InfoHub Logo

ستۋدەنت: سەكسەنبايەۆا اكمانات سەيتوۆنا
عىلىمي جەتەكشى: سايم ل.ن.
كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرحاناسىنىڭ رەانيماسيا-انەستەزيولوگيا بولىمىندەگى مەيىرگەر-انەستەزيستەردىڭ دەنساۋلىعىنا اسەر ەتەتىن زياندى فاكتورلار
كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرۋحاناسى
قىزىلوردا مەديسينالىق جوعارى كوللەدجى

تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى. جالپى مەديسينالىق كومەكتىڭ جوعارى ساپاسىن جانە اسىرەسە انەستەتيكالىق كومەكتى قامتاماسىز ەتۋ قازىرگى قوعامنىڭ نەگىزگى تالاپتارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.

ەڭبەك جاعدايلارىن جاقسارتۋ جانە مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرۋ ماسەلەسى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءۇشىن ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى، ويتكەنى بۇل مەديسينالىق مەكەمەلەر قىزمەتكەرلەرىنىڭ دەنساۋلىعىنا عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە جالپى مەديسينالىق كومەكتىڭ ساپاسىنا جانە ناتيجەسىندە پاسيەنتتەردىڭ دەنساۋلىعىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى.

رەانيماسيا-انەستەزيولوگيا بولىمدەرى جوعارى ساپالى ءقاۋىپسىز ستاسيونارلىق مەديسينالىق كومەك كورسەتۋ ماسەلەسىن شەشۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. انەستەزيولوگيا جانە رەانيماتولوگياداعى مەيىرگەر ءىسى - بۇل جوعارى كاسىپقويلىقتى قاجەت ەتەتىن ەڭ كۇردەلى مەيىرگەر ماماندىقتارىنىڭ ءبىرى: ەكسترەمالدى اۋىر جاعدايلاردا پاسيەنتتەر ساۋاتتى مەيىرگەرلىك ارالاسۋدى قاجەت ەتەتىن كوپتەگەن پروبلەمالارعا تاپ بولۋى مۇمكىن.

انەستەزيولوگيا سالاسىنداعى پروگرەسسيۆتى جەتىستىكتەر، سونىمەن قاتار زاماناۋي جابدىقتار مەن جاڭا دارى-دارمەكتەردىڭ پايدا بولۋىمەن، انەستەزيستتىڭ مىندەتتەرى، جاۋاپكەرشىلىگى مەن ۇمىتتەرى سوڭعى بىرنەشە جىلدا ايتارلىقتاي ءوستى. الايدا، مەيىرگەر-انەستەزيستتەردىڭ دەنساۋلىعىنا جۇمىس ورنىندا دا، جەكە ومىرىندە دە ۇنەمى ءوسىپ كەلە جاتقان كاسىبي جانە الەۋمەتتىك جۇكتەمە اسەر ەتەدى.  بۇل جەرلەردە مەيىرگەر-انەستەزيستتەر دەنساۋلىققا ءبىرقاتار قاۋىپ-قاتەرلەرگە ۇشىرايدى، ءتىپتى بەلگىسىز كوزدەن ينەنى قاراپايىم ەنگىزۋ كوپتەگەن قاتتى الاڭداۋشىلىق پەن قورقىنىش تۋدىرۋى مۇمكىن.

مەيىرگەرلەردىڭ كاسىبي اۋرۋلارى اراسىندا ءبىرىنشى ورىندى ينفەكسيالىق اۋرۋلار (70% - دان استام) الادى، ولار كوبىنەسە گەموكونتاكتىلىك (قانمەن) جولمەن بەرىلەدى. ولاردىڭ اراسىندا ۆيرۋستىق گەپاتيتتەر كوشباسشى بولىپ تابىلادى، ولار بارلىق جۇقتىرعان مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ شامامەن 40% - ىن جۇقتىرادى. مەيىرگەرلەر ەڭ جوعارى ءقاۋىپ توبىنا جاتادى-ينەكسيا نەمەسە قان قابىلداعاننان كەيىن شپريستەر مەن ينەلەردى "قولمەن" مانيپۋلياسيالاۋ كەزىندە پايدا بولاتىن ينەكسيالار، كەسۋ جانە باسقا جاراقاتتار مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ وسى توبىنىڭ اراسىندا وتە ءجيى كەزدەسەدى.

