وركەنيەتتىڭ كەرۋەن-كوشى
1. ماقسات پەن مۇددە جولىندا
كۇمبىر-كۇمبىر كىسىنەتىپ،
كۇرەڭدى مىنەر كۇن قايدا؟
اقتامبەردى جىراۋ
توبەمىزدە تاۋەلسىزدىك اتالاتىن كيەلى ۇعىمنىڭ كوك بايراق تۋى جەلبىرەگەنىنە ەكى جىل تولۋىن بۇكىل ءيسى قازاق جۇرتى اسقاق سەزىممەن اتاپ ءوتتى. قۇدايعا شۇكىر، كوشكە ەرگەن تايلاقتاي، الدىڭعى كەرۋەننەن قالساق اداسىپ، ازۋلى بورىلەردىڭ اۋزىنا ءتۇسىپ قالاتىنداي كورىنگەن كەزىمىز بولعانىمەن، ازىرگە اشتان ءولىپ، كوشتەن قالىپ جاتقانىمىز جوق. «اۋزى كۇيگەن ءۇرىپ ىشەدى»، وسى تۇستا ءبىزدىڭ ەلباسىمىز اسىعىستىق ەمەس، بايىپتىلىق پەن پاراساتتىلىق تانىتتى. الىسپەن دە، جاقىن مەن دە تاتۋلىقتى، دوستاستىقتى، تۇسىنىستىكتى باستى نىسانا ەتىپ ۇقساتادى. ويتكەنى «اعايىن تاتۋ بولسا ات كوپ، ابىسىن تاتۋ بولسا اس كوپ»...
وسى ءبىر ماقالدىڭ ءوزىمىز اسا ءمان بەرمەيتىن استارى تىم تەرەڭدە ەكەن. شىندىعىندا ءوزىمىزدىڭ فيلوسوف حالىق ەكەنىمىزدى ءوزىمىز ەستەن شىعارىپ، اۋزىمىزدى قۋ شوپپەن ءسۇرتىپ وتىراتىنىمىز بار عوي. ءومىر ءسۇرۋدىڭ، ەل بولۋدىڭ زاڭ كودەكستەرىن قازەكەڭ ماقال-ماتەلدەرىندە قالدىرعان. قىسقا، ءارى نۇسقا.
رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى ءوزىنىڭ عىلىمي ەڭبەگىنىڭ اتىن وسى ماقال نەگىزىنە سۇيەنىپ، «قازاقستاننىڭ بولاشاعى — قوعامنىڭ يدەيالىق بىرلىگىندە» دەپ اتايدى. يا، «بىرلىكسىز تىرلىك بولمايدى». بۇنى دا سول اتام قازاق ءوز ۇرپاعىنىڭ جارعاق قۇلاعىنا قۇيىپ كەتكەن.
سونىمەن ءبىز كەرۋەنىمىزدى ناقتى ءبىر ماقساتتى كوزدەيتىن باعىتقا بۇردىق. ول نارىقتى ەكونوميكاسى بار دەموكراتيالىق جانە زايىرلى مەملەكەت قۇرۋ. مىنە، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ستراتەگيالىق باعىتى. مىنە، بارار جەر، باسار تاۋىمىز. ال ونىڭ سۋى مول، ءشوبى شۇيگىن بە؟ الدە... ءبارىبىر ەندى سول نۇر-اعا ايتقانداي: «قۇز جاردىڭ ۇستىمەن قىل كوپىردەن ءوتىپ كەلە جاتقان سياقتىمىز. ارتقا قاراي بۇرىلايىن دەسەڭ، قۇلايسىڭ، جول جوق، العا قاراي قاتتى جۇرۋگە قورقىنىشتى. ءبىراق العا قاراي ءوتۋ كەرەك»...
ولاي بولسا، وسى ماقساتقا بۇكىل ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىمىزدى جۇمىلدىرعانىمىز دۇرىس. وسى تۇستا ويعا قۇدايكە بابامىزدىڭ سۋعا كەتكەن كوشى تۋرالى حالىق اۋزىنداعى اڭىز ورالادى. ول ءىنىسى كەلىمبەردى مىرزانىڭ التى ۇلىنىڭ بارىمتا-سىرىمتاعا ارالاسىپ تۇراتىن بىرەۋىن قورعايمىن دەپ جات جەرلىك قۋعىنشىلارعا جالعان انت بەرگەن ەكەن دەيدى.
