قاجىمۇقان
ادەبيەتتىك وقۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: م. تانەكەيەۆ. قاجىمۇقان
ماقساتى: وقۋشىلارعا قاجىمۇقان تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ. ءماتىندى وقۋ ارقىلى وقۋشىنى كوركەم شىعارمانىڭ مازمۇنىن تۇسىنۋگە جەتەلەۋ.
مىندەتتەرى:
1. ءتۇسىنىپ وقۋ، مانەرلەپ وقۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
2. تالداۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
3. پاتريوتتىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ، سىزبا، شىعارماشىلىق تاپسىرما.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ
كۇلىمدە، كۇن كۇلىمدە،
جەر جاسارىپ كوگەرسىن.
كەشەگىندەي بۇگىن دە،
قانات قاقسىن كوگەرشىن.
كۇلىمدە، كۇن كۇلىمدە،
بۇلدىرشىندەر قۋانسىن.
قىردىڭ قىزىل گۇلىندەي،
قولدارىنا تۋ السىن.
كۇلىمدە، كۇن كۇلىمدە
كۇلسىن بارلىق بالا شات.
بەرەكەلى بۇتىندەي،
بەيبىت بولسىن بولاشاق.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ؛
ا) كومباتتىڭ اڭگىمەسىنىڭ مازمۇنىن ايتۋ
ءا) ءاليا كىم؟ ونىڭ ۇقىپتىلىعى نەدەن بايقالدى؟
8 تاپسىرما. ءاليا مولداعۇلوۆا جايلى مالىمەتتەرىن تىڭداۋ
ءاليا تۋرالى نە ءبىلىپ كەلدىك؟
جىلدار سويلەيدى
1916ج
1930 - 32ج
1937 - 38ج
1941 - 45ج
1986ج
جاڭا ساباق:
سۋرەتكە نازار اۋدار. ەسىڭە ءتۇسىر. بۇل سۋرەتتى قايدان كوردىڭدەر؟ سۋرەتتەگى كىم دەپ ويلايسىڭدار؟
سۋرەتتەگى ادامنىڭ كۇشتىلىگىن نەدەن اڭعاردىڭ؟
قالماقان ءابدىقادىروۆتىڭ «الىپ بالا» شىعارماسىن ەسكە ءتۇسىرۋ.
قاجىمۇقان مۇڭايتپاسوۆ تۋرالى نە بىلەمىز؟
بۇگىن مۇراتقان تانەكەيەۆتىڭ قاجىمۇقان شىعارماسىمەن تانىسامىز.
داپتەردى اشىپ بۇگىنگى كۇندى جازىپ قويىڭدار.
قاجىمۇقان
ق. مۇڭايتپاسوۆ – تۇڭعىش قازاق بالۋانى، كاسىبي كۇرەسكەر، الەم چەمپيونى. اقمولا وبلىسى قاراوتكەل ايماعى قوسپا اۋلىندا دۇنيەگە كەلگەن. بالا كەزىنەن ول قايراتتى، الىپ بولىپ وسەدى. ول 28 مەملەكەتتە كۇرەسىپ، 48 التىن، كۇمىس، قولا مەدالدارىن ايگىلى سيگيزمۋند بەلبەۋىن العان. ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا كوشپەلى سيركپەن ونەر كورسەتىپ، ءوزى جيناعان 100 مىڭ سوم قاراجاتىن قورعانىس قورىنا جىبەردى.
1978 جىلى «قاجىمۇقان» اتتى ەكى ءبولىمدى كوركەم فيلم ءتۇسىرىلدى. ق. ءابدىقادىروۆتىڭ «قاجىمۇقان» كىتاپتارى بار. «قازاق دالاسىنىڭ باتىرى» اتاعى بەرىلدى. «قۇرمەت بەلگىسى» وردەنىمەن ماراپاتتالدى. 1948 جىلى شىمكەنت وبلىسىنىڭ ارىس اۋدانى لەنين تۋى كولحوزىندا قايتىس بولدى.
