وقشى اتا - كيەلىلەر ورداسى
وقشى اتا - كيەلىلەر ورداسى
قويناۋى قۇپياعا تولى سىر وڭىرىندە كونەنىڭ كوزى دە، بۇگىننىڭ ءوزى دە بار. قاسيەتتى سىر توپىراعى بۇكىلالەمدىك تاريحتا وزىندىك ورنى بار ولكە. اتا - بابامىزدىڭ ەجەلدەن كىندىك قانى تامىپ، ۇرپاعىن وربىتكەن كيەلى مەكەنىندە بۇگىنگى كەزەڭدە جادىڭنان وشپەيتىن اسىلدىڭ سىناعىنداي نەبىر مۇرالارىمىز بار. ەجەلگى وركەنيەتتىڭ بەلگىسى رەتىندە سىرى كەتسە دە سىنى كەتپەگەن عاجايىپ تاريحي ەسكەرتكىشتەر مەن مازارلار سونىڭ كۋاسى. وسىنداي تاريحي مۇرالاردى قورعاۋ - حالقىمىزدىڭ سان مىڭ عاسىر باستان كەشكەن تاريحىن، مادەنيەتىن، ونەرىن، سالتىن، ءتىلىن قورعاۋ دەگەن ءسوز.
وسى باعىتتا تاريحي - ارحەولوگيالىق جانە ساۋلەتتىك ەسكەرتكىشتەردى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ، سونداي - اق جۇرتشىلىققا ولاردىڭ قۇندىلىعى مەن ماڭىزىن تانىتۋ، جاس ۇرپاق تاربيەسىندەگى الار ورنىن ارتتىرۋ جونىندە ءبىرشاما ءىس - شارالار جۇرگىزىلىپ وتىر. مىنە، وسىنداي مۇراعاتتاردىڭ ءبىرى - وقشى اتا مازارى، ال تاريحي مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، ول وعىز - قىپشاق زامانىنىڭ جادىگەرى بولىپ تابىلادى. كەزىندە ۇلانعايىر ءىس تىندىرىپ، تىرشىلىككە تۇتقا بولا ءبىلىپ، كەيىنگى ۇرپاققا ۇلاعاتتى ۇلگى ەتكەن ۇلى بابالاردىڭ اماناتىنا ادالدىقتى ساقتاۋ ادامدىق تا، ازاماتتىق تا اسىل پارىزىمىز.
شيەلى جەرىندە جولەكتەن 7 شاقىرىمداي جەردە تۇرعان ەسكەرتكىش - وقشى اتا. سىر بويى حالقى وقشى اتانى اۋليە سانايدى. بۇل ونى ىسقاق بابتىڭ بالاسى دەپ تانىعاندىقتان تۋعان ۇعىم بولۋعا ءتيىس. وقشى تۇركى تايپالارىنىڭ اراسىنا يسلام ءدىنىن تاراتقان اۋليە بولىپ شىعادى. وقشى باتىردىڭ شىن اتى كوگەن ءتۇپ ەكەن. ەلدەن قىز قويماي قالماق باتىرى ونىڭ قارىنداسىنا دا قول سالماق بولادى، سوندا وقشى اتا ارپانىڭ قىلتىعىمەن اتىپ، قالماق باتىرىن ءولتىرىپتى. سودان وقشى باتىر اتانىپتى.
وقشى اتا ەسكەرتكىشى كوپ زەرتتەۋدى قاجەت ەتەدى. ول تۋرالى تاريحي مالىمەتتەر وتە از، عىلىمي زەرتتەۋلەر جوقتىڭ قاسى. ءبىراق وقشى اتا قالا ورنىنىڭ كونە داۋىرلەردەن بولعاندىعى داۋسىز. ولاي بولسا، سىر قالالارىن IX - XI عاسىرلارداعى وعىز - قىپشاق تايپالارىنىڭ مادەنيەتىمەن ساباقتاستىرا زەرتتەۋ قاجەت.