وسى وقيعادان كەيىن كوكتەم شىعا قۇدايكە كوشىپ، ءالى مۇزى ەرىمەگەن ءبىر داريادان وتپەك بولادى. ءوزى الدىندا كەلە جاتىپ ارعى بەتكە اتىنىڭ اياعى ىلىگە بەرگەندە ارت جاعىنان ۋلاپ-شۋلاپ جىلاعان داۋىستار شىعادى. جالت قاراسا مۇز ويىلىپ، بۇتكىل اۋىل كولىگىمەن، ادامىمەن سۋ تۇبىنە كەتىپ بارادى ەكەن. مىنە، اڭىزدىڭ وزىندە سول كەزدىڭ تاربيەلىك ءمانى، ۇلكەن ءدىني يدەولوگياسى جاتىر. دەگەنمەن، ءاردايىم ادىلدىك جولىمەن جۇرگەن ىزگى نيەتتى كەمەڭگەر بابا قايتادان قابىرعالى ەلگە اينالادى. وسى اڭىزدى تۇسىنگەن ادامعا ۇرپاقتى ادالدىققا، ادامدىققا، يماندىلىققا تاربيەلەيتىن ءمان-ماعىنا جاتىر. دەمەك، يدەولوگيانىڭ باستى ماقساتى ادام تاربيەسى ەكەن.
ەلباسى وسى تۇستا قازاق ەلىنىڭ كوشىن قيىن ساتتەن امان الىپ شىعىپ، قايتكەن كۇندە دە وركەنيەت كوشىنە ىلىكتىرۋدىڭ قولىنان كەلگەن بارلىق شاراسىن جاساپ باعۋدا. ول ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ مىنە، ءبارىمىزدىڭ كوكەيىمىزدە تۇرعان الداعى ماقسات-مۇددەمىز جونىندەگى وسى سۇراققا پرەزيدەنتىمىزدىڭ ءبىز جوعارىدا ايتقان: «قازاقستاننىڭ بولاشاعى — قوعامنىڭ يدەيالىق بىرلىگىندە» اتتى ەڭبەگى تولىق جاۋاپ بەرەدى.
وسى ساتتە قازاقتىڭ ءبىرتۋار باتىرى باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ بالاسى باقىتجان مومىش ۇلىنىڭ مىنا ءسوزى ەرىكسىز ويعا ورالدى: «باۋىرجانداي اكەم، وعان سەرىك شەشەم بولا تۇرا مەن ءتىرى جەتىم بولىپ ءوسىپپىن. ونى كەيىن اڭعاردىم. ادام اكە-شەشەسى جوقتىقتان جەتىم بولمايدى ەكەن. ادام حالقىنىڭ تىلىنەن، ادەپ-عۇرپىنان، سالت-داستۇرىنەن بەيحابار بولعاندا عانا تۇلدىر جەتىم بولادى ەكەن».
وتپەلى كەزەڭنىڭ قيىندىعى كىم-كىمگە دە تۇسىنىكتى. وسى تۇستاعى بيلىكتىڭ ناقتى، قاتاڭ، ءارى ءبىر قولدا بولعانى ءتيىمدى ەكەنىن ءومىر دالەلدەۋدە. سوندىقتان مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەلەرىندە رەفورمالار جۇرۋدە. ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق ءتول تەڭگەمىزدىڭ دۇنيەگە كەلۋى دە ەلدىكتىڭ، شىن تاۋەلسىزدىكتىڭ جارقىن بەلگىسى رەتىندە مەرەيىمىزدى ءوسىردى.
2. بابالار ارۋاعىنا تاعزىم
ويىل دا، قيىل، جەم، قاينار،
كولدەنەڭ ءوتىپ ەل جايلار.
