InfoHub Logo

كوشەكەي، جولدىبەك، كۇنامان دەگەن ءۇش ۇرى كورشىلەس جاتقان قىرعىز ەلىنەن بىرنەشە رەت جىلقى ايداپ كەلىپ ءجۇرىپتى. كۇندەردىڭ كۇنىندە بۇلاردىڭ جولى بولماي، اتتارى بولدىرىپ، وزدەرى اشىعىپ ەلىنە قايتىپ كەلە جاتادى. جول بويىندا ات شالدىرىپ وتىرعاندا كوشەكەي:

— سەندەر مىنا اتتارعا ەگە بولىڭدار. وسى وتىرعان توبەنىڭ ارعى باۋىرىندا ءبىر ءۇي تۇر. ول — قىرعىزدىڭ ءبىر باي مانابىنىڭ ءۇيى. سول ۇيدەن تالاي سۋسىن ىشكەن ەدىم. ءاردايىم كۇبىسىندە اشىعان كوجەسى تۇرادى. تىم بولماسا سونى الىپ كەلەمىن، — دەيدى.

جازدىڭ كەزى ەكەن. اينالا تىم-تىرىس. اي جارىق. كوشەكەي ۇيگە ەنگەنشە جۇرەكسىنگەنىمەن، ۇيگە كەلگەن سوڭ ءوز ۇيىندەگىدەي-اق قيمىلداي باستايدى. سەبەبى، اۋىلدا جۇرت جوق ەكەن. ول اقىرىن عانا ورەشەلەنگەن شيگە كىرسە، كۇبىدە كوجە جوق، قازاندا ۇيىتىلعان ايران بار ەكەن. ول ايرانعا قول سالادى. سول كەزدە سىبىر ەستىلەدى. كوشەكەي تىڭداسا، بايدىڭ بايبىشەسى كۇيەۋىنىڭ جوقتىعىن پايدالانىپ، كوڭىلى سۇيگەن جىگىتىمەن جاتىر ەكەن.

سوندا بايبىشە:

— ابزالىم، سەن تىم بولماسا ءبىر رەت كوتەرىپ سىرتقا شىعارشى. سىرتقا شىققىم كەپ جاتىر، — دەيدى.

جىگىت ونىڭ كوڭىلىن قيماي ارقالاي جونەلەدى. كوشەكەي ايراندى كۇبىگە اۋدارىپ الىپ، بۇل كەزدە جولداستارىنا قاراي تارتىپ وتىرادى. وسى كەزدە كەشىككەن كوشەكەي قولدى بولدى ما دەپ، قاۋىپتەنگەن جولداسبەك پەن كۇنامان كوشەكەيدى ىزدەپ كەلە جاتىر ەكەن. ولار الدىنداعى جىگىتتى كوشەكەي ەكەن دەپ:

— كۇبىسىمەن كوتەرىپ كەلە جاتىرسىڭ با؟ — دەسە، ساسىپ قالعان اۋىل جىگىتى ايەلدى اتىپ ۇرىپ، تاستاي قاشىپتى. وقىس جىعىلعان ايەل ويبايلايدى دا قالادى.

ءۇش ۇرى قايتادان باس قوسىپ، ايراندى قانا ءىشىپ وتىرعاندا قايدا جۇرگەندەرىن، نە ىستەپ، نە كورگەندەرىن بىر-بىرىنە باياندايدى.

— بۇنىڭ اياعى تەگىن كەتپەيدى، — دەيدى اككى ۇرى كوشەكەي، — ءبىز بىرەر كۇن ايالدايىق. مەن اۋىلعا ولجاسىز قايتقىم كەلمەيدى. ەرتەڭگىلىك وسى بايدىڭ ۇيىنە تاعى بارامىن. بۇيىرتسا ولجالى دا قايتارمىز، — دەپ جولداستارىمەن كەزدەسەتىن جەردى بەلگىلەپ، ۋادەلەسەدى. جاساماق ايلاسىن دا جولداستارىنا تاپىشتەپ تۇسىندىرەدى.

