قالامداس قارىنداس
پوەزيانىڭ ادامزات تاريحىندا الار ورنى سوناۋ كونە داۋىرلەردە-اق بەلگىلەنىپ تالقىلانعان. سودان بەرى ول ادامزاتپەن بىرگە جاساپ كەلەدى، جاساي دا بەرمەك. زامانعا ساي ونىڭ دا قۇبىلىپ تۇرلەنىپ، جەتىلىپ ءوسىپ، وركەندەپ قۇلدىراعان كەزدەرى بولعان. بيلەۋشىنىڭ، كوسەمدەردىڭ سويىلىن سوعىپ، نەگىزگى باعىتى حالىققا قىزمەت ەتۋدەن اداسقان تۇستارى دا جوق ەمەس. تەك قاشاندا بولماسىن ءوزىنىڭ التىن ساعاسىنا قايتا تالاسا ورالادى. بۇعان ارىگە ات سابىلتپاي-اق كەڭەستىك كەزەڭدى ەسكە الساق تا جەتكىلىكتى.
ءبىر قىزىعى، وزدەرىن كەڭەستىك كەزەڭنىڭ كورەر كوزى، سويلەر ءسوزى دەپ ەسەپتەگەن. مۇنداي اقىندار سول كەزدەگى كەڭەس وداعىن مەكەندەگەن ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ اراسىندا از ەمەس ەدى. كەڭەستىك ءداۋىردى شابىتتانا جىرلاعانداردىڭ اراسىندا اسقان تالانت يەلەرى دە، جوققا بارلارى دا كوپتەپ كەزىگەتىن. ال سولاردىڭ اراسىندا ءوزىڭدى جوعالتىپ الماۋ، مەرزىمدى ءباسپاسوزدىڭ ءوزىڭنىڭ جان دۇنيەڭدى تەبىرەنتكەن دۇنيەلەردى باستىرۋى قيىننىڭ قيىنى ەدى.
ويتكەنى كەز كەلگەن ولەڭنەن كوممۋنيستىك پارتيانىڭ ۇلىلىعىن، ماركسيزم-لەنينيزم يدەياسىن تالاپ ەتىپ، سوسياليستىك رەاليزمدى قولىنا شام الىپ ىزدەيتىن سول زاماندا اقىننىڭ جان تەبىرەنىسى ومىرگە، ءوزى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان كەزەڭگە ازاماتتىق كوزقاراسى ولار ءۇشىن ەرىككەننىڭ ەرمەگى سىندى كورىنەتىن. وعان توتەپ بەرۋگە كۇش-قايرات، ءتوزىم، ءوز تالانتىڭا دەگەن سەنىم، ەڭ باستىسى، ءوزىڭ ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ورتاڭا، قالا بەردى وتانىڭا دەگەن شەكسىز سۇيىسپەنشىلىكتى قاجەت ەتەدى. سونداي جاننىڭ ءبىرى – ءبىزدىڭ ارىپتەسىمىز، ورىس اقىنى ولگا گريگوريەۆا. ول ءنوۆوسىبىر قالاسىندا ومىرگە كەلگەن.
1971ج. الماتى وبلىسىنا كوشىپ كەلگەن. 1974 ج. سول كەزدەگى س.م. كيروۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنە تۇسەدى. 1979 ج. وقۋدى بىتىرگەن ولگا نيكولايەۆنا «تراكتورو سترويتەل» گازەتىندە جۇمىس ىستەي باستايدى. پاۆلودار وبلىستىق «زۆەزدا پرييرتىشيا» گازەتىندە قىزمەت ەتتى. ولەڭ جازۋدى مەكتەپ قابىرعاسىنان باستاعان ونىڭ 1985 جىلى الماتىداعى «جالىن» باسپاسىنان «دانيلكين كورابليك» اتتى بالالارعا ارناعان العاشقى جىر جيناعى جارىق كوردى.
ونىڭ قالامىنان تۋعان بالالارعا ارنالعان جيناقتى بالالىق بال داۋرەن قىزىعىنا تويماي ەسەيىپ كەلە جاتقان ءسابي وقىرماندار قىزىعا پاراقتادى. جاپپاي، اقىن رەتىندە قالىپتاسۋىنا قالامدى، ەڭ باستىسى، ءار ءسوزدى ورنىمەن قولدانىپ، ولەڭدى قىسقا دا، نۇسقا جازۋىنا ىزدەنىسپەن وتكەن سول جىلداردىڭ ءىزى سايراپ جاتقانداي. ول ونىڭ ءار ولەڭىنەن اسىرەسە ەرتىستىڭ اق ايدىنى ايمالاپ جاتقانداي كورىنەتىن پاۆلودار قالاسىنا ارناعان جىرلارىندا ەرەكشە كورىنىس تاباتىنداي:
ۆليۋبيۆشيس ي ەتوت گورود مالەنكيي-
كاك وكازالوس، ناۆسەگدا،
ليۋبليۋ سموترەت، كاك ۆەچنىم ستراننيكوم
تەچوت يرتىشسكايا ۆودا.