وقۋلىقپەن جۇمىس:
ءمۇعالىمنىڭ وقۋى
وقۋشىلارعا تىزبەكتەي وقىتۋ
تاۋىپ وقۋ
- تۇرىك بالۋىنا نۇرلىنىڭ كۇشتى ەكەنى قاي جەردە ايتىلعان؟
- بالۋانداردىڭ كيىمىن سيپاتتاعان جەردى تاۋىپ وقى
قاجىمۇقاننىڭ ايلا، ءادىسىن تاۋىپ وقى.
- قازىرگى ومىردە بالۋاندار كۇرەسكە قانداي كيىممەن شىعادى؟
سوزدىك جۇمىس
يپپودروم - ات جارىسى وتەتىن جەر.
بۇرىن بۇل جەرلەردە بالۋاندار كۇرەسى وتكەن ەكەن.
كازىر بالۋاندار كۇرەسى قايدا وتەدى؟
- سپورت سارايلارىندا
سۇراقتار، تاپسىرمالار
- ماتىندە كىم تۋرالى اڭگىمەلەيدى؟
- مۇقاننىڭ بۇل جولعى قارسىلاسى كىم بولدى؟
- جەكپە - جەك نەمەن اياقتالدى؟
- «وسىنىڭ ءبارىن ول فوتوسۋرەتكە ءتۇسىرىپ الۋعا بولاتىنداي ەتىپ ورىندادى» دەگەن سويلەمدى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
3. ءماتىننىڭ ءار بولىگىنە ات قويۋ
ا) كۇرەس الاڭىندا
ءا) باتىل شابۋىل
داپتەرگە جازىپ قويامىز.
6. سۋرەتپەن جۇمىس: سۋرەت بويىنشا اڭگىمە جازۋ.
- سۋرەتتە كىمدەر بەينەلەنگەن؟
- وسى سۋرەت ماتىندەگى قانداي وقيعاعا سايكەس كەلەدى؟
7. سەرگىتۋ ءساتى: سپورت تۋرالى ءوز ويلارىن ورتاعا سالۋ.
دەنساۋلىق، ونەر، ەپتىلىك، سۇلۋلىق، باتىرلىق، شىمىرلىق كۇشتىلىك، شاپشاڭدىق
قاجىمۇقاننىڭ جەتىستىگى
1905 – قىتايدىڭ حاربيت قالاسىندا جاپوندىق ساراكيكيمەن دجيۋ - دجيتسۋ ادىسىمەن كۇرەسىپ، قارسىلاسىن اجال قۇشتىرادى.
1913 – ترويسك قالاسىندا 18 رەت بەلدەسۋگە شىعىپ، 18 رەت جەڭىسكە جەتىپ، باس بايگەنى الادى.
1927 – “قازاق دالاسىنىڭ باتىرى” اتاعى بەرىلەدى.
1944 - ءوز قارجىسىنا ۇشاق جاساتادى. پالۋانعا ستالين العىس حات جولدايدى.
1945 - “قۇرمەت بەلگىسى” وردەنىن الادى.
1948 – 12 تامىزدا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، ورداباسى اۋدانى تەمىرلان اۋىلىندا قايتىس بولادى.
قاجىمۇقاننىڭ ەسكەرتكىشى
شىمكەنت قالاسىندا
قاجىمۇقان اتىنداعى ستاديون، كوشە، سپورت سارايلارى بار.
لاقاپ اتتارى
«ياماگاتا مۋحۋنۋري»، «يۆان ءچورنىي»، «قارا مۇستافا».
قاجىمۇقاننىڭ تۇڭعىش رەت الەمدىك دەڭگەيدە كورىنگەن شاعى — 1906 جىل. المانيادا وتكەن دۇنيەجۇزىلىك سايىستا ول الەم چەمپيونى اتانادى. ءبىراق ورىس اكىمشىلىگىنە بۇراتانا حالىقتىڭ اتىن شىعارعان پالۋان ونشا ۇناي قويمايدى. سول ءۇشىن دە قاجىمۇقان ورىس پالۋاندارىنىڭ اتىمەن كۇرەسۋگە ءماجبۇر بولدى. قاجىمۇقانعا نەشە ءتۇرلى لاقاپ اتتار بەرىلەدى. سول كەزدەگى ساياسات بويىنشا، بىزدە تەك ورىستار عانا ەمەس، جاپوندىقتار دا كۇرەسەدى دەگەن جارنامالار جاسالىپ، قاجىمۇقاندى «ياماگاتا مۋحۋنۋري» دەگەن لاقاپ اتپەن كۇرەستىرەدى. سونىمەن قاتار، مۋحان، «يۆان ءچورنىي» سياقتى لاقاپ ەسىمدەرى بولعان. ريەۆوليۋسياعا دەيىن ول قاتىسقان چەمپيوناتتاردى ۇيىمداستىرۋشىلار، سول زامانداعى جاعىمپاز باسپا ءسوز وكىلدەرى، بىرەسە «جاپون» دەپ، بىرەسە «مانچجۋر» دەپ، مۇمكىندىگىنشە «قازاق» ەكەنىن ايتپاۋعا تىرىستى.
شىعارماشىلىق تاپسىرما:
ەگەر ول ءوز زامانىندا تاۋەلسىز ەلدىڭ ازاماتى بولسا،....
بۇگىنگى تاڭدا قاجىمۇقاننىڭ ءىزىن جالعاپ جۇرگەن قانداي سپورتشىلارىمىز بار؟
ومىرمەن بايلانىس
ءقازىر ەلىمىزدە بالۋاندارعا بايلانىستى نە ءوتىپ جاتىر؟
«قازاقستان بارىسى - 2012» ءتۋرنيرى اياقتالدى. بيىل بەيبىت ىستىبايەۆ «قازاقستان بارىسى» اتاندى. جەڭىمپازعا «قازاقستان بارىسى» التىن بەلبەۋى مەن 150 مىڭ اقش دوللارى، التىن تايتۇياق جانە تەمىر تۇلپار تابىس ەتىلدى. ال، باپكەرى ەلدوس دالابايعا 50 مىڭ اقش دوللارى بەرىلدى. جەڭىمپاز ءوز سوزىندە بۇگىنگى جەڭىسىن جامبىل وبلىسى مەن اتا - اناسىنا ارنايتىنىن جەتكىزدى.
بەيبىت ىستىبايەۆ
لاقاپ اتى: تاراز ارلانى
تۋعان جىلى: 1985
بويى: 193، سالماعى: 135
تۋعان جەرى: جامبىل وبلىسى، تالاس اۋدانى، كوشەك باتىر اۋدانى
سپورتتىق اتاعى: قازاق كۇرەسىنەن حالىقارالىق دارەجەدەگى سپورت شەبەرى
سپورتتىق جەتىستىكتەرى: قازاق كۇرەسىنەن الەم جانە ازيا چەمپيونى، 2011 جىلعى رەسپۋبليكالىق «قازاقستان بارىسى» ءتۋرنيرىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى
باپكەرى: ەلدوس دالاباي
ساباقتى بەكىتۋ: قاجىمۇقان تۋرالى نە بىلدىك؟
توپتاستىرۋ
قاجىمۇقان
↓
ءىرى دەنەلى، بالۋان، ءداۋ، قايراتتى، ءتوزىمدى، كۇرەسكەر
كىم؟
قانداي؟
نە ىستەدى؟
ۇيگە تاپسىرما: قاجىمۇقان ءماتىنىن ءبولىم بويىنشا وقۋ، بايانداۋ
بالۋاننىڭ باسقا جەتىستىكتەرى جايلى ءبىلپ كەلۋ.
باعالاۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: م. تانەكەيەۆ. قاجىمۇقان
ماقساتى: وقۋشىلارعا قاجىمۇقان تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ. ءماتىندى وقۋ ارقىلى وقۋشىنى كوركەم شىعارمانىڭ مازمۇنىن تۇسىنۋگە جەتەلەۋ.
مىندەتتەرى:
1. ءتۇسىنىپ وقۋ، مانەرلەپ وقۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
2. تالداۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
3. پاتريوتتىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ، سىزبا، شىعارماشىلىق تاپسىرما.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ
كۇلىمدە، كۇن كۇلىمدە،
جەر جاسارىپ كوگەرسىن.
كەشەگىندەي بۇگىن دە،
قانات قاقسىن كوگەرشىن.
كۇلىمدە، كۇن كۇلىمدە،
بۇلدىرشىندەر قۋانسىن.
قىردىڭ قىزىل گۇلىندەي،
قولدارىنا تۋ السىن.
كۇلىمدە، كۇن كۇلىمدە
كۇلسىن بارلىق بالا شات.
بەرەكەلى بۇتىندەي،
بەيبىت بولسىن بولاشاق.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ؛
ا) كومباتتىڭ اڭگىمەسىنىڭ مازمۇنىن ايتۋ
ءا) ءاليا كىم؟ ونىڭ ۇقىپتىلىعى نەدەن بايقالدى؟
8 تاپسىرما. ءاليا مولداعۇلوۆا جايلى مالىمەتتەرىن تىڭداۋ
ءاليا تۋرالى نە ءبىلىپ كەلدىك؟
جىلدار سويلەيدى
1916ج
1930 - 32ج
1937 - 38ج
1941 - 45ج
1986ج
جاڭا ساباق:
سۋرەتكە نازار اۋدار. ەسىڭە ءتۇسىر. بۇل سۋرەتتى قايدان كوردىڭدەر؟ سۋرەتتەگى كىم دەپ ويلايسىڭدار؟
سۋرەتتەگى ادامنىڭ كۇشتىلىگىن نەدەن اڭعاردىڭ؟
قالماقان ءابدىقادىروۆتىڭ «الىپ بالا» شىعارماسىن ەسكە ءتۇسىرۋ.
قاجىمۇقان مۇڭايتپاسوۆ تۋرالى نە بىلەمىز؟
بۇگىن مۇراتقان تانەكەيەۆتىڭ قاجىمۇقان شىعارماسىمەن تانىسامىز.
داپتەردى اشىپ بۇگىنگى كۇندى جازىپ قويىڭدار.
قاجىمۇقان
ق. مۇڭايتپاسوۆ – تۇڭعىش قازاق بالۋانى، كاسىبي كۇرەسكەر، الەم چەمپيونى. اقمولا وبلىسى قاراوتكەل ايماعى قوسپا اۋلىندا دۇنيەگە كەلگەن. بالا كەزىنەن ول قايراتتى، الىپ بولىپ وسەدى. ول 28 مەملەكەتتە كۇرەسىپ، 48 التىن، كۇمىس، قولا مەدالدارىن ايگىلى سيگيزمۋند بەلبەۋىن العان. ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا كوشپەلى سيركپەن ونەر كورسەتىپ، ءوزى جيناعان 100 مىڭ سوم قاراجاتىن قورعانىس قورىنا جىبەردى.
1978 جىلى «قاجىمۇقان» اتتى ەكى ءبولىمدى كوركەم فيلم ءتۇسىرىلدى. ق. ءابدىقادىروۆتىڭ «قاجىمۇقان» كىتاپتارى بار. «قازاق دالاسىنىڭ باتىرى» اتاعى بەرىلدى. «قۇرمەت بەلگىسى» وردەنىمەن ماراپاتتالدى. 1948 جىلى شىمكەنت وبلىسىنىڭ ارىس اۋدانى لەنين تۋى كولحوزىندا قايتىس بولدى.
وقۋلىقپەن جۇمىس:
ءمۇعالىمنىڭ وقۋى
وقۋشىلارعا تىزبەكتەي وقىتۋ
تاۋىپ وقۋ
- تۇرىك بالۋىنا نۇرلىنىڭ كۇشتى ەكەنى قاي جەردە ايتىلعان؟
- بالۋانداردىڭ كيىمىن سيپاتتاعان جەردى تاۋىپ وقى
قاجىمۇقاننىڭ ايلا، ءادىسىن تاۋىپ وقى.
- قازىرگى ومىردە بالۋاندار كۇرەسكە قانداي كيىممەن شىعادى؟
سوزدىك جۇمىس
يپپودروم - ات جارىسى وتەتىن جەر.
بۇرىن بۇل جەرلەردە بالۋاندار كۇرەسى وتكەن ەكەن.
كازىر بالۋاندار كۇرەسى قايدا وتەدى؟
- سپورت سارايلارىندا
سۇراقتار، تاپسىرمالار
- ماتىندە كىم تۋرالى اڭگىمەلەيدى؟
- مۇقاننىڭ بۇل جولعى قارسىلاسى كىم بولدى؟
- جەكپە - جەك نەمەن اياقتالدى؟
- «وسىنىڭ ءبارىن ول فوتوسۋرەتكە ءتۇسىرىپ الۋعا بولاتىنداي ەتىپ ورىندادى» دەگەن سويلەمدى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
3. ءماتىننىڭ ءار بولىگىنە ات قويۋ
ا) كۇرەس الاڭىندا
ءا) باتىل شابۋىل
داپتەرگە جازىپ قويامىز.
6. سۋرەتپەن جۇمىس: سۋرەت بويىنشا اڭگىمە جازۋ.
- سۋرەتتە كىمدەر بەينەلەنگەن؟
- وسى سۋرەت ماتىندەگى قانداي وقيعاعا سايكەس كەلەدى؟
7. سەرگىتۋ ءساتى: سپورت تۋرالى ءوز ويلارىن ورتاعا سالۋ.
دەنساۋلىق، ونەر، ەپتىلىك، سۇلۋلىق، باتىرلىق، شىمىرلىق كۇشتىلىك، شاپشاڭدىق
قاجىمۇقاننىڭ جەتىستىگى
1905 – قىتايدىڭ حاربيت قالاسىندا جاپوندىق ساراكيكيمەن دجيۋ - دجيتسۋ ادىسىمەن كۇرەسىپ، قارسىلاسىن اجال قۇشتىرادى.
1913 – ترويسك قالاسىندا 18 رەت بەلدەسۋگە شىعىپ، 18 رەت جەڭىسكە جەتىپ، باس بايگەنى الادى.
1927 – “قازاق دالاسىنىڭ باتىرى” اتاعى بەرىلەدى.
1944 - ءوز قارجىسىنا ۇشاق جاساتادى. پالۋانعا ستالين العىس حات جولدايدى.
1945 - “قۇرمەت بەلگىسى” وردەنىن الادى.
1948 – 12 تامىزدا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، ورداباسى اۋدانى تەمىرلان اۋىلىندا قايتىس بولادى.
قاجىمۇقاننىڭ ەسكەرتكىشى
شىمكەنت قالاسىندا
قاجىمۇقان اتىنداعى ستاديون، كوشە، سپورت سارايلارى بار.
لاقاپ اتتارى
«ياماگاتا مۋحۋنۋري»، «يۆان ءچورنىي»، «قارا مۇستافا».
قاجىمۇقاننىڭ تۇڭعىش رەت الەمدىك دەڭگەيدە كورىنگەن شاعى — 1906 جىل. المانيادا وتكەن دۇنيەجۇزىلىك سايىستا ول الەم چەمپيونى اتانادى. ءبىراق ورىس اكىمشىلىگىنە بۇراتانا حالىقتىڭ اتىن شىعارعان پالۋان ونشا ۇناي قويمايدى. سول ءۇشىن دە قاجىمۇقان ورىس پالۋاندارىنىڭ اتىمەن كۇرەسۋگە ءماجبۇر بولدى. قاجىمۇقانعا نەشە ءتۇرلى لاقاپ اتتار بەرىلەدى. سول كەزدەگى ساياسات بويىنشا، بىزدە تەك ورىستار عانا ەمەس، جاپوندىقتار دا كۇرەسەدى دەگەن جارنامالار جاسالىپ، قاجىمۇقاندى «ياماگاتا مۋحۋنۋري» دەگەن لاقاپ اتپەن كۇرەستىرەدى. سونىمەن قاتار، مۋحان، «يۆان ءچورنىي» سياقتى لاقاپ ەسىمدەرى بولعان. ريەۆوليۋسياعا دەيىن ول قاتىسقان چەمپيوناتتاردى ۇيىمداستىرۋشىلار، سول زامانداعى جاعىمپاز باسپا ءسوز وكىلدەرى، بىرەسە «جاپون» دەپ، بىرەسە «مانچجۋر» دەپ، مۇمكىندىگىنشە «قازاق» ەكەنىن ايتپاۋعا تىرىستى.
شىعارماشىلىق تاپسىرما:
ەگەر ول ءوز زامانىندا تاۋەلسىز ەلدىڭ ازاماتى بولسا،....
بۇگىنگى تاڭدا قاجىمۇقاننىڭ ءىزىن جالعاپ جۇرگەن قانداي سپورتشىلارىمىز بار؟
ومىرمەن بايلانىس
ءقازىر ەلىمىزدە بالۋاندارعا بايلانىستى نە ءوتىپ جاتىر؟
«قازاقستان بارىسى - 2012» ءتۋرنيرى اياقتالدى. بيىل بەيبىت ىستىبايەۆ «قازاقستان بارىسى» اتاندى. جەڭىمپازعا «قازاقستان بارىسى» التىن بەلبەۋى مەن 150 مىڭ اقش دوللارى، التىن تايتۇياق جانە تەمىر تۇلپار تابىس ەتىلدى. ال، باپكەرى ەلدوس دالابايعا 50 مىڭ اقش دوللارى بەرىلدى. جەڭىمپاز ءوز سوزىندە بۇگىنگى جەڭىسىن جامبىل وبلىسى مەن اتا - اناسىنا ارنايتىنىن جەتكىزدى.
بەيبىت ىستىبايەۆ
لاقاپ اتى: تاراز ارلانى
تۋعان جىلى: 1985
بويى: 193، سالماعى: 135
تۋعان جەرى: جامبىل وبلىسى، تالاس اۋدانى، كوشەك باتىر اۋدانى
سپورتتىق اتاعى: قازاق كۇرەسىنەن حالىقارالىق دارەجەدەگى سپورت شەبەرى
سپورتتىق جەتىستىكتەرى: قازاق كۇرەسىنەن الەم جانە ازيا چەمپيونى، 2011 جىلعى رەسپۋبليكالىق «قازاقستان بارىسى» ءتۋرنيرىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى
باپكەرى: ەلدوس دالاباي
ساباقتى بەكىتۋ: قاجىمۇقان تۋرالى نە بىلدىك؟
توپتاستىرۋ
قاجىمۇقان
↓
ءىرى دەنەلى، بالۋان، ءداۋ، قايراتتى، ءتوزىمدى، كۇرەسكەر
كىم؟
قانداي؟
نە ىستەدى؟
ۇيگە تاپسىرما: قاجىمۇقان ءماتىنىن ءبولىم بويىنشا وقۋ، بايانداۋ
بالۋاننىڭ باسقا جەتىستىكتەرى جايلى ءبىلپ كەلۋ.
باعالاۋ
You Might Also Like
