InfoHub Logo

ميوكارد ينفاركتى – جۇرەك اۋرۋىنىڭ وتە ءجيى كەزدەسەتىن ءتۇرى. بۇل جۇرەك قانتامىرلارىنىڭ ءبىر بولىگىنىڭ ۇيىعان قانمەن بىتەلۋى نە كەنەتتەن ءتۇيىلۋى سالدارىنان جۇرەك بۇلشىقەتىنىڭ، ءتىنىنىڭ ءبىر بولىگىنىڭ ءولۋى. جۇرەك قانتامىرلارىنىڭ كەنەت تارىلۋى، نە سكلەروز بولىپ وزگەرگەن تامىرلاردىڭ تىعىندالۋى، ونى قورشاعان قىلتامىرلاردىڭ شاماسىنىڭ كەلمەۋى وسىنداي قايعىعا اكەلىپ سوعادى. بۇل نەلىكتەن بولاتىن جاعداي؟ وعان يتەرمەلەيتىن كۇش كوپ. ماسەلەن، كوپتەن ەلەمەي كەلگەن كاننىڭ قىسىمى، قاننىڭ ۇيۋىنىڭ جوعارىلاۋى، اشۋ-ىزا، رەنىش، قاتتى نازالانۋ، شامادان تىس اۋىر جۇمىس، الكوگول مەن نيكوتين ۋلارى. ينفاركت ءوزىنىڭ زاقىمدانعان شەڭبەرىنە، بۇلىنگەن تامىردىڭ كەڭدىگىنە، ارناسىنا قاراي ءارتۇرلى بولادى. جانسىز وشاق كەڭ جايىلىپ، ۇلعايادى نەمەسە كولەمى ورتاشا، ال تاعى بىردە كوزگە ارەڭ كەرىنەتىن ميكروينفاركت بولادى.

جاراقاتتانعان جەردىڭ تەرەڭدىگىنە بايلانىستى ينترامۋرالدى، ترانسمۋرالدى دەپ ايىرادى. ءبىرىنشىسى جۇرەك بۇلشىقەتىنىڭ (ميوكارد) ىشكى جاعىن جانسىزداندىرسا، ەكىنشىسى بۇكىل بۇلشىقەتتىڭ بارلىق تەرەڭدىگىن زاقىمدايدى، ياعني جانسىزداندىرادى. قالپىنا كەلۋ ۇدەرىستەرى 5-6 كۇننەن كەيىن باستالادى. ولەۋسىرەگەن بەلىك بىرتىندەپ جازىلا باستايدى، ال ورنى 6-12 كۇننەن سوڭ تىرتىققا اينالادى.

اۋرۋ باستالعاندا ادامعا بىلىنەتىن بەلگىلەرى ەرەكشە: جۇرەك تۇسى قاتتى شانشۋ بولىپ قادالادى، سول جاق يىق، قول السىرەپ جانسىزدانعانداي سەزىلەدى، ناۋقاس ادام ابىرجىپ، السىزدەنىپ قالادى. جۇرەك تۇسى اۋىرعاننان باستاپ دارىگەرگە حابارلاسۋ كەرەك. ونى ءوزى باسىلادى دەپ توسقان دۇرىس ەمەس، ويتكەنى اسقىنىپ كەتۋى مۇمكىن. اسىرەسە جاسى 40-تان اسقان ادامدارعا ونداي شىدامدىلىق زيان.

ناۋقاستى اۋرۋحاناعا جاتقىزىپ، قاجەتتى كومەك كورسەتىپ، قيىن كەزەڭنەن الىپ شىققان سوڭ، ەمدىك جاتتىعۋلار تاعايىندايدى. ەگەر ميكروينفاركت بولسا، 2-3 تاۋلىكتەن سوڭ، ورتاشا تۇرىندە 4-5، ال كەڭىنەن جايىلعان تۇرىندە 6-7 تاۋلىكتەن سوڭ دەنە شىنىقتىرۋ باستالادى.

كەيىنگى جىلدارى عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، ەمدىك جاتتىعۋلار نەعۇرلىم ەرتە باستالسا، سولعۇرلىم تەزىرەك جازىلۋعا مۇمكىندىك تۋادى. ول ادامنىڭ كوڭىل كۇيىن كوتەرىپ، شەتكەرگى قانتامىرلارىن جاقسارتىپ، جۇرەك بۇلشىقەتىن الدەندىرىپ، كۇش بەرەدى. مۇنىڭ ءوزى ناۋقاستىڭ توسەك تارتىپ ۇزاق جاتپاي، تۇرىپ كەتۋىنە تىكەلەي كومەكتەسەدى.

