سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 3 كۇن بۇرىن)
«ناعىز قازاق – دومبىرا» ءداستۇرلى ءان، كۇي ادەبي سازدى كەشىنىڭ سەنارييى
«ناعىز قازاق – دومبىرا»
ءداستۇرلى ءان، كۇي ادەبي سازدى كەشىنىڭ سەنارييى

تاقىرىبى: «ناعىز قازاق – دومبىرا»
ماقساتى: وقۋشىلارعا قازاق حالقىنىڭ كۇيشىلەرىن تانىستىرۋ، ولاردىڭ كۇيلەرىن تىڭداپ، شىعۋ تاريحىمەن زەرتتەپ، رۋحاني ازىق بەرۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، قازاقى كيىز ءۇي جابدىقتارى، شارلار.

(ساحنا اشىلادى)
پرولوگ: «شەرلى دومبىرا»
(فانفار، جۇرگىزۋشى شىعادى)
جۇرگىزۋشى:
ەكى ىشەكتىڭ ءبىرىن قاتتى،
ءبىرىن ءسال - ءپال كەم بۇرا.
ناعىز قازاق، قازاق ەمەس،
ناعىز قازاق – دومبىرا.
ارمىسىزدار قۇرمەتتى قوناقتار، اياۋلى ۇستازدار، جانەدە جاس دوستار! بۇگىنگى مەكتەبىمىزدە ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار؛ رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسى اياسىندا وتكىزىلگەلى وتىرعان «ناعىز قازاق – دومبىرا» اتتى ءداستۇرلى ءان، كۇي ادەبي سازدى كەشىمىزگە قوش كەلدىڭىزدەر! ەلباسىمىز «بولاشاققا باعدار؛ رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىندا؛ «ەلىمىز جاڭا تاريحي كەزەڭگە اياق باستى. جىل باسىنداعى حالىققا جولداۋىمدا قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋى باستالعانىن جاريالادىم. وسىلايشا، ءبىز قايتا تۇلەۋدىڭ ايرىقشا ماڭىزدى ەكى پروسەسى – ساياسي رەفورما مەن ەكونوميكالىق جاڭعىرۋدى قولعا الدىق. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز ايقىن، باعىتىمىز بەلگىلى، ول – الەمدەگى ەڭ دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلۋ.

ەندى، اۋقىمدى جانە ىرگەلى جۇمىستاردى باستاعالى وتىرمىز. مەملەكەت پەن ۇلت قۇرىشتان قۇيىلىپ، قاتىپ قالعان دۇنيە ەمەس، ۇنەمى دامىپ وتىراتىن ءتىرى اعزا ىسپەتتى. ول ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن زامان اعىمىنا سانالى تۇردە بەيىمدەلۋگە قابىلەتتى بولۋى كەرەك. جاڭا جاھاندىق ۇردىستەر ەشكىمنەن سۇراماي، ەسىك قاقپاستان بىردەن تورگە وزدى. سوندىقتان، زامانعا سايكەس جاڭعىرۋ مىندەتى بارلىق مەملەكەتتەردىڭ الدىندا تۇر. سىناپتاي سىرعىعان ۋاقىت ەشكىمدى كۇتىپ تۇرمايدى، جاڭعىرۋ دا تاريحتىڭ ءوزى سياقتى جالعاسا بەرەتىن پروسەسس. ەكى ءداۋىر تۇيىسكەن ءولىارا شاقتا قازاقستانعا تۇبەگەيلى جاڭعىرۋ جانە جاڭا يدەيالار ارقىلى بولاشاعىن باياندى ەتە ءتۇسۋدىڭ تەڭدەسسىز تاريحي مۇمكىندىگى بەرىلىپ وتىر. مەن بارشا قازاقستاندىقتار، اسىرەسە، جاس ۇرپاق جاڭعىرۋ جونىندەگى وسىناۋ ۇسىنىستاردىڭ ماڭىزىن تەرەڭ تۇسىنەدى دەپ سەنەمىن. جاڭا جاعدايدا جاڭعىرۋعا دەگەن ىشكى ۇمتىلىس – ءبىزدىڭ دامۋىمىزدىڭ ەڭ باستى قاعيداسى. ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن وزگەرە ءبىلۋ كەرەك. وعان كونبەگەندەر تاريحتىڭ شاڭىنا كومىلىپ قالا بەرەدى.» دەپ جازدى.