بەتەگەسى بەلدەن شىق،
جەگەندەرىن جەلدەنتىپ،
جاز ورتاسى بولعاندا،
كۇن زاۋالعا تولعاندا،
قونۋشى ەدى قارىشتاپ،
ماڭعىستاۋدىڭ ويىنا
سيا الماي شىققان كوپ بايلار.
نۇرىم شىرشىعۇل ۇلى
ۇستىمىزدەگى عاسىردىڭ باس كەزىندە قازاق جەرىن، ونىڭ ىشىندە ماڭعىستاۋ ءوڭىرىن ارالاعان اعىلشىن عالىمى دجون ۋوردەلل بىلاي دەپ جازبا قالدىرىپتى: «قازاقتار تۋمىسىنان باتىل، ەركىندىككە قۇشتار حالىق. ولار دوسقا ادال، قوناقجاي، جاتقا دا سىيلاستىعى مول ادامدار. ال جاۋىنا مەيىرىمسىز، قاتال. ولار وتە اسەرشىل، جاعدايدىڭ اۋىسۋىنا قاراي كوڭىل-كۇيلەرى تەز وزگەرەدى. ءبىراق ەر كوڭىلدى. قيىن ءساتتىڭ وزىندە دە ازىلگە سىلتاۋ تابا بىلەدى».
جىلناماشى حايداري قازاق حانى قاسقا جولدى قاسىمنىڭ مىناداي ءسوزىن حاتقا تۇسىرگەن: «ءبىز ءتۇز تۇلەگىمىز، بىزدە قات تا، قىمبات تا، جاۋھار دا جوق، ەڭ باستى بايلىعىمىز — مال... ءبىزدىڭ جەرىمىزدە گۇلزار باۋ-باقشا دا، عيماراتتار دا از ۇشىراسادى. ءبىزدىڭ قىزىق-شىجىعىمىزدىڭ ورنى — جايلاۋ، ءۇيىر-ۇيىر جىلقى، ولارعا ءبىز اۋناپ-قۋناپ ءسۇيسىنۋ ءۇشىن بارامىز».
ەندى بۇگىنگى زامانداسىمىز، كەمەڭگەر جازۋشى، مەملەكەت قايراتكەرى ءابىش كەكىلبايەۆتى تىڭدالىق: «ءتورت مۇلىك مالدى ازىق تا قىلدىق، كولىك تە قىلدىق. ءسويتىپ، دالامىزدىڭ كەڭدىگى، تەك ۇستىمىزدەگى بايلىعىنىڭ ءوزىنىڭ قاجەتتىگىمىزدەن اسىپ ءتۇسۋى ءبىزدى ۇزاق ۋاقىتقا دەيىن باسقاشا تىرلىككە الاڭداتا قويمادى».
مىنە، وسى پىكىرلەردەن قازاق اتتى حالىقتىڭ تابيعاتى، مىنەزدەمەسى كورىنىس بەرىپ تۇر. ءبىز بۇرىن قانداي ەدىك؟ — دەگەن ساۋالعا وسىلار جاۋاپ.
يا، ءبىز، اسىرەسە، وسى ماڭعىستاۋ قازاقتارى بۇرىن قانداي بولىپپىز. تىم ءارىنى ايتپاعاندا، سوناۋ XV عاسىردا قازاق اتاۋىمەن قۇرالعان العاشقى ۇلتتىق مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋىنا، نىعايۋىنا، كۇشەيۋىنە نايزامىزدىڭ ۇشىمەن، بىلەگىمىزدىڭ كۇشىمەن، اقىلماندى ىسىمىزبەن ۇلەسىمىزدى قوسا الدىق پا؟ الدە، دالادا دالاقتاپ بوسقا شاپتىق پا؟
— حان يەم، ماعان بەرسەڭ،
— اقبوز اتتى مىنبەي بەر،
— اقساۋىتتى كيمەي بەر،
اقبەرەندى شاپپاي بەر،
ارۋ قىز — اق سۇقسىردى سۇيمەي بەر:
نەمەسە
ءامىرىڭ قاتتى — ەسىم حان،
جول توسىپ الىپ كەتىپتى
قالماقتان الماق سيىندى.