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى اۋرۋدىڭ قايتا قالپىنا كەلۋ (رەابيليتاسيا) ۇدەرىسىن ءۇش كەزەڭگە بولەدى: ەمدەۋ مەكەمەسىندەگى (اۋرۋلاردىڭ شيەلەنىسكەن كەزى)، ساۋىعا باستاعان كەز (كونۆالەسەنسيا)، كوتەرمەلەۋ (پوستكونۆالەسەنسيا) كەزەڭى. ەكىنشى، ءۇشىنشى كەزەڭ ناۋقاستى اۋرۋحانادان شىعارعان سوڭ، ەمحانادا رەابيليتاسيالىق ورتالىقتا، شيپاجايدا، ديسپانسەرلەردە وتەدى.

اۋرۋحانادا جاتتىعۋلار ينفاركتىڭ ءتۇرىن، كەزەڭىن، اۋرۋدىڭ جاسىن، جىنىسىن ەسكە الا وتىرىپ، جاسالادى. ول 3 جۇمادان 6-8 جۇماعا دەيىن سوزىلادى. قيمىل-قوزعالىس ءتورت رەجيمنەن تۇرادى. توسەك تارتىپ جاتقان، جارتىلاي جاتقان، ياعني وتىراتىن، پالاتالىق جانە بوس رەجيمدەر. ءبىر رەجيمنەن ەكىنشىگە وتكىزۋدى تەك ەمدەيتىن دارىگەر عانا شەشەدى. ءار ناۋقاستىڭ تامىر سوعۋىن، قان قىسىمىن، تىنىس الۋ جيىلىگىن ەسەپتەي، سالىستىرا وتىرىپ، ەمدىك جاتتىعۋلاردى قولدانادى. جاتتىعۋلاردى جاساعاننان كەيىن تامىردىڭ سوعۋ جيىلىگى 10-عا، تىنىس الۋ 1 مينۋتتا 3-4 رەت، قان قىسىمىنىڭ جوعارعى سانى 10-15 مم سىناپ باعاناسىنا كوتەرىلۋى كەرەك. مىسالى، قالىپتى جاعدايدا قانتامىردىڭ سوعۋى – 60-72، تىنىس الۋ – 16-18، قان قىسىمى – سىناپ  باعاناسىمەن 120/60 مم بولسا، ەمدىك جاتتىعۋدان سوڭ تامىردىڭ جيىلىگى مينۋتىنا 70-82، تىنىس الۋ – 19-22، قان قىسىمى – 135/60 مم سىناپ باعاناسى بولۋى ءتيىس. ال اتالعان مولشەردەن اسىپ كەتسە، ەمدىك جاتتىعۋ جۇرەك اۋرۋىنا لايىقتى بولماي، دۇرىس قولدانىلماعان بولىپ ەسەپتەلەدى.

ناۋقاس توسەك تارتىپ جاتقاندا بەرىلەتىن جاتتىعۋلار جيىنتىعى اياق-قولدىڭ تەك ساۋساقتارىن اقىرىن اسىقپاي قيمىلداتۋدان، بۇلشىقەتتى شيرىقتىرىپ بوساڭسىتۋدان تۇرادى. ەمدىك جاتتىعۋدى پايدالانعاندا دارىگەر ادامنىڭ مىنەز-قۇلكىن، جۇيكە جۇيەسىن ەسكەرە وتىرىپ، ەڭ الدىمەن جاتتىعۋلاردىڭ قاراپايىم وڭاي تۇرلەرىن بەلگىلەيدى. جاتتىعۋلار ءبىرقالىپتى ىرعاقپەن، بايىپپەن بۋىنداردىڭ بىرىنەن سوڭ ءبىرىن قوزعالتا وتىرىپ، ورىندالۋى قاجەت. جاتتىعۋلاردى ونشا قاتتى كۇش جۇمساماي، سۇيسىنە، ەم بولاتىنىنا سەنىپ، ىقىلاسپەن ورىنداعان دۇرىس. دارىگەر ناۋقاس ادامنىڭ دۇرىس تىنىس الۋىن قاداعالاپ وتىرادى. ويتكەنى دۇرىس العان دەمنىڭ ءوزى قان اينالىمىن جاقسارتادى.

