وتىن ونەركاسىبى
سىنىبى: 9
گەوگرافيا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «وتىن ونەركاسىبى»
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا وتىن - ەنەرگەتيكا كەشەنى جانە ونىڭ سالالارى تۋرالى، وتىن وندىرەتىن اۋداندار، وتىن ونەركاسىبىنىڭ وزىندىك قۇنى جانە نەگىزگى فاكتورلارى جايلى ۇعىمدى قالىپتاستىرۋ؛
ب) دامىتۋشىلىق: كارتا، اتلاستار بويىنشا وقۋشىلاردىڭ وتىن ونەركاسىبىنىڭ دامۋىن، حالىق شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋدەگى ماڭىزىن تالداۋ، انىقتاۋ، وتىننىڭ جەكە سيپاتى بويىنشا ورنىن انىقتاۋ، كارتامەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ قابىلەتىن دامىتۋ؛
ۆ) تاربيەلىك: وتىن ونەركاسىبى سالاسىنداعى جەتىستىكتەر ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋداعى ءرولىن، ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ ارقىلى وقۋشىنىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن وياتۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ جانە وتىن ونەركاسىبىندەگى ەكولوگيالىق پروبلەمالاردى شەشۋگە تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ
ساباقتىڭ فورماسى: جەكە، ۇجىمدىق
ساباقتىڭ ءپانارالىق بايلانىسى: ەكونوميكا، تاريح
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: وقۋلىق، دۇنيە ءجۇزى جارتى شارلار كارتاسى، اتلاس، سىزبالار، ينتەراكتيۆتى تاقتا مۇمكىندىكتەرى.
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ
- وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ
- وقۋشىلاردىڭ وقۋ - قۇرالدارىن تەكسەرۋ
- نازارىن ساباققا اۋدارۋ؛
ءىى. ءۇي تاپسىرماسى
ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ: تەرميندىك سوزدىكتەردى يگەرگەن، مىسالى؛ شارۋاشىلىق، ءوندىرىس سالا، وندىرىستىك ەمەس سالا دەگەن سوزدەرگە انىقتاما بەرە بىلۋىنە باسا نازار اۋدارۋ. عتر داۋىرىندە ونەركاسىپتى دامىتۋدا اسەر ەتەتىن نەگىزگى فاكتوردى ايقىنداۋ: شوعىرلاندىرۋ، قۇرامداستىرۋ، مامانداندىرۋ جانە كووپەراتيۆتەندىرۋ تۋرالى ۇعىمداردى قالاي تۇسىنگەنىن تەكسەرۋ، كارتادان اسا ءىرى وندىرىستىك قالالاردى تاۋىپ كورسەتۋ قابىلەتىن باعالاۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق
وقۋشىلارعا جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋدى وقۋلىقتى 2 - بولىمىندەگى جوسپار، سىزبانى پايدالانا وتىرىپ شارۋاشىلىق سالالارىنىڭ ءبىر - بىرىمەن بايلانىسىن مىسالدار كەلتىرە وتىرىپ باياندايمىن. ءوندىرۋ مەن وڭدەۋ دەگەن ۇعىمعا انىقتاما بەرەمىن، سالالىق قۇرىلىمىنداعى ەرەكشەلىكتەرگە توقتالامىن جانە قازاقستاننىڭ وتىن ونەركاسىبىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحىنا دا شولۋ جاسايمىن.
