وركەنيەتكە باستايتىن جول – ساپالى ماتەماتيكالىق ءبىلىم
وركەنيەتكە باستايتىن جول – ساپالى ماتەماتيكالىق ءبىلىم
ءححى عاسىردا ءبىلىمىن دامىتا الماعان ەلدىڭ تىعىرىققا تىرەلەرى انىق.
ق ر پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆ
قازىرگى كەزدە قازاقستان ءۇشىن تاكتيكالىق ءارى ستراتەگيالىق دامۋدىڭ باسىم مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن اقپاراتتاندىرۋ سالاسىندا پروگرەسشىل ساياسات جۇرگىزۋ. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالارمەن بايىتۋ، وقىتۋدىڭ ينتەنسيۆتىك سيپاتىن ارتتىراتىن قۇرالدار مەن ءادىس - تاسىلدەردى جانە كۇتىلەتىن ناتيجەلەرگە باعدارلاپ وقىتۋ ارقىلى جەكە تۇلعانىڭ دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
كەز - كەلگەن ءوندىرىس سالاسى ءوز ءونىمىن وندىرەر الدىندا «نەنى – قالاي – كىم ءۇشىن؟» دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەيدى. ول ءۇشىن ءوزىنىڭ باسەكەلەسىنە، تۇتىنۋشىعا جان – جاقتى زەرتتەۋلەر جۇرگىزەدى. سوندا عانا ونىڭ تاۋارى ءوتىمدى بولا الادى. مىنە وسى ساياساتتى ۇستانعان م. مامەتوۆا اتىنداعى گۋمانيتارلىق كوللەدجىندە 1997 جىلى «0303002 – ماتەماتيكا» بىلىكتىلىگى بويىنشا ماماندىق اشىلدى. وبلىس كولەمىندەگى مەكتەپتەردە بۇل ماماندىققا سۇرانىس كوبەيىپ، بىتىرۋشىلەردىڭ ماتەماتيكا باعىتىندا جۇمىسقا ورنالاسۋىنا قيىندىق بولعان جوق، ءارى جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ قىسقارتىلعان باعىتتاعى كۇندىزگى، سىرتتاي بولىمدەرىنىڭ مەملەكەتتىك گرانتتارىن يەلەنىپ بىلىمدەرىن جالعاستىرۋعا مۇمكىندىك بولعاندىقتان، جالىندى جاستار كوپتەپ كەلە باستادى.
بولاشاق عالىمدار – بۇگىنگى كۇننىڭ وقۋشىلارى دەسەك، ەرتەڭگى ورەلى ىزدەنىستەردى بۇگىننەن باستاپ ءبىلۋى كەرەك. ول ءۇشىن جەكە ءپان مۇعالىمدەرىنەن وقۋشىلاردىڭ ءبىر پاننەن العان ءبىلىمىن باسقا ءبىر پاندە پايدالانا الاتىنداي دارەجەدە جۇمىس جۇرگىزۋ تالاپ ەتىلەدى. بۇل دەگەنىمىز ءاربىر وقۋشىنىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ دەسەك، وندا نەگىزگى رول اتقاراتىن ءپان – ماتەماتيكا. ال وقۋشىلار بۇل پاننەن تىڭعىلىقتى تەرەڭ ءبىلىم الۋ ءۇشىن ماتەماتيكانىڭ وزىندىك “فيلوسوفياسىن” مەڭگەرۋى قاجەت. لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتى جوعارى وقۋشى قاي ءپاننىڭ ماتەريالىن بولسا دا وڭاي مەڭگەرىپ، تەز تۇسىنەدى. ماتەماتيكا پانىنەن وقۋ ۇلگىرىمى جاقسى وقۋشىنىڭ باسقا پاندەردەن دە ۇلگىرىمى جاقسى بولادى. سەبەبى ءار ءپاننىڭ وقۋ ماتەريالدارى مازمۇندارى جاعىنان ءار ءتۇرلى بولعانىمەن، ونى يگەرۋدەگى لوگيكالىق ويلاۋ وپەراسيالارى مەن وي قورىتۋ فورمالارى بىردەي بولىپ كەلەدى. سوندىقتان دا بۇكىل ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ساپالى بولۋى، ماتەماتيكالىق ءبىلىمنىڭ ساپاسىنا تىكەلەي تاۋەلدى دەسەك قاتەلەسپەيمىز. «نەگە؟» دەگەن سۇراققا عۇلاما عالىمداردىڭ پىكىرلەرى ارقىلى جاۋاپ بەرۋگە بولادى.
