بۇل 1678 - 1741 جج ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن يتاليان كومپوزيتورى انتونيو ۆيۆالدي. ۆيۆالدي جىلدىڭ 4 مەزگىلىنە ارناپ «جىل مەزگىلدەرى» اتتى
4 سيكلدان تۇراتىن كونسەرت جازدى. بۇل تۋىندى 4 - عاسىر وتسە دە، ءوزىنىڭ ومىرشەڭدىگىمەن، ولمەس تۋىندى بولىپ بىزگە جەتىپ وتىر.
مۋزىكا تىڭداۋ: ا. ۆيۆالدي«كۇز».
بالالار مۋزىكا قانداي ەكەن؟
وسى مۋزىكا ارقىلى ءبىز مۋزىكا ءتىلىنىڭ ادامزاتقا ورتاق ەكەنىنە تاعىدا كوز جەتكىزىپ وتىرمىز. ەندەشە، وسى مۋزىكانى تىڭداي وتىرىپ، العان اسەرىمىزدى بەينەلەۋ ونەرىمەن، شاعىن ەسسەمەن، كوركەم سوزبەن بەينەلەيىك. وقۋشىلاردى 3 - توپقا بولە وتىرىپ، 3 ءتۇرلى تاپسىرما ورىنداتۋ. وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارى تىڭدالادى.
بۇگىنگى ساباقتان نە ۇيرەندىڭدەر، نە بىلگىلەرىڭ كەلەدى؟ الدارىڭداعى ستيكەرگە ءوز ويلارىڭدى تۇسىرۋلەرىڭدى سۇرايمىن.
بۇل ساباقتا ءبارىمىز مۋزىكا الەمى پەرنەسىنىڭ تولقىنىندا بىرگە جۇزدىك. ەندى وسى تولقىنىستى سەكەن تۇرىسبەكوۆتىڭ «كوڭىل تولقىنى» كۇيىمەن ارلەسەك.(ەرەكشە جاۋاپتارىمەن كوزگە تۇسكەن وقۋشىلارعا جاقسى جانە ۇزدىك باعا الادى).
«قازدار قايتقاندا»ءانىن جاتتاۋعا.«كوڭىل تولقىنى» كۇيىن قايتا ءبىر وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، ءوز سەزىمدەرىڭدى، قيالدارىڭدى جازباشا تۇردە قاعاز بەتىنە ءتۇسىرىپ كەلىڭدەر.
«جانسۇگىروۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبى» مۋزىكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
ساپارعالييەۆا ايگۋل مانتي قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مۋزىكا ءتىلى
ساباقتىڭ ماقساتى: مۋزىكا ءتىلىنىڭ قۇدىرەتتىلىگىن سەزىمتالدىقپەن ۇعىنۋ ءۇشىن مۋزىكا الەمىنە جەتەلەۋ. مۋزىكا ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ەستەتيكالىق تالعامدارىن قالىپتاستىرۋ.
بىلىمدىلىك: كاسىبي كومپوزيتورلاردىڭ شىعارمالارىن تىڭداتىپ، وقۋشىلارعا مۋزىكا مەن ءومىردىڭ تىعىز بايلانىسىن ۇعىندىرۋ. ءان ۇيرەتۋ جانە ءاندى ورىنداتۋ بارىسىندا داۋىسقا جاتتىعۋ جاساۋ. مۋزىكانى سارالاۋ سۇراقتارىن قويۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ دىبىستى اجىراتۋ جانە ەلەستەتۋ سەزىمدەرىن جەتىلدىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلار بويىنا مۋزىكالىق شىعارمالاردى تالداپ جانە باعا بەرە ءبىلۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ. ءاندى ينتوناسيامەن تازا ورىنداۋ قالىپتارىنا نازار اۋدارۋ. كورنەكىلىكتەردى پايدالانا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ العان اسەرلەرىن، ويلارىن جۇيەلى ايتۋعا، سۋرەتتەۋگە ماشىقتاندىرۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ مۋزىكالىق تۋىندىلارعا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن وياتا وتىرىپ، ولاردىڭ بويىنا ەستەتيكالىق جانە مادەنيەت قۇندىلىقتارىن ءسىڭىرۋ.