قانارىڭدى باسقالى
قالىڭ ەلىم جيىلدى.
باستاپ كەلگەن وزگە ەمەس،
جيەمبەت سىندى ءبيىڭدى
مالىن سالىپ الدىڭا،
ءار سالادان قۇيىلدى.
ون ەكى اتا باي ۇلى
ءبىر تاڭىرگە سىيىندى، —
دەگەن بۇل ارناۋ ۇزىندىلەردىڭ العاشقىسى جەمەنەي ۇلى جومارت مىرزانىڭ ەڭسەگەي بويلى ەر ەسىم حانعا ايتقان ءسوزى. كىشى ءجۇزدىڭ، ونىڭ ىشىندە ون ەكى اتا باي ۇلىنىڭ، ونىڭ ىشىندە جومارت مىرزانىڭ قاراماعىنداعى اداي جاساقتارىنىڭ توتەن ەرلىگىنىڭ ارقاسىندا كەلگەن جەڭىستە قالماق قونتايشىسىنىڭ قولعا تۇسكەن اسىل بۇيىمدارى مەن ايداي ارۋ قىزى —اقسۇقسىردى (اقسۇلۋدى) حاننان قالاپ تۇرعانداعى كوپ الدىندا ايتقانى. ال ەكىنشىسى وسى وقيعا تۋرالى جيەمبەت جىراۋدىڭ ەسىم حانعا كورسەتىپ تۇرعان ءزىلى. ياعني الگى اسىل بۇيىم ولجالار كىشى ءجۇزدىڭ ۇلەسىنە تيەسىلى دەگەنى.
— ماعان دۇنيە-بۇيىم، التىن-جاۋھار باي-مىرزا، باتىر-بيلەرىمنەن قىمبات ەمەس. سۇراعانىنىڭ ءبارى دە وزىڭە لايىق ەكەن، بەردىم قالاۋىڭدى، — دەپتى حان.
مىنە، بۇل ءقازىر ءبىز كوپ ايتىپ جۇرگەن دەموكراتيانىڭ جارقىن ۇلگىسى ەمەس پە؟ وسى شەشىم ارقىلى ەسىم حان دا ءوزىنىڭ بەكزادالىعىن تانىتسا، ەكىنشى جاعىنان حالقىن ودان سايىن توپتاستىرا ءبىلدى.
ءمان-ماعىناسى بۇدان كەم ەمەس، تاعى ءبىر تاريح قاتپارىندا قالىپ قويعان وقيعا ەلەس بەرەدى. «اقتابان شۇبىرىندى، القا كول سۇلاما» اتانعان جوڭعار شاپقىنشىلىعىنان قازاق ەلىن ازات ەتەتىن ءۇش ءجۇزدىڭ اسكەرىنىڭ باس ساردارى، سوعىس ءادىسىن جاقسى بىلەتىندىگىمەن، ۇتقىر ۇيىمداستىرۋشىلىعىمەن، باتىرلىعىمەن، الىس بولاشاقتى بولجاي بىلەتىندىگىمەن ەرەكشەلەنگەن، ءسويتىپ قازاق ەلىنىڭ وزگەشە بەتبۇرىسپەن دامۋىنا ىقپال ەتكەن، كىشى ءجۇز حانى ءابىلقايىر ءوزىنىڭ قايىن جۇرتى بولىپ تابىلاتىن ماڭعىستاۋ قازاقتارىنا ۇنەمى ارقا سۇيەگەن. اڭىراقاي قىرعىنىندا ەرەكشە ەرلىك كورسەتكەندەردىڭ وقشاۋ توبىندا ادايلار جۇرگەن. ءسويتىپ، حاننىڭ مەرەيىن باقتالاستارى الدىندا ۇنەمى ۇستەم ەتكەن.