كەيبىر اڭگىمەلەردە بۇل مازاردى قالماقتاردى سالعانى تۋرالى ايتىلادى. ءبىراق بۇل جاڭساق پىكىر. تاريحي ايعاقتارعا جۇگىنەر بولساق، وقشا اتا قورىمىندا اتى شۋلى اسان قايعى، XIX عاسىردا. عۇمىر كەشكەن دوسبول داتقالاردىڭ سۇيەكتەرى جاتىر. وقشى بابامىز X - XI عاسىرلاردا وعىز ۇلىسى نەمەسە قازان سالاردىڭ حاندىعى كەزىندە ءومىر سۇرسە، وندا مازاردا جاتقان سول ۇلى بابامىزدىڭ بەيىتى XI - XII عاسىردىڭ ەسكەرتكىشى دەپ ايتقان دۇرىس.
وقشى اتا اۋليەلەر مازارىنىڭ تاريحى سوناۋ ارىدان باستالادى. كەيبىر عىلىمي دەرەكتەرگە دەن قويساق، وسى قاسيەتتى مەكەننىڭ بۇدان مىڭ، مىڭ جارىم جىل بۇرىن - اق بابالارىمىزدىڭ جامباسى تيگەن جەر ەكەنى بايقالادى.
عۇلاما عالىم اۋەلبەك قوڭىراتبايەۆ اتاپ كورسەتكەندەي، ءحىۇ عاسىردا قوجا احمەت ءياسساۋيدىڭ داڭقتى كەسەنەسىن اقساق تەمىر سالعانعا دەيىن وسى وقشى اتا جەرى ەجەلگى تۇران، وعىزدار مەن تۇركى - قىپشاقتارىنىڭ يگى كوسەمدەرىن، اۋليە كورەگەندەرىن، باتىرلارى مەن شەشەندەرىن جەرلەگەن قورىمى بولعان ەكەن. وقشى اتا، ەسابىز، اسان اتا، عايىپ اتا، قىش اتا، دوسبول بي - سياقتى ۇلىلار - حالىق زەردەسىندە قالىپ وتىر.
سىر بويى حالىقتارىنىڭ تاريحى، ءبىزدىڭ اتا - بابالارىمىزدىڭ تاريحى. وقشى اتا بابامىز عۇلاما عالىم ءا. قوڭىراتبايەۆتىڭ دالەلدەۋى بويىنشا XI عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ، وسى ءوڭىردى جاۋدان قورعاعان باتىر بولعان. حالىق قامى، حالىق بولاشاعى ءۇشىن ارپالىسىپ وتكەن ۇلى تاريحي تۇلعا.
ءا. قوڭىراتبايەۆ: «وقشى - وعىز - قىپشاقتىڭ ۇلى حانى قازان سالاردىڭ باتىرى، ءارى قارۋ - جاراق سوعاتىن ۇستاسى، شەبەرى ەدى» - دەيدى. عالىم بۇعان قوسا وقشى اتا 1043 جىلى قايتىس بولىپ، قازىرگى ءوز اتىمەن اتالاتىن «وقشى اتا» مازاراتىندا جەرلەنگەن دەگەن تۇجىرىم جاسايدى.
اۋەكەڭ ايتقانداي وقشى اتانىڭ ۇستاحاناسى بولعان بەستام قازىرگى «جيدەلى» وندىرىستىك كووپەراتيۆىنىڭ تەرىسكەي جاعاسىنداعى مادەنيەتى وركەندەگەن سول كەزدەگى ۇلى جىبەك جولى بويىنا ورنالاسقان قالاشىق بەستام – باستام اتالعان. مۇنىڭ ءوزى وقشى قىپشاق كەزىندە باستى ەلدى مەكەن بولعانىن بىردەن اڭعارتىپ تۇر.
قانداي بولعان كۇندە بۇلتارتپايتىن شىندىق سول، وقشى بابامىزدى اسا كيەلى، ءارۋاقتى ادام ەكەندىگى، ونداعان عاسىر بويى قاسيەتتى مەكەننىڭ «وقشى اتا» اتالىپ، حالىق ءارۋاعىنا باس ءيىپ، تابىنىپ، وسىناۋ قۇرمەت
ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسىپ، كيەلى ورىنعا اينالىپ كەلۋى تەگىن ەمەس.