ليۋبليۋ بروديت پو ستارىم ۋليسام،
گدە سنوۆا وسەن پراۆيت بال،
ي ۆەريت – ءۆسو نا سۆەتە سبۋدەتسيا،
كول ۆ پاۆلودارە زاگادال!
وسى ەكى شۋماق ولەڭدە ۇلى ەرتىستىڭ ۇلىلىعىن ايعاقتايتىن، نە بولماسا كۇننەن-كۇنگە، جىلدان- جىلعا كوركەيىپ كەلە جاتقان پاۆلودار قالاسىنىڭ كوز مەرەيىن قاندىرىپ، كەلەشەگىنەن ۇلكەن ءۇمىت كۇتتىرەتىندەي اسقان تەڭەۋ دە، جىلتىر ءسوز دە جوق.
سوعان قاراماستان «ماڭگىلىك جيھانكەزدەي اعىپ جاتقان ەرتىس سۋىنا قاراۋدى ۇناتامىن، كونە كوشەلەردى كەزۋدى ۇناتامىن» دەگەن جولدار جارىق دۇنيەدە بارلىعى دا پاۆلوداردا تىلەگەن تىلەك بولعاندىقتان، ورىندالاتىنا سەنەمىن دەپ تۇيىندەيدى.
ال جەر بەتىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان تاعدىرلاستارىنا، داۋىرلەستەرىنە اقىن انا ءوزىنىڭ كىشكەنتاي قالاسىندا وتىرىپ، كەمەل كەلەشەك، جارقىن بولاشاق، بەيبىت اسپاننان باسقا نە تىلەۋى مۇمكىن؟!
تەك وسى ادامعا، اناعا ءتان پاك تىلەگىن قالاي استارلاپ شەبەرلىكپەن جەتكىزە بىلگەن دەسەڭشى! ال مۇنداي ويلى جولدار اقىن ولەڭدەرىندە كوپتەپ كەزدەسەدى.
«دايتە زەمليۋ پوۆيدات» اتتى ولەڭىندە:
تاك وبيدنو ۋميرات،
نيچەگو نە ۋۆيداۆ:
ني سەدوگو وكەانا،
ني ۋكراينسكيح دۋبراۆ.
ني پاريجا، ني تايگي،
ني پۋستىني كاراكۋم،
ني يارانگي، ني بايگي...
چتو ەششو ءپريدوت نا ۋم؟
چتو ۋسپەلا پوسموترەت..
مىنا جارىق دۇنيەدە جارقىن ءومىر كەشىپ، اق باس تەڭىزدەرمەن ۋكراينانى نە ءپاريجدى ، نە تايگانى، قاراقۇمنىڭ شولدەرىن كورمەۋ – ورنى تولماس وكىنىش قوي! مۇنى ءسىز ولەڭدى وقۋ بارىسىندا ەرىكسىز مويىندايسىز.
چيستو پولە، ستەپ دا ستەپ
ك تەليەۆيزورۋ پريسيادۋ-
ناد پلانەتوي پرولەتەت.
ەتا مىسل ۆپيلاس كلەششوم:
مۇنىڭ ءبارى ەكى اقىننىڭ ءبىرى جازعان جىرلاردان كەزدەستىرۋگە بولاتىنى جانە شىندىق. وسىلاي دەي تۇرا، ولەڭنىڭ سوڭعى جولدارىن وقىعاندا ءسىز اقىن ولگا گريگوريەۆانىڭ بۇرىن بىردە-بىر اقىننىڭ اۋزىنان شىقپاعان توسىن وي بايلامىن قاناتتى قاعيداسىنا تىرەلەسىز.
«دايتە زەمليۋ پوۆيدات!»
پوجيۆۋ-كا يا ەششو.
رانوۆاتو پوميرات!
سول ءسات جەرلەسىمىز ادەبيەتتانۋشى، مۋزىكا تانۋشى، جازۋشى، كومپوزيتور ەكى جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ پروفەسسورى ناۋم گريگوريەۆيچ شافەردىڭ، ولگا گريگوريەۆانىڭ پوەزياسىنا ارنالعان «دوۆەرچيۆىە تەترادي» اتتى ەتيۋدتەرى ويعا ورالدى.
