حاقنازار حان (1538 - 1580)
حاقنازار حان (1538 - 1580)
كونسپەكت
قاسىم حان قايتىس بولعان سوڭ، قازاق حاندىعىندا بولعان ساياسي داعدارىس ۇزاق جىلعا سوزىلدى. ساياسي جاعىنان ىدىراي باستاعان حاندىقتى بىرىكتىرىپ، ايماقتىق جاعىنان ۇلعايتۋعا، حالىقارالىق جاعدايىن نىعايتۋعا قاسىم حاننىڭ بالاسى حاقنازار حان (1538 - 1580) زور ۇلەس قوستى. حان ءوزىنىڭ سىرتقى ساياساتىندا موعول حاندىعىمەن، نوعاي ورداسىمەن، ورىس مەملەكەتىمەن، وزبەكتەرمەن بەيبىت قارىم - قاتىناس جاساۋدى باستى مىندەتى سانادى. حاقنازار حان باتىستاعى نوعاي ورداسىمەن، وڭتۇستىگىندە ورتا ازيامەن، سولتۇستىگىندە ءسىبىر حاندىعىمەن، ىرگەلەس جاتقان شايباني اۋلەتىمەن سەنىمگە نەگىزدەلگەن قارىم - قاتىناس ورناتتى.
جەتىسۋعا ويراتتاردىڭ توناۋشىلىق جورىقتارىنىڭ جيىلەۋى جەتىسۋ قازاقتارىنىڭ جاعدايىن اۋىرلاتتى. موعولدارمەن سوعىستاعى ساتسىزدىك پەن ويراتتاردىڭ شاپقىنشىلىعى سالدارىنان حاقنازار حان جەتىسۋدىڭ ءبىرشاما جەرىنەن ايرىلدى. حاقنازار حان بۇحار حانى II ابداللاحپەن “دوس بولىپ، ءوزارا كومەكتەسۋ” جونىندە “انت بەرىسكەن شارت” جاساستى. سوعىس قيمىلدارى توقتاپ، بەيبىتشىلىك ورنادى، ساۋدا قاتىناسى ۇلعايدى. 1579 جىلى II ابداللاح پەن تاشكەنت ماڭىن بيلەۋشى بابا سۇلتان اراسىندا بيلىك ءۇشىن تالاس باستالدى. حاقنازار جاسىرىن تۇردە ەكەۋىن دە قولدادى. ابداللاح حان وعان تۇركىستان ايماعىنداعى قالالاردى سىيعا بەردى. بابا سۇلتان دا حاقنازارعا تۇركىستان، ساۋران قالالارىن تارتۋ ەتتى. 1580 جىلى قازاق سۇلتاندارىنىڭ ابداللاح حاندى جاقتاماق بولعان ارەكەتتەرىن سەزىپ قالعان بابا سۇلتان، جانسىزدارى ارقىلى حاقنازاردى سۇلتاندارىمەن بىرگە ولتىرەدى. حاقنازار حان سىرتقى جاعدايلاردى ەل مۇددەسىنە پايدالانا ءبىلدى. قازاق حالقىن بىرىكتىرىپ، مەملەكەتتىگىن نىعايتۋعا ايرىقشا ەڭبەك ءسىڭىردى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. 1569 - 1573 جىلدارى قازاق حاندىعىندا بولىپ قايتتى:
2. II ابداللاح پەن بابا سۇلتان اراسىندا بيلىك ءۇشىن تالاس باستالدى:
3. حاقنازار حان “دوس بولىپ، ءوزارا كومەكتەسۋ” جونىندە شارت جاساستى:
4. 16 عاسىردىڭ ورتاسىندا دون دالاسىنا قاراي ىعىستى:
5. قازاق حاندىعىنا كەلىپ قوسىلعان نوعاي ورداسىنىڭ تايپالارى:
6. جەتىسۋ قازاقتارىنىڭ جاعدايىن اۋىرلاتقان جاعداي:
7. موعولستانعا قارسى قۇرىلعان اسكەري وداق:
8. حاقنازار حاننىڭ سىرتقى ساياساتتاعى باستى مىندەتى:
9. حاقنازار حان باتىسىندا قارىم - قاتىناس ورناتقان ەل:
10. Cاياسي جاعىنان ىدىراي باستاعان قازاق حاندىعىن بىرىكتىرۋگە ۇلەس قوسقان بيلەۋشى:
تاقىرىپتىڭ تەستى
كونسپەكت
قاسىم حان قايتىس بولعان سوڭ، قازاق حاندىعىندا بولعان ساياسي داعدارىس ۇزاق جىلعا سوزىلدى. ساياسي جاعىنان ىدىراي باستاعان حاندىقتى بىرىكتىرىپ، ايماقتىق جاعىنان ۇلعايتۋعا، حالىقارالىق جاعدايىن نىعايتۋعا قاسىم حاننىڭ بالاسى حاقنازار حان (1538 - 1580) زور ۇلەس قوستى. حان ءوزىنىڭ سىرتقى ساياساتىندا موعول حاندىعىمەن، نوعاي ورداسىمەن، ورىس مەملەكەتىمەن، وزبەكتەرمەن بەيبىت قارىم - قاتىناس جاساۋدى باستى مىندەتى سانادى. حاقنازار حان باتىستاعى نوعاي ورداسىمەن، وڭتۇستىگىندە ورتا ازيامەن، سولتۇستىگىندە ءسىبىر حاندىعىمەن، ىرگەلەس جاتقان شايباني اۋلەتىمەن سەنىمگە نەگىزدەلگەن قارىم - قاتىناس ورناتتى.