كاسپيي قايراڭىندا مۇنايدىڭ قورى شوعىرلانعان. وندا بولجام بويىنشا جالپى گەولوگيالىق قورى - 4، 5 ملرد. توننا ەكەندىگى انىقتالادى. گاز كونسەندانتى بويىنشا 1، 6 ملرد. توننا جانە تابيعي گازدىڭ جالپى قورى 5، 9 ترلن م. كاسپيي قايراڭىنداعى مۇناي الابىنىڭ كەندەرى: قۇرمانعازى، اقتوتى، قاشاعان، قايران. وسى ايماقتاعى مۇناي قورى بولاشاقتا رەسەيدىڭ باتىس ءسىبىر، مەكسيكا جانە پارسى شىعاناعى سياقتى الەمگە تانىمال مۇناي ءوندىرۋدىڭ ءىرى ايماقتارىمەن قاتار تۇراتىن القاپقا اينالاتىندىعى تۋرالى بولجام ايتىلادى. گاز ونەركاسىبى قازاقستانداعى وتىن ونەركاسىبىنىڭ ەڭ جاس سالاسى. وندىرىستىك ماقساتتا 1960 جىلدان باستاپ ماڭعىستاۋ مۇناي - گاز الابىن يگەرۋدەن باستالادى. گازدىڭ جالپى گەولوگيالىق قورى 6 ترلن. م3. قورى جونىنەن الەمدە 12 - ورىندى الادى. ال تمد ايماعى بويىنشا رەسەيدەن كەيىنگى 2 - ورنىندا.
ءىرى كەن ورنىندارى:<< قاراشىعاناق>> - يماش، جاڭاجول، باتىس پرورۆا، تاسبولات، شىنار، وزەن، قۇمكول جانە شۋ - سارىسۋ گاز الاپتارىنىڭ قازاقستان ەكونوميكاسىن وركەندەتۋدە قوساتىن ۇلەسى مول.
كومىر ءوندىرۋ سالاسى.
كومىر ءوندىرۋ سالاسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەرتەدەن قالىپتاسقان وتىن ونەركاسىبىنىڭ ءداستۇرلى سالاسى. 1831 جىلى قاراعاندى ايماعىندا العاش باقتاشى بالا اپپاق بايجانوۆ اشقاننان باستاپ وندىرىلە باستادى. قازاقستانداعى كومىردىڭ جالپى گەولوگيالىق قورى 162 ملرد توننا، ونىڭ جۇزدەن استام كەن ور ىندارى اشىلىپ، سونىڭ 40 - تان استام جان - جاقتى زەرتتەلدى. قازىرگى كەزدە رەسپۋبليكادا 15 - تەن استام كومىر كەن ورنى مەن الاپتارى يگەرىلۋدە.
قاراعاندى كومىر الابىنىڭ جالپى گەولوگيالىق قورى 51 ملرد. توننا، كومىر الابىنىڭ اۋدانى 3 مىڭ شارشى شاقىرىم، تەرەڭدىگى 50 - 300 مەتر. كومىر قاباتىنىڭ قالىڭدىعى 1، 5 - 15 مەتر. رەسپۋبليكامىزداعى وندىرىلەتىن كومىردىڭ 45 % وسى الاپتىڭ كەن ورنى رەتىندە باعالانادى. ءوندىرىلۋ تەحنولوگياسى شاحتا ادىسىمەن وندىرىلەتىندىكتەن وزىندىك قۇنى جوعارى.
كەن ورىندارى: اباي، شاحتا، شاحان، ت. ب.
ەكىباستۇز كومىر الابى ماڭىزى جاعىنان رەسپۋبليكامىزدا 2 - دارەجەلى كەن الابى بولىپ ەسەپتەلىنەدى. كومىردى 1867 جىلى قاسىم پىشەنبايەۆ اشىق. جالپى گەولوگيا قورى 12 ملرد. توننا. كومىردىڭ جەر بەتىنە جاقىن ورنالاسۋى ونى اشقان ادىسپەن وندىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى جانە وزىندىك قۇنى ەڭ ارزان كومىر بولىپ سانالادى. كومىر قاباتىنىڭ قالىڭدىعى 100 - 120 مەتر. ك ۇلى كوپ، ساپاسى تومەن. ەكىباستۇز الەمدەگى ەڭ قۋاتتى «بوگاتىر» كەن ورنى جىلىنا 50 ملن. توننا كومىر وندىرەدى. وسى جەردە ساعاتىنا 5 مىڭ توننا كومىر قازاتىن بىرنەشە الىپ ەكسكاۆاتورلار جۇمىس ىستەيدى.