بىرنەشە كۇننەن سوڭ تىزە، مىقىن، شىنتاق بۋىندارىن قوسادى. تىزەنى بۇگىپ-جازىپ، تاباندى جىلجىتىپ، اياقتى كوتەرمەيدى. جۇرەك تۇسىندا شانشۋ بولماسا، تاباندى تىرەپ، جامباستى جوعارى كوتەرىپ، قوزعايدى، سول سياقتى ەكى جاققا اۋناپ جاتۋعا بولادى. وسىنداي جاتتىعۋلار العاشقى كەزدە 6-8 مينۋتقا سوزىلادى.

دەنە تاربيەسىنىڭ بۇل رەجيمدەگى نەگىزگى ماقساتى جۇرەكتەن الىس، شەتكەرگى ورنالاسقان قان تامىرلارىن شىڭداپ، قان اينالىمىن جاقسارتۋ جانە ناۋقاس ادامدى وتىرۋعا دايىنداۋ.

ەكىنشى رەجيمگە كوشكەندە ادامنىڭ ۆەستيبۋليار اپپاراتىنا (تەپە-تەڭدىك جاعدايىن ساقتايتىن) ارنايى جاتتىعۋلار بەرىلەدى. ويتكەنى ۇزاق توسەك تارتىپ جاتقان ادامنىڭ باسى اينالىپ، كوزى بۇلدىراپ، تەپە-تەڭدىك جاعدايى بۇزىلادى. سوندىقتان ديناميكالىق تىنىس الۋ جاتتىعۋلارى، دەنەنىڭ بۇلشىقەتتەرىن شيراتۋلار كەڭىنەن قولدانىلادى. بىرنەشە رەت وتىرىپ، قايتا جاتىپ، اياقتاردى الما-كەزەك كوتەرەدى. الدىمەن ادىسكەردىڭ كومەگىمەن، كەيىن وزىنشە جاسايدى. ساباقتىڭ ۇزاقتىعى – 14-17 مينۋت، 7-10 كۇنگە سوزىلادى.

پالاتا رەجيمىندە (ناۋقاستار جاتاتىن بولمە) ناۋقاس ادامدى بىرتىندەپ تۇرعىزۋعا دايىندايدى. جۇرەك تامىرلارىن، باسقا مۇشەلەردى، بارلىق ورگانيزمدى تىك تۇرۋعا داعدىلاپ، جۇرۋگە بەيىمدەيدى. وتىرعان قالپىندا ءجۇرۋ نىشانىن جاسايدى. سونان كەيىن بىرەۋدىڭ كومەگىمەن تۇرەگەلىپ، اياڭداپ باسىپ جۇرەدى. ءجۇرۋدىڭ دە ءمانى بار: بىر-ەكى اتتاپ، كەيىن ەكپىندى، ارا قاشىقتىقتى الىستاتا تۇسەدى. بۇل كەزەڭ 7-10 كۇنگە سوزىلادى، ال جاتتىعۋلار 15-20 مينۋتتا جاسالادى.

بوس رەجيمدەگى نەگىزگى ماقسات – بىرتىندەپ كوبەيتىلەتىن كۇشكە جۇرەك-قانتامىرلارىن دايىنداۋ. بۇل كەزدە اۋرۋدى باسپالداقپەن جۇرگىزەدى، دالاعا سەرۋەنگە شىعارادى. ءسويتىپ، ءۇي جاعدايىنا، تۇرمىس-تىرشىلىككە قاتىستىرادى. جاتتىعۋلار بارلىق بۇلشىقەتتەرگە، تۇرىپ، وتىرىپ، جاتىپ ورىندالادى. جاتتىعۋلاردى دالادا نەمەسە ارناۋلى بولمەلەردە وتكىزەدى. ۇزاقتىعى 25-30 مينۋتقا سوزىلادى، بۇل كەزەڭ 7-10 كۇن.

اۋرۋحانادان شىققان سوڭ ناۋقاس ابدەن ايىققانشا 3-5 اي ەمحانادا نەمەسە رەابيليتاسيالىق ورتالىقتاردا، شيپاجايلاردا ەمدىك جاتتىعۋلاردى ءارى قاراي جالعاستىرادى. مۇنداعى ماقسات – ادامنىڭ پسيحولوگيالىق جاعدايىن قالپىنا كەلتىرىپ، جاتتىعۋلارعا بويىن تولىق ۇيرەتۋ؛ جۇرەك بۇلشىقەتىن جەتىلدىرىپ، ونىڭ جيىرىلۋ كۇشىن ارتتىرىپ، قان اينالىسىن جاقسارتۋ، تۇرمىسقا، ەڭبەككە قابىلەتىن ارتتىرۋ.