ساباقتىڭ دامۋ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. جاڭا ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ
3. مۋزىكا تىڭداتۋ
4. داۋىسقا جاتتىعۋ جاساۋ
5. ءان ورىنداتۋ
6. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
7. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
8. باعالاۋ.
9. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
ءمۇعالىم: سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار!
وقۋشىلار: سالەمەتسىز بە، اپاي!
م: بالالار، بۇگىن سەندەر مەنىمەن بىرگە مۋزىكا الەمىنە ساياحات جاسايسىڭدار. مۋزىكا - دىبىس ونەرى. سوندىقتان ول دۇنيەدە دىبىس شىعارا الاتىن كوپ نارسەنىڭ بارلىعىن بولماسا دا ءبىزدى قورشاعان ورتامەن تابيعات اياسىنداعى كوپتەگەن دىبىستار مەن شۋلاردى جاڭعىرتىپ، قايتالاپ بەرە الادى. ءبىز ودان كۇننىڭ كۇركىرى مەن قۇستاردىڭ ءۇنىن، جەلدىڭ گۋىلى مەن قوڭىراۋدى، ۇشقان ارانىڭ ىزىڭىن، باتىرلار مىنگەن اتتاردىڭ تارپۋىن، سىلدىراپ اققان بۇلاقتىڭ ءۇنى مەن تەڭىز تولقىندارىنىڭ شۋىن ەستىگەن بولار ەدىك.
(لاتيف ءحاميديدىڭ «بۇلبۇل» ءانى تىڭدالادى).
م: بۇل ءان سەندەرگە قانداي اسەر قالدىردى؟
و: بۇلبۇل قۇسىنىڭ سايراعانىن ەستىگەندەي بولدىق.
م: سەندەر دۇرىس تاپتىڭدار. بۇل كومپوزيتور لاتيف ءحاميديدىڭ «بۇلبۇل» ءانى. ال، ءاندى ورىنداعان قازاقتىڭ بەلگىلى ءانشىسى بيبىگۇل تولەگەنوۆا. ياعني ءانشى اپامىزدىڭ بۇلبۇل قۇسىنداي سايراعانى تابيعاتپەن بىرىگىپ، ءبىرتۇتاس بولىپ كەتكەندەي اسەر قالدىردى. بۇلبۇل ءانى ءبىزدى دىبىس الەمىنىڭ كوكجيەگىنە قاراي جەتەلەدى.
مىسالى، وزدەرىڭ ءبىر نارسەگە رەنجىپ تۇرعان ساتتە كوڭىلدى مۋزىكا وينالسا قانداي كۇيدە بولار ەدىڭدەر؟
و: كوڭىلدەنەمىز، كۇلەمىز، بيلەيمىز.
م: دەمەك، مۋزىكا ادام جانىن وزگەرتە الادى!
و: ءيا، وزگەرتە الادى.
م: ال، ەندى مۋزىكانى تىڭدايتىن ادامدى كىم دەيمىز؟
و: تىڭداۋشى.
م: دۇرىس ايتاسىڭدار ءتىپتى مۋزىكا ۇنىنە جان - جانۋار دا ەلتيدى ەكەن. مىسالى، مىنا ءبىر اۋەندى مۇقيات تىڭداڭدار (ورىستىڭ حالىق ءانى «كالينكا» سىرناي اسپابىمەن تارتىلادى). ال ەندى بۇل اۋەننەن بولەك مىنانداي اۋەندى تىڭداڭدار. («قاماجاي» ءانىنىڭ اۋەنى ەستىلەدى)
م: بالالار، ەكى اۋەندە قانداي ۇقساستىقتار بار؟
و: ەكى اۋەندە كوڭىلدى.
م: دۇرىس، بۇل ورىندالعان شىعارمالار قاي ەلدىكى؟
و: ورىس پەن قازاق ۇلتتارىنىڭ شىعارمالارى.
م: ال، ەندى مۋزىكالىق شىعارمادان الىناتىن اسەر ۇلتقا بولىنە مە؟
و: جوق، بولىنبەيدى.
م: ياعني ورىس ءتىلىن تۇسىنبەيتىن ادام ورىس ءانىنىڭ كوڭىلدى ەكەنىن ۇعىنا الا ما؟ ەگەر ۇعىنسا، قانداي ءتىل ارقىلى؟
و: مۋزىكا ءتىلى ارقىلى.
