InfoHub Logo

ستۋدەنت: جيەنتايەۆا ايگۋل سادۋاكاسوۆنا
عىلىمي جەتەكشى: سايم ل.ن.
«№ 1 قىزىلوردا ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ ورتالىعى كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىندە قارت جانە ەگدە جاستاعى پاسيەنتتەردى كۇتىم جاساۋداعى مەيىرگەرلەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيى»
№1 قىزىلوردا ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ ورتالىعى كمم
قىزىلوردا مەديسينالىق جوعارى كوللەدجى

كىلت سوزدەر: قارت جانە ەگدە جاستاعى ادامدار، مەيىرگەرلىك كۇتىم، ءبىلىم دەڭگەي، جۇمىس ساپاسى، قارتايۋ،شەتەلدىك ادەبيەتتەر.

تاقىپرىپتىڭ وزەكتىلىگى: ءومىر ءسۇرۋ جاسىنىڭ ۇزارۋى ءححى عاسىرداعى ەڭ ۇلكەن جەتىستىكتەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. ءححى عاسىردىڭ باسىندا حالىقتىڭ قارتايۋ تەندەنسياسى ەكونوميكالىق دامىعان بارلىق ەلدەردە بايقالادى، بۇل قوعامنىڭ مەديسينالىق-الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى. بۇۇ دەپارتامەنتىنىڭ دەموگرافيالىق ءبولىمىنىڭ حابارلاۋىنشا، پلانەتانىڭ ءاربىر ونىنشى تۇرعىنى قارت نەمەسە ەگدە جاستا. 2015 جىلى الەمدە 65 جانە ودان جوعارى جاستا 590 ميلليون ادام بولسا، 2025 جىلى بۇۇ بولجامدارى بويىنشا ولاردىڭ سانى 1100 ميلليوننان اسادى. بۇل ەرەكشە مانگە يە، ويتكەنى قارت جانە ەگدە جاستاعى ادامدارعا جاستارعا قاراعاندا كوبىرەك جانە ينتەگراسيالانعان مەديسينالىق قىزمەتتەر قاجەت، سوندىقتان ولاردى ۇزاق ەمدەلۋى مەن كۇتىمى ءجيى كەزدەسەدى. قارت جانە ەگدە جاستاعى ادامدارعا كۇتىم جاساۋدىڭ سوزىلمالى جانە كۇردەلى قاجەتتىلىكتەرى ءجيى كەزدەسەدى، بۇل ونسىز دا تولىپ جاتقان قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە قوسىمشا سالماق تۇسىرەدى جانە مەديسينالىق قىزمەت كورسەتەتىن مەيىرگەرلەر ءۇشىن قيىندىقتار تۋعىزادى.

قازىرگى تاڭدا اقش حالقى قارتايۋدا. بۇگىنگى تاڭدا اقش-تا 65 جاستان اسقان 46 ميلليوننان استام قارت ادامدار تۇرادى؛ 2050 جىلعا قاراي بۇل سان 90 ميلليونعا جەتەدى دەپ كۇتىلۋدە. حالىقتىڭ قارتايۋ پروبلەماسى اسىرەسە اۋىلدىق جەرلەردە وتە ماڭىزدى، ويتكەنى تۇرعىندار ورتاشا ەسەپپەن قالالىق تۇرعىندارعا قاراعاندا ۇلكەن. قارت ادامدار دا پروپورسيونالدى تۇردە اۋىلدىق جەرلەردە تۇرادى. 2010 جىلى 65 جاستان اسقان بارلىق ەرەسەكتەردىڭ تورتتەن ءبىرى اۋىلدىق جەردە تۇردى. امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ قارتايۋى الاڭداۋشىلىقتىڭ ءبىر سەبەبى بولدى، ويتكەنى جۇمىس پەن زەينەتكە شىعۋ سيپاتى ۋاقىت وتە كەلە وزگەرەدى دەپ كۇتىلۋدە. ەگەر حالىق بۇرىنعى ۇرپاقتارعا قاراعاندا ۇزاق ءومىر سۇرەدى دەپ بولجانسا، ازاماتتاردىڭ قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن ەكونوميكا دا وزگەرۋى كەرەك. 