«تابيعات دەپ اتالاتىن ۇلى كىتاپتىڭ ءتىلى – ماتەماتيكا» (گاليلەو گاليلەي).
«ماتەماتيكانى اقىل – ويدى رەتتەيتىن بولعاندىقتان دا وقۋ كەرەك» (ميحايل لومونوسوۆ).
«ماتەماتيكالىق دالەلدەۋدەن وتپەگەن زەرتتەۋ ناتيجەسى شىنايى ءبىلىم دەپ اتالا المايدى» (لەوناردو دا ۆينچي).
قازىرگى ۋاقىتتا قوعامدى دامىتۋ ءۇشىن ورتا مەكتەپتىڭ الدىندا تۇرعان نەگىزگى مىندەتتەردىڭ ءبىرى – وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن بارىنشا اشىپ، تولىققاندى قوعام قۇرۋعا ءوزىنىڭ بار مۇمكىندىگىن جۇمسايتىن ساۋاتتى، قابىلەتتى جەكە تۇلعا قالىپتاستىرۋ. ول ءۇشىن ماتەماتيكا مۇعالىمنەن جالپى ىرگەلى جانە ارنايى ماتەماتيكالىق ءبىلىم عانا ەمەس، پەداگوگتىك قىزمەتكە شىعارماشىلىقپەن قارايتىن، ىسكەرلىك بەلسەندىلىك كورسەتۋ ارقىلى ءوز ءبىلىمىن ۇزدىكسىز جەتىلدىرىپ وتىرۋ قابىلەتى دە تالاپ ەتىلەدى. ءدال وسىنداي قاسيەتى بار ءمۇعالىم قوعامنىڭ جەدەل وزگەرىستەرىنە ءتيىمدى تۇردە بەيىمدەلە الادى.
وسى ماقساتتا 21 قىركۇيەك 2013 ج م. مامەتوۆا اتىنداعى گۋمانيتارلىق كوللەدجدە ماتەماتيكا ماماندىعىنىڭ ستۋدەنتتەرى مەن وقىتۋشىلارى ق ر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، عالىم، اكادەميك جۇمادىلدايەۆ اسقار سەرقۇل ۇلىنىڭ قاتىسۋىمەن «شابىت – ىزدەگەن ادامعا عانا كەزىگەتىن قوناق» اتتى سىر سۇحبات كۋاگەرى بولدى. ءبىر تۋار تۋما تالانت، جەرلەسىمىز، قازاقتىڭ ماقتانىشى بولعان ەل اعاسىنىڭ ءوز اۋزىنان قاجەتتى سۇراقتارىنا جاۋاپ الۋ، لەكسيا تىڭداۋ جاستار ءۇشىن رۋحاني ازىق دەر ەدىم. مۇنى جۇڭگو ويشىلى كونفۋسيي «ەستىگەنىمدى – ۇمىتامىن، كورگەنىمدى – ەستە ساقتايمىن، ءوز ىستەگەنىمدى – مەڭگەرەمىن» دەپ ايتقان ەكەن.