جەتىسۋعا ويراتتاردىڭ توناۋشىلىق جورىقتارىنىڭ جيىلەۋى جەتىسۋ قازاقتارىنىڭ جاعدايىن اۋىرلاتتى. موعولدارمەن سوعىستاعى ساتسىزدىك پەن ويراتتاردىڭ شاپقىنشىلىعى سالدارىنان حاقنازار حان جەتىسۋدىڭ ءبىرشاما جەرىنەن ايرىلدى. حاقنازار حان بۇحار حانى II ابداللاحپەن “دوس بولىپ، ءوزارا كومەكتەسۋ” جونىندە “انت بەرىسكەن شارت” جاساستى. سوعىس قيمىلدارى توقتاپ، بەيبىتشىلىك ورنادى، ساۋدا قاتىناسى ۇلعايدى. 1579 جىلى II ابداللاح پەن تاشكەنت ماڭىن بيلەۋشى بابا سۇلتان اراسىندا بيلىك ءۇشىن تالاس باستالدى. حاقنازار جاسىرىن تۇردە ەكەۋىن دە قولدادى. ابداللاح حان وعان تۇركىستان ايماعىنداعى قالالاردى سىيعا بەردى. بابا سۇلتان دا حاقنازارعا تۇركىستان، ساۋران قالالارىن تارتۋ ەتتى. 1580 جىلى قازاق سۇلتاندارىنىڭ ابداللاح حاندى جاقتاماق بولعان ارەكەتتەرىن سەزىپ قالعان بابا سۇلتان، جانسىزدارى ارقىلى حاقنازاردى سۇلتاندارىمەن بىرگە ولتىرەدى. حاقنازار حان سىرتقى جاعدايلاردى ەل مۇددەسىنە پايدالانا ءبىلدى. قازاق حالقىن بىرىكتىرىپ، مەملەكەتتىگىن نىعايتۋعا ايرىقشا ەڭبەك ءسىڭىردى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. 1569 - 1573 جىلدارى قازاق حاندىعىندا بولىپ قايتتى:
2. II ابداللاح پەن بابا سۇلتان اراسىندا بيلىك ءۇشىن تالاس باستالدى:
3. حاقنازار حان “دوس بولىپ، ءوزارا كومەكتەسۋ” جونىندە شارت جاساستى:
4. 16 عاسىردىڭ ورتاسىندا دون دالاسىنا قاراي ىعىستى:
5. قازاق حاندىعىنا كەلىپ قوسىلعان نوعاي ورداسىنىڭ تايپالارى:
6. جەتىسۋ قازاقتارىنىڭ جاعدايىن اۋىرلاتقان جاعداي:
7. موعولستانعا قارسى قۇرىلعان اسكەري وداق:
8. حاقنازار حاننىڭ سىرتقى ساياساتتاعى باستى مىندەتى:
9. حاقنازار حان باتىسىندا قارىم - قاتىناس ورناتقان ەل:
10. Cاياسي جاعىنان ىدىراي باستاعان قازاق حاندىعىن بىرىكتىرۋگە ۇلەس قوسقان بيلەۋشى:
تاقىرىپتىڭ تەستى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
قازاق حاندىعىنىڭ ىشكى – cىرتقى جاعدايى (15 عاسىردىڭ سوڭعى شيرەگى)
