«وازيس» ءفيلمى نەمەسە كيەلى جازبانىڭ سىرى
شۆەدتىڭ ۇلى رەجيسسەرى ينگمار بەرگمان ايگىلى «ۇنسىزدىك» دەپ اتالاتىن فيلمىندە ادام ارى مەن ءناپسىسى ورتاسىنداعى كۇرەستى قاراما-قارسى تيپتەگى ەكى كەيىپكەر ارقىلى كورسەتكەن بولاتىن. ەڭ قىزىعى وسى ءفيلمدى كورگەن كەز-كەلگەن ەستى كورەرەمەن ەكراننان ەكىگە جارىلعان ءوز كەيىپىن كورە الاتىنى حاق. ويتكەنى پەندەنىڭ ىشكى قايشىلىقتارىمەن كۇرەسى ول بىتپەيتىن جانە ەڭ ۇلكەن كۇرەس. الايدا ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز «بەرگماننىڭ كەيىپكەرلەرى» سپەتتى بۇگىنگى ۇلتتىق بولمىسىمىزدىڭ قاراما-قارسىلىعىن ءدال كورسەتە العان كينوتۋىندى تۋرالى ەدى. دالىرەك ايتساق، بەگارىس ەلۋبايەۆتىڭ «وازيس» ءفيلمى ءجايلى بولماق.
2 اقپان كۇنى ت. جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىندا قازاقتىڭ بەلگىلى جازۋشىسى سىماعۇل ەلۋبايەۆتىڭ سەناريى بويىنشا تۇسىرىلگەن «وازيس» كوركەم ءفيلمىنىڭ ارنايى كورسەتىلىمى ءوتتى. كينوكارتينا وسىدان ءبىر كۇن بۇرىن عانا قازاقستاننىڭ بارلىق كينوتەاترلارىنان پروكاتقا شىعا باستاعان بولاتىن. كورسەتىلىمدىك كەشكە ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ رەكتورى بيبىگۇل ءنۇسىپجانوۆا جانە ءاسانالى ءاشىموۆ، ەسمۇحان وبايەۆ، سىماعۇل ەلۋبايەۆ سىندى ونەر ۇجىمىنىڭ اقساقالدارى ارنايى كەلىپ قاتىستى. رەجيسسەر ب.ەلۋبايەۆ باستاعان ءفيلمنىڭ تۇسىرىلىمدىك توبىنىڭ وكىلدەرى دە كورسەتىلىمدە بولىپ، كورەرمەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەردى.
فيلم تۇنگى وتتارى جايناعان ۇلكەن قالانىڭ كورىنىسىنەن باستاۋ الادى. جالپى پلاندار اۋىسا كەلىپ ورىندىقتا ەڭسەسى ءتۇسىپ، وي قاجىتقان جالعىز كەيىپكەرگە كەلىپ توقتايدى. ول رۋسلان ەدى. جوق، ونىڭ ويلانىپ وتىرۋىنا ىزىنە تۇسكەن پوليسيا قىزمەتكەرلەرى مۇمكىندىك بەرگەن جوق. رۋسلان ۇزاق قاشتى. كەنەت الدە قايدان الدىنان كەزدەسە كەتكەن پويىز ۆاگونىنا جارماسقان كۇيى قالادان شىعىپ، تاڭ اتا قۇمدى دالادان ءتۇسىپ قالادى. دراماتۋرگياداعى ءبىر شەبەرلىك وسى تۇستا كورىنە باستايدى. قىستىرما بايانداۋ ءتاسىلى ارقىلى بەرىلگەن كادرلار رۋسلاننىڭ بالالار ۇيىنەن باستالاتىن، وتكەن ءومىرىن كورەرمەنگە جەتكىزە باستايدى. ءيا، جالعىزدىققا، تىعىرىققا، قىلمىسقا تولى ءومىر. الاساپىران ويلاردىڭ جەتەگىندەگى تورىققان جانعا يەن قۇمنىڭ ورتاسىنان كەنەت ادەمى وازيس پايدا بولادى. اداسقان جاننىڭ الدىنان كەزدەسكەن كول مەن اعاش الدىن-الا وقيعانىڭ مۇلدە باسقاشا داميتىنىن اڭعارتقىسى كەلگەن رەجيسسەر ماقساتىن بىلدىرسە كەرەك. قۇم تىعىرىق پەن اداسۋ بولسا، وازيس ءۇمىت پەن بولاشاق. دەمەك ەندى رۋسلاننىڭ تاعدىرىنا بايلانىستى سەناريي باسقاشا ءوربۋى مۇمكىن دەگەن سەنىم ۇشقىنى پايدا بولا باستايدى. ارينە، بۇنداي ءساتتى كوركەمدىك شەشىم كەز-كەلگەن شىعارماعا ءتان ەمەس.