سوندىقتاندا قوعام تالاپتارىنا تەز بەيىمدەلە الاتىن ماماندار دايىنداۋ ءۇشىن ۇجىم شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاساپ، شاكىرتتەرىن ءتۇرلى كونكۋرستارعا قاتىستىرىپ، ناتيجەگە قول جەتكىزىپ ءجۇر. ونىڭ دالەلى 2014 جىلدىڭ قاراشا ايىندا ق ر مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، عالىم، اكادەميك جۇمادىلدايەۆ اسقار سەرقۇل ۇلى اتىنداعى ماتەماتيكادان وتكىزىلگەن وبلىستىق كونكۋرسقا ماتەماتيكا فاكۋلتەتىنىڭ 4 ستۋدەنتى قاتىسىپ، 2 – كۋرس ستۋدەنتى ءا. اياپوۆا مەن 3 - كۋرس ستۋدەنتى ا. كادەنوۆا 100 000 تەڭگەلىك سىياقىنى يەلەندى. بۇل كونكۋرس داستۇرگە اينالىپ، مەكتەپ وقۋشىلارى، ستۋدەنتتەر، جاس ماتەماتيكا ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرى اراسىندا تارتىستى باسەكە تۋعىزىپ، العا جەتەلەدى. 2015 جىلى قازان ايىندا وتكەن بۇل كونكۋرسقا كوللەدجدىڭ ماتەماتيكا فاكۋلتەتىنىڭ 7 ستۋدەنتى قاتىسىپ، 2 – كۋرس ستۋدەنتى ا. جۇباتقانوۆا 100 000 تەڭگەلىك سىياقىنى جەڭىپ السا، ال قالعاندارى گراموتامەن ماراپاتتالدى. ءبىلىم الۋشى ستۋدەنتتەر اراسىندا ءتۇرلى كونكۋرستارعا قاتىسىپ، جەتىستىكتەرگە جەتىپ جۇرگەندەرى قانشاما. سولاردىڭ ءبىرى قازىرگى تاڭدا 4 كۋرس ستۋدەنتى ا. ەرجانوۆ 2015 ج مامىر ايىندا «زياتكەر» وبلىستىق ءبىلىم بەرۋ ورتالىعى، «ورلەۋ» بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ ۇلتتىق ورتالىعى اق فيليالى قىزىلوردا وبلىسى بويىنشا پەداگوگيكالىق قىزمەتكەرلەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ينستيتۋتى ۇيىمداستىرعان وبلىستىق «ۇزدىك جاس عالىم» عىلىمي جۇمىستار كونكۋرسىندا ءى ورىن يەلەندى. مۇنداي جەتىستىكتەر 2014 جىلعى ماتەماتيكا ماماندىعىن ءبىتىرۋشى تۇلەكتەردىڭ اراسىندادا جەتەرلىك. اتاپ ايتساق 2012ج ستۋدەنتتەر اراسىندا وتكىزىلگەن وبلىستىق ماتەماتيكا وليمپياداسىندا ماتەماتيكا ماماندىعىنىڭ ستۋدەنتتەرى ا. ىزتىلەۋوۆا ءى ورىن، ال د. قۇلابايەۆ ءىىى ورىن يەگەرى اتاندى. قازىرگى تاڭدا بۇل ستۋدەنتتەر – قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماتەماتيكا ماماندىعى بويىنشا كۇندىزگى قىسقارتىلعان تۇردە ءبىلىمىن جالعاستىرۋشى، مەملەكەتتىك گرانت يەگەرلەرى بولسا، ب. بۇلدىرىقوۆا 29. 11. 2013 جىلى «ورلەۋ بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ ۇلتتىق ورتالىعى» اكسيونەرلىك قوعامىنىڭ فيليالى قىزىلوردا وبلىسى بويىنشا پەداگوگيكالىق كادرلاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ينستيتۋتى ۇيىمداستىرعان «دارىندى بالالارعا – تالانتتى ۇستاز» اتتى پەداگوگيكالىق ماماندىقتار بويىنشا ءبىلىم الۋشى جوعارعى كۋرس ستۋدەنتتەرىنە ارنالعان وبلىستىق بايقاۋدا ءادىل - قازىلار مەن كورەرمەندەر كوزايىمىنا اينالىپ جۇلدەلى ءىى ورىندى يەلەندى.
2014 جىلعى ماتەماتيكا ماماندىعىن ءبىتىرۋشى 23 تۇلەكتىڭ 7 - ءى قىسقارتىلعان باعىتتاعى جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ ماتەماتيكا ماماندىعى بويىنشا كۇندىزگى بولىمگە بولىنگەن 8 مەملەكەتتىك گرانتتىڭ 7 – ن جەڭىپ السا، ال بىلتىرعى 2015 - 16 وقۋ جىلىندا وسى ماماندىقتى ءبىتىرۋشى 19 تۇلەكتىڭ 14 – ءى وبلىس كولەمىندەگى مەكتەپتەردە ماماندىعى بويىنشا جۇمىسقا ورنالاستى. ءبىتىرۋشى ا. كادەنوۆا مەملەكەتتىك گرانت بويىنشا ءبىلىمىن استانا قالاسىنداعى ل. ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە جالعاستىرۋدا.
