سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 2 كۇن بۇرىن)
مي. ميدىڭ بولىمدەرى
ماڭعىستاۋ وبلىسى،
جاڭاوزەن قالاسى، تەڭگە اۋىلى
جولداسبايەۆا زاۋرە كوناكبايەۆنا

ساباقتىڭ تاقىرىبى: مي. ميدىڭ بولىمدەرى.
ساباقتىڭ ماقساتى: ميدىڭ قۇرىلىسى، مي بولىمدەرى، قىزمەتى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتى: بىلىمدىلىك: ميدىڭ قۇرىلىسى، مي بولىمدەرى، قىزمەتى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: ەستە ساقتاۋ، ويلاۋ، جاتتاۋ، بايانداۋ، كوپشىلىك الدىندا ەركىن سويلەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: ورگانيزمنىڭ كۇردەلى شارتسىز رەفلەكستىك ارەكەتىن رەتتەۋشى مي بولىمدەرى بولعاندىقتان دەنساۋلىقتى كۇتۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: پلاكات، ميدىڭ ناق ءپىشىنى، سلايدتار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس.
ساباقتىڭ ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ، وزىندىك جۇمىس، سالىستىرۋ.

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. سىنىپتى ساباققا دايىنداۋ، وقۋ قۇرالدارىن، قاتىناستى تەكسەرۋ.
ءىى. ۇي جۇمىسىن سۇراۋ.
«كىم تاپقىر»
1. جۇيكە جۇيەسى قانداي بولىمدەرگە بولىنەدى؟
2. جۇلىن دەنەنىڭ قاي جەرىندە ورنالاسادى؟
3. جۇلىننىڭ سۇر زاتى نەدەن تۇرادى؟
4. جۇلىننىڭ وتكىزگىشتىك قىزمەتى قانداي؟
5. جۇلىن جۇيكەسى ارالاس دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
6. جۇلىننىڭ اق زاتى نەدەن قۇرالعان؟ ول جۇلىننىڭ قاي جاعاندا ورنالاسقان؟
7. جۇلىننىڭ رەفلەكستىك قىزمەتىن اتاڭدار.
8. جۇلىننىڭ سۇر زاتىندا نەشە ءتۇبىر بولادى؟
9. جۇلىننان نەشە جۇپ جۇيكەلەر تارالادى؟
10. جۇلىننىڭ جۇيكە ورتالىعى دەگەنىمىز نە؟
11. جۇلىن قانشا ءتۇرلى قىزمەت اتقارادى؟
12. مەنينگيت اۋرۋى جانە ونىڭ بەلگىلەرىن اتاڭ.

بيولوگيالىق ديكتانت
1. ەگەر رەفلەكستىك دوعانىڭ ءبىر بولىگى زاقىمدانسا............. جويىلادى.
2. رەفلەكستىك دوعا............. باستالادى.
3. جۇيكە جۇيەسى مۇشەلەردىڭ.......... رەتتەيدى.
4. نەيروننىڭ دەنەسىنە قوزۋ........... ارقىلى كەلەدى.
«تاپقىر بولساڭ تاۋىپ كور!»

ءىىى. جاڭا تاقىرىپ
مي بولىمدەرى

1 – ۇلكەن مي سىڭارلارى
2 – ارالىق مي
3 – ورتاڭعى مي
4 – مي كوپىرى
5 – سوپاقشا مي
6 - ميشىق