ستاتيستيكالىق مالىمەت بويىنشا ەڭ كوپ اسەر ەتەتىن زياندى فاكتورلار: بيولوگيالىق فاكتورلار – 40 %-دان جوعارى، حيميالىق فاكتورلار شامامەن 20-30 %، فيزيكالىق فاكتورلار 15 %-دان استام جانە پسيحيكالىق فاكتورلار 10 %  قۇرايدى.

مەديسينالىق تاجىريبەدە كوپتەگەن دارى-دارمەكتەردى قولدانۋ انەستەتيكتەر، انتيبيوتيكتەر جانە ەسىرتكى زاتتارىنىڭ مەيىرگەر-انەستەزيستتەردىڭ اعزاسىنا زياندى اسەرىن دالەلدەدى. مەيىرگەرلەردىڭ ىسىككە قارسى انتيبيوتيكتەرمەن بايلانىسى جاعدايىندا كاسىبي دەرماتوزدار، سونداي-اق تەرى اۋرۋلارى (پيودەرما، ميكوزدار) باسىم بولاتىندىعى انىقتالدى. ىسىككە قارسى انتيبيوتيكتەر تەرىنىڭ اللەرگيالىق اۋرۋلارىن تۋدىرۋدان باسقا، گەموپوەز مەن يممۋنيتەتتى تومەندەتەتىن اسەر ەتەدى جانە مۋتاگەندى اسەر ەتەدى. انتيبيوتيكتەرمەن بايلانىستا مەيىرگەرلەردە ءار ءتۇرلى جەرلەردە كانديدوز، اللەرگيالىق اۋرۋلار، سونىمەن قاتار جۇيەلىك توكسيكالىق اسەرلەر پايدا بولادى. مەيىرگەرلەردىڭ شامامەن 40%-ى ەسىرتكىنىڭ نەگىزگى توپتارىنا سەزىمتال.

مەيىرگەرلەر ەرگونوميكالىق فاكتورلاردا كوبىنەسە كوزدىڭ شارشاۋىن بايقايدى. اۆوتا زەرتتەۋلەرىنىڭ ساۋالناماسى بويىنشا اۋرۋشاڭدىقتى بۇكىل ءومىر بويى تالداۋ تىرەك-قيمىل اپپاراتى اۋرۋلارى ءبىرىنشى ورىندا تۇرعانىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەردى. تىرەك-قيمىل اپپاراتىنىڭ شامادان تىس جۇكتەمەسى مەيىرگەرلەردە جوعارى بولدى، بۇل اۋىر پاسيەنتتەردى قوزعالتۋ قاجەتىلىگى مەن وتا بولمەسىندە وتانىڭ ۇزاقىتىلىعى تۇسىندىرىلەدى.

وسىلايشا، مەيىرگەر-انەستەزيستەردىڭ ەڭبەك جاعدايلارىن جانە ولاردىڭ دەنساۋلىعىن زەرتتەۋگە ارنالعان ادەبي دەرەكتەردى تالداۋ مەديسينالىق مەكەمەلەردەگى جۇمىس قىزمەتكەردىڭ دەنەسىنە، ونىڭ فيزيكالىق جاعدايى مەن توزىمدىلىگىنە، جەدەل جانە ۇزاق مەرزىمدى ەستە ساقتاۋ قابىلەتىنە، زياندى كاسىبي فاكتورلارعا توتەپ بەرۋ قابىلەتىنە ايتارلىقتاي تالاپتار قوياتىنىن انىقتايدى. سوندىقتان قازىرگى زامانعى كوپسالالى اۋرۋحانانىڭ مەدبيكە-انەستەزيستەرىنىڭ دەنساۋلىعىن نىعايتۋ جانە ساقتاۋ ماسەلەلەرى ەرەكشە وزەكتىلىككە يە.

زەرتتەۋ ديزاينى: ساپالى زەرتتەۋ، فەنومەنالدىق، پوپۋلياسياعا نەگىزدەلگەن ماقساتتى تاڭداۋ.

زەرتتەۋ ماقساتى: كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرحاناسىنىڭ رەانيماسيا-انەستەزيولوگيا بولىمىندەگى مەيىرگەر-انەستەزيستەردىڭ دەنساۋلىعىنا اسەر ەتەتىن زياندى فاكتورلاردى زەرتتەۋ.