ەندەشە، ءبىزدىڭ دە بۇگىنگى كەشىمىز ەلباسىمىزدىڭ «بولاشاققا باعدار؛ رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىنىڭ اياسىندا بولماق.
ساحنادا سەيتەكتىڭ كۇيى «تويباستار»
ورىندايتىن: ءابدىعاپپاروۆا نۇراينا

جۇرگىزۋشى:
بابامىزدىڭ مۇڭىسىڭ سەن دومبىرا،
انامىزدىڭ سىرىسىڭ سەن دومبىرا.
قازاعىمنىڭ جۇرەگىنەن جارالعان،
دالامىزدىڭ ءۇنىسىڭ سەن دومبىرا.
ساحنادا سەكەن تۇرىسبەكوۆتىڭ كۇيى «كوڭىل تولقىنى»
ورىندايتىن: مۇڭايتپاس ەرقانات
(ەكراندا دينا نۇرپەيىسوۆانىڭ ۆيدەوروليگى قوسىلادى)
جۇرگىزۋشى:
دينا نۇرپەيىسوۆا قازاقتىڭ ايگىلى كۇيشى كومپوزيتورى، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى. ول 1861 جىلى باتىس قازاقستان وبلىسى، جاڭاقالا اۋدانى، بەكەتاي قۇمى دەگەن ەلدى مەكەندە دۇنيەگە كەلدى. دينا اتا - انا شاڭىراعىندا بۇلاڭداپ وسكەن جاس كەزىنىڭ وزىندە - اق داۋلەتكەرەي، ءمۇسىرالى، الىكەي، تۇركەش، ۇزاق، ەسجان، بايجۇما، بالامايساڭ سياقتى كۇيشىلەردىڭ كۇيىن ناقىشىنا كەلتىرە تارتىپ، توڭىرەگى «دومبىراشى قىز» دەپ اتاعان. قارشاداي قىزدىڭ داڭقىن ەستىپ، ايگىلى قۇرمانعازى ارنايى ىزدەپ كەلگەن. ول دينانىڭ دومبىرا تارتىسىنا ءسۇيسىنىپ، بولاشاعىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتىپ، باتاسىن بەرگەن.
(ساحناعا جەتپىس ادەمى «قۇتتىقتايمىن ماما» انىمەن شىعادى)
جۇرگىزۋشى:
دومبىرا مۇنشا شەشەن بولدىڭ نەگە؟
كۇي تولعان كوكىرەگىڭ شەجىرە مە؟
سىر قوزعاپ عاسىرلاردان جونەلەسىن،
ساۋساعىم ءتيىپ كەتسە ىشەگىڭە، - دەپ قاسىم امانجولوۆ جىرلاعانداي قازاق حالقىنىڭ باسقا حالىقتاردان ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ءبىرى ول ءوزىنىڭ ۇلتتىق مۋزىكاسىنىڭ بولۋى. اتادان بالاعا جەتكەن، قادىرلەپ كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتالىپ، قىمبات قازىناعا اينالدى. قايماعى بۇزىلماي جەتكەن بۇل ونەردىڭ ءبىر شىڭى دومبىرا كۇيلەرى. ورتادا جاس ۇلاندىقتاردىڭ ادەبي مونتاجى.
جۇرگىزۋشى:
دومبىرام، جۇرەگىممەن ۇندەس ەدىڭ،
سەنىمەن سىرلاسىمداي تىلدەسەمىن.
بابامنان قالعان مۇرام سەن بولماساڭ،
ونەردىڭ نە ەكەنىن بىلمەس ەدىم.
باكىر تاجىبايەۆتىڭ ءانى «اقبۇلاق»
ورىندايتىندار: مانسۇر مەن كاۋسار
(ساحنا سىرتىندا «اداي» كۇيى قوسىلادى)
جۇرگىزۋشى:
قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى 1823 جىلى اتىراۋ وبلىسى، جاڭاقالا اۋدانىنا قاراستى جيدەلى دەگەن جەردە دۇنيەگە كەلدى. جاستايىنان العىر، دومبىرانىڭ قۇلاعىندا ويناپ وسكەن. سوندىقتان دا، ول ساحارانىڭ داڭعىل كوكىرەك داۋلەسكەر كۇيشىسى سوقىر ەسجاندى العاش كوpiپ تىڭداسىمەن - اق دومبىراسىنىڭ ءتىلىن مەن ءدىنىن ءتۇسىنىپ، ۇيىپ تىڭدايدى. قۇرمانعازىنىڭ كوپتەگەن شىعارمالارى بار. سونىڭ ءبىرى اداي كۇيى.