2018 جىلدىڭ باسىندا ەۆروپالىق وداقتىڭ 28 ەلىندە 101،1 ميلليون قارت ادام ءومىر ءسۇردى (65 جاستان اسقان)، بۇل جالپى حالىقتىڭ بەستەن ءبىر بولىگىن (19،7 %) قۇرايدى. كەلەسى ءۇش ونجىلدىقتا بۇل كورسەتكىش 2050 جىلى 149،2 ميلليون تۇرعىنعا دەيىن وسەدى دەپ بولجانۋدا (جالپى حالىقتىڭ 28،5%). ەو حالقىنىڭ مۇنداي تەز قارتايۋى نەگىزىنەن بالا تۋۋدىڭ ۇزاق مەرزىمدى تومەندەۋىنە جانە ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىنىڭ (ۇزاق ءومىر ءسۇرۋ) ۇلعايۋىنا، نەگىزىنەن دەنساۋلىق ساقتاۋ مەن مەديسينانىڭ دامۋىنا، سونداي-اق ءومىر ءسۇرۋ مەن ەڭبەك جاعدايلارىنىڭ جاقسارۋىنا بايلانىستى 

وتە قارت جانە ەگدە جاستاعى ادامدار سانى (85 جانە ودان جوعارى جاستا) تەز ازايۋدا، وتە ەگدە جاستاعى ايەلدەر سانى وتە ەگدە جاستاعى ەرلەردەن ەكى ەسەدەن كوپ. الايدا، ەگدە جاستاعى ەرلەردىڭ ۇلەسى ەگدە جاستاعى ايەلدەرگە قاراعاندا تەزىرەك وسۋگە بەيىم. شىعىس گەرمانيادا قارت جانە ەگدە جاستاعى ادامدار حالىقتىڭ كوپ بولىگىن قۇرادى. 50 جىل ىشىندە كارىلىككە تاۋەلدىلىك كوەففيسيەنتى - 65 جانە ودان جوعارى جاستاعى ادامدار سانى مەن 15-تەن 64 جاسقا دەيىنگى ادامدار اراسىنداعى قاتىناس («ەڭبەككە جارامدى جاس») ەكى ەسەدەن استامعا وسەدى.

زەرتتەۋ ماقساتى: :№ 1 قىزىلوردا ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ ورتالىعى كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىندە قارت جانە ەگدە جاستاعى پاسيەنتتەردى كۇتىم جاساۋداعى مەيىرگەرلەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن ساۋالناما ارقىلى انىقتاۋ.

تاسىلدەر مەن ماتەريالدار

زەرتتەۋ جۇمىسى №1 قىزىلوردا ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ ورتالىعى كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىندە قارت جانە ەگدە جاستاعى پاسيەنتتەردى كۇتىم جاساۋداعى مەيىرگەرلەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن انىقتاۋ. مەيىرگەرلەرگە ساۋالناما جۇرگىزۋ ارقىلى مەيىرگەرلەردىڭ جۇمىسىن باعالاۋ. بۇل سۇراقتارعا جاۋاپ الۋعا جانە وسى ماسەلە بويىنشا مەيىرگەرلەردىڭ پىكىرىن انىقتاۋ ارقىلى زەرتتەۋ مىندەتتەرىنە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

زەرتتەۋگە بارلىعى 20 مەيىرگەر  قاتىستى.

زەرتتەۋ ءتۇرى: ساپالىق

زەرتتەۋ ديزاينى: : ساپالىق زەرتتەۋ، فەنومەنالدى؛ راندوميزيرلەنگەن ماقساتتى، پوپۋلياسياعا نەگىزدەلگەن

زەرتتەۋ وبەكتىسى: 2020 جىلى جەلتوقسان ايىندا № 1 قىزىلوردا ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ ورتالىعى كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىندە زەرتتەۋ جۇمىسى جۇرگىزىلدى. وسى  زەرتتەۋدى  جۇرگىزۋدە ساۋالناما الىندى. زەرتتەۋگە جالپى 20 مەيىرگەر قاتىستى..