بۇگىندە كوللەجدىڭ وقۋ – ماتەريالدىق، وقۋ – تەحنيكالىق بازاسى جاڭا ۇلگىدەگى كومپيۋتەرلەر، ينتەراكتيۆتى تاقتالارمەن جاڭالانىپ، بىلىكتى وقىتۋشىلار قاتارى كوبەيدى. قازىرگى تاڭدا ماتەماتيكا ماماندىعىنا ساباق بەرەتىن ۇستاز – ماتەماتيكتەر و. ا. جاۋتىكوۆ اتىنداعى فيزيكا – ماتەماتيكا مەكتەبىنىڭ تۇلەگى ق. جۇماعۇلوۆ، كوللەدجدىڭ ماتەماتيكا ماماندىعىنىڭ 2001 جىلعى تۇلەگى، جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ مەملەكەتتىك گرانت يەگەرى، ماگيستر گ. سارسەن.
قازىرگى تاڭدا ماتەماتيكتەردىڭ الدىندا تۇرعان پروبلەمانىڭ باستىسى – وقۋشىلاردىڭ ماتەماتيكا پانىنەن ۇلگىرىمىنىڭ تومەندىگى. ال بۇنىڭ نەگىزى مەكتەپتەن باستاۋ الادى دەسەك قاتەلەسپەيمىز، سەبەبى ستۋدەنتتەرگە جۇرگىزىلگەن ساۋالنامادان ءارى باقىلاۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىنەن بايقاعانىمىز وقۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى دايىن ۇلگىدەگى ستاندارتتىق ەسەپتەردى شىعارعانمەن، ويلاۋدى قاجەت ەتەتىن ەسەپتەردى شىعارۋدا قيىندىققا تىرەلەتىندىگى، ءارى ماتەماتيكالىق قاتەلىكتەرگە كوپ بوي الدىراتىندىعى. ال وسىنداي ماتەماتيكالىق قاتەلىكتەر جۇرگەن كەزدە ماتەماتيكالىق ءبىلىمنىڭ ساپاسى ارتادى دەپ ايتۋدىڭ ءوزى ويلاندىراتىن نارسە. ماتەماتيكا پانىنەن وقۋشىلار ءبىلىمىنىڭ تومەندىگى «جالعان تۇسىنىك، قاتە تۇجىرىمدارمەن ۋلاۋدان» بولۋى مۇمكىن دەگەن پىكىر بار. قاتە تۇجىرىمدار پراكتيكالىق قولدانىستا ءجيى قايتالانسا، تۇراقتىلىق سيپات الىپ، ناقتى تۇجىرىمدارعا اينالۋى مۇمكىن. مۇنىڭ سەبەبىنە وزدىگىنشە وقىپ تۇسىنۋگە وقۋلىق مازمۇنىنىڭ اۋىرلىعى، باعدارلاماداعى بىرىزدىلىكتىڭ جوقتىعى نەگىز بولاتىن سياقتى. سونىمەن بىرگە كەيبىر مۇعالىمدەر ءبىلىمىنىڭ السىزدىگى دە سەبەپ سياقتى. ولاي بولسا ساپانى ءار ءمۇعالىم وزىنەن باستاۋى قاجەت. سودىقتان دا
• ويلاۋدىڭ ەركىندىگىن،
• سانانىڭ سالاۋاتتىلىعىن،
• وزىندىك بولمىستى،
• تاپقىرلىقتى كەرەك ەتەتىن ەسەپتەردى شىعارۋ قاجەت.
ول ءۇشىن ءمۇعالىمىنىڭ ءبىرىنشى ءارى ەڭ باستى مىندەتى ەسەپ شىعارۋدىڭ ادىستەمەلىك جاقتارىنا نازار اۋدارۋ.
ەلباسى قازاقستان – 2050 ستراتەگياسىندا دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلۋ مىندەتىن قويدى. ول ءۇشىن دۇرىس وي قورىتاتىن جانە ساۋاتتى ەكونوميكالىق ەسەپ جۇرگىزە الاتىن ماماندار قاجەت. ال بۇل ماماندار ەل ءۇشىن قايتارىمسىز بايلىق دەسەك، وسى بايلىقتى دايىندايتىندار بىزدەر، ياعني مۇعالىمدەر ەكەنىن ەستەن شىعارماۋىمىز قاجەت.
م. مامەتوۆا اتىنداعى قىزىلوردا گۋمانيتارلىق كوللەدجىنىڭ
جوعارى ساناتتى ماتەماتيكا ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى
ع. ح. سۋحانبەردينا
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ءححى عاسىردا ءبىلىمىن دامىتا الماعان ەلدىڭ تىعىرىققا تىرەلەرى انىق.