قازاق اۋىز ادەبيەتىنىڭ اسا بىلگىرى، پروفەسسور اۋەلبەك قوڭىراتبايەۆ وقشى اتانى وعىزدار ءداۋىرىنىڭ ۇرپاعى سانايتىن. ال حالىق ناقىلىندا بۇل كەزەڭ قازاقتى قانسىراتقان سىر بويىنداعى قالماق حاندىعىنىڭ تۇسى دەپ ايتىلادى ول قازاقتىڭ مالعا دا، جانعا دا يە بولا الماعان كەزى ەدى. قالماق حانى قازاقتاردان كۇنىنە ءبىر ەكى مال، ورىمدەي جاس قىزىن الدىرىپ وتىرادى ەكەن. ءوزى ءبىر ۇسقىنسىز، باقانىڭ دەنەسىندەي بەتى بۇجىر – بۇجىر بولىپتى. ونىسىن وزىنە بىلدىرەيىن دەپ اۋىل ادامدارى اسقا شاقىرىپ، شاراينا الدىرىپ ءبىر – ءبىرىنىڭ كەلبەتىن كورىسىپ حانعا قاراي ىسىرىپتى. كەزەگى كەلگەن حان ايناعا قاراماستان اجارلىلار اجار بازارىنا كەتكەندە، مەن ب ا ق بازارىنا كەتكەنىم دەپ اينانى وزىنەن وتكىزىپ جىبەرىپتى. ءسىرا، بۇل سوزىنە قاراپ، قالماق حالقىنىڭ اقىلسىز ەمەستىگىن تانۋعا دا بولادى. قالماق حالقىنىڭ جەر قايىسقان قولى بولعان. حان حاقارلى بولعان سوڭ ءتارتىپ تە كۇشتى ەكەن.
سول عاسىردا ءبىر قاريا قىزىنا سەرىك قىلىپ كوگەنتۇپ ەسىمدى جەتىم بالانى اسىراپ الادى. كوگەنتۇپ وزگە بالالارداي ەمەس، زەرەك ءبىراق تۇيىق بولعان ەكەن. كەيىن وسە كەلە تۇركىستان ماڭىنان، ارپا ورىپ الىپ كەلىپ جۇرەدى. ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭ شال كوگەنتۇپكە:
- شىراعىم، سەن كەتىپ بارا جاتىرسىڭ، كەزەك ءبىزدىڭ قىزعا دا جاقىنداپ قالدى. قالماق حانى سەن كەتكەن سوڭ جالعىز قىزىمىزدى الىپ كەتسە نە ىستەيمىز؟- دەيدى.
سوندا ءالى بالاڭداۋ كوگەنتۇپ تۇرىپ:
- ناق سولاي قارىنداسىمدى الىپ كەتىپ جاتسا، مەنىڭ ەسىمىمدى ءۇش قايتارا اتاڭىزدار، ءبىر امالىن ىستەرمىن، - دەپ ارپا الىپ كەلۋگە جول تارتىپ كەتىپتى.
بىرەر كۇن وتكەن سوڭ قالماق حانى شال مەن كەمپىردىڭ قىزىن الىپ كەلۋگە بۇيىرادى. حاننىڭ شابارماندارى كەمپىر شالدى شۋلاتىپ قىزدى الىپ كەتەدى. قىزدان ايىرىلعان قاريالار جىلاپ وتىرىپ، كوگەنتۇپتى ەسكە الادى، بالانىڭ ايتقانى بويىنشا، كوگەنتۇپ ەسىمىن ءۇش رەت قايتالايدى. وسىناۋ كوش جەردەگى قاريالاردىڭ جان ايقايى تۇركىستاندا ارپا ورىپ جۇرگەن كوگەنتۇپتىڭ قۇلاعىنا شالىنادى. “ نە دە بولسا ءزابىر قالماق حانىنان كەلدى – اۋ” دەپ ويلاعان كوگەنتۇپ ءوسىپ تۇرعان ارپانىڭ قىلتىعىن الاقانىنا سالىپ قۇران وقىپ، جەبە ەتىپ، “قۇدايدىڭ وعى بولىپ اتىل” دەپ ۇرلەپ جىبەرگەن ەكەن. سونان قالماقتىڭ حانى ءولىپ، باسشىسىز قالادى. باسشىسىز قالعان قالماق اسكەرلەرىنىڭ ابدىراعان ءساتىن پايدالانىپ، قازاق باتىرلارى مەن ساربازدارى جاۋ اسكەرلەرىن تىقسىرا قۋادى، ويسىراتا جەڭەدى.