زەرتتەۋ نىسانى: كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرحاناسىنىڭ رەانيماسيا-انەستەزيولوگيا بولىمىندەگى مەيىرگەر-انەستەزيستەردىڭ دەنساۋلىعىنا اسەر ەتەتىن زياندى فاكتورلاردى زەرتتەۋ. بۇل سۇراقتارعا جاۋاپ الۋعا جانە وسى ماسەلە بويىنشا مەيىرگەرلەردىڭ پىكىرىن انىقتاۋ ارقىلى زەرتتەۋ مىندەتتەرىنە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

زەرتتەۋ قۇرالى: ساۋالناما ءۆوروبوۆا مارينا ميحايلوۆنانىڭ «مەيىرگەر-انەستەزيستتەردىڭ دەنساۋلىعىنا زياندى ءقاۋىپ فاكتورلارىنىڭ اسەرى» ماقالاسى نەگىزىندە جاسالعان. «مەيىرگەر-انەستەزيستتەردىڭ دەنساۋلىعىنا زياندى ءقاۋىپ فاكتورلارىنىڭ اسەرى» رەسەي فەدەراسياسىندا پەرم قالاسىنىڭ «سۋحوۆا» اتىنداعى اۋرۋحاناسىندا 2017 جىلى ءساۋىر ايىندا 53 مەيىرگەر-انەستەزيستكە ساۋالناما جۇرگىزىلدى. مەيىرگەرلەرگە ارنالعان ساۋالناما بارىسىندا ءقاۋىپتى كاسىبي فاكتورلاردىڭ مەيىرگەر-انەستەزيستتەردىڭ دەنساۋلىعىنا اسەرى قانداي ەكەندىگى انىقتالدى. مەيىرگەرلەرگە ارنالعان ساۋالناما 20 سۇراقتان تۇردى. سۇراقتاردىڭ ءارقايسىسىنا بىرنەشە سايكەس جاۋاپتار ۇسىنىلدى. رەسپوندەنتتەرگە ىڭعايلى بولۋ جانە ساۋالناما ناتيجەلەرىن جاقسارتۋ ءۇشىن ەكى تىلدە - قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە ساۋالناما دايىندالدى. ساۋالناما جاسىرىن تۇردە جۇرگىزىلدى. زەرتتەۋگە قاتىسۋشىلاردان زەرتتەۋگە رۇقسات بەرۋگە جازباشا تۇردە كەلىسىم الىندى.

قورىتىندى: قازىرگى كەزدە مەيىرگەرلەر دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىككە يە بولىپ، وزدەرىنە كوپتەگەن مىندەتتەر جۇكتەيدى. قىزمەت كورسەتۋ سالاسىندا جۇمىس ىستەي وتىرىپ، ول الەۋمەتتىك دەڭگەيدىڭ ەرەكشە پروبلەمالارىنا تاپ بولادى - الەۋمەتتىك، پسيحولوگيالىق جانە مەديسينالىق. 

كاسىبي زياندى فاكتورلاردىڭ مەيىرگەر-انەستەزيستتەردىڭ دەنساۋلىعىنا اسەرى 77،5 % قۇرايدى.

رەسپوندەنتتەردە ءجيى كەزدەسەتىن اۋرۋلار:

14 (70 %) cترەسس جانە جۇيكەلىك سارقىلۋ

3 (15 %) جۇقپالى اۋرۋلار

2 (10 %) اللەرگيالىق اۋرۋلار

1 (5 %) تىرەك-قيمىل اۋرۋلارى

20 (100 %) رەسپوندەنتتەرگە كاسىبي زياندى فاكتورلاردىڭ الدىن الۋدا ماقساتىندا سەمينار ساباقتار وتكىزىلىپ تۇراتىندىعى انىقتالدى

مەيىرگەر-انەستەزيستتەردىڭ زياندى جانە ءقاۋىپتى ەڭبەك جاعدايلارى، ەڭ الدىمەن، ينفەكسيالىق اگەنتتەرمەن تىكەلەي بايلانىستا، دارىلىك زاتتاردىڭ اعزاسىنا، حيميالىق اگرەسسيۆتى زاتتارعا جاعىمسىز اسەر ەتۋىمەن جانە جۇيكە جۇيەسىندەگى كۇيزەلىستەرمەن بايلانىستى.