كەن ورىندارى «بوگاتىر»، «سەنترالنىي»، «ۆوستوچنىي»، «سيەۆەرنىي» جانە «ستەپنوي». ەكىباستۇز كومىر الابىنىڭ كومىر ساپاسى تومەن بولعاندىقتان الىسقا تاسىمالداۋ ءتيىمسىز. سوندىقتان جەرگىلىكتى جەردە ەنەرگەتيكالىق كومىر رەتىندە جىلۋ جانە ەلەتر ەنەرگياسىن الۋ ءۇشىن پايدالانۋعا بولادى. ەكونوميكالىق تالداۋلار ەكىباستۇز كومىر الابى ايماعىندا قۋاتى 20 - 25 ملن كۆت جىلۋ ەلەكتروستانسيالاردى سالۋدىڭ ءتيىمدى ەكەندىگى انىقتالادى.
ءىۇ. وقۋشىلارمەن جۇمىس
1 تاپسىرما. كەسكىن كارتامەن جۇمىس
وتىن ونەركاسىبى سالالارىنىڭ باستى الابىن ءتۇسىرىپ بەلگىلە. نەگىزگى مۇناي - گاز كەن ورىندارىن انىقتا. رەسپۋبليكانىڭ ماڭىزدى كومىر الابتارىن كەسكىن كارتاعا بەلگىلە.
II تاپسىرما. كەسكىن كارتادان قۇبىر جولدارىن كورسەت
ءىىى تاپسىرما. كەستەنى تولتىر
مۇناي گاز
يگەرۋدەگى شەتەلدىك كومپانيالار
وڭدەۋ ونەركاسىپ ورىندارى
ءۇ. بەكىتۋ
ەلەكتروندى وقۋلىقپەن جۇمىس جاساۋ ارقىلى جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
ءۇى. باعالاۋ
ساباققا جاقسى ارالاسىپ وتىرعان وقۋشىلاردى باعالاۋ
ءۇىى. ءۇي تاپسىرماسى
6 تاقىرىپشانى وقۋ، كەسكىن كارتاعا مۇناي، گاز، كومىر كەن ورىندارىن ءتۇسىرىپ كەلۋ
گەوگرافيا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «وتىن ونەركاسىبى»
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا وتىن - ەنەرگەتيكا كەشەنى جانە ونىڭ سالالارى تۋرالى، وتىن وندىرەتىن اۋداندار، وتىن ونەركاسىبىنىڭ وزىندىك قۇنى جانە نەگىزگى فاكتورلارى جايلى ۇعىمدى قالىپتاستىرۋ؛
ب) دامىتۋشىلىق: كارتا، اتلاستار بويىنشا وقۋشىلاردىڭ وتىن ونەركاسىبىنىڭ دامۋىن، حالىق شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋدەگى ماڭىزىن تالداۋ، انىقتاۋ، وتىننىڭ جەكە سيپاتى بويىنشا ورنىن انىقتاۋ، كارتامەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ قابىلەتىن دامىتۋ؛
ۆ) تاربيەلىك: وتىن ونەركاسىبى سالاسىنداعى جەتىستىكتەر ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋداعى ءرولىن، ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ ارقىلى وقۋشىنىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن وياتۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ جانە وتىن ونەركاسىبىندەگى ەكولوگيالىق پروبلەمالاردى شەشۋگە تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ
ساباقتىڭ فورماسى: جەكە، ۇجىمدىق
ساباقتىڭ ءپانارالىق بايلانىسى: ەكونوميكا، تاريح
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: وقۋلىق، دۇنيە ءجۇزى جارتى شارلار كارتاسى، اتلاس، سىزبالار، ينتەراكتيۆتى تاقتا مۇمكىندىكتەرى.