ق ر پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆ
قازىرگى كەزدە قازاقستان ءۇشىن تاكتيكالىق ءارى ستراتەگيالىق دامۋدىڭ باسىم مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن اقپاراتتاندىرۋ سالاسىندا پروگرەسشىل ساياسات جۇرگىزۋ. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالارمەن بايىتۋ، وقىتۋدىڭ ينتەنسيۆتىك سيپاتىن ارتتىراتىن قۇرالدار مەن ءادىس - تاسىلدەردى جانە كۇتىلەتىن ناتيجەلەرگە باعدارلاپ وقىتۋ ارقىلى جەكە تۇلعانىڭ دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
كەز - كەلگەن ءوندىرىس سالاسى ءوز ءونىمىن وندىرەر الدىندا «نەنى – قالاي – كىم ءۇشىن؟» دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەيدى. ول ءۇشىن ءوزىنىڭ باسەكەلەسىنە، تۇتىنۋشىعا جان – جاقتى زەرتتەۋلەر جۇرگىزەدى. سوندا عانا ونىڭ تاۋارى ءوتىمدى بولا الادى. مىنە وسى ساياساتتى ۇستانعان م. مامەتوۆا اتىنداعى گۋمانيتارلىق كوللەدجىندە 1997 جىلى «0303002 – ماتەماتيكا» بىلىكتىلىگى بويىنشا ماماندىق اشىلدى. وبلىس كولەمىندەگى مەكتەپتەردە بۇل ماماندىققا سۇرانىس كوبەيىپ، بىتىرۋشىلەردىڭ ماتەماتيكا باعىتىندا جۇمىسقا ورنالاسۋىنا قيىندىق بولعان جوق، ءارى جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ قىسقارتىلعان باعىتتاعى كۇندىزگى، سىرتتاي بولىمدەرىنىڭ مەملەكەتتىك گرانتتارىن يەلەنىپ بىلىمدەرىن جالعاستىرۋعا مۇمكىندىك بولعاندىقتان، جالىندى جاستار كوپتەپ كەلە باستادى.
بولاشاق عالىمدار – بۇگىنگى كۇننىڭ وقۋشىلارى دەسەك، ەرتەڭگى ورەلى ىزدەنىستەردى بۇگىننەن باستاپ ءبىلۋى كەرەك. ول ءۇشىن جەكە ءپان مۇعالىمدەرىنەن وقۋشىلاردىڭ ءبىر پاننەن العان ءبىلىمىن باسقا ءبىر پاندە پايدالانا الاتىنداي دارەجەدە جۇمىس جۇرگىزۋ تالاپ ەتىلەدى. بۇل دەگەنىمىز ءاربىر وقۋشىنىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ دەسەك، وندا نەگىزگى رول اتقاراتىن ءپان – ماتەماتيكا. ال وقۋشىلار بۇل پاننەن تىڭعىلىقتى تەرەڭ ءبىلىم الۋ ءۇشىن ماتەماتيكانىڭ وزىندىك “فيلوسوفياسىن” مەڭگەرۋى قاجەت. لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتى جوعارى وقۋشى قاي ءپاننىڭ ماتەريالىن بولسا دا وڭاي مەڭگەرىپ، تەز تۇسىنەدى. ماتەماتيكا پانىنەن وقۋ ۇلگىرىمى جاقسى وقۋشىنىڭ باسقا پاندەردەن دە ۇلگىرىمى جاقسى بولادى. سەبەبى ءار ءپاننىڭ وقۋ ماتەريالدارى مازمۇندارى جاعىنان ءار ءتۇرلى بولعانىمەن، ونى يگەرۋدەگى لوگيكالىق ويلاۋ وپەراسيالارى مەن وي قورىتۋ فورمالارى بىردەي بولىپ كەلەدى. سوندىقتان دا بۇكىل ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ساپالى بولۋى، ماتەماتيكالىق ءبىلىمنىڭ ساپاسىنا تىكەلەي تاۋەلدى دەسەك قاتەلەسپەيمىز. «نەگە؟» دەگەن سۇراققا عۇلاما عالىمداردىڭ پىكىرلەرى ارقىلى جاۋاپ بەرۋگە بولادى.