م: دۇرىس ايتتىڭدار. ەندى مىنا ءبىر كۇيدى تىڭداپ كورەلىك («اقساق قۇلان»)
م: كۇيدىڭ سارىنى قانداي؟
و: كۇيدىڭ باستاۋى جىگەرگە تولى. ورتاسىنا تامان قايعىعا ۇلاساتىن سياقتى
م: كوزدەرىڭە نە ەلەستەدى؟
و: كەڭ دالادا اتتار شاۋىپ بارا جاتقانداي.
م: كۇي نە ايتقىسى كەلەدى؟
و: كۇيدە ءبىر تىنىشسىزدىق، الاڭداۋشىلىق بار.
م: بالالار، سەندەردىڭ قازىرگى تىڭداعان شىعارمالارىڭ «اقساق قۇلان» اتتى اڭىز كۇي. وسى كۇيدى ەستىگەندەرىڭ بار ما؟ بۇل كۇيدىڭ نەگىزگى كەيىپكەرلەرى كىمدەر؟
و: شىڭعىس حان، ونىڭ بالاسى جوشى، ونەرپاز جىگىت جانە قۇلاندار.
م: كىم ماعان وسى اڭىز - كۇيدىڭ قىسقاشا مازمۇنىن ايتىپ بەرە الادى ەكەن؟
و: شىڭعىس حاننىڭ جالعىز ۇلى جوشى قۇلان اۋلاۋعا قۇمار ەكەن. ءبىر كۇنى حانزادا اكەسىنەن ۇرلانىپ، اڭعا ءوزى شىعىپ كەتەدى. ءبىر جەرلەرگە كەلگەندە جايىلىپ جۇرگەن قۇلانداردى اتا بەرەدى. مۇنى كورگەن كوسەم قۇلان ونى قوس تۇياعىمەن تەۋىپ، ايدالادا ءولتىرىپ كەتەدى. ءسويتىپ حاننىڭ بالاسى ۇيىنە كەلمەيدى.
ءبىر سۇمدىقتى سەزگەن حان جامان حاباردى ەستۋگە ءداتى بارماي، بىلاي دەپ جار سالادى:»كىم دە كىم بالامنىڭ ولگەنىن ەستىرتەر بولسا، اۋزىنا قورعاسىن قۇيامىن». مۇنى ەستىگەن سوڭ ەش پەندە بالانىڭ ولگەنىن ايتۋعا باتىلى بارمايدى. ءبىر كۇنى شىڭعىس حاننىڭ الدىنا قولىندا دومبىراسى بار كىسى كەلەدى. حان «جولاۋشىم، بىلگەنىڭدى تۇگەل جاسىرماي ايت»،- دەيدى. سوندا كۇيشى قولىنا دومبىراسىن الىپ، ءبىر كۇيدى تارتا جونەلگەن ەكەن. كۇي باستالعان بەتتە حاننىڭ بەتىنە قان جۇگىرىپ، شىرايلانا تۇسەدى. ءبىر مەزەتتە دومبىرا ادامشا جىلاپ، ەگىلەدى. حان قاتۋلانا قالادى دا، ءجۇزىن جاس جۋىپ، ەكى الاقانىمەن بەتىن باسىپ وتىرا قالادى. ءبىراق ەسىن تەز جيناپ الىپ بىلاي دەيدى «جالعىز ۇلىمنىڭ جاھاندا مەرت بولعانىن ەستىرتتىڭ، جازاڭدى ال»- دەپ، دومبىرانىڭ كومەيىنە بالقىعان قورعاسىن قۇيدىرعان ەكەن.
م: بۇل كۇيدە ەشكىم شىڭعىس حانعا حابار بەرگەن جوق. ال شىڭعىس حان بالاسىنىڭ قازاسىن قالاي ءتۇسىندى؟
و: مۋزىكا ءتىلى ارقىلى.
م: بۇل كۇيدى بايانداۋعا قانداي اسپاپ ارقاۋ بولدى؟
و: دومبىرا اسپابى.