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ
- وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ
- وقۋشىلاردىڭ وقۋ - قۇرالدارىن تەكسەرۋ
- نازارىن ساباققا اۋدارۋ؛
ءىى. ءۇي تاپسىرماسى
ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ: تەرميندىك سوزدىكتەردى يگەرگەن، مىسالى؛ شارۋاشىلىق، ءوندىرىس سالا، وندىرىستىك ەمەس سالا دەگەن سوزدەرگە انىقتاما بەرە بىلۋىنە باسا نازار اۋدارۋ. عتر داۋىرىندە ونەركاسىپتى دامىتۋدا اسەر ەتەتىن نەگىزگى فاكتوردى ايقىنداۋ: شوعىرلاندىرۋ، قۇرامداستىرۋ، مامانداندىرۋ جانە كووپەراتيۆتەندىرۋ تۋرالى ۇعىمداردى قالاي تۇسىنگەنىن تەكسەرۋ، كارتادان اسا ءىرى وندىرىستىك قالالاردى تاۋىپ كورسەتۋ قابىلەتىن باعالاۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق
وقۋشىلارعا جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋدى وقۋلىقتى 2 - بولىمىندەگى جوسپار، سىزبانى پايدالانا وتىرىپ شارۋاشىلىق سالالارىنىڭ ءبىر - بىرىمەن بايلانىسىن مىسالدار كەلتىرە وتىرىپ باياندايمىن. ءوندىرۋ مەن وڭدەۋ دەگەن ۇعىمعا انىقتاما بەرەمىن، سالالىق قۇرىلىمىنداعى ەرەكشەلىكتەرگە توقتالامىن جانە قازاقستاننىڭ وتىن ونەركاسىبىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحىنا دا شولۋ جاسايمىن.
كاسپيي قايراڭىندا مۇنايدىڭ قورى شوعىرلانعان. وندا بولجام بويىنشا جالپى گەولوگيالىق قورى - 4، 5 ملرد. توننا ەكەندىگى انىقتالادى. گاز كونسەندانتى بويىنشا 1، 6 ملرد. توننا جانە تابيعي گازدىڭ جالپى قورى 5، 9 ترلن م. كاسپيي قايراڭىنداعى مۇناي الابىنىڭ كەندەرى: قۇرمانعازى، اقتوتى، قاشاعان، قايران. وسى ايماقتاعى مۇناي قورى بولاشاقتا رەسەيدىڭ باتىس ءسىبىر، مەكسيكا جانە پارسى شىعاناعى سياقتى الەمگە تانىمال مۇناي ءوندىرۋدىڭ ءىرى ايماقتارىمەن قاتار تۇراتىن القاپقا اينالاتىندىعى تۋرالى بولجام ايتىلادى. گاز ونەركاسىبى قازاقستانداعى وتىن ونەركاسىبىنىڭ ەڭ جاس سالاسى. وندىرىستىك ماقساتتا 1960 جىلدان باستاپ ماڭعىستاۋ مۇناي - گاز الابىن يگەرۋدەن باستالادى. گازدىڭ جالپى گەولوگيالىق قورى 6 ترلن. م3. قورى جونىنەن الەمدە 12 - ورىندى الادى. ال تمد ايماعى بويىنشا رەسەيدەن كەيىنگى 2 - ورنىندا.
ءىرى كەن ورنىندارى:<< قاراشىعاناق>> - يماش، جاڭاجول، باتىس پرورۆا، تاسبولات، شىنار، وزەن، قۇمكول جانە شۋ - سارىسۋ گاز الاپتارىنىڭ قازاقستان ەكونوميكاسىن وركەندەتۋدە قوساتىن ۇلەسى مول.
كومىر ءوندىرۋ سالاسى.
كومىر ءوندىرۋ سالاسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەرتەدەن قالىپتاسقان وتىن ونەركاسىبىنىڭ ءداستۇرلى سالاسى. 1831 جىلى قاراعاندى ايماعىندا العاش باقتاشى بالا اپپاق بايجانوۆ اشقاننان باستاپ وندىرىلە باستادى. قازاقستانداعى كومىردىڭ جالپى گەولوگيالىق قورى 162 ملرد توننا، ونىڭ جۇزدەن استام كەن ور ىندارى اشىلىپ، سونىڭ 40 - تان استام جان - جاقتى زەرتتەلدى. قازىرگى كەزدە رەسپۋبليكادا 15 - تەن استام كومىر كەن ورنى مەن الاپتارى يگەرىلۋدە.