قويناۋى قۇپياعا تولى سىر وڭىرىندە كونەنىڭ كوزى دە، بۇگىننىڭ ءوزى دە بار. قاسيەتتى سىر توپىراعى بۇكىلالەمدىك تاريحتا وزىندىك ورنى بار ولكە. اتا - بابامىزدىڭ ەجەلدەن كىندىك قانى تامىپ، ۇرپاعىن وربىتكەن كيەلى مەكەنىندە بۇگىنگى كەزەڭدە جادىڭنان وشپەيتىن اسىلدىڭ سىناعىنداي نەبىر مۇرالارىمىز بار. ەجەلگى وركەنيەتتىڭ بەلگىسى رەتىندە سىرى كەتسە دە سىنى كەتپەگەن عاجايىپ تاريحي ەسكەرتكىشتەر مەن مازارلار سونىڭ كۋاسى. وسىنداي تاريحي مۇرالاردى قورعاۋ - حالقىمىزدىڭ سان مىڭ عاسىر باستان كەشكەن تاريحىن، مادەنيەتىن، ونەرىن، سالتىن، ءتىلىن قورعاۋ دەگەن ءسوز.
وسى باعىتتا تاريحي - ارحەولوگيالىق جانە ساۋلەتتىك ەسكەرتكىشتەردى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ، سونداي - اق جۇرتشىلىققا ولاردىڭ قۇندىلىعى مەن ماڭىزىن تانىتۋ، جاس ۇرپاق تاربيەسىندەگى الار ورنىن ارتتىرۋ جونىندە ءبىرشاما ءىس - شارالار جۇرگىزىلىپ وتىر. مىنە، وسىنداي مۇراعاتتاردىڭ ءبىرى - وقشى اتا مازارى، ال تاريحي مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، ول وعىز - قىپشاق زامانىنىڭ جادىگەرى بولىپ تابىلادى. كەزىندە ۇلانعايىر ءىس تىندىرىپ، تىرشىلىككە تۇتقا بولا ءبىلىپ، كەيىنگى ۇرپاققا ۇلاعاتتى ۇلگى ەتكەن ۇلى بابالاردىڭ اماناتىنا ادالدىقتى ساقتاۋ ادامدىق تا، ازاماتتىق تا اسىل پارىزىمىز.
شيەلى جەرىندە جولەكتەن 7 شاقىرىمداي جەردە تۇرعان ەسكەرتكىش - وقشى اتا. سىر بويى حالقى وقشى اتانى اۋليە سانايدى. بۇل ونى ىسقاق بابتىڭ بالاسى دەپ تانىعاندىقتان تۋعان ۇعىم بولۋعا ءتيىس. وقشى تۇركى تايپالارىنىڭ اراسىنا يسلام ءدىنىن تاراتقان اۋليە بولىپ شىعادى. وقشى باتىردىڭ شىن اتى كوگەن ءتۇپ ەكەن. ەلدەن قىز قويماي قالماق باتىرى ونىڭ قارىنداسىنا دا قول سالماق بولادى، سوندا وقشى اتا ارپانىڭ قىلتىعىمەن اتىپ، قالماق باتىرىن ءولتىرىپتى. سودان وقشى باتىر اتانىپتى.
وقشى اتا ەسكەرتكىشى كوپ زەرتتەۋدى قاجەت ەتەدى. ول تۋرالى تاريحي مالىمەتتەر وتە از، عىلىمي زەرتتەۋلەر جوقتىڭ قاسى. ءبىراق وقشى اتا قالا ورنىنىڭ كونە داۋىرلەردەن بولعاندىعى داۋسىز. ولاي بولسا، سىر قالالارىن IX - XI عاسىرلارداعى وعىز - قىپشاق تايپالارىنىڭ مادەنيەتىمەن ساباقتاستىرا زەرتتەۋ قاجەت.
كەيبىر اڭگىمەلەردە بۇل مازاردى قالماقتاردى سالعانى تۋرالى ايتىلادى. ءبىراق بۇل جاڭساق پىكىر. تاريحي ايعاقتارعا جۇگىنەر بولساق، وقشا اتا قورىمىندا اتى شۋلى اسان قايعى، XIX عاسىردا. عۇمىر كەشكەن دوسبول داتقالاردىڭ سۇيەكتەرى جاتىر. وقشى بابامىز X - XI عاسىرلاردا وعىز ۇلىسى نەمەسە قازان سالاردىڭ حاندىعى كەزىندە ءومىر سۇرسە، وندا مازاردا جاتقان سول ۇلى بابامىزدىڭ بەيىتى XI - XII عاسىردىڭ ەسكەرتكىشى دەپ ايتقان دۇرىس.