زەرتتەۋ قۇرالى: مەيىرگەرلەرگە مودۋپە و. ويەتۋندەنىڭ «مەيىرگەرلەردىڭ قارت ادامدارعا كۇتىم جاساۋىنا قاتىناسى» ماقالاسىنا سۇيەنە وتىرىپ جاسالىندى.

. «مەيىرگەرلەردىڭ قارت ادامدارعا كۇتىم جاساۋىنا قاتىناسى» تاقىرىبىندا زەرتتەۋ 2013 جىلى ناۋرىز ايىنان مامىر ايىنا دەيىن جۇرگىزىلىپ 130 مەيىرگەر قاتىسقان. وسى زەرتتەۋدەگى ساۋالناما سۇراقتارىنىڭ ۇلگىسى مەنىڭ زەرتتەۋىمدە قولدانىلدى.

ساۋالنامالار  سۇراقتار تۇرىندە قۇراستىرىلدى.

قورىتىندى: 2020 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا № 1 قىزىلوردا ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ ورتالىعى كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىندە زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. ورتالىقتاعى مەيىرگەرلەردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋدى انىقتاۋ ماقساتىندا مەيىرگەرلەرگە ساۋالناما جۇرگىزىلدى. زەرتتەۋ نەگىزىندە ساۋالناماعا 20 مەيىرگەر  قاتىستى. قورىتا كەلە،  ماماندار ەڭبەك تاجىريبەسىنىڭ جەتكىلىكتىلىگىنە  قاراي پاسيەنتتەرگە قىزمەت كورسەتۋ جاعدايى جاقسى ەكەندىگى  انىقتالدى جانە دە جۇرگىزىلگەن ساۋالناما ناتيجەسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 20 مەيىرگەردىڭ جاۋاپتارى ءار ءتۇرلى دەڭگەيلەردە  بولدى.ارنايى كۇتىمدى قاجەت ەتەدىمە -65%،،.فيزيكالىق پروبلەمالارىنا 55%، فيزيولوگيالىق ماسەلەلەرىن- 80%،پاسيەنتتەرگە قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىنا -35%،پاسيەنت پروبلەمالارىنا - 55%،پاسيەنتتىڭ جەكە باس گيگەناسىن كۇتۋگە -100%، توسەكتە تاماقتاندىرۋ-100%، دارەت شىعارۋ  كەزىندەگى كومەككە -100%، ءزار شىگارۋعا كاتەترلەۋ كومەككە 100%، توسەكتە قوزعالتۋعا  85%،توسەك اۋىستىرۋعا 90%،جىنىس مۇشەلەرىنە كۇتىم 90%، وسى تۇرعىدا كورسەتكىشتەر بەلگىلى بولدى. № 1 قىزىلوردا ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ ورتالىعى كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىندەگى  مەيىرگەرلەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ  ناتيجەسى – 78 % بولدى.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەردىڭ ءتىزىمى:

1.ورگانيزاسيا وبەدينەننىح ناسيي [ەلەكتروننىي رەسۋرس]. – رەجيم دوستۋپا:[1]http://www.un.org/ru

2. Higgins I، Van Der Riet P، Slater L، Peek C. The negative attitudes of nurses towards older patients in the acute hospital setting: A qualitative descriptive study. Contemporary Nurse: A Journal for the Australian Nursing Profession 2007؛ 26: 225-237.Crossref PubMed Web of Science®Google Scholar

3. https://www.statista.com/statistics/457822/share-of-old-age-population-in-the-total-us-population/

4. https://www.euro.who.int/en/health-topics/Life-stages/healthy-ageing/data-and-statistics/10-facts-on-healthy-ageing-in-europe

5. https://www.age-platform.eu/publications/ageing-europe-looking-lives-older-people-eu-eurostat-2019-report

6. https://www.statista.com/statistics/1105835/share-of-elderly-population-in-europe-by-country/