«تابيعات دەپ اتالاتىن ۇلى كىتاپتىڭ ءتىلى – ماتەماتيكا» (گاليلەو گاليلەي).
«ماتەماتيكانى اقىل – ويدى رەتتەيتىن بولعاندىقتان دا وقۋ كەرەك» (ميحايل لومونوسوۆ).
«ماتەماتيكالىق دالەلدەۋدەن وتپەگەن زەرتتەۋ ناتيجەسى شىنايى ءبىلىم دەپ اتالا المايدى» (لەوناردو دا ۆينچي).
قازىرگى ۋاقىتتا قوعامدى دامىتۋ ءۇشىن ورتا مەكتەپتىڭ الدىندا تۇرعان نەگىزگى مىندەتتەردىڭ ءبىرى – وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن بارىنشا اشىپ، تولىققاندى قوعام قۇرۋعا ءوزىنىڭ بار مۇمكىندىگىن جۇمسايتىن ساۋاتتى، قابىلەتتى جەكە تۇلعا قالىپتاستىرۋ. ول ءۇشىن ماتەماتيكا مۇعالىمنەن جالپى ىرگەلى جانە ارنايى ماتەماتيكالىق ءبىلىم عانا ەمەس، پەداگوگتىك قىزمەتكە شىعارماشىلىقپەن قارايتىن، ىسكەرلىك بەلسەندىلىك كورسەتۋ ارقىلى ءوز ءبىلىمىن ۇزدىكسىز جەتىلدىرىپ وتىرۋ قابىلەتى دە تالاپ ەتىلەدى. ءدال وسىنداي قاسيەتى بار ءمۇعالىم قوعامنىڭ جەدەل وزگەرىستەرىنە ءتيىمدى تۇردە بەيىمدەلە الادى.
وسى ماقساتتا 21 قىركۇيەك 2013 ج م. مامەتوۆا اتىنداعى گۋمانيتارلىق كوللەدجدە ماتەماتيكا ماماندىعىنىڭ ستۋدەنتتەرى مەن وقىتۋشىلارى ق ر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، عالىم، اكادەميك جۇمادىلدايەۆ اسقار سەرقۇل ۇلىنىڭ قاتىسۋىمەن «شابىت – ىزدەگەن ادامعا عانا كەزىگەتىن قوناق» اتتى سىر سۇحبات كۋاگەرى بولدى. ءبىر تۋار تۋما تالانت، جەرلەسىمىز، قازاقتىڭ ماقتانىشى بولعان ەل اعاسىنىڭ ءوز اۋزىنان قاجەتتى سۇراقتارىنا جاۋاپ الۋ، لەكسيا تىڭداۋ جاستار ءۇشىن رۋحاني ازىق دەر ەدىم. مۇنى جۇڭگو ويشىلى كونفۋسيي «ەستىگەنىمدى – ۇمىتامىن، كورگەنىمدى – ەستە ساقتايمىن، ءوز ىستەگەنىمدى – مەڭگەرەمىن» دەپ ايتقان ەكەن.
سوندىقتاندا قوعام تالاپتارىنا تەز بەيىمدەلە الاتىن ماماندار دايىنداۋ ءۇشىن ۇجىم شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاساپ، شاكىرتتەرىن ءتۇرلى كونكۋرستارعا قاتىستىرىپ، ناتيجەگە قول جەتكىزىپ ءجۇر. ونىڭ دالەلى 2014 جىلدىڭ قاراشا ايىندا ق ر مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، عالىم، اكادەميك جۇمادىلدايەۆ اسقار سەرقۇل ۇلى اتىنداعى ماتەماتيكادان وتكىزىلگەن وبلىستىق كونكۋرسقا ماتەماتيكا فاكۋلتەتىنىڭ 4 ستۋدەنتى قاتىسىپ، 2 – كۋرس ستۋدەنتى ءا. اياپوۆا مەن 3 - كۋرس ستۋدەنتى ا. كادەنوۆا 100 000 تەڭگەلىك سىياقىنى يەلەندى. بۇل كونكۋرس داستۇرگە اينالىپ، مەكتەپ وقۋشىلارى، ستۋدەنتتەر، جاس ماتەماتيكا ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرى اراسىندا تارتىستى باسەكە تۋعىزىپ، العا جەتەلەدى. 