سول ءابىلقايىردى باراق سۇلتان قاستاندىقپەن ولتىرگەننەن كەيىن، ونىڭ ۇلدارى تاراپىنان قىلمىسكەردى جازالاۋ نەمەسە قۇن تارتقىزۋ تۋرالى اڭگىمە كوتەرىلمەي قالادى. قاراقشىلىق ادىسپەن ولتىرىلگەن قارا ەمەس، حاننىڭ شاريعات جولىنان اتتاپ ەلەۋسىز قالۋى ءابىلقايىردىڭ قايىن جۇرتىنىڭ نامىسىنا تيەدى. قايتكەن كۇندە دە باراقتى ەل الدىندا ماسقارالايتىن ءىس ىستەۋ كەرەك. وسى ماقساتتا قوناي باتىر، شوتان باتىر باستاپ، ارعىنباي باتىر مەن ايباس باتىر قوستاعان ءبىر توپ ەر كوڭىلدى جىگىتتەر ورتا جۇزگە ساپارعا اتتانادى. بۇل كەزدە باراق سۇلتان ابىلاي حاننىڭ قولداۋىمەن ورتا جۇزگە حان بولۋعا دايىندالىپ جاتسا كەرەك. ەر جىگىتتەر تاڭ الدىندا باراق سۇلتاننىڭ وتاۋىنا كىرىپ بارسا، ول جاس توقالىنىڭ قوينىندا راحات ۇيقىعا باتىپ جاتىر ەكەن. ۇيقىسىنان تۇرعىزىپ العان باتىرلار سۇلتاننىڭ جەلكەسىنەن باسىپ وتىرىپ ءابىلقايىردىڭ قۇنى ءۇشىن دەپ ساقالىن كۇزەپ، باسىنداعى ءتاجىن الىپ، ۇستىنەن اتتاپ ەسىكتەن شىعىپ جۇرە بەرەدى. باراقتىڭ: «بۇلاي ماسقارالاعانشا ءولتىرىپ-اق كەتىڭدەر»، — دەپ جالبارىنعانىنا قاراماپتى.
باراق سۇلتاننىڭ ساقالىن كۇزەپ، ولىمنەن دە كۇشتى ءىس ىستەگەن باتىرلار جولاي بوپاي حانىمنىڭ اۋىلىنا سوعىپ، وعان باراقتان تارتىپ الىنعان ءتاجدى تاپسىرىپ كەتىپتى. سول جولى جورىققا اتتانعان باتىرلاردى جارامدى اتپەن، تاماقپەن، كيىممەن قامتاماسىز ەتكەن سانازار باي ەكەن. مۇنىڭ توركىنىندە قازاقتىڭ بىرلىگىن ويلاعان، ىشكى الاۋىزدىققا قاتاڭ ەسكەرتۋ جاساعان ۇلكەن ماقسات بار.
مىنە، وسىڭداي قازاقتىڭ بەلدى حاندارى ەڭسەگەي بويلى ەر ەسىمنىڭ، اتاقتى ءابىلقايىرلاردىڭ ساياساتتارىنا ارالاسىپ، باسىنان دۋلىعاسىن، بەلىنەن قىلىشىن تاستاماي، بەلدەۋگە سايگۇلىگىن بايلاپ قويىپ وتىرعان ماڭعىستاۋ قازاقتارىنىڭ ومىرىنەن-اق سول كەزدەگى قازاق مەملەكەتىنىڭ حال-احۋالىن بىلۋگە بولادى. ماسەلەن، ەسىم حان تۇسىندا قازاق ءبىرتۇتاس ەل بولاتىن، ەرلەر سىرت جاۋمەن سوعىسىپ ولجا بولىسسە، ءابىلقايىر تۇسىندا قازاقتاردىڭ جۇزگە ءبولىنىپ بولشەكتەنگەنىن، ەندى سىرت جاۋعا ەمەس، بىر-بىرىنە قارۋ جۇمساعانىن كورەمىز. دەمەك، زامان اعىمىنان ماڭعىستاۋلىقتار دا قالىس قالا الماعان.