مي باسسۇيەكتىڭ مي ساۋىتىنىڭ ىشىندە جاتادى. ميدىڭ ورتاشا سالماعى ورتاشا 1300 - 1400گ.
جۇلىنداعىداي ميدا اق زات پەن سۇر زاتتان قۇرالعان. جۇلىننان ايىرماشىلىعى - ميدىڭ اق زاتى ىشكى جاعىندا، سۇر زاتى سىرتىندا بولادى. ميدىڭ ىشىندە مي سۇيىقتىعى تولعان قۋىستار بار. ولاردى مي قارىنشالارى دەيدى، سەبەبى ىشىندە ءمولدىر ءارى تۇتقىر سۇيىقتىق بولادى.
مي بولىمدەرى: 1) سوپاقشا مي؛ 2) ميشىق (ارتقى مي)؛ 3) ورتاڭعى مي؛ 4) ارالىق مي؛ 5) الدىڭعى مي سىڭارلارى.
1. سوپاقشا مي - جۇلىننىڭ جوعارعى شەتىنىڭ جالعاسى. جۇلىنداعى سياقتى، سوپاقشا ميدىڭ اق زاتى سىرتىندا، سۇر زاتى ءىش جاعىندا ورنالاسادى. سوپاقشا ميدىڭ ۇزىندىعى 2، 5 - 3سم. سوپاقشا ميدا ءبىر مي قارىنشاسى ورنالاسقان. وندا ەمۋ، جۇتۋ، جوتەلۋ، تۇشكىرۋ، كوزدى جىپىلىقتاتۋ رەفلەكستەرىنىڭ ورتالىعى بار. سۇر زاتىندا تىنىسالۋ، قان تامىرلارىن، اسقورىتۋدى رەتتەيتىن ورتالىقتار ورنالاسقان.

2. ارتقى ميعا - ميشىق پەن مي كوپىرى جاتادى. مي كوپىرى ورتاڭعى مي مەن سوپاقشا ميدىڭ ارالىعىندا ورنالاسقان. سوپاقشا مي مەن ورتاڭعى ميدى بايلانىستىرىپ تۇراتىندىقتان، ونى مي كوپىرى دەيدى. ميشىق - سوپاقشا مي مەن مي كوپىرىنىڭ ارتقى جاعىندا جاتادى. ميشىق قاڭقا بۇلشىقەتتەرىنىڭ ۇيلەسىمدى جيىرىلۋىن رەتتەيدى. اسىرەسە مويىن، تۇلعا، اياق - قول بۇلشىقەتتەرىنىڭ قوزعالىسىن، دەنەنىڭ قول - اياعى تەز شارشايدى، قوزعالىسى، تەپە - تەڭدىگى، ءسوزى بۇزىلادى.

ورتاڭعى مي - ارتقى مي مەن ارالىق ميدىڭ اراسىندا ورنالاسقان. ول الدىڭعى مي مەن ارتقى ميدى بىرىمەن - ءبىرىن جالعاستىرىپ تۇرادى. تەرىدە پيگمەنتتىڭ بوياۋتەكتىڭ ءتۇزىلۋىن رەتتەيدى. كەنەتتەن شىققان دىبىس، جارىق تىتىركەنگىشتەرىن تەز باعدارلاۋدى رەتتەيدى. مي بولىمدەرىنىڭ ميشىقتان باسقالارى مي باعاناسىن قۇرايدى. ودان 12جۇپ باسسۇيەك - مي جۇيكەلەرى تارالادى. بۇل جۇيكەلەر كورۋ (ءىى جۇپ)، ەستۋ (Vءىىى جۇپ)، كوزدى قورعاۋشى (ءىىى جۇپ)، كەزەگەن (X).

4. ارالىق مي - ورتاڭعى ميدىڭ الدىڭعى جاعىندا جاتادى. كورۋ، ءدام سەزۋ، ەستۋ جانە ت. ب. رەسەپتورلاردان كەلەتىن قوزۋ ارالىق مي ارقىلى الدىڭعى ميدىڭ ۇلكەن مي سىڭارلارىنىڭ قىرتىسىنا وتەدى. ارالىق مي زات الماسۋ، جۇرەك - قانتامىرلارى جۇيەسى، ىشكى سەكرەسيا بەزدەرى، ءزارشىعارۋ، ۇيقى جۇمىسىن رەتتەيدى. اعزانىڭ ىشكى ورتاسى، دەنە تەمپەراتۋراسى، تىنىسالۋ، قان قىسىمىنىڭ تۇراقتى بولۋى ارالىق ميعا بايلانىستى. مي مەن جۇلىن جۇمساق قابىعىنىڭ قابىنۋىنان كوبىنەسە سابيلەر نەمەسە بالالار مەنينگيت - دەلبە دەپ اتالاتىن جۇقپالى اۋرۋعا شالدىعۋى مۇمكىن. اۋرۋدىڭ جالپى بەلگىلەرى: باس اۋىرادى، قۇسادى، ەسىنەن ايىرىلادى جانە ت. ب.

