قاسىم حان (1511 - 1518)
قاسىم حان (1511 - 1518)
كونسپەكت
جانىبەك پەن كەرەيدەن كەيىن قازاق حاندىعىنا كەرەيدىڭ ۇلى بۇرىندىق كەلدى. ونىڭ ەل باسقارعان ۋاقىتى 1473/1474 - 1511 جىلدار. 1511 - 1518 جىلدار ارالىعىندا ەل باسقارعان جانىبەكتىڭ ۇلى قاسىم حاننىڭ تۇسىندا قازاق حاندىعى ورلەدى. م. ح. دۋلاتي قاسىمنىڭ بۇكىل دەشتى قىپشاق دالاسىنا بيلىك جۇرگىزگەنىن، ونىڭ حالقىنىڭ سانى 1 ملن - نان استام بولعاندىعىن ايتادى. سونىمەن بىرگە جوشىدان كەيىن بۇل جۇرتتا ودان ۇلى حان بولعان ەمەس دەيدى. م. ح. دۋلاتي قاسىم حاننىڭ اسكەر سانى 300 مىڭ دەپ كورسەتەدى.
“قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى” قۇقىقتىق زاڭىنا ەنەتىن ەرەجەلەر – مۇلىك زاڭى، قىلمىس زاڭى، اسكەري زاڭ، ەلشىلىك جورالارى، جۇرتشىلىق زاڭى. ول قازاقتاردىڭ نەگىزگى ەتنيكالىق اۋداندارىن قازاق حاندىعىنا بىرىكتىرىپ، ءبىر ورتالىقتان باسقارۋ جۇيەسىن جەتىلدىردى.
16 عاسىردىڭ باسىندا قازاق حاندىعىنىڭ شەكاراسى سولتۇستىكتە جانە شىعىس سولتۇستىكتە ۇلىتاۋ ءوڭىرى مەن بالقاش كولىنەن اسىپ، قارقارالى تاۋىنا دەيىن جەتتى. وڭتۇستىكتە سىرداريا الابىن قامتىپ، تۇركىستان ايماعى مەن سىرداريا بويىنداعى قالالاردى قوسىپ الدى. شىعىس وڭتۇستىكتە جەتىسۋ جەرىنىڭ باسىم بولىگى، شۋ، تالاس، قاراتال، ىلە وزەندەرىنىڭ الابى قارادى. باتىس سولتۇستىكتە جايىق وزەنىنىڭ الابىن قامتىدى. قاسىم حان تۇسىندا حاندىقتىڭ ساياسي - اكىمشىلىك، ساۋدا - ەكونوميكالىق ورتالىعى باستاپقى كەزدە سىعاناق بولدى. قاسىم حان العاشىندا تۇركىستان قالاسىندا، ال ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزىندە سارايشىقتا بيلىك جۇرگىزگەن. قاسىم حاندىعى ورتا ازيا حاندىقتارىمەن، ەدىل بويىنداعى ەلدەرمەن، باتىس ءسىبىر حاندىعىمەن، رەسەيمەن ساۋدا جانە ديپلوماتيالىق بايلانىستار جاسادى.