وقشى اتا اۋليەلەر مازارىنىڭ تاريحى سوناۋ ارىدان باستالادى. كەيبىر عىلىمي دەرەكتەرگە دەن قويساق، وسى قاسيەتتى مەكەننىڭ بۇدان مىڭ، مىڭ جارىم جىل بۇرىن - اق بابالارىمىزدىڭ جامباسى تيگەن جەر ەكەنى بايقالادى.
عۇلاما عالىم اۋەلبەك قوڭىراتبايەۆ اتاپ كورسەتكەندەي، ءحىۇ عاسىردا قوجا احمەت ءياسساۋيدىڭ داڭقتى كەسەنەسىن اقساق تەمىر سالعانعا دەيىن وسى وقشى اتا جەرى ەجەلگى تۇران، وعىزدار مەن تۇركى - قىپشاقتارىنىڭ يگى كوسەمدەرىن، اۋليە كورەگەندەرىن، باتىرلارى مەن شەشەندەرىن جەرلەگەن قورىمى بولعان ەكەن. وقشى اتا، ەسابىز، اسان اتا، عايىپ اتا، قىش اتا، دوسبول بي - سياقتى ۇلىلار - حالىق زەردەسىندە قالىپ وتىر.
سىر بويى حالىقتارىنىڭ تاريحى، ءبىزدىڭ اتا - بابالارىمىزدىڭ تاريحى. وقشى اتا بابامىز عۇلاما عالىم ءا. قوڭىراتبايەۆتىڭ دالەلدەۋى بويىنشا XI عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ، وسى ءوڭىردى جاۋدان قورعاعان باتىر بولعان. حالىق قامى، حالىق بولاشاعى ءۇشىن ارپالىسىپ وتكەن ۇلى تاريحي تۇلعا.
ءا. قوڭىراتبايەۆ: «وقشى - وعىز - قىپشاقتىڭ ۇلى حانى قازان سالاردىڭ باتىرى، ءارى قارۋ - جاراق سوعاتىن ۇستاسى، شەبەرى ەدى» - دەيدى. عالىم بۇعان قوسا وقشى اتا 1043 جىلى قايتىس بولىپ، قازىرگى ءوز اتىمەن اتالاتىن «وقشى اتا» مازاراتىندا جەرلەنگەن دەگەن تۇجىرىم جاسايدى.
اۋەكەڭ ايتقانداي وقشى اتانىڭ ۇستاحاناسى بولعان بەستام قازىرگى «جيدەلى» وندىرىستىك كووپەراتيۆىنىڭ تەرىسكەي جاعاسىنداعى مادەنيەتى وركەندەگەن سول كەزدەگى ۇلى جىبەك جولى بويىنا ورنالاسقان قالاشىق بەستام – باستام اتالعان. مۇنىڭ ءوزى وقشى قىپشاق كەزىندە باستى ەلدى مەكەن بولعانىن بىردەن اڭعارتىپ تۇر.
قانداي بولعان كۇندە بۇلتارتپايتىن شىندىق سول، وقشى بابامىزدى اسا كيەلى، ءارۋاقتى ادام ەكەندىگى، ونداعان عاسىر بويى قاسيەتتى مەكەننىڭ «وقشى اتا» اتالىپ، حالىق ءارۋاعىنا باس ءيىپ، تابىنىپ، وسىناۋ قۇرمەت
ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسىپ، كيەلى ورىنعا اينالىپ كەلۋى تەگىن ەمەس.
