InfoHub Logo

ءداۋىر تەگەرشىگى تاعى ءبىر اينالعاندا وسى كۇنى شەك-سىلەمىز قاتىپ كۇلىپ وتىرعان ازىلىمىزگە جاي عانا ەزۋ تارتىپ نەمەسە مىرس ەتىپ، ءتىپتى كۇلمەي دە قوياتىنىمىز بەك مۇمكىن. ويتكەنى، كۇلكىنى قابىلدايتىن بولمىس، سانا وزگەرەدى ەكەن.

بالا كۇنىم. داستارحانعا جينالعان اپالار دا ءوزارا ازىلدەسىپ، كۇلىپ جىرعاپ جاتاتىن. سوندا كوبىنىڭ ايتاتىن ازىلدەرى، «اناۋ گۇلسىم، بايقاماي قايناساعىسىنىڭ اتىن ايتىپ قويىپتى، پالەننىڭ كەلىنى ەنەسىنىڭ اتىن ايتىپ قالىپتى، سوزدەن ءسوز شىعارىپ بايقاتپاي اۋزىنا سالىپ جىبەرگەن قايىندارى ەكەن»، دەگەن سەكىلدى اڭگىمەلەر. سوعان قارىق بولىپ كۇلەتىن. ءتىپتى مىنا ءبىر وقيعانى ءبىزدىڭ اۋىلدا بىلمەيتىن ادام جوق. قۇسايىن دەگەن اقساقالدىڭ كەلىنى اۆتوبۋسپەن قالاعا بارىپتى. جولدا بەنزيننىڭ يسىنەن جۇرەگى اينىپ لوقسيدى عوي. اڭعال كەلىن سول وقيعانى ايتىپ وتىرىپ، «جۇرەگىم اينىپ، قۇسايىن، قۇسايىن دەسەم قۇسا المايمىن» دەگەن ەكەن. اينالا وتىرعاندار دۋ كۇلگەندە كەلىنشەكتىڭ بەتى پاميدورداي قىزارىپ كەتىپتى. سول اڭگىمە ەلگە تاراپ قۇسەكەڭنىڭ كەلىنى ايمەن بۇكىل جۇرتقا تانىمال بولىپ ەدى. ونى ءتىپتى ءبىزدىڭ اۋىلدا اپالار ءالى ايتىپ كۇلىپ وتىرادى. سەبەبى وزدەرى ءالى كۇنگە اتاسىنىڭ، ەنەسىنىڭ، قايىناعاسىنىڭ اتتارىن اتامايدى. تىكەلەي اتاۋ بىلاي تۇرسىن، ول كىسىگە اتتاس ادامداردى «اتىتەرىس» دەپ، ءتىپتى كەيى ءبىر ءارپى عانا وزگە ادامداردىڭ اتتارىن دا ايتپايدى. مىسالى، مەنىڭ اپامنىڭ اتى — جامبى. انام سول كىسىنىڭ اتى ايتىلىپ كەتەدى دەپ جامباستى «شۇڭقىر جىلىك» دەيدى. ءبىر اپايىمنىڭ اتاسىنىڭ اتى — تاستاقباي. اپايىم جانە ونىڭ ابىسىندارى «تاس» دەپ ايتپاي، «قايىرشاق» دەيدى. مۇمكىن تىم ارتىق تا شىعار، ءبىراق سولاي قالىپتاسىپ قالعان. قايىندارى قالجىڭداعاندا سونداي سوزدەردى ايتۋعا ءماجبۇر بولاتىن اڭگىمەگە تارتىپ، بايقاماي ايتىپ قالسا مازاقتاپ، ازىلدەپ جاتادى. ءتىپتى پىسىقتارى سول ايتىپ قالعانى ۇلكەندەرگە جەتپەس ءۇشىن جەڭگەلەرىنەن اۋىز باسىرتقى الىپ تا جاتادى.

وسى ارادا ات تەرگەۋگە بايلانىستى كوپكە بەلگىلى مىنا وقيعانى قىستىرا كەتكەنىمىز دۇرىس شىعار. ءبىر كۇنى كەلىن قامىستىڭ ارعى شەتىندەگى وزەنگە سۋعا بارسا، ءبىر قويدى قاسقىر جەپ جاتىپتى. اۋىلعا جۇگىرىپ كەلگەن كەلىن: «اتا! اتا! سىلدىرامانىڭ ارى جاعىندا، سارقىرامانىڭ بەرى جاعىندا ماڭىرامانى ۇلىما جارىپ كەتىپتى. جانىمانى بىلەمەگە، جانىپ-جانىپ تەز اكەلسىن بىرەۋ»، — دەپ شىرىلدايدى. سىلدىراما — قامىس. سارقىراما — وزەن، ماڭىراما — قوي، ۇلىما — قاسقىر. جانىما — پىشاق، بىلەمە — قايراق. سويتسە الگى جاڭا تۇسكەن كەلىننىڭ: قامىسباي دەگەن اتاسى، وزەنباي دەگەن قايناعاسى، قويباعار دەگەن قاينىسى، قاسقىرباي، پىشاقباي دەگەن تاعى ءبىر كىشى اتالارى بار ەكەن. مىنە، تاپقىرلىققا تولى وسى اڭگىمەنى ايتىپ ءماز بولىپ كۇلىسۋشى ەدى اپالارىمىز. قالاي دەگەنمەن، ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت كورسەتە بىلگەن، اسىرەسە، كەلىندەرىمىزدىڭ وزگەگە ۇقساماس وسى بولمىسىن، وسى ءداستۇرىمىزدى زور ماقتانىشپەن ايتۋعا بولار ەدى.

امال نەشىك، ءقازىر ءبىراز نارسە وزگەردى. كەڭەس ۇكىمەتى تۇسىندا قازاقتىڭ كەلىندەرى ورىستارشا كۇيەۋىنىڭ فاميلياسىنا ءوتۋدى ادەتكە اينالدىردى. بۇل جاعىنان وقىعان، زيالى اتانعاندار ءتىپتى بەلسەندى بولدى. مادەنيەت كوردى دەسەك تە ارتىق بولماس. ءسويتىپ، عاجايىپ ءداستۇرىمىزدى وتكەنمەن عانا بايلانىستىرىپ ايتپاسقا امالىمىز قالمادى. سويتسەك، ول ءجاي عانا ات تەرگەۋ ەمەس ەكەن، ول — قۇرمەتىمىز ەكەن، ىزەتىمىز ەكەن، كۇلكى، ءازىل، قالجىڭىمىز ەكەن. تامىرىن جۇلىپ العاننان كەيىن قالعانىنىڭ ءبارى قۋارىپ، قۋراپ جەلگە ۇشىپتى. ءبىر بۇل عانا ەمەس، قازاقتىڭ قانشاما قالجىڭدارى «قايتىس» بولىپ كەتە بارىپتى. ءبىز بىرەۋىن عانا ايتىپ وتىرمىز.

ءقازىر كۇلكىمىز وزگەرگەن. ادامنىڭ كىسىلىك ورەسىن مىنا ءۇش نارسەدەن بىلەسىڭ، دەپ وتىرۋشى ەدى اتامىز: نەگە كۇلەتىنىنەن؛ نەگە قايعىراتىنىنان؛ نەگە قۋاناتىنىنان. ءبىزدىڭ نەگە كۇلىپ (جىرتاقتاپ) جۇرگەنىمىز وزىمىزگە ايان عوي…

---