بۇل ءۇشىن ەرتەڭگىلىك گيگيەنالىق جاتتىعۋ، ەمدىك گيمناستيكا، ءوز بەتىنشە ورىندالاتىن جاتتىعۋلار، سپورت ويىنىنىڭ تۇرلەرى، ءجۇزۋ، شاڭعى تەبۋ، سەرۋەندەۋ كەڭىنەن كولدانىلادى. سول سياقتى ادام ءوزىن ەڭبەككە باۋلىپ، دەنە شىنىقتىرۋ ادىستەرىنە كوڭىل بولەدى.

جۇرەك اۋرۋىنا شالدىققان ادام وزىنە-وزى وتە ۇقىپتىلىقپەن كاراپ، ديسپانسەرلىك تىزىمدە تۇرادى. بۇل كەزدە ەمدىك گيمناستيكانىڭ تۇرلەرىن ودان ءارى ءوربىتىپ، كۇندەلىكتى تىرشىلىكتىڭ تىرەگى رەتىندە قاراۋ كەرەك. تۇرمىس، ەڭبەك، كاسىپتىك دارەجەسىن كوتەرۋ ۇدايى – قيمىل-قوزعالىستا بولعان دۇرىس. ەمدىك جاتتىعۋدى تىڭعىلىقتى تۇردە ورىنداۋ، ول جۇرەك ينفاركتىنە قايتا ۇشىراتپاۋدىڭ الدىن الۋ.

ادام جازىلىپ، ەڭبەككە كوسىلعان كۇننىڭ وزىندە ەمدىك جاتتىعۋدىڭ ەش زيانى جوق. ول ءۇشىن جۇماسىنا 2-3 رەت ارنايى ۇيىمدارعا، ستاديون الاڭدارىندا ءوز بەتىنشە ءارتۇرلى ادىستەرمەن اينالىسۋ كەرەك. تەك سوندا عانا دەنە سەرگىپ، بويدى بيلەگەن ىندەتتەن تولىعىمەن جازىلادى.

ەمدىك جاتتىعۋلار

كىرىسپە جاتتىعۋلار

1.   شالقادان جاتىپ، اسىقپاي بايىپپەن تىنىس الۋ (3-4 رەت). دەم الۋعا كوك ەت پەن كەۋدەنى دۇرىس قوسۋ كەرەك.

2.   قول ساۋساقتارىن بۇگىپ-جازۋ (4-5 رەت).

3.   تىنىس الۋ (4-5 رەت)

4.   ەكى اياقتىڭ ۇشىن العا-ارتقا قوزعاۋ (3-4 رەت). باياۋ ىرعاقپەن.

5.   قولدىڭ باسىن وڭعا-سولعا اينالدىرۋ (4-5 رەت). ەكى قولمەن الما-كەزەك.

6.   دەمالىس (2-3 مينۋت).

7.   اياقتىڭ ۇشىن وڭعا-سولعا قيسايتۋ (3-4 رەت). اسىقپاي.

8.   قولدى ەكى قاپتالدا ۇستاعان بويدا العا ءيىپ، ساۋساقتاردى سوزۋ جانە بۇگۋ (3-4 رەت). سوزعاندا دەمدى ىشكە الىپ، بۇككەندە سىرتقا شىعارۋ.

9.   اياق جانە قولدىڭ باسىن ءبىر مەزگىلدە العا-ارتقا قيمىلداتۋ (4-5 رەت). باياۋ ىرعاقپەن.

10. تىنىسالۋ (1-2 رەت).

بارلىعى: 5-6 مينۋت.

نەگىزگى جاتتىعۋلار

1.   شالقادان ەكى كولدى قاپتالدا ۇستاپ جاتۋ؛ اسىقپاي تىنىس الۋ (3-4 رەت). جايلاپ قانا.

2.   قولدى شىنتاقتان بۇگىپ، باسىن اينالدىرۋ. (3-4 رەت). ەكى قولمەن كەزەك.