7. United Nations ESCAP، Social Development Division. 2016 Population Data Sheet. 9 September 2016 revision.

8. United Nations، Department of Economic and Social Affairs، Population Division (2013). World Population Ageing 2015. ST/ESA/SER.A/348

9. https://mipaa.unescapsdd.org

10. بەلوكون و.ۆ. سوۆرەمەننىە پروبلەمى كاچەستۆا جيزني پوجيلىح ۆ روسسيي // مەدسەسترا. – موسكۆا، 2008. – №10. – س. 10–2

11. The Changing Capabilities of Cohorts of the Elderly in Russia during 1990–2020: Measurement using a Quantitative Index. Christopher Mark Davis

12. مەديكو-سوسيالناياپوموششپوجيلىمليۋديام.ن.گ. پەتروۆا، پروف.، ا.ب. فيلەنكو، كاند. مەد. ناۋك، ب.ۆ. ەپەلمان، كاند. مەد. ناۋك پەرۆىي سانكت-پەتەربۋرگسكييگوسۋدارستۆەننىي مەديسينسكيي ۋنيۆەرسيتەت يم. اكاد. ي.پ. پاۆلوۆا

13. https://www.unece.org/fileadmin/DAM/pau/age/country_rpts/2017/KAZ_report.pdf

14. Plonczynski DJ، Ehrlich-Jones L، Robertson JF. Ensuring a knowledgeable and committed gerontological nursing workforce. Nurse Education Today. 2007؛27:113–121. [PubMed] [Google Scholar]

15. Hweidi IM، Al-Hassan MA. Jordanian nurses’ attitudes toward older patients in acute care settings. International Nursing Review. 2005؛52:225–232. [PubMed] [Google Scholar]

16. Rees J، King L، Schmitz K. Nurses’ perceptions of ethical issues in the care of older people. Nurse Ethics. 2009؛16:436–452. [PubMed] [Google Scholar]

17. Ferreira، V. M.، & Ruiz، T. (2012). Community health workers' attitudes and beliefs toward the elderly. Revista de Saúde Pública، 46(5)، 843-849

18. King، B. J.، Roberts، T. J.، & Bowers، B. J. (2013). Nursing student attitudes toward and preferences for working with older adults. Gerontology & geriatrics education، 34(3)، 272-291.

19. Capezuti، E.، Boltz، M.، Cline، D.، Dickson، V. V.، Rosenberg، M. C.، Wagner، L.، . . . Nigolian، C. (2012). Nurses Improving Care for Healthsystem Elders–a model for optimising the geriatric nursing practice environment. Journal of Clinical Nursing، 21(21-22)، 3117-3125..

20. Doherty، M.، Mitchell، E. A.، & O'Neill، S. (2011). Attitudes of healthcare workers towards older people in a rural population: A survey using the Kogan Scale. Nursing Research and Practice، 2011.

21. Oyetunde، M. O.، Ojo، O. O.، & Ojewale، L. Y. (2013). Nurses' attitude towards the care of the elderly: Implications for gerontological nursing training. Journal of Nursing Education and Practice، 3(7)، 150.

 22.The Changing Capabilities of Cohorts of the Elderly in Russia during 1990–2020: Measurement using a Quantitative Index. Christopher Mark Davi

23. ياسەميرسكايا ر.س.، بەلەنكايا ي. گ. الەۋمەتتىك گەرونتولوگيا. – م.: ۆلادوس، 1999.- 213 ب.

24. گەرونتولوگيا نەگىزدەرى. رەد. د. چەبوتاريەۆا، م.،" مەديسينا"، 1969.

25. دۋپلەنكو يۋ. ك. قارتايۋ: ماسەلەنىڭ دامۋى تۋرالى وچەركتەر. ل.، عىلىم، لەنينگر. وتد.، 1985.

26. الەۋمەتتىك جۇمىستىڭ شەتەلدىك جانە وتاندىق تاجىريبەسى. – م.: الەۋمەتتىك-تەحنولوگيالىق ينستيتۋت، 1999. – 272 ب.

---