الايدا، رۋسلاننىڭ تۇلا بويى تولعان كەك ەدى. ول ىشىندە ويانىپ كەتكەن قيراتۋشى كۇشكە ەرىك بەرگەن جان. ول قازاق. الايدا ءتىلىن ۇمىتقان. ول ءوزىنىڭ رۋحاني تامىرىنان ايىرىلعان جان. ونى قالىپتاستىرعان باسقا ەمەس، ءدال بۇگىنگى ءبىزدىڭ قوعام ەدى. ونىڭ بويىنداعى قاتىگەزدىكتى وياتقان دا وسى قالا ەدى. رۋسلان ءوزى پانالاپ كەلگەن جالعىز اعاشتىڭ باسىندا اۋليە جەرلەنگەنىنە دە اسا كوڭىل بولە قويعان جوق. ول كەزەكتى ءبىر اشۋمەن ادامدار كيەلى ساناعان ماناعى اعاشتى وپ-وڭاي ورتەي سالدى. سەبەبى رۋسلان ءۇشىن كيە، رۋح، اۋليە ۇعىمدارىنىڭ ءمانى جوق.
ءماننىڭ بولۋى – كەز-كەلگەن سانالى تىرشىلىك يەسىن ومىرگە قۇشتار ەتەتىن فاكتور. ءماننىڭ جوعالۋى ءومىردى تىعىرىققا تىرەيدى. مىنە رۋسلان ءۇشىن ءمان جوعالدى. ول ءۇشىن ءمىر ءسۇرۋدىڭ ماعىناسى جويىلدى. ءفيلمنىڭ كەلەسى كادرلارىندا رۋسلان ءوزى ورتەگەن اعاشقا اسىلىپ ولمەكشى بولادى دا، ىسكە كىرىسەدى. ءدال وسى ءساتتىڭ ۇستىنەن مامبەت تۇسەدى. قاراپايىم، يماندى جان. بەينە سوناۋ جاھيلدىك داۋىردەگى اراب قوعامىنا قۇتقارۋشى يسلامدى الىپ كەلگەن مۇحاممەد سەكىلدى رۋسلاندى قۇتقارۋعا تاعدىر مامبەتتى جىبەرگەندەي ەدى. فيلم اۆتورلارى كەيىپكەر اتىنىڭ مامبەت بولۋىنا دا ايىرىقشا كوڭىل بولگەنى بايقالادى. بۇل ءسوزدىڭ ەتيمولوگياسى دا مۇحاممەد اتاۋىنان باستاۋ الادى. قوش، رۋسلان ولىمنەن اراشالاندى. الايدا مۇنىمەن ءبارى بىردەن وزگەرە قويعان جوق. رۋسلاندى قۇتقارعان مامبەت ءارى قاراي اۋليە اعاش تۇبىنەن بابا وسيەتى بويىنشا كومىلگەن كيەلى قولجازبانى ىزدەۋگە كىرىسەدى. اۋليەنىڭ ولەر شاعىندا قالدىرعان اماناتى بويىنشا جاسىرىلعان قولجازبا كەيىنگى ۇرپاققا ولشەۋسىز رۋحاني قازىنا بولىپ تابىلماق. الايدا قازۋ بارىسىندا كۇتپەگەن جەردەن جۇدىرىقتاي التىن تابىلادى دا رۋسلان ونى كورىپ ءتىپتى مۇلدە باسقا ادامعا اينالادى. بۇگىنگىنىڭ زاتتانعان ادامى ءۇشىن كەرەگى دە سول ەدى. ىلە-شالا قولجازبا دا تابىلا كەتتى. ولار ىزدەگەنىن تاپقانداي بولعانىمەن رۋسلاننان قايتا تىنىشتىق قاشادى. ول قايتسەم مامبەتتى ءولتىرىپ التىندى جەكە يەمدەنەم دەگەن ارام ويدىڭ ارباۋىنا شىرمالدى دا قالدى. مامبەت التىنعا اسا قىزىعا قويمادى، ول ءۇشىن باستى قازىنا قولجازباعا قولىنىڭ جەتكەنى بولاتىن.
ەگەر دە وسى ەكى كەيىپكەردىڭ اراسىنداعى جاعىدايدى ۇلكەن ماسشتاپقا كوتەرسەك، بۇگىنگى ءبىز ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قوعامنىڭ ناقتى كورىنىسى شىعا كەلەدى. جىلدام دامىپ بارا جاتقان تۇتىنۋشىلدىق قوعام رۋحاني قۇندىلىقتاردى ىعىستىرىپ بارا جاتىر. بۇل بەينە فيلمدەگى رۋسلاننىڭ ءوزىن قۇتقارعان مامبەتتى قۇرتىپ جىبەرگىسى كەلەتىنى سىندى شىندىق. ايتپاقشى كەيىپكەرلەردىڭ كوستيۋمدەرىنىڭ دە ءتۇسى اق پەن قارادان تۇرادى. اق پەن قارا كۇرەسى ءومىر زاڭى. رەجيسسەرلىق شەشىمنىڭ تاعى ءبىر ۇتىمدى قىرى وازيستەگى ەكەۋدىڭ ءىسىن اعاش باسىندا وتىرعان كارى قارعانىڭ باستان-اياق باقىلاپ وتىرۋى ەدى. ءتاڭىردىڭ ەلشىسى سانالاتىن دانىشپان قۇس ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدى سىرتتان باقىلاپ وتىرعان بابالار رۋحى سپەتتى ەلەستەيدى. رۋسلان مامبەتتى ولتىرۋگە بىرنەشە رەت ناقتى وقتالعانىمەن، انەس اۋليەنىڭ رۋحى بۇل جاماندىقتىڭ جولىن كەسىپ وتىردى. ەكراندىق شىعارمانىڭ فينالى كورەرمەنگە تاعىلىم بەرەتىن دۇيەمەن اياقتايدى. رۋسلان مامبەتتىڭ ىزگى نيەتى الدىندا اقىرى تازارۋ جولىنا تۇسەدى. اقيقاتتىڭ سيمۆولى سانالاتىن قۇلشىلىق ۇيىنە قاراي بەتتەگەن ەكەۋ ارقىلى رەجيسسەر كينوكارتينانىڭ وزەكتى ويىن ءساتتى جەتكىزە الدى. ولاردىڭ قولدارىندا ەندى كەيىنگى ۇرپاققا جول كەرەك رۋحاني مۇرا دا، تىرشىلىككە كەرەك بايلىق تا بار. اققا قۇداي جاق دەيدى. ىزگىلىك قرا نيەتتى جەڭدى. ەندى ءومىر نۇرلانباق...
فيلم ءبىزدىڭ بۇگىنگى ءومىرىمىزدىڭ شىندىعىن شەبەر دراماتۋرگيالىق جەلى مەن نازىك رەجيسسۋرالىق شەشىمدەرگە قۇرا العاندىعىمەن باعالانسا كەرەك. ارينە، بۇگىنگى كۇن تۋرالى ءدال ايتا الۋ نەمەسە بۇگىنگە باعا بەرە الۋ ول وتكەنگە بيلىك ايتۋدان الدەقايدا كۇردەلى شارۋا. ءفيلمنىڭ ءون-بويىندا دەتالدار ءساتتى سويلەي الدى، كەشەگى قاسىرەتتى جىلداردىڭ ءبىر پاراسى جۇرەكتى ءبىر سىزداتىپ وتەتىن تۇستارى دا كەزدەسىپ جاتتى. قورىتا ايتساق، بىزگە ءتان سالت پەن ءداستۇر، سانا مەن سەنىم ەكراندىق شىعارمادا ۇيلەسىمدى كورىنىس تاپتى. رۋحاني تامىرىڭنان الىس كەتپەي، ءوزىڭدى تاني ءبىل دەيدى فيلم اۆتورلارى. ەندەشە ءبىز دە «وازيس» فيلمىنە سول بابالار كومىپ كەتكەن كيەلى قولجازبانىڭ ءبىر پاراعى دەپ سەنەيىك.
ءالىماقىن جانبولات،
ت. جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق
ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ وقىتۋشىسى
You Might Also Like
-
ق ر ءبىلىم جانە عىلىم ۆيسە-مينيسترى بيبىگۇل اسىلوۆا ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭارتىلعان مازمۇنى بويىنشا ساباق بەرەتىن مۇعالىمدەردىڭ جالاقىسىنا ۇستەمەاقىنىڭ قاشان قوسىلاتىنىن ايتىپ بەردى.