ساحناعا اۋىلدىق مادەنيەت ءۇيىنىڭ دومبىرا ۇيىرمەسىنىڭ جەتەكشىسى اياپوۆا باقىت اپايدى شاقىرامىز.
ورىندالاتىن كۇي «اداي»
جۇرگىزۋشى:
حالىق كۇيى «كەلىنشەك»
ساحنادا اياپوۆا باحىت اپاي شاكىرتتەرىمەن.
جۇرگىزۋشى:
ەكى ىشەكتىڭ ءبىرىن قاتتى، ءبىرىن ءسال - ءپال كەم بۇرا.
ناعىز قازاق – قازاق ەمەس، ناعىز قازاق – دومبىرا!
بىلگىڭ كەلسە ءبىزدىڭ جايدى، سودان سۇرا تەك قانا:
ودان اسقان جوق شەجىرە، ودان اسقان جوق دانا.
اقيقاتتى ايتقانداردىڭ ءبارى وسىلاي سورلاسىن
دەپ ءبىر حاندا شاناعىنا قۇيعان ونىڭ قورعاسىن.
جالعان سويلەپ كورگەن ەمەس ءدال سول كەزدىڭ وزىندە:
اپپاق جالىن كۇيدىڭ جانىن جالاپ جاتقان كەزىندە. - دەپ قادىر مىرزا ءالى جىرلاعانداي قازاق حالقىنىڭ ءاربىر شىعارمالارىندا وزىندىك تاريحى بار. بايىرعى كەزدە قازاق ءۇيىنىڭ تورىندە ءاردايىم دومبىرا ءىلۋلى تۇرعان نەمەسە ءۇي - ءىشىنىڭ بىرەۋى دومبىرادا كۇي شەرتپەيتىن وتباسى قازاق اراسىندا كەمدە - كەم بولعان.
ساحنادا داۋلەتكەرەيدىڭ كۇيى «قوس القا»
ورىندايتىن: ايتباي ۇلپان
(«تۋعان جەر» ءانى قوسىلادى. ۇلپان مەن اياۋلىم)
جۇرگىزۋشى:
ادەمى سەندە اۋەن بار سەزىنگەنگە،
مەنىڭ دە ونى ۇقپاعان كەزىم كەم بە؟
ۇنىڭە قۇلاق توسام قۇلاپ ءتۇسىپ،
تىرلىكتىڭ ۋ – شۋىنان بەزىنگەندە.
ءبىزدىڭ زامانىمىزعا قازاق حالقىنىڭ ءان - كۇيلەرى، جىر داستاندارى وسى كيەلى دومبىرا ارقىلى جەتكەن. دومبىرانى ءاربىر قازاق قاستەرلەپ ءۇيىنىڭ تورىنە ءىلىپ قويادى. بۇگىنگى «ناعىز قازاق – دومبىرا» اتتى ادەبي سازدى كەشىمىزدى قورىتىندىلاۋ ءۇشىن بۇگىنگى كەشىمىزدىڭ ءقادىرلى قوناقتارى ارداقتى انامىز شەكتىبايەۆا سۆەتا اپايىمىزدى جانەدە اۋداندىق وقۋشىلار ءۇيىنىڭ ۇيىرمە جەتەكشىسى بەكمولدايەۆ جاسۇلاندى ورتاعا شاقىرامىز.

جۇرگىزۋشى:
قۇرمەتتى كورەرمەندەر! ەلباسىمىزدىڭ «بولاشاققا باعدار؛ رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسى اياسىندا وتكەن «ناعىز قازاق – دومبىرا» اتتى ءداستۇرلى ءان، كۇي ادەبي سازدى كەشىمىزگە كەلىپ كورىپ تاماشالاعاندارىڭىزعا كوپ - كوپ راحمەت! كەلەسى كەزدەسكەنشە قوش ساۋ بولىڭىزدار!

ماردان بايدىلدايەۆ اتىنداعى
№232 ورتا مەكتەپتىڭ تاربيە ءىسىنىڭ ورىنباسارى
گۇلسىم نۇرپەيىسوۆا بەرىكبول قىزى

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما