ولە كورمەڭىز!
اينالدىرعان اۋرۋ ۇرقيانى الماي قويمادى. وتكەن جىلى جالعىز ۇلى جاۋىز قولىنان قازا تاپقاننان بەرى جۇرەك اۋرۋى قاتتى بۋىپ، مەڭدەپ، اقىرى وسى جىلدىڭ كۇزىندە ول دۇنيە سالدى. الماتى قالاسىنداعى 5-ميكرو اۋداننىڭ 41-ۇيىندەگى 55-پاتەردە جالعىز تۇراتىن ونىڭ ءولىمىنىڭ سەبەبىن اشۋ ءۇشىن زاڭ ورىندارىنا حابارلاندى. ءىستى قالاداعى كالينين اۋداندىق پروكۋرورىنىڭ كومەكشىسى بورين جۇرگىزدى. ارادا ەكى كۇن وتكەندە ولىك جەرلەندى. جىلاپ-سىقتاپ تۋعان اناسىن و دۇنيەگە اتتاندىرعان ىزەتگۇل ەرتەڭىنە پروكۋراتۋراعا شاقىرىلدى.
— كەلىپ ۇيىنەن الىنعان اقشاسىن تەز الىڭىز، ايتپەسە مەن دەمالىسقا كەتەمىن،— دەپ بورين تەزدەتىپ، جىلپىلداتىپ جىبەردى...
ارادا تاعى ەكى كۇن.
سونىمەن ەكى كۇننەن سوڭ نە بولدى دەيسىز عوي. قايعى ۇستىنە قايعى جامالدى. شەشەسىنىڭ ۇيىنە كەلگەن ىزەتگۇل ءوز كوزىنە ءوزى سەنبەي قالدى. كادىمگى ءوزى كۇندە كورىپ جۇرگەن پروكۋروردىڭ كومەكشىسى بورين وسى ۇيگە جۇك كوتەرىپ كىرگىزىپ ءجۇر. ەكى قولىن سىبانىپ العان، ۆوكزال باسىنداعى جۇكشىلەردەن كەم قيمىلداپ جۇرگەن جوق. ايران كوزى الارىپ، ىزەتگۇلگە سۋىق قاباعىنىڭ استىنان عانا كوز تاستادى. نە ىستەرىن، نە دەرىن بىلمەي ساسىپ قالعان ىزەتگۇل سوستيىپ اۋەلدە قاتىپ تۇرىپ قالدى. دەنەسى مۇزداپ، بۋىندارى دىرىلدەپ كەتتى. دىرىلدەمەي ءقايتسىن، پروكۋرور باسقىنشىلىق جاسايدى، ولىك شىققان ۇيگە ۇرلانىپ كىرەدى دەگەن ونىڭ ءۇش ۇيىقتاسا ويىنا كىرىپ پە؟
ناق وسى ءبىر ساتتە بورين ۇيگە زىپ بەرىپ كىرىپ، ەسىكتى ىشتەن تارس جاپتى. ساڭلاۋسىز، قيۋلى ەسىك ونىڭ قىلمىسىن ءبىرجولا جاۋىپ تاستايتىنداي سازارىپ قالدى. نe ىستەۋ كەرەك؟ ىزەتگۇل وزىنە-وزى كەلىپ ەسىكتى اشقىزۋدى ويلادى. بورين دە ءبىر ساتكە تىلدەن ايىرىلىپ قالعانداي مىلقيىپ جاۋاپ بەرەر بولمادى. ءوزى قايعىدا قاپا بولىپ جۇرگەن ىزەتگۇل ەسىكتى تارتقىلاي باستادى. ەسىك بورينگە جاقتاسقانداي باتتيىپ دىبىس بەرمەدى. ارەڭ دەگەندە ەسىكتىڭ جاپسارى اشىلدى. ىزەتگۇل جاڭىلماپتى. كادىمگى اق بورين، قاسىندا ەكى جىگىت. يەسىز ۇيگە كىرگەن ۇرىشا، كوزدەرى بال-بۇل جانىپ، ءۇنسىز وتىر. وسى كەزدە كورشى-كولەم دە جينالىپ، بۇل جەردە اجەپتاۋىر ادام بولدى.
ەكى جاقتا كوپكە دەيىن بەدىرەيىسىپ ۇندەسپەدى. اقىرى شىدامى تاۋسىلدى بىلەم، بورين بىرنەشە كۇن بويى قاڭقايىپ تۇرىپ قالىپ، ءبىر نارسە ءتيىپ قوزعاپ جىبەرىپ سويلەپ كەتكەن بۇزىلعان راديوشا سايراپ قويا بەردى. سايراپ پا، الدە اقىرىپ پا، ايتەۋىر سويلەپ كەتتى. ونىڭ بۇرىنعى جىلپىلداق ءسوزى، جالماڭ كوزى وزگەرگەن. جىلپىلداق ءسوز ورنىنا قاتقىل ءۇن شىقتى دا، انەۋگى كۇندەرى كۇلمەڭدەپ تۇرعان ايران كوزدەرىنىڭ الاسى كوبەيە ءتۇسىپ، ادىرايا قارايتىن بولىپ الىپتى. ول تىعىلىپ وتىرىپ كۇش كورسەتە دىبىس شىعاردى:
— ءۇيدىڭ يەسى مەن، ءقازىر ءجونىڭدى تاپ، ايتپەسە ميليسيا شاقىرىپ، شاشىندى قىرعىزىپ توقىرايتىپ، ءوزىڭدى ون بەس تاۋلىككە قاماتىپ تاستايمىن.— پروكۋروردىڭ كومەكشىسى ەكەنىن تانىتىپ وتىر، يا، قولىندا اكىمدىك بارىن بىلگىزىپ، «مەنى كىم دەپ ەدىڭ، كوپتىڭ ءبىرى ەمەسپىن» دەپ وتىر.
ناق وسى ءبىر شاقتا بۇل ءۇيدىڭ ەسىگىنىڭ بۇزىلعانى، ونى ىزەتگۇل ءوزى جاۋىپ كەتكەنى ەسىنە ءتۇستى. سويتسە زاڭ بۇزار، باسبۇزار ەسىكتى بۇزىپ كىرىپتى. قانشا دەگەنمەن ساق زاڭ قىزمەتكەرى ەمەس پە، ەسىككە باسقا قۇلىپ تا سالعىزىپ ۇلگىرىپتى. ەندى بۇل ىزەتگۇلگە ءۇيدىڭ ەسىگى ماڭگى-باقي جابىق دەگەن ءسوز. ول كۇيىنىپ، اعىل-تەگىل جىلاپ جىبەردى...
شىنىندا دا ىزەتگۇل شەشەسىنىڭ دۇنيەسى سول ۇيدە قالا بەرىپ، ءۇيدى بورين افەريستىكپەن باسىپ الدى. افەريست بولماعاندا شە!؟ تالايلارىنىز-اق ءۇي الىپ كورگەن شىعارسىزدار. بار دوكۋمەنتى ساي، بارلىق زاڭدىلىقتى ساقتاعان، ۇستىندە ءۇيى، باۋىرىندا قازانى جوقتاردىڭ ءوزى ۇيگە وردەردى زورعا الاتىن ەدى. ال بورينگە ءبارى ەكى-اق كۇندە ىستەلىپ، تۇپ-تۇگەل ءوز قاراۋىنداعى كالينين اۋدانىنان بىتە قالىپتى. اۋداندىق سوۆەت اتقارۋ كوميتەتىنىڭ، پاتەر بيۋروسىنىڭ ءتيىستى قىزمەتكەرلەرى اياعىنىڭ ۇشىنان مىسىقشا باسىپ، ەرەكشە ەپتىلىكپەن ءبارىن ءبىتىرىپ قويىپتى. № 26 ءۇي باسقارماسى دا وعان كىزمەت كورسەتىپ قول قۋسىرىپتى. وسىدان بىلاي بۇل ۇيدەن بورين شىقسا-اق مور باسىلعان قاعاز تۇراتىن بولدى. تاڭدانباي-اك قويىڭىزدار، زاڭسىز ىستەردى قورعايتىن مورلەردىڭ بولعانى عوي.