جاڭا تۋعان بالانىڭ ميىنىڭ سالماعى 100گ بولسا، ءبىر جاستا ەكى ەسە ۇلكەيىپ، التى جاستا 1كگ - نان اسادى. ال، 20 - 30 جاستا قالىپتاسىپ، 60 جاستان كەيىن كىشىرەيۋ بايقالادى. كەيبىر جانۋارلاردا مي سالماعى ادام ميىنان اۋىر كەلەدى. مىسالى كيتتە - 7000گ، دەلفيندە - 5200گ، پىلدە - 4000گ.
ادامنىڭ اقىل - ويى، دارىندىلىق قابىلەتىن مي سالماعىمەن بايلانىستىرۋعا بولمايدى.
ميدىڭ قىزمەتى سۇر زاتتىڭ جالپى كولەمىنە، وندا جاتقان 18ملرد مي نەيروندارىنىڭ قابىلەتىنە بايلانىستى كەلەدى. بالا مەن ەرەسەكتەردە نەيرون سانى وزگەرمەيدى. جۇيكە تالشىقتارىنىڭ ءوسۋى مەن وسىندىلەرىنىڭ ءپىشىنى وزگەرە بەرەدى. مىسالى: اتاقتى جازۋشى س. تۋرگەنوۆتىڭ مي سالماعى 2012گ بولسا، جازۋشى فرانستىڭ مي سالماعى 1012گ، دارىگەر، پسيحياتور بەحتوروۆتىڭ - 1720گ، اتاقتى فيزيولوگ ي. پ. پاۆلوۆتىڭ - 1653گ، اتاقتى حيميك ي. د. مەندەلەيەۆتىڭ - 1571گ بولعان

ءىV. ساباقتى بەكىتۋ.
تەرمينولوگيالىق قوبديشا.

كوپىر – سوپاقشا ميدى بارلىق مي بولىكتەرىمەن جالعاستىرۋشى ورتالىق.
ميشىق – ەكى سىڭارلى ءيىرىم مەن جۇلگەلەردەن تۇراتىن شۇيدە بولىگى.
سەمانتيكالىق كارتا.
مي بولىمدەرى ----------------------- قىزمەتى
ۇلكەن مي سىڭارلارى ------------ ادامنىڭ بارلىق ءىس - ارەكەتتەرى قوزعالۋ، ەستۋ، كورۋ، سەزۋ،
سويلەۋ جۇزەگە اسادى.
ارالىق مي
ورتاڭعى مي
سوپاقشا مي
ارتقى مي (ميشىق)

«زەردەلى بالا ءبارىن بىلەدى»
وپەراسيا جاساپ، ميدىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىن الىپ تاستاعاننان كەيىن يت اتىن اتاپ شاقىرعاندا، تاماقتىڭ يىسىنە جاۋاپ بەرە المادى. ءيتتىڭ ميىنىڭ قاي بولىگى الىنىپ تاستالعان؟
ەمحانادا جول اپاتىنان ءبىر ادام جاتىر، ول جۇرگەندە تەڭسەلىپ جۇرەدى، دۇرىس سويلەي دە المايدى. ەمدەلۋشىنىڭ ميىنىڭ قاي ءبولىمى زاقىمدالعان؟

سەرگىتۋ ءساتى.
سىرتى ورمان
الدى جازىق قۇرلىقتى،
ارالاساڭ
تاباسىڭ جەتى قۇدىقتى
(باس)

كورمەگەن ەشكىم،
ءدامىن تاتىپ.
قارا ورمان استى،
ۇيىعان قاتىق.
(مي)

V. قورىتىندىلاۋ.
ۆەنن دياگرامماسى.
جۇلىن - ەكىگە بولىنەدى، سالماعى 34 - 38گ
مي - بەسكە بولىنەدى، سالماعى 1300 - 1400گ

Vءى. باعالاۋ.
بەرىلگەن پاراقشالارعا تاپسىرمالاردى ورىندالۋىن بەلگىلەپ وتىرادى، سولار ارقىلى باعالاۋ.
Vءىى. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
§15. مي جانە جۇلىن اۋرۋلارى تۋرالى حابارلاما دايىنداپ كەلۋ.

تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما