ساۋلەت ونەرى
ساباق تاقىرىبى: «ساۋلەت ونەرى»
ساباق ماقساتى: بەينەلەۋ ونەرىنىڭ كۇردەلى سالاسىنىڭ ءبىرى - ساۋلەت ونەرى. وسى ونەر باعىتىن تانۋدا وقۋشىنى ءداستۇرلى ونەرگە اينالعان جانردى تانىپ بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ساۋلەت ونەرىن تانىپ بىلۋدە وقۋشى ءبىلىمىن جان - جاقتى ارتتىرۋ.
سۋرەت سالۋ جۇمىسى بارىسىندا وقۋشىنى تازا جۇمىس ورىنداۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا تاقىرىپ
ساباق ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، سۋرەتتەر كورسەتۋ ارقىلى سيپاتتاپ ءتۇسىندىرۋ، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباق بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
امانداسۋ
قۇرال - جابدىق تەكسەرۋ
ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ
جاڭا ساباق
ساۋلەت ونەرى «ارحيتەكتۋرا» دەپ تە اتالادى. ول لاتىن جانە گرەك تىلىندە «باس قۇرىلىسشى» دەگەن ماعىنانى بەرەدى. ءبىزدىڭ تۇسىنىگىمىزدە ساۋلەت ونەرى (ارحيتەكتۋرا) كۇندەلىكتى ادامدار ءومىرى ءۇشىن سالىنعان عيماراتتار. مىسالى: تۇرعىن ۇيلەر، قوعامدىق جانە تۇرمىسقا قاجەتتى قۇرىلىستار، مەموريالدىق ەسكەرتكىشتەر.
ساۋلەت ونەرى تومەندەگىدەي تيپتەرگە بولىنەدى.
تۇرمىستىق - قالالىق جانە اۋىلدىق ۇيلەر، سارايلار؛
كاسىبي - فابريكا، زاۋىت قۇرىلىستارى، ەلەكتر تورابى ورتالىقتارى، گيدروتەحنيكالار، تەڭىز پورتى، ۆوكزال، مەترو جانە ت. ب.
شارۋاشىلىق - قويمالار، گوراج، اۆتوتۇراقتار.
قوعامدىق - وقۋ - اعارتۋ، ءبىلىم ۇيلەرى، تەاتر، مادەني دەمالىس ۇيلەرى، مۇراجايلار، كورمە زالدارى، ستاديون، مەموريالدىق ەسكەرتكىشتەر جانە ت. ب.
ساۋلەت ونەرى كەڭىستىك ماسەلەسىن شەشە وتىرىپ قورشاعان ورتانى ەستەتيكالىق جاعىنان دا مەڭگەرتەدى. ساۋلەتتىك بەينەدەگى كوركەمدىك عيماراتتار ءوز فۋنكسياسىنان الىستامايدى، ول عيماراتتىڭ كىمگە ارنالىپ سالىنعانىن كورسەتەدى.
مىسال رەتىندە «الەمنىڭ جەتى كەرەمەتىن» الاتىن بولساق ساۋلەت ونەرىنىڭ عاجاپتىعىن كورسەتەدى. ەجەلگى زاماندا داڭقى جەر جارعان عاجاپ قۇرىلىستار مەن مۇسىندەر وسىلاي اتالىپ كەلەدى.
الەمنىڭ 1 - ءشى كەرەمەتى دەپ ەگيپەتتە كاير قالاسىندا ورنالاسقان ەڭ ۇلكەن ءۇش پيراميدا حەوپس، حەفرەنا، ميكەننا پيراميدالارىن ايتادى. بۇل كازىرگى تاڭعا جەتىپ وتىرعان جەتى كەرەمەتتىڭ ءبىرى.
2 - ءشى كەرەمەت ول سەميراميدانىڭ اسپالى باعى؛ ەجەلگى شىعىستىڭ ەڭ ۇلكەن، ءارى داۋلەتتى قالاسى ۆاۆيلوندا بولعان دەسەدى. بۇل سول زامانداعى پاتشا ناۆۋحودونوسور پاتشانىڭ سۇيىكتى ايەلى نە ارناپ سالدىرعانى بولاتىن، بيىكتىگى 6 - قابات ءۇيدىڭ بيىكتىگىندەي بولعان.
3 - ءشى كەرەمەتكىشى ازياداعى ەفەس قالاسىندا ورنالاسقان ايەل ءپىرى گرەك ارتەميدا نىڭ عيباداتقاناسىن ايتادى.
4 - ءشى كەرەمەتى دەپ گرەسيانىڭ وڭتۇستىگىندە وليمپيالىق ويىندار ورتالىعى - وليمپياداعى عيباداتحانادا ەجەلگى گرەكتىڭ سىيىناتىن قۇدايلارىنىڭ ءبىرى زيەۆستىڭ ۇلكەن ءمۇسىنى بولعان.
5 - ءشى كىشى ازيادا كاريي پاتشالىعى دەپ اتالاتىن شاعىن مەملەكەتتىڭ استاناسى گاليكارناستا (كازىرگى تۇركيانىڭ بودرۋم قالاسى) بەسىنشى كەرەمەت ماۆسول پاتشانىڭ ماۆزولەيى بولعان.
6 - شى رودوس الىبى دەپ اتالادى. بۇل الەمدەگى ەڭ ۇلكەن ءمۇسىن بولعان، بيىكتىگى 36 مەتر بيىك، قولادان جاسالعان جاس جىگىت ءمۇسىنى.
7 - ءشى كەرەمەتى دەپ الەكساندريا ماياگى (تۇنگى باعدارشام)، بۇل ءنىل وزەنىنىڭ ساعاسىنداعى فاروس ارالىندا، الەكساندريا قالاسىندا ورنالاسقان.
«الەمنىڭ جەتى كەرەمەتى» دەپ ەسەپتەلەتىن مۇسىندەر مەن قۇرىلىستار، پيراميدالاردان باسقاسى قۇرىپ بىتكەنى مەن، ولاردىڭ اتاعى عاسىرلار بويى ءومىر سۇرەدى. اسەم ادەمىلىگىمەن جۇرتتىڭ ءبارىن تاڭقالدىرعان، ادام بالاسىنىڭ قولىنان شىققان نەبىر تاماشا تۋىندىلاردى دۇنيەنىڭ سەگىزىنشى كەرەمەتى دەپ ماداقتاۋ - ەجەلدەن قالىپتاسقان ۇعىم. ءار ەلدە سالىنعان ءتۇرلى ساۋلەت عيماراتىن نەمەسە ت. ب. زاتتارىن سەگىزىنشى كەرەمەتكە تەڭەيدى.
ال ءبىزدىڭى ەلدە سول سەگىزىنشى كەرەمەتكە تەڭەيتىن ءبىر عيمارات بار، ول قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسى تۇركىستان قالاسىندا ورنالاسقان. ونى ۇلى عۇلاما، ەكىنشى اريستوتەل دەپ اتايتىن – قوجا احمەت ياسساۋيگە ارناپ، سول ءبىر زاماندا اقساق تەمىر سالدىرعان ەكەن.
پراكتيكالىق جۇمىس: تاقتا بەتىنە پلاكاتقا سالىنىپ ىلىنگەن قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسىنىڭ سۋرەتىن ءتۇرلى - ءتۇستى بوياۋمەن سالۋ.
بەكىتۋ: 1 - قانداي ساۋلەت ونەرىنىڭ تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
2 - الەمنىڭ جەتى كەرەمەتى دەگەنىمىز نە؟
3 - قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسىن سالعىزعان كىم جانە قايدا ورنالاسقان؟
باعالاۋ: اياقتالعان جۇمىستاردى تەكسەرىپ باعالاۋ
قورىتىندى: ۇيگە تاپسىرما؛ ەسكى ماۆزولەي كەسەنەلەر سۋرەتىن تاۋىپ سالىپ كەلۋ.
ساباق ماقساتى: بەينەلەۋ ونەرىنىڭ كۇردەلى سالاسىنىڭ ءبىرى - ساۋلەت ونەرى. وسى ونەر باعىتىن تانۋدا وقۋشىنى ءداستۇرلى ونەرگە اينالعان جانردى تانىپ بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ساۋلەت ونەرىن تانىپ بىلۋدە وقۋشى ءبىلىمىن جان - جاقتى ارتتىرۋ.
سۋرەت سالۋ جۇمىسى بارىسىندا وقۋشىنى تازا جۇمىس ورىنداۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا تاقىرىپ
ساباق ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، سۋرەتتەر كورسەتۋ ارقىلى سيپاتتاپ ءتۇسىندىرۋ، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباق بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
امانداسۋ
قۇرال - جابدىق تەكسەرۋ
ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ
جاڭا ساباق
ساۋلەت ونەرى «ارحيتەكتۋرا» دەپ تە اتالادى. ول لاتىن جانە گرەك تىلىندە «باس قۇرىلىسشى» دەگەن ماعىنانى بەرەدى. ءبىزدىڭ تۇسىنىگىمىزدە ساۋلەت ونەرى (ارحيتەكتۋرا) كۇندەلىكتى ادامدار ءومىرى ءۇشىن سالىنعان عيماراتتار. مىسالى: تۇرعىن ۇيلەر، قوعامدىق جانە تۇرمىسقا قاجەتتى قۇرىلىستار، مەموريالدىق ەسكەرتكىشتەر.
ساۋلەت ونەرى تومەندەگىدەي تيپتەرگە بولىنەدى.
تۇرمىستىق - قالالىق جانە اۋىلدىق ۇيلەر، سارايلار؛
كاسىبي - فابريكا، زاۋىت قۇرىلىستارى، ەلەكتر تورابى ورتالىقتارى، گيدروتەحنيكالار، تەڭىز پورتى، ۆوكزال، مەترو جانە ت. ب.
شارۋاشىلىق - قويمالار، گوراج، اۆتوتۇراقتار.
قوعامدىق - وقۋ - اعارتۋ، ءبىلىم ۇيلەرى، تەاتر، مادەني دەمالىس ۇيلەرى، مۇراجايلار، كورمە زالدارى، ستاديون، مەموريالدىق ەسكەرتكىشتەر جانە ت. ب.
ساۋلەت ونەرى كەڭىستىك ماسەلەسىن شەشە وتىرىپ قورشاعان ورتانى ەستەتيكالىق جاعىنان دا مەڭگەرتەدى. ساۋلەتتىك بەينەدەگى كوركەمدىك عيماراتتار ءوز فۋنكسياسىنان الىستامايدى، ول عيماراتتىڭ كىمگە ارنالىپ سالىنعانىن كورسەتەدى.
مىسال رەتىندە «الەمنىڭ جەتى كەرەمەتىن» الاتىن بولساق ساۋلەت ونەرىنىڭ عاجاپتىعىن كورسەتەدى. ەجەلگى زاماندا داڭقى جەر جارعان عاجاپ قۇرىلىستار مەن مۇسىندەر وسىلاي اتالىپ كەلەدى.
الەمنىڭ 1 - ءشى كەرەمەتى دەپ ەگيپەتتە كاير قالاسىندا ورنالاسقان ەڭ ۇلكەن ءۇش پيراميدا حەوپس، حەفرەنا، ميكەننا پيراميدالارىن ايتادى. بۇل كازىرگى تاڭعا جەتىپ وتىرعان جەتى كەرەمەتتىڭ ءبىرى.
2 - ءشى كەرەمەت ول سەميراميدانىڭ اسپالى باعى؛ ەجەلگى شىعىستىڭ ەڭ ۇلكەن، ءارى داۋلەتتى قالاسى ۆاۆيلوندا بولعان دەسەدى. بۇل سول زامانداعى پاتشا ناۆۋحودونوسور پاتشانىڭ سۇيىكتى ايەلى نە ارناپ سالدىرعانى بولاتىن، بيىكتىگى 6 - قابات ءۇيدىڭ بيىكتىگىندەي بولعان.
3 - ءشى كەرەمەتكىشى ازياداعى ەفەس قالاسىندا ورنالاسقان ايەل ءپىرى گرەك ارتەميدا نىڭ عيباداتقاناسىن ايتادى.
4 - ءشى كەرەمەتى دەپ گرەسيانىڭ وڭتۇستىگىندە وليمپيالىق ويىندار ورتالىعى - وليمپياداعى عيباداتحانادا ەجەلگى گرەكتىڭ سىيىناتىن قۇدايلارىنىڭ ءبىرى زيەۆستىڭ ۇلكەن ءمۇسىنى بولعان.
5 - ءشى كىشى ازيادا كاريي پاتشالىعى دەپ اتالاتىن شاعىن مەملەكەتتىڭ استاناسى گاليكارناستا (كازىرگى تۇركيانىڭ بودرۋم قالاسى) بەسىنشى كەرەمەت ماۆسول پاتشانىڭ ماۆزولەيى بولعان.
6 - شى رودوس الىبى دەپ اتالادى. بۇل الەمدەگى ەڭ ۇلكەن ءمۇسىن بولعان، بيىكتىگى 36 مەتر بيىك، قولادان جاسالعان جاس جىگىت ءمۇسىنى.
7 - ءشى كەرەمەتى دەپ الەكساندريا ماياگى (تۇنگى باعدارشام)، بۇل ءنىل وزەنىنىڭ ساعاسىنداعى فاروس ارالىندا، الەكساندريا قالاسىندا ورنالاسقان.
«الەمنىڭ جەتى كەرەمەتى» دەپ ەسەپتەلەتىن مۇسىندەر مەن قۇرىلىستار، پيراميدالاردان باسقاسى قۇرىپ بىتكەنى مەن، ولاردىڭ اتاعى عاسىرلار بويى ءومىر سۇرەدى. اسەم ادەمىلىگىمەن جۇرتتىڭ ءبارىن تاڭقالدىرعان، ادام بالاسىنىڭ قولىنان شىققان نەبىر تاماشا تۋىندىلاردى دۇنيەنىڭ سەگىزىنشى كەرەمەتى دەپ ماداقتاۋ - ەجەلدەن قالىپتاسقان ۇعىم. ءار ەلدە سالىنعان ءتۇرلى ساۋلەت عيماراتىن نەمەسە ت. ب. زاتتارىن سەگىزىنشى كەرەمەتكە تەڭەيدى.
ال ءبىزدىڭى ەلدە سول سەگىزىنشى كەرەمەتكە تەڭەيتىن ءبىر عيمارات بار، ول قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسى تۇركىستان قالاسىندا ورنالاسقان. ونى ۇلى عۇلاما، ەكىنشى اريستوتەل دەپ اتايتىن – قوجا احمەت ياسساۋيگە ارناپ، سول ءبىر زاماندا اقساق تەمىر سالدىرعان ەكەن.
پراكتيكالىق جۇمىس: تاقتا بەتىنە پلاكاتقا سالىنىپ ىلىنگەن قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسىنىڭ سۋرەتىن ءتۇرلى - ءتۇستى بوياۋمەن سالۋ.
بەكىتۋ: 1 - قانداي ساۋلەت ونەرىنىڭ تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
2 - الەمنىڭ جەتى كەرەمەتى دەگەنىمىز نە؟
3 - قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسىن سالعىزعان كىم جانە قايدا ورنالاسقان؟
باعالاۋ: اياقتالعان جۇمىستاردى تەكسەرىپ باعالاۋ
قورىتىندى: ۇيگە تاپسىرما؛ ەسكى ماۆزولەي كەسەنەلەر سۋرەتىن تاۋىپ سالىپ كەلۋ.
You Might Also Like