م: ال، ەندى دومبىرادان باسقا تاعى قانداي مۋزىكالىق اسپاپتاردى بىلەسىڭدەر؟(وقۋشىلار مۋزىكالىق اسپاپتاردى اتايدى)
قوبىز اسپابىندا تىڭداعان «قاسقىر» كۇيىنىڭ وقيعاسىن كىم بايانداپ بەرەدى.(وقۋشىلار بايانداپ بەرەدى)
ولاي بولسا، قارت قوبىزدىڭ ورىنداۋىندا اڭىز كۇيىن تىڭداپ كورەيىك.
مۋزىكا تىڭداۋ: ج. قالامبايەۆ.«قاسقىر».
ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
و: كۇز ايى.
م: كۇزدە قانداي قۇبىلىستار بولادى؟
و: جەمىس - جيدەكتەر ءپىسىپ، جاپىراقتار سارعايىپ، كۇن سۋىتا باستايدى. قۇستار جىلى جاققا ۇشىپ كەتەدى.
م: جىل مەزگىلدەرىنىڭ اۋىسۋى، تابيعاتتا بولاتىن وزگەرىستەر اقىن - كومپوزيتورلاردىڭ شابىتىن وياتىپ، ولاردىڭ بويىندا ءان مەن كۇي تۋدىردى. سونداي اندەردىڭ ءبىرى ن. تىلەندييەۆتىڭ «قۇستار ءانى».
اعايىندى ەركىن جانە جانەل نۇرجانوۆتىڭ ورىنداۋىندا وسى ءاندى تىڭدايىق.
ءان تىڭداۋ: «قۇستار ءانى».
ەندى مۋزىكالىق اسپاپتىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن جاڭا ءبىر ءان ۇيرەنەيىك.
الدىمەن داۋىسىمىزعا جاتتىعۋ جاسايىق. ۇيرەنەتىن ءانىمىز ت. مولداعالييەۆتىڭ ولەڭىنە جازىلعان ت. بازاربايەۆتىڭ «قازدار قايتقاندا»ءانىن ۇيرەنەمىز.
مىنا سۋرەتكە نازار اۋدارايىق: بۇل 1678 - 1741 جج ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن يتاليان كومپوزيتورى انتونيو ۆيۆالدي. ۆيۆالدي جىلدىڭ 4 مەزگىلىنە ارناپ «جىل مەزگىلدەرى» اتتى
4 سيكلدان تۇراتىن كونسەرت جازدى. بۇل تۋىندى 4 - عاسىر وتسە دە، ءوزىنىڭ ومىرشەڭدىگىمەن، ولمەس تۋىندى بولىپ بىزگە جەتىپ وتىر.
مۋزىكا تىڭداۋ: ا. ۆيۆالدي«كۇز».
بالالار مۋزىكا قانداي ەكەن؟
وسى مۋزىكا ارقىلى ءبىز مۋزىكا ءتىلىنىڭ ادامزاتقا ورتاق ەكەنىنە تاعىدا كوز جەتكىزىپ وتىرمىز. ەندەشە، وسى مۋزىكانى تىڭداي وتىرىپ، العان اسەرىمىزدى بەينەلەۋ ونەرىمەن، شاعىن ەسسەمەن، كوركەم سوزبەن بەينەلەيىك. وقۋشىلاردى 3 - توپقا بولە وتىرىپ، 3 ءتۇرلى تاپسىرما ورىنداتۋ. وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارى تىڭدالادى.
بۇگىنگى ساباقتان نە ۇيرەندىڭدەر، نە بىلگىلەرىڭ كەلەدى؟ الدارىڭداعى ستيكەرگە ءوز ويلارىڭدى تۇسىرۋلەرىڭدى سۇرايمىن.
بۇل ساباقتا ءبارىمىز مۋزىكا الەمى پەرنەسىنىڭ تولقىنىندا بىرگە جۇزدىك. ەندى وسى تولقىنىستى سەكەن تۇرىسبەكوۆتىڭ «كوڭىل تولقىنى» كۇيىمەن ارلەسەك.(ەرەكشە جاۋاپتارىمەن كوزگە تۇسكەن وقۋشىلارعا جاقسى جانە ۇزدىك باعا الادى).
«قازدار قايتقاندا»ءانىن جاتتاۋعا.«كوڭىل تولقىنى» كۇيىن قايتا ءبىر وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، ءوز سەزىمدەرىڭدى، قيالدارىڭدى جازباشا تۇردە قاعاز بەتىنە ءتۇسىرىپ كەلىڭدەر.
You Might Also Like