ارادا تاتى ەكى كۇن.
ارادا جۇيكە جەگەن ەكى كۇن وتكەندە ىزەتگۇل كەلسە ونىڭ ۇيدەگى مۇلكى اجەتحاناعا لاقتىرىلىپ تاستالىپتى. ءبوريننىڭ باسسىزدىعى ما، الدە باسىنعاندىعى ما، ەسىكتەن شىعا قويماعان شيفونەردى (مۇمكىن زاڭدى ۇيىنەن ونىڭ دا شىققىسى كەلمەگەن بولار) ارالاپ، ءبىر جاعىن كەسىپ جاتىر. قاراعايدان قاسىق شىعارمايتىن جامان بالتاشىداي، الدە ءبۇتىندى بۇزاتىن باسبۇزار تەنتەكتەي تالقانداپ جاتىر. بۇل بىرەۋدىڭ ءۇيىن باسىپ الۋمەن جۇرگەندە اۋداندىق پروكۋرور لوبار ونى «ولىككە كەتتى» دەپ جاۋاپ بەرىپ، وتىرىك ايتىپ وتىردى. ول شىنىندا ولىككە كەتتى مە، الدە ءولىم شىققان ۇيگە داندەپ قالعان ادام قيسىق-قىڭىر كەتىپ ءجۇر مە، ول جاعىن لوبار تەكسەرە قويماپتى.
ءبىز اۋداندىق پروكۋرور لوبارمەن تىلدەستىك. ول ءبوريننىڭ زاڭسىزدىق ءىسىن كورمەيدى، ونى زاڭدى دەيدى. الدە زاڭ قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن زاڭ جازىلماعان با؟! بايقاپ وتىرعان شىعارسىز، وقۋشى. ماسەلە بورين افەريستىكپەن باسىپ كىرگەن ولگەن كەمپىردىڭ ءۇيىن كىم الۋىندا ەمەس. بۇل ۇيگە زاڭ جۇزىمەن اركىمنىڭ كىرۋىنە حان،ى بار. ماسەلە ادامشىلىقتىڭ، اردىڭ تۇيىنىندە بولىپ وتىر. ولىكتىڭ اتى ءوشىپ بولماي جاتىپ، ونىڭ دۇنيەسىن ءبۇلدىرىپ، باسىپ كىرگەن زاڭ قىزمەتكەرىنىڭ بۇل ءىسى قاي مورالعا سىيادى ەكەن. ءبىزدىڭ انىق بىلەتىنىمىز — بۇل ادامشىلىق زاڭىنا سىيمايدى. ەندىگى ءبىر وي ادامشىلىقتىڭ ۇساق،»قاراپايىم ادەبىن بىلمەيتىن باسبۇزار بورين زاڭ قىزمەتىندە بۇدان بىلاي قالاي ىستەر ەكەن؟ ونىڭ الدىنا كەلگەن ءىستى ادال شەشەتىنىنە كىم سەنبەك؟ رەسپۋبليكا پروكۋرورى سەيىتوۆ جولداس پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرىنىڭ مۇنداي سۇعاناقتىعىنا قالاي قارار ەكەن؟ ال كالينين اۋداندىق سوۆەت اتقارۋ كوميتەتى افەريستىكپەن الىنعان وردەردى قالاي اقتار ەكەن؟ قازىرگى جۇرتشىلىق ويى وسىنداي.
ال ءبىزدىڭ ايتارىمىز، وقۋشى، ولە كورمەڭىز، ونداي جامانات بولسا ءۇيىڭىزدى ءبوريننىڭ تارتىپ الاتىنىندا داۋ جوق. اتى قۇرىسىن ونىڭ، ءولىمنىڭ. ولە كورمەڭىز!
1972
You Might Also Like
-
انا. وسى دۇنيەدەگى بارلىق تىرشىلىكتىڭ باستاۋى. بالانىڭ جاناشىر قامقورشىسى. كەز-كەلگەن ادامنىڭ قۇداي بەرگەن اسىل قازىناسى-اناسى بولادى.