قازاق اۋىز ادەبيەتىنىڭ اسا بىلگىرى، پروفەسسور اۋەلبەك قوڭىراتبايەۆ وقشى اتانى وعىزدار ءداۋىرىنىڭ ۇرپاعى سانايتىن. ال حالىق ناقىلىندا بۇل كەزەڭ قازاقتى قانسىراتقان سىر بويىنداعى قالماق حاندىعىنىڭ تۇسى دەپ ايتىلادى ول قازاقتىڭ مالعا دا، جانعا دا يە بولا الماعان كەزى ەدى. قالماق حانى قازاقتاردان كۇنىنە ءبىر ەكى مال، ورىمدەي جاس قىزىن الدىرىپ وتىرادى ەكەن. ءوزى ءبىر ۇسقىنسىز، باقانىڭ دەنەسىندەي بەتى بۇجىر – بۇجىر بولىپتى. ونىسىن وزىنە بىلدىرەيىن دەپ اۋىل ادامدارى اسقا شاقىرىپ، شاراينا الدىرىپ ءبىر – ءبىرىنىڭ كەلبەتىن كورىسىپ حانعا قاراي ىسىرىپتى. كەزەگى كەلگەن حان ايناعا قاراماستان اجارلىلار اجار بازارىنا كەتكەندە، مەن ب ا ق بازارىنا كەتكەنىم دەپ اينانى وزىنەن وتكىزىپ جىبەرىپتى. ءسىرا، بۇل سوزىنە قاراپ، قالماق حالقىنىڭ اقىلسىز ەمەستىگىن تانۋعا دا بولادى. قالماق حالقىنىڭ جەر قايىسقان قولى بولعان. حان حاقارلى بولعان سوڭ ءتارتىپ تە كۇشتى ەكەن.
سول عاسىردا ءبىر قاريا قىزىنا سەرىك قىلىپ كوگەنتۇپ ەسىمدى جەتىم بالانى اسىراپ الادى. كوگەنتۇپ وزگە بالالارداي ەمەس، زەرەك ءبىراق تۇيىق بولعان ەكەن. كەيىن وسە كەلە تۇركىستان ماڭىنان، ارپا ورىپ الىپ كەلىپ جۇرەدى. ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭ شال كوگەنتۇپكە:
- شىراعىم، سەن كەتىپ بارا جاتىرسىڭ، كەزەك ءبىزدىڭ قىزعا دا جاقىنداپ قالدى. قالماق حانى سەن كەتكەن سوڭ جالعىز قىزىمىزدى الىپ كەتسە نە ىستەيمىز؟- دەيدى.
سوندا ءالى بالاڭداۋ كوگەنتۇپ تۇرىپ:
- ناق سولاي قارىنداسىمدى الىپ كەتىپ جاتسا، مەنىڭ ەسىمىمدى ءۇش قايتارا اتاڭىزدار، ءبىر امالىن ىستەرمىن، - دەپ ارپا الىپ كەلۋگە جول تارتىپ كەتىپتى.
بىرەر كۇن وتكەن سوڭ قالماق حانى شال مەن كەمپىردىڭ قىزىن الىپ كەلۋگە بۇيىرادى. حاننىڭ شابارماندارى كەمپىر شالدى شۋلاتىپ قىزدى الىپ كەتەدى. قىزدان ايىرىلعان قاريالار جىلاپ وتىرىپ، كوگەنتۇپتى ەسكە الادى، بالانىڭ ايتقانى بويىنشا، كوگەنتۇپ ەسىمىن ءۇش رەت قايتالايدى. وسىناۋ كوش جەردەگى قاريالاردىڭ جان ايقايى تۇركىستاندا ارپا ورىپ جۇرگەن كوگەنتۇپتىڭ قۇلاعىنا شالىنادى. “ نە دە بولسا ءزابىر قالماق حانىنان كەلدى – اۋ” دەپ ويلاعان كوگەنتۇپ ءوسىپ تۇرعان ارپانىڭ قىلتىعىن الاقانىنا سالىپ قۇران وقىپ، جەبە ەتىپ، “قۇدايدىڭ وعى بولىپ اتىل” دەپ ۇرلەپ جىبەرگەن ەكەن. سونان قالماقتىڭ حانى ءولىپ، باسشىسىز قالادى. باسشىسىز قالعان قالماق اسكەرلەرىنىڭ ابدىراعان ءساتىن پايدالانىپ، قازاق باتىرلارى مەن ساربازدارى جاۋ اسكەرلەرىن تىقسىرا قۋادى، ويسىراتا جەڭەدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا وج - ءى باقارۋدىڭ نەگىزگى تاسىلدەرىن تۇسىندىرە وتىرىپ، وبەكتىلەرمەن جۇمىس جاساي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
-
9 - سىنىپتاعى «ءوزىن - ءوزى تانۋ» ءپانى بويىنشا وتكىزگەن اشىق ساباق.