ول ولگا گريگوريەۆانىڭ ولەڭدەرى تۇگەلگە دەرلىك ومىردەن ارنا تارتادى. سودان دا بولار ءبىر ساتتىك ەلەۋسىز شىندىق عاسىرلىق شىندىققا ۇلاسادى. و. گريگوريەۆا ويلانۋعا جانە كۇدىكتەنۋگە شاقىرادى دەگەن ەكەن.
ونىڭ بۇل ويى مەن اقىننىڭ جيناقتارىنا ەنگەن ولەڭمەن جاقىن تانىسقان سايىن تولىق كەلىسەمىن.
قازاقستانداعى ورىس اقىندارىنىڭ جانىنا قاياۋ تۇسىرگەن تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى دەپ اتاپ كورسەتەدى ناۋم شافەر. قانتامىرلارىمەن بايلانىستى ەكى ەلدىڭ ءبولىنۋى وسى تاقىرىپتى ءسال-پال كەڭىنەن قوزعار بولساق، كەڭەس وداعىنىڭ ىدىراۋى وداق قۇرامىندا بولعان رەسپۋبليكالاردىڭ قاي- قايسىسىندا بولماسىن تۇراتىن حالىقتارعا وڭاي سوققان جوق.
ونى سول رەسپۋبليكالاردا تۇراتىن اقىنداردىڭ جىرلارىنان اڭعارۋعا بولادى.
ماسەلەن، ۋكراينانىڭ بەلگىلى اقىنى ولەگ كولوكولوۆ ءوزىنىڭ «ماريا پەتروۆنا» اتتى ولەڭىندە سول ءبىر كەلەڭسىز كەزەڭنىڭ سۇرىقسىز سۋرەتىن ماريا پەتروۆنانىڭ قاسىرەتتى تاعدىرى ارقىلى بەينەلەيدى. قىرىق جىل ۇستاز بولعان جەتپىس جاستاعى ول ءوزىنىڭ جاڭا زەينەتاقىسىن توسىپ وتىر.
ي ۆوت، ناكونەس، دوجدالاس...
سيديت ۋ نادورۆاننوي پاچكي،
نە سۆوديت يزمۋچەننىح گلاز
س ليحوي پەنسيوننوي پوداچكي.
ءسويتىپ وتىرىپ، ارتىمنان جامان ءسوز ەرمەسىن دەپ، بارلىق كورشىلەرىنە قارىزدارىن سۋعا، گازعا، پاتەرگە تولەگەن تۇستا مۇزداتقىشىنىڭ ءۇنى ءوشىپ، ءاميانى بوس قالعان ەدى . سونان سوڭ:
زا چايكوي ناد سينيم دنەپروم
ناد سەرىم اسفالتوم ۆزلەتەلا.
... نە ۆىدەرجاۆ. كتو-تو زاپلاكال
ا ميمو پرومچال «مەرسەدەس».
س حولودنىم سيانيەم لاكا.
مىنە وسى جولداردى وقىعاندا، ولگا نيكولايەۆنانىڭ «رازۆودىنداعى» كەيىپكەرلەردىڭ تاعدىرىنا ىشتەي ءتاۋبا ەتىپ، اقىن شەبەرلىگىنە تاعى دا ءبىر ءتانتى بولاسىڭ.
ي مەچۋس يا مەجدۋ ماتەريۋ-روسسيەي،
ي ليۋبيمىم كازاحستانوم، كاك وتسوم...
كوز جاستارى كولدەي بولعان بالالاردىڭ جاندارى جارالانعان-اق بولار. ۇلت ارالىق قانتوگىسسىز وتكەن اجىراسۋعا ءتاۋبا دەلىك. ويتكەنى اكەسىنىڭ باسىنا بارۋعا، اناسىمەن قاتىسۋعا تولىق مۇمكىندىكتەرى بار عوي.
ال بەيشارا ماريا پەتروۆنا ...
توسىن وي پىكىرى مەن قاناتتى قاعيداسى جاقىن تىركەستەرىمەن وقىرماننىڭ تالعامىن سونى بيىكتەرگە باستاۋمەن كەلە جاتقان اقىن ولگا گريگوريەۆا تەك تاماشا اقىن عانا ەمەس، بىلگىر ادەبيەتتانۋشى دا. جىر الەمىندە الار بيىگىڭ بيىكتەي بەرسىن، قالامداس قارىنداس!
سۇلەيمەن بايازيتوۆ
You Might Also Like
-
ءبىر كەدەي قازاقتىڭ، جانسارى، وزىندە ۇل جوق. جالعىز قىزىن قوزعانعا ۇزاتقان. جالعىز قىزى توركىندەپ كەلىپتى. سوندا قىزىنا مال بەرمەي-بەرىپ قايتارعان ءسوزى:
-
سەمەي ۋەزى، شىڭعىس بولىسىنىڭ قازاعى يبراگيم قۇنانبايەۆتان