مۇنان سوڭ كوشەكەي باسىنا سالدە وراپ، بەلبەۋ بايلاپ، مولدا كەيپىنە كەلىپ، قىرعىز مانابىنىڭ اۋلىنا كەلەدى. ايتقانداي تۇندەگى ايەل اۋرۋ بولىپ، توسەك تارتىپ جاتىپ قالىپتى. كۇيەۋى ءوزى جوقتا دەرتتى بولعان ايەلىنە نە ەم جاساتارىن بىلمەي وتىر ەكەن. كوشەكەي كەلگەن سوڭ ونىڭ سوپى تۇرىنە قاراپ:

— ءسىز بال اشپايسىز با؟ مىنا ايەلىمدى ەمدەپ بەرمەيسىز بە؟ — دەپ سۇرايدى.

ول بال اشىپ، اۋرۋدىڭ تامىرىن ۇستاعان بولادى. ايەلدىڭ جامباسى شىعىپ كەتكەنىن بىلەدى.

— مۇنى وكپەمەن قاقپاسا بولمايدى ەكەن. سويىلعان مالدىڭ ەتىن سىزدەر جەسەڭىزدەر ەم دارىمايدى. سوندىقتان سىبىرلىعىنا دەيىن اسىپ، ماعان بەرەسىزدەر، — دەيدى.

كوشەكەيدىڭ ايتقانى قابىل بولىپ، بوزقاسقا قوي سويىلىپ، ەتىن پىسىپ كوشەكەيگە بەرەدى.

جامباستىڭ ۇرشىعى ورنىنا ءتۇسۋ ءۇشىن ايەلدىڭ اياق-قولىن سىلكىلەي تارتىپ، سوندا كوشەكەي:

— شيدەن ەندىم، قالىڭ بەت،
ابزال سەنىڭ جارىڭ با ەدى؟
جازىلساڭ، ەلىمە قايتام،
جازىلماساڭ، ەرىڭە ايتام، —

دەپ وكپەمەن قارا ساننان ءبىر تارتىپ، وسى ءسوزدى قايتالاپ قاعا بەرىپتى. ايەلدىڭ مۇنى ەستىگەندە زارەسى كەتىپ، ەسىنە كەلىپتى. سوندىقتان كوشەكەي جامباسىن قالاي ورنىنا سالسا دا، ءۇنسىز كونىپتى.

بۇل جولى باي بال باسىنا ءبىر جىلقى، جاساعان ەم-دومىنا ءبىر جىلقى جەتەكتەتىپ، ەرتەڭىنە كەلىپ، ايەلدى تاعى دا ءبىر كورىپ كەتۋىن ءوتىنىپتى. ەرتەڭىنە كەلگەن كوشەكەي:

— ايەلىڭىز ەندى جازىلادى. ايتپەسە وكپەسىن ىستىق، سۋىق قىسىپ تۇر. ەكى قازان جاپپا نان ءپىسىرتىڭىز. ايەلدى انا بۇلاقتىڭ باسىندا سول نانمەن ۇشىقتايمىن، — دەيدى.

ايەل بۇلاق باسىنا جەتكىزىلىپ، نان كەلگەن سوڭ كوشەكەي:

— ا-ا، اۋليەم بولىسبەك،
مىنا ناندى سۋعا سال،
سۋعا سال دا قايتىپ ال.
ال، كۇنامان، توسىپ ال،
توسىپ ال دا قاپقا سال،
قاپقا سال دا، اتقا سال،
اتقا سال دا، تارتا سال،
ءا، ءارۋاق! — دەپ بايدىڭ ايەلىن سۋعا ءبىر مالىنعان نانمەن توپەپ ۇرىپ، ناندى شەتىنەن بۇلاق سۋىنا اعىزىپ جىبەرە بەرىپتى.

بۇل «بالگەردىڭ» ءبىر ءسوزىن ۇقسا، ءبىر ءسوزىن ۇقپاعان ايەل، مۇنان قۇتىلماسا بولماس دەپ، بۇلاق باسىنان ۇيىنە ءوزى ءجۇرىپ كەلەدى. ناق سۇيەرىنىڭ اۋرۋىنان مۇنشالىق تەز ايىققانىنا ءدان ريزا بولعان باي، كوشەكەيگە سىيلىققا تاعى ءبىر جىلقى جەتەكتەتىپتى.

ءسويتىپ، ايلالى دا تاپقىر كوشەكەي جولداستارىمەن وڭاي ولجا تاۋىپ، اۋىلدارىنا ورالعان ەكەن.

---