16 عاسىر قازاق حاندىعىنىڭ داۋىرلەۋ كەزەڭى بولدى. جەر كولەمى ۇلعايدى، حالىق سانى ارتتى، حالىقارالىق بەدەلى ءوستى، حاندىقتاعى تارتىستار ازايدى. ءوز الدىنا تاۋەلسىز، دەربەس مەملەكەت ەسەبىندە ورتا ازيا مەن شىعىس ەۋروپاعا بەلگىلى بولدى. قاسىم حان مۇحاممەد حايدار دۋلاتيدىڭ دەرەگى بويىنشا، 1518 جىلى قايتىس بولعان. ال ورىس دەرەكتەرىندە 1521 جىلى قىستا سارايشىق قالاسىندا قازا تاپتى دەپ ايتىلادى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. قازاق حاندىعىنىڭ داۋىرلەۋ كەزەڭى:
2. مۇحاممەد حايدار دۋلاتيدىڭ دەرەگى بويىنشا، قاسىم حان قايتىس بولدى:
3. قاسىم حاننىڭ شابۋىلى ءساتسىز بولدى:
4. 16 عاسىردىڭ باسىندا قاسىم حاننىڭ سىرتقى ساياساتىنداعى باستى باعىت:
5. قاسىم حاننىڭ جەتىسۋداعى بيلىگىنىڭ نىعايا ءتۇسۋىنىڭ سەبەبى:
6. قازاق حاندىعىنىڭ ساۋدا جانە ديپلوماتيالىق بايلانىستا بولعان ەلدەرى:
7. قاسىم حان ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزىندە بيلىك جۇرگىزدى:
8. 16 عاسىردىڭ باسىندا قاسىم حاندىعى باتىس - سولتۇستىكتە سوزىلدى:
9. قاسىم حان ۇلىس باسشىلىعىنا سايلادى:
10. “قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى” قۇقىقتىق زاڭىنداعى الامان مىندەتى، ەردىڭ قۇنى قارالاتىن ەرەجە:
11. “جانىبەك حاننىڭ ۇلدارىنىڭ اراسىندا اسا بەلگىلى بولعانى قاسىم حان ەدى” – دەپ جازعان ورتاعاسىرلىق عۇلاما عالىم:
12. م. ح. دۋلاتي دەرەگىندەگى قاسىم كەزىندەگى حالىق سانى:
13. “قازاق سۇلتاندارى مەن حاندارىنىڭ ءبىر دە بىرەۋى بۇل حالىقتى ءدال قاسىم حان سياقتى باعىندىرا الماعان” دەپ جازعان:
14. 1473/1474 - 1511 جىلدارى قازاق حاندىعىن باسقاردى:
15. موعولستان بيلەۋشىسى سايد حاننىڭ شىعىس تۇركىستانعا كوشىپ كەتۋى قاسىم حاننىڭ جەتىسۋداعى بيلىگىنىڭ...... سەبەپ بولدى:
16. مۇحاممەد حايدار دۋلاتي ءوز دەرەكتەرىندە قاسىم حاندى قاي جىلى قايتىس بولعان دەپ كورسەتكەن:
تاقىرىپتىڭ تەستى
كونسپەكت
جانىبەك پەن كەرەيدەن كەيىن قازاق حاندىعىنا كەرەيدىڭ ۇلى بۇرىندىق كەلدى. ونىڭ ەل باسقارعان ۋاقىتى 1473/1474 - 1511 جىلدار. 1511 - 1518 جىلدار ارالىعىندا ەل باسقارعان جانىبەكتىڭ ۇلى قاسىم حاننىڭ تۇسىندا قازاق حاندىعى ورلەدى. م. ح. دۋلاتي قاسىمنىڭ بۇكىل دەشتى قىپشاق دالاسىنا بيلىك جۇرگىزگەنىن، ونىڭ حالقىنىڭ سانى 1 ملن - نان استام بولعاندىعىن ايتادى. سونىمەن بىرگە جوشىدان كەيىن بۇل جۇرتتا ودان ۇلى حان بولعان ەمەس دەيدى. م. ح. دۋلاتي قاسىم حاننىڭ اسكەر سانى 300 مىڭ دەپ كورسەتەدى.
“قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى” قۇقىقتىق زاڭىنا ەنەتىن ەرەجەلەر – مۇلىك زاڭى، قىلمىس زاڭى، اسكەري زاڭ، ەلشىلىك جورالارى، جۇرتشىلىق زاڭى. ول قازاقتاردىڭ نەگىزگى ەتنيكالىق اۋداندارىن قازاق حاندىعىنا بىرىكتىرىپ، ءبىر ورتالىقتان باسقارۋ جۇيەسىن جەتىلدىردى.