2015 جىلى قازان ايىندا وتكەن بۇل كونكۋرسقا كوللەدجدىڭ ماتەماتيكا فاكۋلتەتىنىڭ 7 ستۋدەنتى قاتىسىپ، 2 – كۋرس ستۋدەنتى ا. جۇباتقانوۆا 100 000 تەڭگەلىك سىياقىنى جەڭىپ السا، ال قالعاندارى گراموتامەن ماراپاتتالدى. ءبىلىم الۋشى ستۋدەنتتەر اراسىندا ءتۇرلى كونكۋرستارعا قاتىسىپ، جەتىستىكتەرگە جەتىپ جۇرگەندەرى قانشاما. سولاردىڭ ءبىرى قازىرگى تاڭدا 4 كۋرس ستۋدەنتى ا. ەرجانوۆ 2015 ج مامىر ايىندا «زياتكەر» وبلىستىق ءبىلىم بەرۋ ورتالىعى، «ورلەۋ» بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ ۇلتتىق ورتالىعى اق فيليالى قىزىلوردا وبلىسى بويىنشا پەداگوگيكالىق قىزمەتكەرلەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ينستيتۋتى ۇيىمداستىرعان وبلىستىق «ۇزدىك جاس عالىم» عىلىمي جۇمىستار كونكۋرسىندا ءى ورىن يەلەندى. مۇنداي جەتىستىكتەر 2014 جىلعى ماتەماتيكا ماماندىعىن ءبىتىرۋشى تۇلەكتەردىڭ اراسىندادا جەتەرلىك. اتاپ ايتساق 2012ج ستۋدەنتتەر اراسىندا وتكىزىلگەن وبلىستىق ماتەماتيكا وليمپياداسىندا ماتەماتيكا ماماندىعىنىڭ ستۋدەنتتەرى ا. ىزتىلەۋوۆا ءى ورىن، ال د. قۇلابايەۆ ءىىى ورىن يەگەرى اتاندى. قازىرگى تاڭدا بۇل ستۋدەنتتەر – قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماتەماتيكا ماماندىعى بويىنشا كۇندىزگى قىسقارتىلعان تۇردە ءبىلىمىن جالعاستىرۋشى، مەملەكەتتىك گرانت يەگەرلەرى بولسا، ب. بۇلدىرىقوۆا 29. 11. 2013 جىلى «ورلەۋ بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ ۇلتتىق ورتالىعى» اكسيونەرلىك قوعامىنىڭ فيليالى قىزىلوردا وبلىسى بويىنشا پەداگوگيكالىق كادرلاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ينستيتۋتى ۇيىمداستىرعان «دارىندى بالالارعا – تالانتتى ۇستاز» اتتى پەداگوگيكالىق ماماندىقتار بويىنشا ءبىلىم الۋشى جوعارعى كۋرس ستۋدەنتتەرىنە ارنالعان وبلىستىق بايقاۋدا ءادىل - قازىلار مەن كورەرمەندەر كوزايىمىنا اينالىپ جۇلدەلى ءىى ورىندى يەلەندى.
2014 جىلعى ماتەماتيكا ماماندىعىن ءبىتىرۋشى 23 تۇلەكتىڭ 7 - ءى قىسقارتىلعان باعىتتاعى جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ ماتەماتيكا ماماندىعى بويىنشا كۇندىزگى بولىمگە بولىنگەن 8 مەملەكەتتىك گرانتتىڭ 7 – ن جەڭىپ السا، ال بىلتىرعى 2015 - 16 وقۋ جىلىندا وسى ماماندىقتى ءبىتىرۋشى 19 تۇلەكتىڭ 14 – ءى وبلىس كولەمىندەگى مەكتەپتەردە ماماندىعى بويىنشا جۇمىسقا ورنالاستى. ءبىتىرۋشى ا. كادەنوۆا مەملەكەتتىك گرانت بويىنشا ءبىلىمىن استانا قالاسىنداعى ل. ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە جالعاستىرۋدا.