جوعارى جۇمىس جۇكتەمەسى، كەزەكشىلىك، تۇنگى جۇمىس، سونداي-اق پاسيەنتتىڭ جاعدايىنداعى اسقىنۋلاردى كۇتۋ ورگانيزمنىڭ جوعارى فۋنكسيونالدى بەلسەندىلىگىن تالاپ ەتەدى جانە جەتەكشى پاتوگەندىك كاسىپتىك فاكتورلار قاتارىنا ەنۋى مۇمكىن. سونىمەن قاتار، ءولىپ جاتقان پاسيەنتتەرمەن بايلانىس جۇمىسشىلاردىڭ دەنساۋلىعىنا اۋىرلاتاتىن اسەر ەتەدى، بۇل كەزدە مەيىرگەر-انەستەزيست پاسيەنتتى قۇتقارۋ ءۇشىن ءوزىنىڭ كۇش-جىگەرىنىڭ وڭ ناتيجەسىن كورمەيدى جانە كوبىنە ءوزىنىڭ دارمەنسىزدىگىن سەزىنەدى. ناتيجەسىندە سەرەبرالدى بۇزىلىستار نيەۆروز تۇرىندە، سوماتو-ۆيسەرالدى بۇزىلىستار گيپەرتونيا تۇرىندە، ستەنوكارديا، اسقازان-ىشەك جولدارىنىڭ ويىق جارالارى نەمەسە ەكەۋىنىڭ تىركەسىمى تۇرىندە داميدى.

 

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى

1. Godin I، Kittel F، Coppieters Y، Siegrist J. A prospective study of cumulative job stress in relation to mental health. BMC Public Health 2005؛5:67.

2. سۋمين س. ا.، وكۋنسكايا ت.ۆ. وسنوۆى رەانيماتولوگيي: ۋچەبنيك - م.: گەوتار: مەديا،2013.-688 س..

3. ششەپين ۆ.و. گوسپيتاليزيروۆاننايا زابوليەۆاەموست ي سمەرتنوست ۆزروسلوگو ناسەلەنيا رف. سووبششەنيە 1 // پروبلەمى سوسيالنوي گيگيەنى، زدراۆووحرانەنيا ي يستوريي مەديسينى. – 2014.-№2. – س.3-8.،.

4. بارينوۆ ە.ح.، سۋندۋكوۆ د.ۆ. «مەديسينسكيە» دەلا ۆ گراجدانسكوم پروسەسسە: رول سۋدەبنو- مەديسينسكيح ەكسپەرتيز // وبششايا رەانيماتولوگيا. – 2011. – YII (4). – س.67-69.

5. اكتۋالنىە ۆوپروسى سەسترينسكوي پراكتيكي ۆ انەستەزيولوگيي ي رەانيماتولوگيي // پروبلەمى ۆ وكازانيي انەستەزيولوگيچەسكوي ي رەانيماتولوگيچەسكوي پوموششي مەديسينسكيمي سەسترامي ي پۋتي يح رەشەنيا / پود رەد. پروف. ا.ي. ليەۆشانكوۆا. -ۆىپ. 10. – سپب.: ينفورم مەد، 2008. -212 س..

6. پەتروۆا ن.گ.، بارانوۆ م.ۆ.، پوگوسيان س.گ. ورگانيزاسيا رابوتى وتدەلەنيا انەستەزيولوگيي ي مەدسەسترى-انەستەزيستا // مەديسينسكايا سەسترا. – 2014. -№3. - س. 9-12..

7. اكتۋالنىە ۆوپروسى سەسترينسكوي پراكتيكي ۆ انەستەزيولوگيي ي رەانيماتولوگيي//پروبلەمى ۆ وكازانيي انەستەزيولوگيچەسكوي ي رەانيماتولوگيچەسكوي پوموششي مەديسينسكيمي سەسترامي ي پۋتي يح رەشەنيا / پود رەد. پروف. ا. ي. ليەۆشانكوۆا. -ۆىپ. 10. – سپب .: ينفورممەد، 2008. -212 س..

8. Trim JC، Elliott TS. A review of sharps injuries and preventive strategies. J Hosp Infect. 2003؛53:237–42. [PubMed] [Google Scholar]

9. Thomas I، Carter JA. Occupational hazards of anaesthesia. Contin Educ Anaesth Crit Care Pain. 2006؛6:182–7. [Google Scholar].

10. Deisenhammer S، Radon K، Nowak D، Reichert J. Needle stick injuries during medical training. J Hosp Infect. 2006؛63:263–7. [PubMed] [Google Scholar]

---