3.   اياقتىڭ ۇشىن ەكى جاققا ءبىر مەزگىلدە قيمىلداتۋ (4-5 رەت). ەكى اياقتىڭ قيمىلىن قاداعالاۋ.

4.   قولدىڭ ۇشىن يىققا كويۋ. قۇلاشتى جايىپ، تەرەڭ دەم الىپ، العاشكى قالىپتا دەمدى شىعارۋ (3-4 رەت). ورتاشا ىرعاقپەن.

5.   اياق-قولدىڭ ۇشىن شىر اينالدىرۋ (3-5 رەت). وڭعا-سولعا اسىقپاي، ىرعاقتى تۇردە.

6.   اسىقپاي تەرەڭ دەم الۋ (4-5 رەت).

7.   يىقتى قوزعاۋ. جوعارى كوتەرگەندە دەمدى ىشكە تارتۋ، تۇسىرگەندە سىرتكا شىعارۋ كەرەك (3-4 رەت). باياۋ ىرعاقپەن.

8.   اۋدارىلىپ وڭ جاك قاپتالعا، ودان سوڭ سول جاق قاپتالعا (3-4 رەت). ءار قاپتالعا اۋدارعاندا دەم اچۋ.

9.   دەمالىس (2-3 مينۋت). دەنەنى بوساڭسىتىپ ۇستاۋ.

10. اياقتى تىزەدەن بۇگىپ، ەكى جاققا الشاقتاتىپ، قايتا قوسۋ (4-5 رەت). بۇلشىقەتتى بوس ۇستاۋ كەرەك.

11. قولدىڭ ۇشىن يىققا، ەكى جاققا، تومەن ءتۇسىرۋ (3-4 رەت). ەركىن دەم الادى.

12. اياقتى تىزەدەن بۇگىپ، وكشەنى الما-كەزەك كوتەرىپ جۇرگەن سياقتى قيمىل جاساۋ (4-5 رەت). ءبىرقالىپتى، اسىقپاي.

13. تەرەڭ دەم الۋ (3-5 رەت).

14. اياقتىڭ باسىن بۇگىپ-جازۋ (3-5 رەت).

بارلىعى: 18-20 مينۋت.

قورىتىندى جاتتىعۋلار

1.   وتىرىپ، اسىقپاي دەم الۋ (3-4 رەت)

2.   يىقتى ءبىر مەزگىلدە اينالدىرۋ (4-5 رەت). دەنەنى ءسال ءتۇزۋ ۇستاۋ كەرەك.

3.   وكشەنى ەدەنگە وكشەدەن تىرەپ، وڭعا-سولعا اينالدىرۋ (4-5 رەت). ەكى اياقپەن الما-كەزەك.

4.   ورىندىقتىڭ شەتىنە وتىرىپ، قولدى يىققا قويادى. قولدى، ساندى ەكى جاققا جازىپ، تەرەڭ دەم الادى. قوسقان كەزدە دەمدى سىرتقا شىعارادى (4-5 رەت). دەم الۋدى قاداعالايدى.

5.    قولدى مىقىنعا تىرەپ، تىنىس الادى (3-4 رەت).

6.    اياقتى تىزەدەن بۇگىپ، قولدى سانعا قويىپ، دەنەنى العا ءيىپ، قايتادان قالپىنا كەلۋ (3-4 رەت). يىلگەندە دەمدى شىعارىپ، تۇزەگەندە تىنىس الۋ.

7.    اياقتى الما-كەزەك بۇگىپ-جازۋ (4-5 رەت). اسىقپاي، بايىپپەن.

8.    قولدى يىققا تىرەپ، شىنتاقتى ارتقا-العا قوزعاۋ (3-4 رەت). دەمدى ەركىن الۋ.

9.    اياقتىڭ ۇشىن تىرەپ، الما-كەزەك وكشەنى كوتەرۋ (6-8 رەت). ورتاشا ىرعاقپەن.

10.  قولدى شىنتاقتان بۇگىپ-جازۋ. بۇككەندە قولدىڭ باسىن قىسىپ، جازعاندا الاقاندى اشۋ (4-5 رەت). بۇلشىقەتتى قاتايتا قىسادى.

11.  قولدى مىقىنعا قويىپ، قالىپتى تىنىس الۋ (3-5 رەت). باياۋ جاسالادى.

بارلىعى: 5-10 مينۋت.

گۇلبارشىن يكىمانوۆا
مەديسينا عىلىمىنىڭ دوكتورى،
پروفەسسور

 

---