بۇگىندە كوللەجدىڭ وقۋ – ماتەريالدىق، وقۋ – تەحنيكالىق بازاسى جاڭا ۇلگىدەگى كومپيۋتەرلەر، ينتەراكتيۆتى تاقتالارمەن جاڭالانىپ، بىلىكتى وقىتۋشىلار قاتارى كوبەيدى. قازىرگى تاڭدا ماتەماتيكا ماماندىعىنا ساباق بەرەتىن ۇستاز – ماتەماتيكتەر و. ا. جاۋتىكوۆ اتىنداعى فيزيكا – ماتەماتيكا مەكتەبىنىڭ تۇلەگى ق. جۇماعۇلوۆ، كوللەدجدىڭ ماتەماتيكا ماماندىعىنىڭ 2001 جىلعى تۇلەگى، جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ مەملەكەتتىك گرانت يەگەرى، ماگيستر گ. سارسەن.
قازىرگى تاڭدا ماتەماتيكتەردىڭ الدىندا تۇرعان پروبلەمانىڭ باستىسى – وقۋشىلاردىڭ ماتەماتيكا پانىنەن ۇلگىرىمىنىڭ تومەندىگى. ال بۇنىڭ نەگىزى مەكتەپتەن باستاۋ الادى دەسەك قاتەلەسپەيمىز، سەبەبى ستۋدەنتتەرگە جۇرگىزىلگەن ساۋالنامادان ءارى باقىلاۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىنەن بايقاعانىمىز وقۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى دايىن ۇلگىدەگى ستاندارتتىق ەسەپتەردى شىعارعانمەن، ويلاۋدى قاجەت ەتەتىن ەسەپتەردى شىعارۋدا قيىندىققا تىرەلەتىندىگى، ءارى ماتەماتيكالىق قاتەلىكتەرگە كوپ بوي الدىراتىندىعى. ال وسىنداي ماتەماتيكالىق قاتەلىكتەر جۇرگەن كەزدە ماتەماتيكالىق ءبىلىمنىڭ ساپاسى ارتادى دەپ ايتۋدىڭ ءوزى ويلاندىراتىن نارسە. ماتەماتيكا پانىنەن وقۋشىلار ءبىلىمىنىڭ تومەندىگى «جالعان تۇسىنىك، قاتە تۇجىرىمدارمەن ۋلاۋدان» بولۋى مۇمكىن دەگەن پىكىر بار. قاتە تۇجىرىمدار پراكتيكالىق قولدانىستا ءجيى قايتالانسا، تۇراقتىلىق سيپات الىپ، ناقتى تۇجىرىمدارعا اينالۋى مۇمكىن. مۇنىڭ سەبەبىنە وزدىگىنشە وقىپ تۇسىنۋگە وقۋلىق مازمۇنىنىڭ اۋىرلىعى، باعدارلاماداعى بىرىزدىلىكتىڭ جوقتىعى نەگىز بولاتىن سياقتى. سونىمەن بىرگە كەيبىر مۇعالىمدەر ءبىلىمىنىڭ السىزدىگى دە سەبەپ سياقتى. ولاي بولسا ساپانى ءار ءمۇعالىم وزىنەن باستاۋى قاجەت. سودىقتان دا
• ويلاۋدىڭ ەركىندىگىن،
• سانانىڭ سالاۋاتتىلىعىن،
• وزىندىك بولمىستى،
• تاپقىرلىقتى كەرەك ەتەتىن ەسەپتەردى شىعارۋ قاجەت.
ول ءۇشىن ءمۇعالىمىنىڭ ءبىرىنشى ءارى ەڭ باستى مىندەتى ەسەپ شىعارۋدىڭ ادىستەمەلىك جاقتارىنا نازار اۋدارۋ.
ەلباسى قازاقستان – 2050 ستراتەگياسىندا دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلۋ مىندەتىن قويدى. ول ءۇشىن دۇرىس وي قورىتاتىن جانە ساۋاتتى ەكونوميكالىق ەسەپ جۇرگىزە الاتىن ماماندار قاجەت. ال بۇل ماماندار ەل ءۇشىن قايتارىمسىز بايلىق دەسەك، وسى بايلىقتى دايىندايتىندار بىزدەر، ياعني مۇعالىمدەر ەكەنىن ەستەن شىعارماۋىمىز قاجەت.
م. مامەتوۆا اتىنداعى قىزىلوردا گۋمانيتارلىق كوللەدجىنىڭ
جوعارى ساناتتى ماتەماتيكا ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى
ع. ح. سۋحانبەردينا
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباق تاقىرىبى: § 3. 12. وپتيكالىق - تالشىقتىق كوممۋنيكاسيالىق توراپتار. ۇيالى تەحنولوگيا. ينتەرنەت.