قاراعاندى كومىر الابىنىڭ جالپى گەولوگيالىق قورى 51 ملرد. توننا، كومىر الابىنىڭ اۋدانى 3 مىڭ شارشى شاقىرىم، تەرەڭدىگى 50 - 300 مەتر. كومىر قاباتىنىڭ قالىڭدىعى 1، 5 - 15 مەتر. رەسپۋبليكامىزداعى وندىرىلەتىن كومىردىڭ 45 % وسى الاپتىڭ كەن ورنى رەتىندە باعالانادى. ءوندىرىلۋ تەحنولوگياسى شاحتا ادىسىمەن وندىرىلەتىندىكتەن وزىندىك قۇنى جوعارى.
كەن ورىندارى: اباي، شاحتا، شاحان، ت. ب.
ەكىباستۇز كومىر الابى ماڭىزى جاعىنان رەسپۋبليكامىزدا 2 - دارەجەلى كەن الابى بولىپ ەسەپتەلىنەدى. كومىردى 1867 جىلى قاسىم پىشەنبايەۆ اشىق. جالپى گەولوگيا قورى 12 ملرد. توننا. كومىردىڭ جەر بەتىنە جاقىن ورنالاسۋى ونى اشقان ادىسپەن وندىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى جانە وزىندىك قۇنى ەڭ ارزان كومىر بولىپ سانالادى. كومىر قاباتىنىڭ قالىڭدىعى 100 - 120 مەتر. ك ۇلى كوپ، ساپاسى تومەن. ەكىباستۇز الەمدەگى ەڭ قۋاتتى «بوگاتىر» كەن ورنى جىلىنا 50 ملن. توننا كومىر وندىرەدى. وسى جەردە ساعاتىنا 5 مىڭ توننا كومىر قازاتىن بىرنەشە الىپ ەكسكاۆاتورلار جۇمىس ىستەيدى.
كەن ورىندارى «بوگاتىر»، «سەنترالنىي»، «ۆوستوچنىي»، «سيەۆەرنىي» جانە «ستەپنوي». ەكىباستۇز كومىر الابىنىڭ كومىر ساپاسى تومەن بولعاندىقتان الىسقا تاسىمالداۋ ءتيىمسىز. سوندىقتان جەرگىلىكتى جەردە ەنەرگەتيكالىق كومىر رەتىندە جىلۋ جانە ەلەتر ەنەرگياسىن الۋ ءۇشىن پايدالانۋعا بولادى. ەكونوميكالىق تالداۋلار ەكىباستۇز كومىر الابى ايماعىندا قۋاتى 20 - 25 ملن كۆت جىلۋ ەلەكتروستانسيالاردى سالۋدىڭ ءتيىمدى ەكەندىگى انىقتالادى.
ءىۇ. وقۋشىلارمەن جۇمىس
1 تاپسىرما. كەسكىن كارتامەن جۇمىس
وتىن ونەركاسىبى سالالارىنىڭ باستى الابىن ءتۇسىرىپ بەلگىلە. نەگىزگى مۇناي - گاز كەن ورىندارىن انىقتا. رەسپۋبليكانىڭ ماڭىزدى كومىر الابتارىن كەسكىن كارتاعا بەلگىلە.
II تاپسىرما. كەسكىن كارتادان قۇبىر جولدارىن كورسەت
ءىىى تاپسىرما. كەستەنى تولتىر
مۇناي گاز
يگەرۋدەگى شەتەلدىك كومپانيالار
وڭدەۋ ونەركاسىپ ورىندارى
ءۇ. بەكىتۋ
ەلەكتروندى وقۋلىقپەن جۇمىس جاساۋ ارقىلى جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
ءۇى. باعالاۋ
ساباققا جاقسى ارالاسىپ وتىرعان وقۋشىلاردى باعالاۋ
ءۇىى. ءۇي تاپسىرماسى
6 تاقىرىپشانى وقۋ، كەسكىن كارتاعا مۇناي، گاز، كومىر كەن ورىندارىن ءتۇسىرىپ كەلۋ
You Might Also Like