16 عاسىردىڭ باسىندا قازاق حاندىعىنىڭ شەكاراسى سولتۇستىكتە جانە شىعىس سولتۇستىكتە ۇلىتاۋ ءوڭىرى مەن بالقاش كولىنەن اسىپ، قارقارالى تاۋىنا دەيىن جەتتى. وڭتۇستىكتە سىرداريا الابىن قامتىپ، تۇركىستان ايماعى مەن سىرداريا بويىنداعى قالالاردى قوسىپ الدى. شىعىس وڭتۇستىكتە جەتىسۋ جەرىنىڭ باسىم بولىگى، شۋ، تالاس، قاراتال، ىلە وزەندەرىنىڭ الابى قارادى. باتىس سولتۇستىكتە جايىق وزەنىنىڭ الابىن قامتىدى. قاسىم حان تۇسىندا حاندىقتىڭ ساياسي - اكىمشىلىك، ساۋدا - ەكونوميكالىق ورتالىعى باستاپقى كەزدە سىعاناق بولدى. قاسىم حان العاشىندا تۇركىستان قالاسىندا، ال ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزىندە سارايشىقتا بيلىك جۇرگىزگەن. قاسىم حاندىعى ورتا ازيا حاندىقتارىمەن، ەدىل بويىنداعى ەلدەرمەن، باتىس ءسىبىر حاندىعىمەن، رەسەيمەن ساۋدا جانە ديپلوماتيالىق بايلانىستار جاسادى.
16 عاسىر قازاق حاندىعىنىڭ داۋىرلەۋ كەزەڭى بولدى. جەر كولەمى ۇلعايدى، حالىق سانى ارتتى، حالىقارالىق بەدەلى ءوستى، حاندىقتاعى تارتىستار ازايدى. ءوز الدىنا تاۋەلسىز، دەربەس مەملەكەت ەسەبىندە ورتا ازيا مەن شىعىس ەۋروپاعا بەلگىلى بولدى. قاسىم حان مۇحاممەد حايدار دۋلاتيدىڭ دەرەگى بويىنشا، 1518 جىلى قايتىس بولعان. ال ورىس دەرەكتەرىندە 1521 جىلى قىستا سارايشىق قالاسىندا قازا تاپتى دەپ ايتىلادى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. قازاق حاندىعىنىڭ داۋىرلەۋ كەزەڭى:
2. مۇحاممەد حايدار دۋلاتيدىڭ دەرەگى بويىنشا، قاسىم حان قايتىس بولدى:
3. قاسىم حاننىڭ شابۋىلى ءساتسىز بولدى:
4. 16 عاسىردىڭ باسىندا قاسىم حاننىڭ سىرتقى ساياساتىنداعى باستى باعىت:
5. قاسىم حاننىڭ جەتىسۋداعى بيلىگىنىڭ نىعايا ءتۇسۋىنىڭ سەبەبى:
6. قازاق حاندىعىنىڭ ساۋدا جانە ديپلوماتيالىق بايلانىستا بولعان ەلدەرى:
7. قاسىم حان ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزىندە بيلىك جۇرگىزدى:
8. 16 عاسىردىڭ باسىندا قاسىم حاندىعى باتىس - سولتۇستىكتە سوزىلدى:
9. قاسىم حان ۇلىس باسشىلىعىنا سايلادى:
10. “قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى” قۇقىقتىق زاڭىنداعى الامان مىندەتى، ەردىڭ قۇنى قارالاتىن ەرەجە:
11. “جانىبەك حاننىڭ ۇلدارىنىڭ اراسىندا اسا بەلگىلى بولعانى قاسىم حان ەدى” – دەپ جازعان ورتاعاسىرلىق عۇلاما عالىم:
12. م. ح. دۋلاتي دەرەگىندەگى قاسىم كەزىندەگى حالىق سانى:
13. “قازاق سۇلتاندارى مەن حاندارىنىڭ ءبىر دە بىرەۋى بۇل حالىقتى ءدال قاسىم حان سياقتى باعىندىرا الماعان” دەپ جازعان:
14. 1473/1474 - 1511 جىلدارى قازاق حاندىعىن باسقاردى:
15. موعولستان بيلەۋشىسى سايد حاننىڭ شىعىس تۇركىستانعا كوشىپ كەتۋى قاسىم حاننىڭ جەتىسۋداعى بيلىگىنىڭ...... سەبەپ بولدى:
16. مۇحاممەد حايدار دۋلاتي ءوز دەرەكتەرىندە قاسىم حاندى قاي جىلى قايتىس بولعان دەپ كورسەتكەن:
تاقىرىپتىڭ تەستى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