ءيا، بۇل وڭىردە دۇنيەگە كىمدەر كەلىپ، كىمدەر كەتپەگەن. باستى-باستى تۇلعالاردى اتاپ وتەر بولساق، اتاقتى بايلارى — قوجانازار، سانازار، نازار ءتورت تۇلىك مالدى اسىلداندىرۋدىڭ دالالىق عىلىمي جۇمىسىن جاساعان. ەل ىرىزدىعىن ارتتىرۋدىڭ سان-ساپا جولىن ىزدەگەن. سانازار ءوز قويىنىڭ ەتىن دامىنەن بىلسە، قوجانازار ءبىر وڭنەن عانا تۇراتىن اسىل تۇقىمدى مال ءوسىرۋدى ۇناتقان.
بۇل ءوڭىردىڭ ءانى دە، جىرى دا، كۇيى دە وزىنە جەتكىلىكتى ەدى. اتاقتى اقپا-توكپە اقىندار — ابىل، نۇرىم، اقتان، قالنياز، قاشاعان، ارالباي، جانۇزاق، كۇيشىلەر — ابىل، كۇلشار، ەسباي، ەسىر، قايقى اتانعان انشىلەر — ءادىل، شولتامان، تۇرسىن، وسكەنباي، مۇرات، جىلكەلدى، تاستەمىر، دوسات، قويباس، قايش، وتەگەن، ت.ب. ءوز ونەرلەرىن بيىك ساتىعا كوتەرگەن.
باتىرلارى — قوساي، جومارت، تاڭىربەرگەن، قوجامسۇگىر، ەسەك، اتاعوزى، ءابىلعازى، شاقان، شوتان، قوناي، لاباق، تولەپ، ءومىر، قارمىس، شاباي، بالۋانياز، باراق، اساۋ، قۇلباراق، جاپابەردى، ءسۇيىنعارا، تورەمۇرات، وتەن، قۇلبەك، دوسان، يسا، اسار سۇپى، بالتا، تۇرمامبەت ت.ب. ەلىن جاۋدان قورعاپ جەل وتىندە جۇرگەن.
ارۋلارى — اقسۇقسىر (اقسۇلۋ)، شاشۋ، اقشولپان، بەكبيكە، شوجەپ سۇلۋ، قىزدانسۇلۋ (قىزداناي)، كوكەتاي، بالدايقىز، قاراجان، اقبوبەك كوركىمەن تالايلاردىڭ جۇرەگىنە شوق تاستاي ءجۇرىپ، ۇلاعاتتى ۇرپاق تاربيەلەپ وسىرگەن ابزال انا اتانعان.
ال بالۋاندارى — مىڭكىسى، قارالدا، قاراكىسى، وتەتىلەۋ، قوجامبەت، التىباي، مارقاباي، قاراجىگىت، ت.ب. حيۋا، قوڭىرات، بۇحار، قىزىلجار جارمەڭكەلەرىندە توي، اس جيىنداردا قارسىلاسىنىڭ جاۋىرىنىن جەرگە تيگىزىپ، اتاقتارىن اسىرعان.
بۇنداي ابزال ەسىمدەرگە كەڭەس داۋىرىندە جارقىراي كورىنگەن توبانياز ءالنيازۇلىن، جالاۋ مىڭبايۇلىن، نۇرسۇلتان، ءسادۋ وڭالبايۇلدارىن، سىديىق جۇبايۇلىن، تولەسىن ءاليۇلىن، ەرەجەپ شۋاقبايۇلىن، ت.ب. قوسساق ابىرويىمىز ايشىقتالا تۇسپەك.
دەمەك، ءبىزدىڭ بابالارىمىز، دالادا دالاقتاپ بوسقا شابا بەرمەپتى. بىردە ۇتسا، بىردە ۇتىلعانىمەن ۇلتتىق قادىر-قاسيەتىن ساقتاپ، ۇرپاقتارىنا جالعاستىرا ءبىلىپتى. ءتىپتى ءابىش اعاشا ايتساق، الشاڭ باسقان اتا قونىسىنىڭ «ءشولى سەنىكى دە، كولى باسقانىكى، شاڭى سەنىكى دە، شالعىنى باسقانىكى، بەتىندەگى قىلتاناق تۇك سەنىكى دە استىنداعى التىن قويما قازىناسى باسقانىكى» زاماندا دا ۇرپاق بابالارىنىڭ تەكتىلىگىن كورسەتەتىن ەرەندىگى مەن بەرەندىگىن، ەرىكتىلىگى مەن كورىكتىلىگىن ساقتاي ءبىلىپتى. رۋحىن جوعالتپاپتى.
ەندى الشاڭ باسقان اتا-قونىسىمىزدىڭ ۇستىندەگى بايلىق تا، استىنداعى بايلىق تا، ءشولى دە، كولى دە، شالعىنى دا، شاڭدىعى دا وزىمىزدىكى.
تاۋەلسىز قازاق ەلى جەرىنىڭ كولەمى جاعىنان دۇنيەجۇزىندە 9-ورىندا، ال حالقىنىڭ سانى جونىنەن 71-ورىندا ەكەن. مينەرالدىق بايلىقتارى جاعىنان اسا باي ەلدەردىڭ ساناتىندا. ءتۇستى، سيرەك، قىمبات مەتاللدار وندىرۋدەن 3-6 ورىنداردامىز. مۇناي دەسسە كىم-كىمنىڭ دە كوز الدىنا ماڭعىستاۋ ەلەستەيتىنى تۇسىنىكتى. وسى مۇناي قورىنان 12-ورىندا تۇرمىز.
قازاقستاننىڭ گۇلدەنۋى ءۇشىن ەڭ باستى نارسە — بىرلىك پەن ىنتىماق. ال ولار بىزدە بار. تاعى دا ءابىش اعانىڭ ۇلاعاتتى سوزدەرىنىڭ ءبىرى اۋىزعا ورالا بەرەدى. «قۋانا بىلمەگەنگە قۇت دارىمايدى، باعالاي بىلمەگەنگە ب ا ق تۇرمايدى، تابىنا بىلمەيتىن قاۋىمنان پايعامبار شىقپايدى، باعىنا بىلمەيتىن حالىققا پاتشا قۇتايمايدى. ەل سودان بارىپ ازادى، جەر سودان بارىپ توزادى»...
دەمەك، بىر-بىرىمىزگە قۇت قوندىراتىن دا، باستاعى باقتى تۇراقتاندىراتىن دا، ىشىمىزدەن پايعامبار شىعاراتىن دا، پاتشانى قۇتايتاتىن دا ءوزىمىز ەكەن.
تالاي عاسىر بويى ماڭدايى تاسقا تيگەن قازاق حالقىنىڭ مىقتاپ ءبىر ويلاناتىن جەرى — وسى تۇس. باعالاي بىلسەك، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە ءوز قانىمىزدان شىققان پايعامبار دا، پاتشا دا بار. تەك سولاردى كورە بىلەلىك، سوڭىنان ەرە بىلەلىك.
ءسويتىپ، تاريحي سىن كەزەڭنەن امان ءوتۋدىڭ وتكەلىن ءبارىمىز بولىپ ىزدەلىك. ەركىن بولاشاققا باعىت العان كوشىمىزدى تۇزەپ، ونىڭ اماندىعىن، بىرلىگىن، تىرلىگىن، ءسان-سالتاناتىن قامتاماسىز ەتەيىك. جاۋىنگەر-جىراۋ اقتانبەردى ارمانداعان — «كۇمبىر-كۇمبىر كىسىنەتىپ كۇرەڭدى مىنەر كۇن» تۋدى اعايىن!
1994 جىل.
You Might Also Like
-
ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ بالا قۇقىقتارىن قورعاۋ كوميتەتى كامەلەتكە تولماعاندارعا قاتىستى قۇقىق بۇزۋشىلىق، زورلىق-زومبىلىق، سونداي-اق پەداگوگتاردىڭ ادەپكە جاتپايتىن مىنەز-قۇلىق فاكتىلەرى ت...
-
1964 جىلدىڭ كۇزىندە قۇلسارى پوسەلكەسىنەن اباي اتىنداعى ورتا مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ، الماتى قالاسىنا بارىپ، زووتەحنيكالىق-مالدارىگەرلىك ينستيتۋتىنا تۇسە الماي اۋىلعا كەلسەم، ءبىزدىڭ ءۇي جەم بويىنداعى ا...
